ნესტორიანული ორჰიპოსტასობა გულისხმობს იმას, რომ თუ განკაცებული ლოგოსი ღირსებითად სრულიქმნებოდა და ვითარდებოდა, იგი ბუნებითი ღმერთი არ უნდა ყოფილიყო. მაგრამ ნესტორი აღიარებდა ლოგოსის ღმერთობას, რის გამოც იგი მამის სიტყვას ანუ ღმერთ-ლოგოსს ჰიპოსტასურად განაშორებდა სრულქმნადი კაცობრივი ბუნებისგან და რადგან, ამასთან, შეუძლებელი იყო, რომ ბუნებას ჰიპოსტასი არ ჰქონოდა, საკუთრივ კაცობრივი ბუნების ჰიპოსტასად მას შემოჰყავდა გონებრივ-სულიერი განვითარებადობის დამტევი კაცი-პიროვნება იესო, რომ ამა გზით ლოგოსი (მამის ძე) გათავისუფლებულიყო სიბრძნესა და მადლში ეტაპობრივი განვითარებადობა-სრულქმნადობის ბრალდებისგან, ე.ი. იმ ბრალდებისგან, რაც გარდაუვალ საფრთხეს უქმნიდა ლოგოსის ბუნებითი ღმერთობის უეჭველობას [ვინაიდან, კვლავ აღვნიშნავთ, განვითარებადი არსის ბუნებითი ღმერთობა შეუძლებელია], მაგრამ ნესტორი ჩავარდა მეორე უმძიმეს გაუკუღმართებაში, ვინაიდან მან, როგორც ვნახეთ, ლოგოსი ჰიპოსტასურად განაშორა გონებრივ-სულიერად ანუ ღირსებითად სრულქმნადი კაცობრივი ბუნებისგან და ამ უკანასკნელის [ე.ი. სრულქმნადი კაცობრივი ბუნების] ჰიპოსტასად, ნაცვლად ყოვლადსრული ლოგოსისა ანუ ბუნებითი ღმერთ-ჰიპოსტასისა [ე.ი. ნაცვლად მამა-ღმერთის ბუნებითი ძისა], მან შემოიყვანა მეორე პიროვნება, სრულქმნადობა-განვითარებადობას დაქვემდებარებული ადამიან-ჰიპოსტასი იესო, ძე მარიამისა, ვინაიდან, კვლავ აღვნიშნავთ, ნესტორის გაგებით, განვითარებადი და ეტაპობრივად სრულქმნადი კაცობრივი ბუნების მქონედ ძე-ღმერთის ჰიპოსტასის მიჩნევა გამოიწვევდა თავად ძე-ღმერთის ანუ ლოგოსის განვითარებადობის აღიარებას [რეალურად განვითარებადი ბუნების მქონე ჰიპოსტასი უთუოდ თავადაც განვითარებადია] და, შესაბამისად, მისი (ძე ღმერთის, იგივე ლოგოსის) ბუნებითი ღმერთობის უარყოფას ანუ მის აღიარებას ოდენ ქმნილებად [სრულქმნად-განვითარებადი არსი უთუოდ ქმნილებაა].

"ჭეშმარიტებაა, რომ სნეულება, მწუხარება და ტანჯვა ქრისტიანთა სულის განწმენდასა და ცოდვათა მიტევებას ემსახურება. თითოეული ქრისტიანის წმინდა მოვალეობაა ღმრთისაგან ბოძებული ჯვარი, როგორიც არ უნდა იყოს ის, უმანკო და წრფელი გულით მიიღოს და მაღლა, დიდებულ გოლგოთაზე აიტანოს. დროდადრო შეიძლება ადამინმა შრომისა და სიმძიმისგან ჩაიმუხლოს, მაგრამ უფალი მეორე სიმონ კვირინელს (მთ. 27, 32), ანუ მოთმინების მადლს გამოუგზავნის, რომელიც გოლგოთაზე აიტანს ჯვარს.

სასაფლაოზე როცა მივდივართ, ყველა საფლავზე თითო ჯვარს ვხედავთ - ზოგი ხისაა, ზოგი ქვის, ზოგი რკინის და ა.შ. მსგავსად ამისა, ყოველი ქრისტიანის სულსაც ღმერთი ჯვარს აძლევს - ზოგს რკინისას, ზოგს ხისას, ზოგს ქვისას, თითოეულ ადამიანს სხვადასხვაგვარს, როგორც ღმრთის სიბრძნე განაგებს. უფლის მთავარი მიზანია, რომ ტანჯვის მიუხედავად, ჩვენი ძვირფასი სული აცხონოს. ის თავადვე აძლევს ადამიანს მოთმინებასა და განათლებას, რომ ჯვრის მიტანა ბოლომდე შეძლოს.

{01r} მღდელი რაჟამს წირვად განემზადებოდის, ესე ლოცვაჲ წარმოთქუას: ღმერთო, შემოსლვასა ამას ჩემსა ტაძარსა წმიდასა დიდებისა შენისასა ღირს მყვენ მონანი შენნი მადიდებელად სახელისა შენისა წმიდისა, რამეთუ ღმერთი მოწყალე ხარ და კაცთმოყუარე და შენდა დიდებასა შევსწირავთ მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა აწ...{01v} ლოცვაჲ დაგებისაჲ ბოსპოროსა ზედა: უფალო ცხოველს მყოფელო და ყოვლისა კეთილისა განმყოფელო, რომელმან მოეც კაცთა სასოებაჲ საუკუნოჲსა ცხორებისაჲ, უფალი ჩუენი და ღმერთი იესუ ქრისტე, ღირს მყვენ ჩუენ სიწმიდესა შენსა და ესე შენდა საღმრთოჲ მსახურებაჲ აღსრულებად საშუებელად განმზადებულთა მათთჳს კეთილთა, {02r} რაჲთა დავიცვნეთ ძალითა შენითა ყოველსა ჟამსა და შენდა დიდებასა შევსწირვიდეთ მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა, აწ და მარადის და უკუნითი უკნისამდე. ამენ.

ლოცვაჲ ბ~ ბარძიმსა ზედა: უფალო ღმერთო ჩუენო, რომელმან მოგჳწოდენ ჩუენ ნათელსა ჭეშმარიტსა, რომელი განანათლებს ყოველსა კაცსა, მომავალსა სოფლად, მლხინებელ გუექმენ ცოდ{02v}ვათა ჩუენთა და მოგჳტევენ ბრალნი ჩუენნი, და ღირსმყვენ ჩუენ მსახურებად წმიდათა შენთა საიდუმლოთა, რამეთუ ჰსუფევ მამაჲ და ძჱ და სული წმიდაჲ, აწ და მარადის და უკუნითი უკნისამდე, ამენ.

სქოლიო დართული წმ. იუსტინე მარტვილის შრომის "დიალოგი ტრიფონ იუდეველთან" ქათულ თარგმანზე. თავად წმ. იუსტინე მარტვილის სიტყვები ამგვარია: "ის, რომ სულებიც არსებობენ, მე დაგიმტკიცეთ იმით, რომ მუცლითმეზღაპრე ქალმა, საულის თხოვნით, გამოიძახა სამუელის სული".

სქოლიო:

წმ. იუსტინე პირდაპირი მნიშვნელობით განმარტავს მეფეთა წიგნის თხრობას და არც კი ეჭვობს, რომ საულის წინაშე მისანის გამოძახებით ნამდვილად წინასწარმეტყველის სული გამოჩნდა. ტერტულიანე თხზულებაში "სულის შესახებ" (209-213 წ.წ.) კატეგორიულად არ ეთანხმება იმას, რომ მისანმა ქალმა წინასწარმეტყველის სულის გამოხმობა შეძლო. ის ემხრობა აზრს, რომ საულს ამ ქალის გამოძახილით ეშმაკი გამოეცხადა, რომელმაც სამუელის სახე მიიღო, ვინაიდან თავად მეფე უკვე ეშმაკის ხელმწიფების ქვეშ იმყოფებოდა: "მაშ, ღმერთი კრძალავს იმის რწმენას, თითქოს, რომელიმე წმინდანის სულის (წინასწარმეტყველზე ხომ ზედმეტია ლაპარაკი) ეშმაკის დახმარებით გამოძახება შესაძლებელია. ჩვენ გვისწავლია, რომ თავად სატანა ნათლის ანგელოზის სახეს იღებს (განათლებული ადამიანისას ხომ მით უმეტეს), და საბოლოოდ, თავს ღმერთად გაასაღებს და ნიშნებსა და სასწაულებს აჩვენებს იმისთვის, რომ, თუკი ეს შესაძლებელია, რჩეულებიც აცდუნოს. ოღონდ, ეგებ, ის იმ დროს ყოყმანობდა, რომ თავი ღვთის წინასწარმეტყველად გაესაღებინა - განსაკუთრებით საულის წინაშე, რომელშიც უკვე გაბატონებული იყო" (de Anima, 57; J.-P. Migne, Patrologia Latina, Tomus 2, Paris, 1844, col. 749).

წინამდებარე ტექსტი წარმოადგენს უცნობი ავტორის მიერ ლათინურ ენაზე დაწერილ თხზულებას, სახელწოდებით „უფლის ვნების შესახებ“ (De Passióne Dómini), რომელიც ქართულ ენაზე პირველად ითარგმნა. მინის პატროლოგიაში ის ლაქტანციუსის (250-325 წწ.) შრომებშია შეტანილი (PL 7, 283-286) და ბოლო დრომდე სწორედ მის ავთენტურ ნაწარმოებად, შესაბამისად, მესამე საუკუნის მეორე ნახევარში დაწერილად, იყო მიჩნეული. მაგრამ როგორც ეკლესიის ისტორიკოსი ფილიპე შაფი მიუთითებს, შეუძლებელია, აღნიშნული ნაშრომის ავტორი ლაქტანციუსი იყოს, რადგან მოცემული თხზულების ტექსტი „სრულიად არ შეესაბამება მის ჩვეულ წმინდა და მჭევრმეტყველურ სტილს“ (Ph. Schaff, Fathers of the Third and Fourth Centuries: Lactantius, Venantius, Asterius, Victorinus, Dionysius, Apostolic Teaching and Constitutions, Homily and Liturgy, Ante-Nicene Fathers, VII, 885, p. 329). შაფის მოსაზრებას ეთანხმება კლასიკოსი ფილოლოგი, სანქტ-პეტერბურგის სასულიერო აკადემიის პროფესორი და ღვთისმეტყველების დოქტორი ალექსანდრე სადოვი (А. И. Садов, Лактанций: Биографический очерк, Санкт-Петербург, 1892, გვ. 705). თანამედროვე პატრისტიკულ კვლევებში დამკვიდრებულ აზრს გამოხატავს მერი-ფრენსის მაკდონალდი, რომელიც, ასევე, უარყოფს ლაქტანციუსის ავტორობას, მაგრამ, ამავე დროს, ხაზს უსვამს პოემაში გამოხატულ „ღრმა რელიგიურ გრძნობებს“ (Mary Francis McDonald, The Minor Works, Washington, 1965, The Father of the Church, 54, p. 224).

საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის ისტორიაზე წერა ყოველი ისტორიკოსისათვის საპატიო, მაგრამ, ამავე დროს, საპასუხისმგებლო საქმეა. როდესაც ეცნობი საარქივო მასალებს, საინტერესო მოგონებებს, გიჩნდება იმის სურვილი, რომ მათი უმრავლესობა საზოგადოებისათვის თვალსაჩინო გახადო, მაგრამ, ამავე დროს, იმის შიშიც გიპყრობს, რამდენად სწორად გაიგებს მას საზოგადოება. სამწუხაროდ, არის ისტორია, რომელიც იწერება ფართო მასებისათვის და ისტორია, რომელიც რჩება დაფარული და დროთა განმავლობაში დავიწყებისათვისაა განწირული. საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის ისტორიაში 1968 წლის შიდასაეკლესიო ამბოხის შესახებ ინფორმაცია სალონურ საუბრებსა და მოგონებებს არ გასცილებია. ვფიქრობ, მომავალმა თაობებმა უნდა იცოდნენ რა მოხდა 1968 წელს საქართველოს მართლმადიდებელ სამოციქულო ეკლესიაში. წარსულის გახსენებას მაშინ აქვს აზრი, თუ იგი აწმყოსა და მომავლის სწორად გააზრებაში დაგვეხმარება.