დეკანოზი რაჟდენ ხუნდაძე ერთ-ერთი იმ გამორჩეულ მოღვაწეთაგანია, ვინც შემოგვინახა გადაგვარებისა და დავიწყების პირას მისული ძველი ქართული მუსიკალური კულტურა.

რაჟდენ თომას ძე ხუნდაძე 1845 წელს დაიბადა ჩოხატაურის რაიონის სოფელ კალაგონში, რომელიც გურია-იმერეთის საზღვარზე მდებარეობდა. ხუნდაძეთა გვარი მუსიკალური ნიჭით გამოირჩეოდა. რაჟდენის უფროსი ძმა ერმალო ხუნდაძე ქართული საეკლესიო გალობისა და საერო სიმღერების სახელგანთქმული შემსრულებელი ყოფილა. ასევე მუსიკალური ნიჭით ყოფილან დაჯილდოებულნი რაჟდენის უმცროსი ვაჟი ელიზბარი (ჭულა) და ქალიშვილი ბაბო.

მიქაელ მოდრეკილის უაღრესი თავმდაბლობით აღბეჭდილ ამ მინაწერში მთელი სისრულით ვლინდება დიდი მამის ღვაწლი ქართულ გალობაში: "შეწევნითა დიდად სახიერისა ღმრთისაითა მე გლახაკმან და უღირსად ცხოვრებულმან ღელვათა სოფლისათა დანთქმულმან და სიმძიმითა ბრალთა სიმრავლისაითა დაღონებულმან მიქაელ მოდრეკილმან ვიღუაწე და უზეშთაეს უძლურისა ძალისა ჩემისა შრომაი ვაჩუენე და შევკრიბენ საგალობელნი ესე წმიდისა აღდგომისანი რომელნი ვპოენ ენითა ქართველთაითა მეხურნი ბერძნულნი და ქართულნი სრულნი ყოვლითა განგებითა წესისაებრ საეკლესიოისა უფალო ღაღატყავითა და სიმართლით სისწორითა კილოისაითა და უცთომელობითა ნიშნისაითა". ესაა არამარტო ქართულ ენაზე იმ დროს არსებული ყველა საგალობლის თავმოყრა, არამედ მათი გადარჩევა და განწმენდა "არაკეთილთაგან" ("საყუარელნო სხვანიცა გალობანი ნათლისღებისანი მრავალნი მქონდეს: სიტყუად არაკეთილ იყვნეს და ამისთვის არა დავწერენ") და რაც მთავარია, მათი ნევმირება - კილოზე გაწყობა "უცთომელობითა ნიშნისაითა". სწორედ ეს უკანასკნელი განაპირობებს მიქაელ მოდრეკილის "საწელიწდო იადგარის" განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ქართული გალობის ისტორიაში.

1) ორი "მონოთეიზმი"

ღმერთი არაა მეცნიერების საგანი და ღვთისმეტყველებაც რადიკალურად განსხვავდება ფილოსოფიური აზროვნებისაგან; ღვთისმეტყველი არ ეძებს ღმერთს, მსგავსად რაიმე საგნისა, არამედ თვით ღმერთი ეუფლება ღვთისმეტყველს ისევე, როგორც ჩვენ გვეუფლება ვისიმე პიროვნება. და სწორედ იმის გამო, რომ ღმერთმა პირველმა იპოვა და იმის გამოც, რომ ღმერთი ევლინება გამოცხადებით, ღვთისმეტყველისათვის შესაძლებელი ხდება ღმერთის ძებნა, იმგვარად, როგორც ჩვენ ვეძებთ ვინმეს ყოფნას მთელი ჩვენი არსებითა და შესაბამისად მთელი გონებით. ღვთისმეტყველების ღმერთი ესაა "შენ", ესაა ბიბლიის ცოცხალი ღმერთი. რასაკვირველია, იგი აბსოლუტია, მაგრამ პიროვნული აბსოლუტი, რომელსაც ლოცვისას "შენ"-ობით მივმართავთ.

2003 წლის 18 აგვისტოს საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წმიდა სინოდმა წმინდანად შერაცხა ("ქართული საეკლესიო საგალობლების გადარჩენისათვის გაწეული ღვაწლის გამო") იღუმენი ექვთიმე კერესელიძე, რომელსაც სახელად წმიდა ექვთიმე აღმსარებელი ეწოდა და მისი ხსენების დღედ დაადგინა ახ. სტ. 2 თებერვალი/ძვ. სტ. 20 იანვარი.

ცხოვრება და მოღვაწეობა

“დიდება შენდა, უფალო იესო ქრისტე, ძალო ცხოვრებისა ჩემისაო, რამეთუ რომელი არა ვიცოდი, მადლითა შენითა ვისწავლე, და რომელი არა შემეძლო, შემძლებელ მყავ დაწერად წიგნისა ამისა მხიარულებით... და აწ მშრომელი წარვალს, ხოლო ნაშრომსა ამას შეგვედრებ შენ, რათა ჰგიებდეს ერთა შორის ყოვლადვე აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ”.

იღუმენ ექვთიმე კერესელიძის მინაწერი სანოტო ხელნაწერზე

საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წმიდა სინოდის 2011 წლის 20 დეკემბრის სხდომის ოქმიდან: "წმინდა სინოდმა იმსჯელა ერისა და ეკლესიის წინაშე ძმები კარბელაშვილებისა და ფილიმონ ქორიძის დამსახურების შესახებ და განაჩინა მათი წმინდანებად შერაცხვა.

ეპისკოპოს სტეფანეს, დეკანოზ პოლიევქტოსსა და მღვდელ ფიფილიმონ კარბელაშვილებს მიენიჭათ წოდება - აღმსარებელი.

საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის მრავალსაუკუნოვანმა მატიანემ მრავალი გამორჩეული სახელი შემოგვინახა, რომელთა მოღვაწეობამ ღრმა კვალი დატოვა არა მარტო ეროვნული ეკლესიის, არამედ, მთლიანად ქართველი ერის საზოგადოებრივ და კულტურულ ცხოვრებაზე. წინამდებარე წერილში გვინდა გიამბოთ საქართველოს ეკლესიის უახლესი ისტორიის თვალსაჩინო მოღვაწის, ეპისკოპოს სტეფანე (ვასილ) კარბელაშვილზე. ამ პიროვნების შესახებ ცოტა რამ თუ იცის ჩვენმა საზოგადოებამ, ისიც მხოლოდ ქართლ-კახური გალობის გადარჩენასთან კავშირში. იგი ხომ მგალობელი კარბელაშვილების ოჯახის ერთ-ერთი წარმომადგენელია.

(XIX-XX სს-ის 10-იანი წლები)

საქართველოში თვითმპყრობელური რუსეთის საეკლესიო პოლიტიკის არსში გარკვევისათვის გასათვალისწინებელია XIX-XX საუკუნეებში რუსული მართლმადიდებელი ეკლესიის დანიშნულება იმპერიის საშინაო და საგარეო პოლიტიკაში. რუსული ეკლესია XVIII ს-დან მტკიცე პოლიტიკურ-ეკონომიური და იდეოლოგიური ქსელებით იყო დაკავშირებული ცარიზმის აპარატთან, რაც განაპირობებდა მის რეაქციულ ბუნებას დაპყრობილ ეთნოსებთან მიმართებაში. იმპერიაში შემავალ დაპყრობილ ქვეყნებთან ერთად, საქართველოც მწვავედ განიცდიდა რუსეთის სახელმწიფოში დამკვიდრებულ “თვითმპყრობელობა-მართლმადიდებლობის” პრინციპს. ცარიზმის სამსახურში მდგომ ეკლესიას, თვითმპყრობელობის სისტემაში არსებული საეკლესიო-პოლიტიკური და ეკონომიური პრობლემების გადაჭრაში ერთ-ერთი წამყვანი ფუნქცია ეკისრებოდა.