ბარნაბას ეპისტოლეს უადრესი დამოწმებები გვხვდება კლიმენტი ალექსანდრიელთან და ორიგენესთან, საიდანაც ჩანს, რომ მათ დროს იგი ავთენტური და კანონიკურ ტექსტად იყო მიჩნეული. კლიმენტი ალექსანდრიელი წერილის ავტორს უწოდებს "მოციქულ" და წინასწარმეტყველ ბარნაბას", "რომელიც ასევე ქადაგებდა პავლე მოციქულთან ერთად წარმართების წინაშე". ორიგენე ახსენებს ეპისტოლეს, როგორც "ბარნაბას კათოლიკე ეპისტოლეს" და იმოწმებს მის 5.9 მონაკვეთს. ერთი საუკუნის შემდეგ ბარნაბას და მის ეპისტოლეს რამდენჯერმე ახსენებს ევსები კესარიელი ეკლესიის ისტორიაში, მაგრამ უკვე როგორც არაავთენტურ ნაშრომს. იგი შენიშნავს, რომ "სხვა მოციქულები სამოცდაათნი იყვნენ, ერთ-ერთი მათგანი კი იყო ბარნაბა" (2.1.4, იხ ასევე, 2.25.1, 6.13.4, 6.14.1), და რომ "არაავთენტურ თხზულებათა შორის აღირაცხება... ეპისტოლე, რომელსაც ბარნაბას დაწერილად მიიჩნევენ". IV ს-ში ბარნაბა მოციქულის ეპისტოლეს ახსენებენ სერაპიონ თმუისელი და იერონიმე, თუმცა ორივე მათგანი ამ წერილს აპოკრიფულ ნაშრომებს მიათვლის. ვინაიდან ბარნაბას ეპისტოლეს ადრეული მოხსენიებები ალექსანდრიელ მამებს უკავშირდება, და რადგანაც ეპისტოლეს წერის სტილი უკიდურესად ალეგორიულია, ზოგი მკვლევარი მიიჩნევს, რომ ეს ტექსტი ალექსანდრიულ საღვთისმეტყველო სკოლაში იქნა შედგენილი, ზოგი კი, მიუხედავად ამისა, ეპისტოლეს სირიულ-პალესტინურ წრეებს მიაკუთვნებს (ვ. ჯუღელი)

თავი I

მისალმება და წერილის დაწერის მიზანი

1. მოგესალმებით, ვაჟებო და ქალიშვილებო, უფლის სახელით, რომელმაც შეგვიყვარა ჩვენ, მშვიდობა მოგცეთ ღმერთმა! 2. იმდენად დიდებულია და უხვი თქვენთვის მონიჭებული განგებანი¹ ღვთისა, იმდენად ჩანერგილი გაქვთ მადლი სულიერი საბოძვარისა, რომელიც მიგიღიათ, რომ ამის გამო უზომოდ ვხარობ თქვენი ნეტარი დ სახელოვანი სულებისათვის. 3. ამის გამო განსაკუთრებით ვხარობ საკუთარი თავის გამოც, რადგან ვიმედოვნებ, რომ მეც ვცხონდები, რადგან ჭეშმარიტად ვხედავ თქვენში სულიწმინდას, თქვენზე გადმოღვრილს (საქმე 2.18; ტიტ. 3.6) საუფლო წყაროს საგანძურიდან. ესოდენ განმაცვიფრებელი აღმოჩნდა ჩემთვის თქვენი დიდადსაწადელი ხილვა. 4. დავრწმუნდი ამაში, გავაცნობიერე საკუთრ თავში, რომ მას შემდეგ, რაც თქვენთან ვისაუბრე, მრავალ რამეს მივხვდი, რომ სიმართლის გზაზე უფალი მექცა თანამგზავრად², და მეც საკუთრ თავს მთლიანად, დაჟინებით, იმისკენ მივმართავ, რომ შეგიყვაროთ საკუთარ სულზე მეტად, ვინაიდან მისმიერი სიცოცხლის იმედით დიდი რწმენა და სიყვარული სახლობს თქვენში. 5. ვინაიდან დავფიქრდი იმაზე, რომ თუკი ვიზრუნებ, გადმოგცეთ იმის ნაწილი, რაც თავად მიმიღია, ასეთი სულების დახმარება მე საზღაურად მექცევა, (ამიტომ) ვიჩქარე, გამომეგზავნა თქვენთვის მცირედი, რათა რწმენის გარდა სრული ცოდნის მფლობელნიც გამხდარიყავით. 6. მაშასადამე, არსებობს უფლის სამი სწავლება:

I-IV თავები

[შესავალი]

თუკი ქონებრივი საფასურით იქნებოდა საჭირო სათნოებით გამორჩეულთა დაჯილდოება, მცირე აღმოჩნდებოდა, როგორც ამბობს სოლომონი, მთელი ამქვეყნიური ქონება, რომ შესწორებოდა შენს სათნოებას, რადგან აღემატება სიმდიდრის პატივს შენი ღირსპატიოსნებისადმი რგებული მადლი. ხოლო ითხოვს ჩვენგან წმინდა აღდგომა სიყვარულის ჩვეულ საბოძვარს, რასაც ვუძღვნით კიდეც შენს მაღალ გონებას, - საბოძვარს, ჰოი ღვთის კაცო, თუმც უფრო მდარეს, ვიდრე ღირსეული იყო შენთვის საძღვნელად, მაგრამ, რა თქმა უნდა, არა ჩვენს შეძლებაზე ნაკლებს. ხოლო ეს საბოძვარი არის სიტყვა, არა უშრომლად მოქსოვილი ჩემი გლახაკი გონების მიერ, როგორც რამ უბადრუკი სამოსელი. და თუმცა ამ სიტყვის მიზანი, ალბათ, კადნიერებად წარმოუჩნდება ბევრს, ნუ ჩაითვლება იგი არაჯეროვნად, რადგან ღვთის შესაქმე მხოლოდ მან შეიცნო ღირსეულად, ვინც ნამდვილად ღვთისებრ შეიქმნა (κατὰ Θεὸν κτισθεὶς) და ვინც შემოქმედის ხატებაში დაისახა სული¹, ჩვენმა საერთო მამამ და მასწავლებელმა ბასილიმ, რომელმაც ყოვლიერების მაღალი სიმწყობრე მისეული განხილვის გზით ადვილსაწვდომი გახადა მრავალთათვის და ღვთის მიერ ჭეშმარიტი სიბრძნით შემტკიცებული ქვეყნიერება შეაცნობინა მათ, რომლებსაც მანვე საკუთარი შემეცნებით უწინამძღვრა ხედვისაკენ².

10 ნოემბრის გიორგობა V-X საუკუნეების ქართულ ლიტურგიკულ და ჰაგიოგრაფიულ ძეგლებში

პირველი ლიტურგიკული კრებული, რომელშიც დაფიქსირებულია წმ. გიორგის დღესასწაულები, ესაა "იერუსალიმის ლექციონარის" სახელით ცნობილი IV-V სს-ის ტიპიკონი.

10 ნოემბრის ხსენება ხსენებული "ლექციონარის" ქართულ რედაქციაში, კერძოდ კალა-ლატალის ნუსხებში, ასეა აღნიშნული:

"ჴსენებაჲ წმიდისა გიორგისი და სატფური ეკლესიისაჲ".

ამრიგად, ნათელია, რომ აღნიშნული დღე უკავშრდება არა წამებას, არამედ ტაძრის სატფურებას ანუ კურთხევა-განახლებას.

მცირე ხნის წინ გამოქვეყნდა ფილოლოგიის და თეოლოგიის დოქტორის ედიშერ ჭელიძის მიერ მომზადებული "მრავალენოვანი ბიბლია" (I ნაწილი, "შესაქმე"). გთავაზობთ ამ წიგნის შესავალ ნაწილს

წინათქმა

„მრავალენოვანი ბიბლია“ ანუ “Biblia Polyglotta” ბიბლეისტური კვლევის უმნიშვნელოვანესი შენაძენია, ვინაიდან მასში პარალელურ სვეტებად არის წარმოდგენილი მთელი ბიბლიის სხვადასხვაენოვანი ტექსტი. ამ მხრივ პირველი ნაბიჯი არსებითად ორიგენემ გადადგა, როდესაც მან შეადგინა თავისი სახელგანთქმული „ჰექსაპლები“, თუმცა აღნიშნული ნაშრომი მხოლოდ ებრაულ-ბერძნულ ტექსტებს შეიცავდა (პირველი სვეტი - ებრაული ტექსტი, მეორე - ებრაული ტექსტის ბერძნული ტრანსლიტერაციაა, მესამე - აკვილას თარგმანი, მეოთხე - სვიმაქოსის თარგმანი, მეხუთე - სეპტუაგინტა, მეექვსე - თეოდოტიონის თარგმანი).

პირველი „მრავალენოვანი ბიბლია,“ ამ ტერმინის თანამედროვე გაგებით, ესაა კომპლუტუმის ცნობილი პოლიგლოტას ექვსტომეული, გამოცემული Diego López de Zúñiga -ს ხელმძღვანელობით 1514-1520 წწ-ში¹. მასში „ძველი აღთქმა“ წარმოდგენილია სამ სვეტად (ებრაულად, ლათინურად და ბერძნულად), რასაც ემატება ონკელოსის თარგუმის არამეული ტექსტი, (ლათინური თარგმანითურთ) და ახალი აღთქმა ბერძნულ-ლათინურად. წიგნში აღნიშნული ტექსტების განლაგება კარგად ჩანს ქვემოთ წარმოდგენილ სქემაზე:

ანოტაცია

სადოქტორო ნაშრომში წარმოდგენილია პატრისტიკულ მემკვიდრეობაში დაცული ჰექსემერონული კომენტარების თეოლოგიური ანალიზი. გამოკვლევა ორ ნაწილად იყოფა. პირველი ნაწილის სათაურია ქრისტიანული კოსმოლოგია, ხოლო მეორისა - ქრისტიანული ანთროპოლოგია. პირველი ნაწილი ცხრა თავისაგან შედგება და წმინდა წერილში აღწერილი თანმიმდევრობის შესაბამისად არის განხილული თითოეული მუხლი; კერძოდ, თუ როგორ განიმარტება საეკლესიო ტრადიციაში მოსე წინასწარმეტყველისთვის გაცხადებული უწყება დასაბამად ქმნილი ცისა და ქვეყნის შესახებ (შდრ. დაბ. 1. 1-2). ცალკე თავი ეძღვნება ჰექსემერონის პირველ დღეს («დღე ერთისას») არარსებობიდან მყოფობაში შემოყვანილი სინათლის ეგზეგეზისს (შდრ. დაბ. 1.3). მორიგი საკვლევი საკითხია მყართან და მყარსზედა წყლებთან დაკავშირებული თემატიკა (შდრ. დაბ. 1.6). გაანალიზებულია საეკლესიო სწავლება მესამე დღეს აღსრულებული დედამიწის დამფარავი წყლების შემოკრებას, ხმელეთის გამოჩენასა და მცენარეების აღმოცენებასთან დაკავშირებით (შდრ. დაბ. 1. 9-11). ახალი თავი ეთმობა უაღრესად საყურადღებო თემატიკას, თუ როგორ ხდებოდა დღე-ღამის მიმოქცევა პირველი სამი დღის განმავლობაში, მზის შექმნის უწინარეს. ვრცლად არის განხილული ჰექსემერონის მეოთხე დღეს ციური სხეულების ქმნადობის შესახებ საეკლესიო ეგზეგეტიკურ წყაროებში დაცული ცნობები (შდრ. დაბ. 1.14); ასევე შეჯერებულია ეკლესიის მამათა შესაბამისი განმარტებანი სტიქიონთა ურთიერთმიმართების თაობაზე. შემდეგ თავში წარმოდგენილია ვრცელი წყაროთმცოდნეობითი ანალიზი შესაქმის დღეების საათობრივ ხანგრძლივობასთან მიმართებით, თუ როგორ განიმარტება უაღრესად საყურადღებო ხსენებული მოვლენა საეკლესიო თვალთახედვით. ვინაიდან სამყაროს შექმნის ხანგრძლივობა წმინდა წერილში ექვსი დღით განისაზღვრება, ახალი განსახილავი თემაა რიცხვი ექვსის სრულყოფილებასთან დაკავშირებით მამათა შრომებში დაცული ცნობები.

წმიდა გრიგოლ პალამა

ჭეშმარიტი შემეცნება აზროვნებით (ლოგიკით) არ მოიპოვება

უცხო მონაზვნის კითხვა:

მოვისმინე ზოგიერთის [1] საუბარი, რომ გარეშე სიბრძნეს (έξω σοφίαν) [2] მონაზვნებმაც უნდა მისდიონ, რადგან, თითქოს, მის გარეშე შეუძლებელია ვინმე უმეცრებისა (ὰγνοία) და მცდარი შეხედულებებისგან განთავისუფლდეს, [და] უვნებობის მწვერვალზე მიღწეულიც კი, ვერ შეეახლება სრულყოფილებასა და სიწმინდეს, თუკი, ცოდნას ყოვლითგან არ შემოკრებს, და მეტადრე, ელინური განათლებიდან; რადგან იგია ღვთის საბოძვარი, მსგავსი, წინასწარმეტყველებისა და მოციქულებისადმი - გამოცხადების მეშვეობით - მინიჭებული და სულში არსებათა (τῶν ὄντων) ცოდნის წარმომშობი... როცა ეს მოვისმინე, არ ვირწმუნე, ვინაიდან მონაზვნურ მოღვაწეობაში ჩემმა მცირედმა გამოცდილებამ სავსებით საპირისპირო მიჩვენა, მაგრამ არ შემეძლო მათდამი სიტყვის-გება, რადგან რაღაც მაღალფარდოვანს ამბობენ... მაშ, ვერ შევძელი შეპასუხება, მაშინ მათ მიმართ დავდუმდი, ახლა გთხოვ, მამაო, მასწავლე სიტყვები ჭეშმარიტების დასაცავად, რა(ჲ)თა მზად ვიყო, თანახმად მოციქულისა: "რომ იმედისთვის სიტყვა მივსცე (ვთქვა), რომელიც ჩვენი სარწმუნოებისგან გვაქვს" [3].