დიოკლიის ტიტულარული ეპისკოპოსი კალისტე (უეარი) დაიბადა ინგლისში, ქალაქ ბათში 1934 წელს. განათლება მიიღო თავდაპირველად ლონდონის უესტმინსტერის სკოლაში, შემდეგ ოქსფორდის უნივერსიტეტში, სადაც იგი სწავლობდა კლასიკურ ენებს, ფილოსოფიასა და თეოლოგიას. აქვე მას მიენიჭა ფილოსოფიის დოქტორის ხარისხი. მართლმადიდებელ ეკლესიას შეუერთდა 1958 წელს. 1966 წელს ხელდასხმულ იქნა მღვდლად და აღიკვეცა ბერად წმიდა იოანე ნათლისმცემლის მონასტერში კუნძულ პატმოსზე, საბერძნეთში. 1966 წლიდან იგი გახლავთ ოქსფორდის უნივერსიტეტის ლექტორი აღმოსავლეთის ეკლესიის მამების დარგში, იგი იყო ოქსფორდის მართლმადიდებლური ეკლესიის ერთ-ერთი დამაარსებელი. 1982 წელს გახდა დიოკლიის ტიტულარული ეპისკოპოსი კონსტანტინეპოლის მსოფლიო საპატრიარქოში. მას ეკუთვნის ნაშრომები: ”მართლმადიდებელი ეკლესია” (1963 წ.), ”მართლმადიდებლობის გზა” (1979 წ.), ”ბერძნული ეკლესია თურქეთის ბატონობის პერიოდში” (1964 წ.). არის ერთ-ერთი მთარგმნელი ბერძნულიდან ინგლისურ ენაზე ორი საღვთისმსახურო წიგნისა - ”საუფლო დღესასწაულები და მარხვანი”, მისი თანამონაწილეობით ითარგმნება ”ფილოკალიის” (სათნოებათმოყვარეობა) ხუთი წიგნი.

- უკვე მეორედ იმყოფებით საქართველოში. თუ შეიძლება გვიამბეთ თქვენს შთაბეჭდილებებზე, საგრძნობია თუ არა რაიმე ცვლილება პირველი ჩამოსვლის შემდეგ?

- როგორც ამბობთ, უკვე მეორედ ვიმყოფები საქართველოში. პირველად აქ ექვსი წლის წინათ ჩამოვედი. ჩემი პირველივე შთაბეჭდილებით, ახლა საქართველოს ეკლესიისათვის განახლებისა და აღმშენებლობის პერიოდია. ყველგან, სადაც მივდივარ, ვხედავ ახლადგახსნილ ეკლესიებსა და მონასტრებს, ეკლესიათა აღდგენილ შენობებს. ჩემი უტყუარი შთაბეჭდილებით, საქართველოს ეკლესია აღორძინების პროცესშია. მე ასევე მწამს, რომ მიმდინარეობს მისი სულიერი მემკვიდრეობის აღდგენაც.

ექვსი წლის წინ, როდესაც აქ ჩამოვედი, ძალიან ხშირად მესმოდა სქიზმებისა და განხეთქილებების შესახებ. ამჯერად მრჩება შთაბეჭდილება, რომ დღეს თქვენთან ყველაფერი ბევრად უკეთესად მიდის. ძლიერ მახარებს, რომ ქართველ ქრისტიანებს შორის ერთობაა.

- როგორია საეკლესიო ცხოვრების პრაქტიკა იქ, სადაც თქვენ მსახურობთ?

- სამრევლო, სადაც მე ვმსახურობ ოქსფორდში, ძალიან პატარაა. ჩვეულებრივ კვირა დღეს, არა დიდ დღესასწაულებზე, ჩვენთან მოდის დაახლოებით ასი ან ასორმოცდაათი ადამიანი. მაგრამ მხოლოდ მე არ ვიღებ მათ აღსარებებს. ახლა ძირითადი დრო, როდესაც მე აღსარებებს ვიღებ არის შაბათი საღამო, ღამისთევის ლოცვის შემდეგ. მაგრამ განსაკუთრებით დიდმარხვის პირველ კვირაში და ვნების კვირაში ვთვლი, რომ აუცილებელია აღსარების მისაღებად სხვა დრო გამოვყო. ხანდახან წავახალისებ ხოლმე ხალხს, რომ სპეციალური დრო დანიშნონ აღსარების სათქმელად. ბერძნულ ეკლესიაში ჩვენ არ მოვითხოვთ აღსარებას ყოველი ზიარების წინ. მე ვეუბნები ხალხს, რომ მოვიდნენ უფრო სრული აღსარების სათქმელად, რომელსაც თითოეულისათვის დაახლოებით 10-15 წუთი დასჭირდება, ხანდახან უფრო დიდი ხანი. ბუნებრივია, უფრო დიდ მრევლში მღვდელი ვერ გააკეთებს ამას, მაგრამ ვთვლი, რომ ეს საუკეთესო გზაა. მე მირჩევნია ადამიანები უფრო იშვიათად მოვიდნენ აღსარების სათქმელად, მაგრამ როცა მოვლენ, უფრო სერიოზულად მომზადებულები იყვნენ. აღსარება არ არის უბრალოდ ნებართვა ზიარების მისაღებად, ეს უნდა იყოს გულის გახსნა. ამგვარად, დიდმარხვის დროს იმ ადამიანებს, რომლებიც აქტიურად არიან ჩართულნი სამრევლო ცხოვრებაში, მე ვეუბნები: სრული აღსარებისათვის მოდით დიდმარხვის შუა პერიოდში და შემდეგ ვნების კვირაში მოდით ორწუთიან აღსარებაზე და შენდობის ლოცვის მისაღებად. თუ ბავშვები არიან მორწმუნე ოჯახიდან, მე მათგან აღსარების მიღებას საკმაოდ ადრე ვიწყებ, შვიდიდან ათი წლის ასაკამდე, მაგრამ ეს ნაწილობრივ დამოკიდებულია მშობლების დამოკიდებულებაზე - თუ მშობლები ამბობენ აღსარებას, მათ ვეუბნები, მოიყვანეთ თქვენი შვილები. უფრო პატარა ბავშვებისგან ხშირ აღსარებას არ ვითხოვ, მთავარია აღსარებაზე მოვიდნენ შობას და აღგომას. როდესაც ისინი მოზარდები გახდებიან, შემდეგ შეიძლება უფრო ხშირად დაიწყონ აღსარებაზე სიარული. როდესაც მართლმადიდებელ ეკლესიაში ვიღებ დასავლეთის ადამინებს, ჩვეულებრივ ვეუბნები, რომ აღსარებაზე მოვიდნენ ერთ ან ორ თვეში ერთხელ. თუ მათ უფრო ხშირად სურთ აღსარება, ვაძლევ ამის კურთხევას. ყოველთვის ვამჯობინებ აღსარებების მოსმენას ეკლესიაში, ვიდრე უბრალოდ ჩემს ოთახში, რადგან მათთვის ნათელი იყოს, რომ ეს განსხვავებულია სულიერი საუბრისაგან. ეს არის საეკლესიო საიდუმლო, რაც არის ეკლესიის ლიტურგიკული ცხოვრების ნაწილი. ასევე მიყვარს აღსარებების მიღება, როდესაც წინ მიდევს სახარება და ჯვარი, რათა ნათელი იყოს, რომ აღსარებას ეუბნებიან არა მღვდელს, არამედ ქრისტეს, როცა დრო მაქვს, სიამოვნებით ვიღებ ხალხს პირად საუბრებზე და ხანდახან აღსარების დროს ვეუბნები, რომ ეს ისეთი რამაა, რაც აღსარებისას არ უნდა განვიხილოთ. თუ მათ უნდათ, რჩევა მიიღონ, თუ როგორ ილოცონ, ვიბარებ და შემდეგ ვსაუბრობთ ლოცვის შესახებ. თუ ჭირდებათ რჩევის მიღება, ასეთ საკითხებზე არ არის აუცილებელი ეს ხდებოდეს აღსარების დროს. ჩვენს სამრევლოში, ოქსფორდში, ხალხი დაფანტულია, ისინი მოდიან შორი მანძილიდან, ასე რომ, საკმაოდ ძნელია შეხვედრა კვირის განმავლობაში. შაბათობით დილის სკოლა მოქმედებს, სადაც ბავშვებს ვასწავლით ბერძნულ ენას. ამ სკოლას ორგანიზებას უკეთებს სამრევლო, ეკლესია. აქ არ არის მკაცრი კატეხიზმოს სწავლება, უფრო მეტად ენის სწავლებაა, თუმცა ბერძნულის სწავლების დროს შეგიძლია, ესაუბრო საეკლესიო დღესასწაულებზე და ასევე ეკლესიის ცხოვრებაზე.

კვირა დღეს, წირვის შემდეგ ჩვენ გვაქვს კატეხიზმოს კლასი ბავშვებისათვის. დიდებს შეუძლიათ წირვის შემდეგ ყავა მიირთვან. გვაქვს სკოლა ბავშვებისათვის, ჯგუფები მათი ასაკის შესაბამისადაა დაყოფილი. სულ მცირე, თვეში ერთხელ, წირვის შემდგ გვაქვს საუბრები და დისკუსიები დიდებისათვის და ხანდახან, დიდმარხვის პერიოდში ან შობის მარხვის პერიოდში, ჩვეულებრივ დღეებში, საღამოობით ვატარებ ლექცია-საუბრებს გარკვეულ თემებზე, როგორიცაა ლიტურგია, აღსარების საიდუმლო, სამების დოგმატი, სამყაროს შექმნის დოგმატი და სხვა მსგავს თემებზე. ამგვარად ჩვენ ვცდილობთ გარკვეული საგანმანათლებლო მუშაობის ჩატარებას. უნდა ვაღიაროთ, რომ დასავლეთში ვერანაირ დახმარებას ვერ მიიღებთ სახელმწიფო საგანმანათლებლო სისტემისაგან. კანონით ბრიტანეთში ყველა სახელმწიფო სკოლაში უნდა ისწავლებოდეს რელიგია, მაგრამ ეს სწავლება იმდენად ზოგადია, ის მართლმადიდებლებს ვერ დაგვეხმარება. მღვდელი ვერ დაეყრდნობა სკოლის მასწავლებელს, რომ ის მის საქმეს გააკეთებს, ამაზე მან თავად უნდა იზრუნოს. ჩვენ ფართოდ ვიყენებთ ერისკაცებს, როგორც მასწავლებლებს. ზოგადად დასავლეთში ჩვენ უფრო მეტად უნდა გამოვიყენოთ ერისკაცების ნიჭი, რადგან დასავლეთში ჩვენს მღვდლებს შორის მრავალი იძულებულია იმუშაოს სრული დატვირთვით. ისინი იძულებულნი არიან იმუშაონ სხვა სამსახურში, რადგან მათ ეკლესია ფულს ვერ უხდის. ეს ნიშნავს, რომ უნდა გამოვიყენოთ ერისკაცთა ნიჭი.

- დღეს არაეკლესიურ ადამიანთაგან ხშირად გვესმის ისეთი მოსაზრება, თითქოს ეკლესიის მთავარი და უპირველესი მისია სოციალური მსახურებაა. რას გვეტყოდით ამის შესახებ?

- ქრისტე ამბობს სახარებაში, ”ეძიებდით პირველად სასუფეველსა ცათასა”. ჩვენ უნდა გვქონდეს მტკიცე გაგება იმისა, თუ რა არის ჩვენთვის პრიორიტეტი. უპირველესია ცათა სასუფეველი, თან ჩვენ პირველ ადგილზე ვაყენებთ საღმრთო ლიტურგიას, წმიდა ზიარებას და ლოცვას. ამავე დროს, ჩვენ მართლაც გვიწვევს ქრისტე და გვიბრძანებს, სხვა ადამიანებს ვემსახუროთ და პრაქტიკულად დავეხმაროთ. არ უნდა დაგვავიწყდეს, თუ რას ამბობს სახარებისეული ამბავი ცხვრებისა და თხების შესახებ (მათე 25). ქრისტე გვეუბნება: მშიერი ვიყავი და დამაპურეთ, მწყურავალი ვიყავი და წყალი მასვით, უცხო ვიყავი და შემიწყნარეთ. უკანასკნელ სამსჯავროზე ჩვენ არ შეგვეკითხებიან, რამდენად მკაცრად ვმარხულობდით ან რამდენი მეტანია გავაკეთეთ ლოცვისას. ჩვენ გვკითხავენ: დააპურე თუ არა მშიერი, ასვი თუ არა წყალი მწყურვალს, იზრუნე თუ არა ავადმყოფებზე, პატიმრებზე, უცხოებზე, აი, რას გვითხავენ უკანასკნელ სამსჯავროზე. როდესაც წირვა მთავრდება მღვდელი ამბობს: ”მშვიდობით წარვიდეთ”. მაგრამ ეს არის დასასრული, ეს დასაწყისია, ეს არის მიწვევა, რომ გავიტანოთ ლიტურგიის სულისკვეთება ამასოფელში. ჩვენთვის სოციალური მსახურება უნდა იყოს დაუყოვნებლივი შედეგი ჩვენი ლოცვისა და საეკლესიო საიდუმლოებებით ცხოვრებისა.

ეკლესია არ უნდა გადავაქციოთ ფილანთროპიულ დაწესებულებად, არამედ ცხოვრებაში პრაქტიკულად უნდა გავატაროთ ჩვენი სარწმუნოება. თითოეულმა ჩვენგანმა იმ სიტუაციის მიხედვით, რაც მის საზოგადეობაშია, ნათლად უნდა დაანახოს ქრისტეს თანაგრძნობა და სიყვარული თავის ირგვლივ მყოფ ადამიანებს. მიმაჩნია, რომ სოციალური მსახურება არის მნიშვნელოვანი ნაწილი ეკლესიის მისიისა, ზრუნვა არა მხოლოდ ჩვენი ეკლესიის წევრებზე, არამედ ყველაზე.

- გვაინტერესებს თქვენი აზრი სამოძღვრო მსახურებაზე. სამწუხაროდ, არც თუ იშვიათია ახალგაზრდა, გამოუცდელი სასულიერო პირებისაგან ძალიან უხეში და კატეგორიული ჩარევა მრევლის პირად ცხოვრებაში, მაშინ, როდესაც მათ სათანადო ცხოვრებისეული თუ სულიერი პრაქტიკა არ გააჩნიათ.

- როდესაც წმიდა ინოკენტი მოსკოველს, ალასკის მოციქულს, ეპისკოპოსად ხელი დაასხეს 1840 თუ 1841 წელს, თავის ქადაგებაში ”პასუსი ეპისკოპოსობის მოწოდებაზე თქვა, რომ ეპისკოპოსი, ერთსა და იმავე დროს თავისი სამწყსოს მასწავლებელიცაა და მოწაფეც. ეპისკოპოსის მოვალეობაა, სწავლება და თუ ის არ ასწავლის, მისი მსახურება შეუმდგარია. მაგრამ ეპისკოპოსმა ასევე უნდა ისწავლოს, მოუმისნოს, გაიგოს, რას ამბობენ სხვები. და თუ ეს ასეა ეპისკოპოსის შემთხვევაში, მაშინ უფრო მეტად ასე უნდა განხორციელდეს მღვდლის შემთხვევაში. ის უნდა იყოს მასწავლებელი, მაგრამ როდესაც იწყებს თავის მსახურებას, მას უნდა ესმოდეს, რომ ბევრი რამაა, რაც თავად უნდა ისწავლოს. მინდა დავადასტურო ჩემი გამოცდილებით. მე 37 წლის წინ ვიყავი ხელდასხმული მღვდლად და მე უამრავი რამ ვისწავლე იქიდან, რაც ერისკაცებს აქვთ ჩემთვის ნათქვამი საუბრისა თუ აღსარების დროს. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ სასულიერო პირებს, ეპისკოპოსები არიან ისინი თუ მღვდლები, ესმოდეთ, რომ ისინიც მოწაფეები არიან, ისევე როგორც არიან მასწავლებლები.

რაც შეეხება თქვენს შეკითხვას სულიერი მოძღვრის შესახებ, მე თვითონ ვიცნობ სიტუაციას ბერძნულ ეკლესიაში, სადაც მღვდლები არ იღებენ აღსარებას ხელდასხმისთანავე. და მართლაც, მანამ, სანამ ისინი დაიწყებენ აღსარებების მიღებას, უნდა ჰქონდეთ სპეციალური კურთხევა ამაზე. ისეთ ქვეყანაში, როგორიც საბერძნეთია, დაახლოებით ერთი მესამედია მღვდლებისა, ვინც აღსარებებს იბარებს. იქ ესმით, რომ აღსარების მიღება განსაკუთრებული მსახურებაა, რასაც განსაკუთრებული ნიჭი სჭირდება. დასავლეთში არ არის ამის გაკეთების საშუალება. ჩვენი სამღვდელოება დაფანტულია. თუ ვინმე მოვა აღსარების სათქმელად, ვერ ეტყვი, რომ სხვა მღვდელთან წავიდეს. იმ ქალაქში, სადაც ხარ, სხვა მღვდელი არ არის. ამგვარად ეს უნდა შეიცვალოს. ისიც უნდა აღვნიშნო, რომ სხვა მართლმადიდებელ ეკლესიებს ბერძნული ეკლესიისაგან განსხვავებული ტრადიცია აქვთ. მაინც ვფიქრობ, რომ უნდა დავაფასოთ ის, რომ სულიერ მოძღვრად ყოფნა, სრული მნიშვნელობით, ძალიან ძნელი მსახურებაა და ახალგაზრდა მღვდლები, და არა მხოლოდ ახალგაზრდანი, თავმდაბალნი უნდა იყვნენ. მათ თავიანთი მსახურების დასაწყისშივე არ უნდა ეგონოთ, რომ ხუცესის ძალმოსილება და ავტორიტეტი აქვთ. სხვა საკითხია ისიც, რომ სამრევლო მღვდლები არ უნდა ეცადონ ისეთი მორჩილების ქვეშ ყავდეთ ხალხი, როგორიც მხოლოდ მონასტრებშია. როდესაც ვკითხულობთ ხუცესების შესახებ ისეთ მონასტრებში, როგორიც ოპტაა, ჩვენ უნდა მივხვდეთ, რომ ეს არ არის ისეთი რამ, რაც შეგიძლია უბრალოდ პირდაპირ გადმოიტანო სამრევლოში. სამრევლო მღვდელი არ უნდა ფიქრობდეს, რომ მას აქვს გარკვეული უცდომელი ცოდნა და რომ ის არის ”წინასწარმეტყველი”. სამრევლო მღვდელმა, რომელიც იღებს აღსარებებს ერისკაცთაგან, უნდა უთხრას მათ, თუ რა არის ეკლესიის ტრადიცია. ის იქ იმისთვის არ იმყოფება, რომ მაშინვე გასცეს შეუმცდარი პასუხი მათ პრობლემებზე. ის არის იმისათვის, რომ ასწავლოს მათ, რომ მოუსმინოს საკუთარ სინდისს. მას არა აქვს მიცემული იმის ძალაუფლება, რომ უთხრას ვინმეს, შენ უნდა დაქორწინდე ამ ქალზე და არა იმაზე. ერის ადამიანებს აქვთ უფლება, საკუთარი სინდისით გადაწყვიტონ თუ ვისზე დაქორწინდებიან, თუმცა მოძღვარს შეუძლია დაეხმაროს მათ თავისი რჩევით, რათა უკეთ გაერკვნენ სიტუაციაში. მას არ შეუძლია თქვას, ”შენ უნდა გახდე მონაზონი” ან ”შენ ვერ იქნები მონაზონი”. მათ თავად უნდა აღმოაჩინონ ასეთი მისწრაფება საკუთარ თავში. ასევე დიდ საფრთხეს ვხედავ, რომ ახალგაზრდა მღვდლები წარმოიდგენენ, თითქოს ისინი არიან წმ. სერაფიმე საროველი ან წმ. მაკარი ოპტელი. იქნებ არა აქვთ მიცემული იმის ნიჭი, რომ ზუსტად უთხრან ადამაინებს, თუ რა უნდა გააკეთონ მათ, მაგრამ მიუხედავად ამისა, მათ შეუძლიათ იყვნენ კარგი სულიერი მამები, რომლებიც უსმენენ ადამიანების გასაჭირს, კი არ უბრძანებენ, არამედ წინ უძღვიან მათ. მღვდელი ყველაზე კარგად დაეხმარება კაცს თუ ბრძანებების მაგიერ დაუსვამს შეკითხვებს, რომლებზედაც შემდეგ ეს ადამიანი შეეცდება, თვითონ გასცეს პასუხი. მაგალითად XX  საუკუნის მამა წმიდა სილუან ათონელი, როგორც მისი მოწაფე მამა სოფრონისაგან გავიგე, როდესაც ადამიანები მიდიოდნენ მასთან, იშვიათად ეტყოდა ვინმეს: ”შენ ეს უნდა გააკეთო”, ”შენ გეკრძალება ამის გაკეთება”, არამედ ის უსვამდა ძალიან ყურადღებით შერჩეულ შეკითხვებს და შემდეგ ეტყოდა, წადი და იფიქრე ამ შეკითხვებზე. ამგვარად, მას უნდოდა, ადამიანებს ეპოვნათ პასუხი საკუთარი სინდისით და ვფიქრობ, რომ კარგია მღვდელმა ამგვარად იმოქმედოს. ხანდახან ის მართლაც უნდა იყოს ძალიან მტკიცე, როცა ადამიანებს აფრთხილებს, რომ მათი ესა თუ ის მოქმედება არასწორია, მაგრამ ამას გარდა, მასთან მისულ ადამიანებს უნდა ასწავლოს, თვითონ მოუსმინონ სულიწმიდას. ჩვენ ყველანი ღვთის ხატები ვართ, ყველას მოცემული გვაქვს სულიწმიდის ნიჭი ნათლობისას და მირონცხებისას. უნდა ვისწავლოთ უფლის ხმის მოსმენა საკუთარ სინდისში.

- როგორც ცნობილია, ლიტურგია საზოგადო მსახურებაა. მაგრამ, სამწუხაროდ, რიგი მიზეზების გამო არ ხერხდება მორწმუნეთა სრულად და გააზრებულად ჩართვა ლიტურგიკულ ცხოვრებაში. ისინი მხოლოდ პასიური დამკვირვებლების როლში გვევლინებიან. თქვენი აზრით, რა უნდა გაკეთდეს იმისათვის, რომ მორწმუნე ერმა გაცნობიერებულად მიიღოს მონაწილეობა საღმრთო ლიტურგიაში?

- მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრის მართლმადიდებლური ღვთისმეტყველების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი თემაა სწავლება იმის შესახებ, რომ ეკლესია ევქარისტიული ორგანიზმია. შეიძლება ითქვას, რომ ევქარისტია ქმნის ეკლესიას, რადგან ეკლესია არის იმისათვის, რომ წმიდა ლიტურგია აღასრულოს. მხოლოდ მაშინ, როდესაც ეკლესია ლიტურგიას აღასრულებს იგი არის სრულყოფილად ის, რაც უნდა იყოს. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია მართლმადიდებლურ ღვთისმეტყველებაში. მამა ნიკოლოზ აფანასიევი, მამა ალექსანდრე შმემანი, ბერძნებიდან - პერგამონის მიტროპოლიტი იოანე ზიზულასი - ყველანი ხაზს უსვამენ ამას. მაგრამ ჩვენი ლიტურგიკული (ევქარისტიული) ეკლესიოლოგია არ უნდა დარჩეს თეორიის დონეზე, როგორც აკადემიური საღვთისმეტყველო ცოდნის ნაწილი, არამედ ის უნდა გამოიხატებოდეს ხალხის ცხოვრებაში. ჩემი აზრით, ამ მიმართულებით პირველი ნაბიჯის გადადგმა ის იქნება, რომ წავახალისოთ ჩვენი მორწმუნე მრევლი, რათა უფრო ხშირად მიიღონ წმიდა ზიარება. ჩვენ ყველამ ვიცით, რომ წარსულში ბევრ ადგილობრივ მართლმადიდებელ ეკლესიაში მორწმუნეები ეზიარებოდნენ წელიწადში ერთხელ ან, უკეთეს შემთხვევაში, ოთხჯერ, დიდ საეკლესიო დღესასწაულებზე. ეს, რა თქმა უნდა, ასე არ იყო პირველი საუკუნეების ეკლესიაში. ჩვენ ვერ ვისაუბრებთ ევქარისტიულ ეკლესიოლოგიაზე თუ აღვასრულებთ ლიტურგიას და არავინ ეზიარება. ამიტო, პირველ რიგში, უნდა წავახალისოთ მორწმუნეები, რომ უფრო ხშირად ეზიარონ, მაგრამ ზიარებას ყოველთვის წინ უნდა უძღოდეს სათანადო მომზადება. საფრთხილოა, ვისაუბროთ ხშირ ზიარებაზე და უარვყოთ ზიარებისათვის მომზადება. ამრიგად, მე ასევე ძალიან დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ აღსარების საიდუმლოს განახლებას. საჭიროა მღვდლების უფრო კარგად მომზადება აღსარების მოსასმენად. ეკლესიის ყოველ თაობაში მხოლოდ მცირე რიცხვია წმიდა სერაფიმე საროველის მსგავსად სულიწმიდის მადლით აღვსილი ბერებისა, ქარიზმატული ხუცესებისა, მაგრამ შესაძლებელია გყავდეს ბევრი კარგი სულიერი მოძღვარი, რომელთაც არა აქვთ პრეტენზია იმისა, რომ აქვთ სულიწმიდის მიერ ბოძებული განსაკუთრებული ნიჭი. მაგრამ საჭიროა მათი მომზადება. ამრიგად, მე ვიტყოდი, რომ თუ გვინდა ეკლესია უფრო სრულად ევქარისტიული გავხადოთ, გვჭირდება უფრო მეტი მღვდელი, ვისაც სულიერი მამობის გაწევა შეუძლია. ხშირი ზიარების პრაქტიკის განახლება უნდა მოხდეს აღსარების საიდუმლოს განახლებასთან ერთად.

პრაქტიკულ დონეზე მე მომხრე ვარ გარკვეული ლიტურგიკული განახლებისა. მე ვისურვებდი ძღვნის კურთხევის ლოცვები თქმულიყო ხმამაღლა, მორწმუნეების გასაგონად, რადგან ამ ლოცვებშია ევქარისტიის ღვთისმეტყველება, მისი დოგმატური და სულიერი არსი, ამიტომ საჭიროა, ხალხმა მოისმინოს ეს ლოცვები. ასევე კარგი იქნებოდა, სადაც კი ეს შესაძლებელია, გვქონდეს უფრო ღიარ ფორმის კანკელი. კი არ უნდა მოვხსნათ კანკელი, არამედ უფრო ღია იყოს, რათა ხალხმა დაინახოს, თუ რას აკეთებენ მღვდლები; არ იყოს აღსავლის კარი დაკეტილი და ფარდა ძალიან ჩამოფარებული. გარდა ამისა, კარგი იქნებოდა, შესაძლებელი იყოს ჩვენს ეკლესიებში უფრო მეტი სამრევლო გალობა. ყველა ადამიანს რომ შეეძლოს, შეუერთდეს გალობას. თუნდაც წირვა-ლოცვის ზოგიერთი ნაწილი გუნდმა იგალობოს, მაგრამ სხვა ნაწილებში ყველას შეეძლოს შეერთება. ზოგან ასეთი პრაქტიკა უკვე არსებობს, მაგრამ, ალბათ, საჭიროა ამის უფრო ფართოდ დანერგვა. თუ გვინდა ეკლესიაში უფრო მეტად იყოს ევქარისტიული ღვთისმეტყველება, ეს განხორციელდება ქადაგების საშუალებით, მაგრამ ჩემთვის უფრო მნიშვნელოვანი ბავშვების, ახალგაზრდობის განსწავლაა. ჩვენ უნდა დავიწყოთ ახალი თაობით. უფრო მოზრდილი ადამიანებისათვის შეიძლება ეს უფრო ძნელი აღმოჩნდეს, რადგან მათ უკვე მიღებული აქვთ ერთი, რაღაც გარკვეული სახის ეკლესიური აღზრდა. ჩვენ უნდა დავიწყოთ ბავშვებით. ჩემი აზრით, საჭიროა ჩვენს ბავშვებსა და ახალგაზრდობას მივცეთ კარგი, ლიტურგიკული ხასიათის ცოდნა არა მხოლოდ ქადაგებების, არამედ სასწავლო წრეების საშუალებითაც.

ყველაფრის საფუძველი კი, რა თქმა უნდა, ლოცვა უნდა იყოს. უსარგებლოა საუბარი რაიმე სახის ლიტურგიკული რეფორმის შესახებ თუ არ გვაქვს ნამდვილი ლოცვა. ასე რომ, ჩვენ უნდა ვასწავლოთ ხალხს დღეს, ისევე როგორც წარსულში, რომ ყოველდღე ილოცონ თავიანთ სახლებში. ისწავლონ ლოცვა და იკითხონ წიგნში დაწერილი ლოცვებიც და იესოს ლოცვაც.

ასეთია, ჩემი აზრით, ის გზა, რომელიც ეკლესიას გადააქცევს უფრო მეტად ჭეშმარიტ ევქარისტიულ გაერთიანებად.

- რას გვეტყოდით იესოს ლოცვის პრაქტიკის შესახებ. არსებობს აზრთა სხვადასხვაობა. ერთი ნაწილი იესოს ლოცვას მხოლოდ ბერ-მონაზონთა საქმიანობად მიიჩნევს, ნაწილი კი თვლის, რომ ეს ყველასათვის დასაშვები და აუცილებელი წესია. როგორია თქვენი აზრი ამის შესახებ?

- მე პირადად ვიზიარებ ნიკოდიმოს მთაწმინდელის, ”ფილოკალიის” გამომცემლის მოსაზრებას. ფილოკალიის შესავალში ის ხაზს უსვამს, რომ ეს წიგნი არის არა მარტო მონაზონთა, არამედ ყველა ქრისტიანისთვის. ასევე, როდესაც ის საუბრობს პავლე მოციქულის სიტყვებზე ”მოუკლებლად ილოცევდით” (1 თეს. 5,17), ის ამბობს, რომ მოციქული არ ეუბნება ამას მხოლოდ განდეგილებს, ან ბერ-მონაზვნებს, არამედ ის მიმართავს ყველა ქრისტიანს. ჩემი აზრით, იესოს ლოცვა შეიძლება ილოცოს ნებისმიერმა, როგორც მონაზონმა, ასევე საერო პირმაც. რა თქმა უნდა, იესოს ლოცვას არა აქვს მონოპოლია. ჩვენ ვერ ვიტყვით, რომ ეს ლოცვის ერთადერთი გზაა. რაც დანამდვილებით უნდა ვთქვათ, ისაა, რომ იესოს ლოცვა ბევრ ადამიანს ეხმარება. იქნებ თქვენც დაგეხმაროთ. რა თქმა უნდა, არის სხვა სახის ლოცვებიც, როგორიცაა ლოცვები წმიდა წერილის საკითხავებიდან და იესოს ლოცვა მათ ადგილს არ იკავებს, არამედ მათთან ერთად არის. მე არ ვამბობ, რომ ყველა ქრისტიანი ვალდებულია, ილოცოს იესოს ლოცვა, თუმცა ეს ლოცვა არავითარი ზიანის მომტანი არ არის არც ერისკაცთათვის და არც ბერ-მონაზონთათვის. როდესაც ვურჩევ ერისკაცებს ილოცონ იესოს ლოცვა, ვეუბნები, რომ დასაწყისისთვის საკმარისია თქვან იგი 10-15 წუთის განმავლობაში დილით და 10-15 წუთი საღამოს დილა-საღამოს ლოცვების შემდეგ. თუ ერისკაცებს სურთ, თქვან იესოს ლოცვა უფრო ხანგრძლივი დროის განმავლობაში, ვფიქრობ, ამისათვის მათ აუცილებლად სჭირდებათ სპეციალური გაძღოლა. მათ უნდა მოძებნონ იესოს ლოცვაში გამოცდილი სულიერი მოძღვარი. ხოლო დილაობით და საღამოობით ლოცვა ყველა ქრისტიანს შეუძლია და ვფიქრობ, ამაში მათ სკვნილი ეხმარება. მეორე მხრივ, ”ფილოკალიაში” აღწერილი ის ფიზიკური ტექნიკა ლოცვისა, რომელიც მდგომარეობს სუნთქვის განსაკუთრებულ გაკონტროლებაში, შეიძლება გამოვიყენოთ მხოლოდ გამოცდილი სულიერი მოძღვრის ზედამხედველობით.

- რა სამართლებრივი ურთიერთობა უნდა ჰქონდეს ეკლესიას სახელმწიფოსთან?

- მე პირადად მომხრე ვარ კავშირისა ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის. მაგალითად ისეთ ქვეყანაში, როგორიც საბერძნეთია, მე არ ვისურვებდი მენახა ეკლესიისა და სახელმწიფოს განცალკევება. დიახაც ვფიქრობ, რომ ეკლესიას შეუძლია შეასრულოს მედიატორის როლი ხალხსა და სახელმწიფოს შორის, მაგრამ ასევე ვისურვებდი მენახა ისეთი სიტუაცია, სადაც ეკლესია იქნებოდა დამოუკიდებელი. მე არ ვისურვებდი, რომ პოლიტიკოსები ერეოდნენ ეკლესიის ცხოვრებაში, რაც ხდებოდა ადრე საბერძნეთში და იმდენად არ ხდება ახლა. რაც შეეხება საქართველოს ეკლესიას, მე იმედი მაქვს საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია დარჩება კვლავაც ოფიციალურად ცნობილი სახელმწიფოს მიერ, როგორც საქართველოს ეკლესია. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში რწმენის თავისუფლებაა ხალხს ექნება ეროვნული ეკლესია. ვფიქრობ, რომ ეს გამართლებული იქნება ისეთი ქვეყნისათვის, როგორიც საქართველოა.

- რას გვეტყვით ეკუმენურ მოძრაობაში მართლმადიდებელი ეკლესიის მონაწილეობისა და როლის შესახებ?

- ამოსავალი წერტილი უნდა იყოს ჩვენი უფალი იესო ქრისტეს ლოცვა საიდუმლო სერობაზე იოანეს სახარების 17 თავში, სადაც ის ლოცულობს, რათა ყოველნი ერთ იყვნენ. ყველა ქრისტიან მორწმუნეს შორის ერთობა ჩვენი მხსნელის სურვილია. ის ლოცულობს ამისათვის ჯვარცმამდე. ამასთანავე ჩვენ ძალიან სერიოზულად უნდა მოვეკიდოთ ჩვენს, ქრისტიანებს შორის არსებულ დაყოფებს და ყველაფერი უნდა ვიღონოთ მათი განკურნებისათვის. ეს იქნება ჩემი პირველი ამოსავალი წერტილი. მაგრამ მე მაქვს ასევე მეორე პრინციპი, რომელიც ვთვლი, რომ ფუნდამენტურია. ჩვენ გვწამს, რომ მართლმადიდებელი ეკლესია არის ქრისტეს ერთი ჭეშმარიტი ეკლესია დედამიწაზე. ეს არის ისეთი რამ, რასაც ჩვენ ვერ დავთმობთ. როდესაც ვამბობთ ”ქრისტეს ჭეშმარიტი ეკლესია დედამიწაზე, ვგულისხმობთ, რომ მართლმადიდებლობაში არის ჭეშმაირტების, სარწმუნოების, სულიერი ცხოვრების სისრულე, რასაც სხვაგან ვერსად ვიპოვით. და ეს არ არის ჩვენი საკუთარი დამსახურების გამო (ჩვენ მართლმადიდებლები ცოდვილები ვართ), არამედ ღვთის მადლით. თუმცა ჩვენ მივიღეთ ქრისტესაგან ძვირფასი მემკვდირეობა მართლმადიდებელი სარწმუნოებისა და უნდა განვაცხადოთ ის მთელი მისი სისრულით. ამავე დროს, ჩვენ უნდა ვცნოთ, რომ მართლმადიდებელი ეკლესიის გარეთ, ქრისტიანულ დასავლეთში ბევრი ადამიანია, ვინც გულწრფელად ეძებს ჭეშმაირტებას და ჩვენ უნდა შევეცადოთ მათ დახმარებას. ამრიგად ჩვენ, მართლმადიდებლებს გვაქვს პასუხისმგებლობა, დავამოწმოთ ჩვენი სარწმუნოება დასავლურ სამყაროში. თუ ჩვენ უბრალოდ მოვიკვეთავთ ჩვენს თავს სხვა ქრისტიანებთან, ვღალატობთ ჩვენს პასუხისმგებლობას ღვთის წინაშე. ბევრი ადამიანია დასავლეთში, ვინც ელოდება სიტყვის გაგონებას მართლმადიდებლობისაგან და მათ იმედი არ უნდა გავუცრუოთ. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენი მოწმობა პოზიტიური უნდა იყოს. თუ უბრალოდ დავგმობთ დასავლეთს შეცდომებისათვის, ისინი აღარ მოგვისმენენ. მაგრამ თუ ჩვენ ვისაუბრებთ პოზიტიურად იმის შესახებ თუ რა გვწამს ჩვენ, როგორც მართლმადიდებლებს, მაშინ ისინი მოგვისმენენ. ეს ნიშნავს ასევე იმასაც, რომ ჩვენ უნდა მოვუსმინოთ დასავლელ ქრისტიანებსაც, ვეცადოთ აღმოვაჩინოთ, თუ რა აინტერესებთ (რა შეკითხვები აქვთ) მათ. მართლმადიდებლური მხრიდან მონოლოგი კი არ უნდა იყოს, არამედ დიალოგი. უნდა გავიგოთ, რა პრობლემები აქვთ მათ, რას ეძებენ, რა სურთ და რითი იტანჯებიან, გავითავისოთ მათი განცდები, თუ გვინდა რომ ეფექტურად დავამოწმოთ მართლმადიდებლობის ჭეშმარიტება. ამისათვის, მე იმედი მაქვს, რომ ჩვენ მართლმადიდებლები გავაგრძელებთ სხვადასხვა სახის შეხვედრებს დასავლეთის ქრისტიანებთან, მაგრამ ჩვენ უნდა ვკითხოთ საკუთარ თავს: რა სახის უნდა იყოს ეს შეხვედრები, რათა საუკეთესო ნაყოფი გამოიღოს. პირადად მე არასოდეს მიგვრძნია თავი განსაკუთრებით კარგად ემს-ში. ეს არის სამყარო, სადაც მე თავს თავისუფლად არ ვგრძნობ. ჩემი აზრით ემს რადიკალურ რესტრუქტურიზაციას საჭიროებს თუ ჩვენ, მართლმადიდებლები ვაპირებთ მასში აქტიური მონაწილეობის მიღებას. ასე რომ, ვფიქრობ, ჩვენ უნდა მოვითხოვოთ ემს-ს ძირითადი პრინციპების გადახედვა. მთლიანად არ უნდა ჩამოვშორდეთ ემს-ს, არამედ უნდა ვთქვათ, რომ დისკუსიები უნდა განხორციელდეს სხვა საფუძველზე. მე არა ვარ ძალიან ოპტიმისტურად განწყობილი ოფიციალური დიალოგებისადმი. შეიძლება არაქალკედონურ ეკლესიებთან, სომხებთან, სირიელებთან, კოპტებთან, ეთიოპიელებთან არის შესაძლებელი რაიმე რეალური პროგრესის მიღწევა. ამ მომენტში მე ვერ ვხედავთ შესაძლებლობას, რომ ვისაუბროთ ერთობაზე კათოლიკებთან, ანგლიკანებთან ან პროტესტანტებთან. ჩვენ უნდა ვისაუბროთ მათთან, მაგრამ არ არის რეალური, რაიმე ორგანიზებული ერთობა მათთან. მე უფრო მომხრე ვარ მცირე ჯგუფებში საუბრისა, ვიდრე დიდი ოფიციალური დიალოგებისა. მომხრე ვარ ასევე იმისა, რასაც შეიძლება ვუწოდოთ ეკუმენური მეგობრობა პიროვნულ დონეზე. თუ ჩვენ მართლმადიდებლები შევხვდებით არამართლმადიდებელ ქრისტიანებს და გავიცნობთ მათ პიროვნულად, ამან შეიძლება რაღაც წინსვლა მოგვცეს. ეკუმენური მეგობრობა მყარდება ახალგაზრდობაში, სტუდენტობისას. როდესაც ადამიანები ხდებიან ეპისკოპოსები ან პროფესორები, მათ არა აქვთ ერთმანეთის გაცნობისა და ღრმა მეგობრობის დამყარების დრო. ისინი მიიჩქარიან, რომ არ დააგვიანდეთ თვითმფრინავის რეისზე შემდეგ კონფერენციაზე მოსახვედრად. სტუდენტობისას კი ადამიანებს აქვთ დრო, ამიტომ მე მომხრე ვარ სტუდენტების გაცვლისა მართლმადიდებლებსა და დასავლეთის ქრისტიანებს შორის. მათ ცხოვრების ადრეულ ასაკში უნდა გაიგონ თუ რა არის სხვა ეკლესიების სულისკვეთება.

პირადად მე, ინგლისში ჩემი მოღვაწეობისას თუ მიმიწვევენ, რათა ვიქადაგო არამართლმადიდებლურ ეკლესიებში, ყოველთვის მივდივარ. არასოდეს ვიცვამ წირვის შესამოსელს. უბრალოდ მივდივარ კაბითა და პანაღიით. თუ მთხოვენ, რომ ვიქადაგო, ვქადაგებ. ვფიქრობ, ეს შეიძლება გაკეთდეს ისე, რომ რწმენა არ დაზიანდეს. მეორე მხრივ, ჩვენს მართლმადიდებელ ეკლესიაში, ოქსფორდში მე არ ვთხოვ არამართლმადიდებლებს, რომ მოვიდნენ და იქადაგონ ან დალოცონ ხალხი. თუ ისინი მოვლენ წირვაზე, მე მათ ვსვამ სკამზე წინა რიგში და მსახურების დასასრულს მივესალმები მათ, მაგრამ საკურთხეველში არასოდეს შემყავს ისინი. დასასრულ, დასკვნის სახით მინდა დავუბრუნდე იმას, რითაც დავიწყე, რომ ჩვენ, მართლმადიდებლებს გვაქვს უძვირფასესი განძი - მართლმადიდებელი სარწმუნოება და ერთობის მიღწევა შესაძლებელია მხოლოდ რწმენის სისრულეში. ერთობის მიღწევა არ შეიძლება კომპრომისით, დიპლომატიური ქცევებით, ის შესაძლებელია მხოლოდ მართლმადიდებელი სარწმუნოების სისრულეში. მაინც მოდით, ვაღიაროთ, რომ ჩვენ, მართლმადიდებლები, ყოველთვის არა ვართ კარგი დამმოწმებლები მართლმადიდებლობისა და დასავლეთი მოგვისმენს ჩვენ, თუ უფრო თავმდაბლები და დიდსულოვნები ვიქნებით.

- საქართველო ტრადიციული მართლმადიდებელი ქვეყანაა და აქ ქალწულობის ტრადიცია შენარჩუნებულია ერში (იგულისხმება არაეკლესიური ნაწილიცი), მაგრამ დღეს მასზე საერო წრეებიდან მასმედიის მეშვეობით მიზანმიმართული თავდასხმა ხორციელდება. რა მდგომარეობაა ამ მხრივ ბრიტანეთში?

- მე ვხვდები, რას გულისხმობთ იმაში, რომ საქართველო ტრადიციული ქვეყანაა, ტრადიციულად მართლმადიდებელი. ყველაფერი, რაზეც დღეს ვისაუბრე, ჩემი დასავლური გამოცდილებიდან გამომდინარეა და ამის საქართველოსთან მისადაგება, ალბათ, ყოველთვის არ არის შესაძლებელი. მაგრამ ამ საკითხზე, რომელიც ქალწულობას შეეხება და უფრო ფართოდ სექსუალურ ზნეობრიობას, მჯერა, რომ ერთნაირი სიტუაციაა, სადაც არ უნდა წავიდეთ, ბრიტანეთში, საქართველოსა თუ ამერიკაში, ყველგან ერთი და იგივე სწავლებაა ყველა ჩვენთაგანისათვის. ჩვენი მართლმადიდებლური რწმენით, სექსუალობა, პირველ რიგში, ღვთისგან ბოძებული ნიჭია, მაგრამ გამოყენებულ უნდა იქნეს მხოლოდ მამაკაცსა და ქალს შორის, რომლებიც ერთმანეთთან ქორწინების საიდუმლოთი არიან დაკავშირებულნი. ქორწინების საიდუმლოში მოაქვს მას ღვთისაგან ბოძებული შვილიერება და, ამავე დროს, ის არის მამაკაცსა და ქალს შორის სიყვარულის გამოხატულება. სექსუალურობის ნიჭი დაკავშირებული უნდა იყოს ასევე პიროვნულ სიყვარულთან. როდესაც სექსუალობა გამიჯნულია პიროვნული სიყვარულისაგან, ის არის სიძვა. ეს სწავლება ისეთივე ჭეშმარიტია დღეს, როგორც ის ყოველთვის იყო წარსულში. არის ასევე სწავლება, რომ ღმერთი მოუწოდებს ზოგიერთ ადამიანს, რომ მთელი ცხოვრება დაიმარხოს ქალწულება, ჩვეულებრივ ესენი არიან მონაზვნები, მაგრამ შესაძლებელია, ერისკაცებიც, ერში მცხოვრებნიც, მოწოდებული იყვნენ ამგვარი ცხოვრებისათვის. ქალწულება კურთხეულია ღვთისაგან თუ მისი დამარხვა ხდება სწორი სულისკვეთებით. თქვენ მეკითხებით, არის თუ არა ეს ძნელი ბრიტანეთში. ჩემი პასუხია, დიახ. 45 წლის წინათ, ჩემი სტუდენტობის დროს, როდესაც მე ახალგაზრდა ვიყავი, ის ადამიანებიც კი, ვინც არ იყვნენ ქრისტიანები, პატივს სცემდნენ ტრადიციულ სწავლებას სექსუალური ზნეობრიობის შესახებ, რაც ქორწინების ფარგლებშია. ახლა, რამდენადაც ვიცი, ეს შეიცვალა. ბრიტანეთში, დარწმუნებული ვარ იგივე შეიძლება ითქვას ამერიკაზეც, ჩვენი მართლმადიდებელი ახალგაზრდობისათვის, რომლებიც სეკულარულ სამყაროში ცხოვრობენ, ყველაფერ იმის შემდეგ, რასაც ისინი ხედავენ და ისმენენ ტელევიზორში, ძალიან ძნელია, რომ მტკიცედ მისდიონ ტრადიციულ ქრისტიანულ ზნეობრიობას. მაგრამ ჩვენი ზნეობრივი სწავლება არ შეცვლილა და მტკიცედ უნდა მივსდიოთ მას. ჩვენ უნდა ჩვენ ახალგაზრდობას პოზიტიურად მივაწოდოთ ეს სწავლება. არა მხოლოდ ის ვუთხრათ, რომ შენ ეს არ უნდა გააკეთო, ეს აკრძალუალია, არამედ უნდა ვასწავლოთ მათ, რომ ქალწულება და სქესობრივი ცხოვრება წმიდაა. ტრაგედიაა ის, რომ ადამიანის სექსუალობა, მამკაცსა და ქალს შორის სიყვარულის საიდუმლო ძალიან გაუფასურდა, დამცირებულ მდგომარეობაშია, დაკარგა აღტაცებისა და სიხარულის არსი, ის გახდა რაღაც ჩვეულებრივი, ყოველდღიური, მხოლოდ სიამოვნების მიღების საშუალება და ჩვენ უნდა დავეხმაროთ ახალგაზრდობას იმის გაგებაში, რომ ეს არის რაღაც წმინდა. ეკლესიას აქვს წესები არა იმიტომ, რომ წინააღმდეგია სიამვონებისა და სიხარულისა, არამედ იმიტომ, რომ გვინდა დავიცვათ გაუფასურებისაგან ის, რაც არის ძვირფასი და წმიდა. უდიდესი ცოდვაა ჩვენი თანამედროვე საზოგადოებისა, რომ ის, რაც მიეცა მამაკცსა და ქალს იმისათვის, რომ თავიანთი ღრმა გრძნობები გამოეხატათ, რაღაც ზედაპირული და ყოველდღიური გახდა და ეს უდიდესი დანაკარგია. უნდა გვესმოდეს, რომ ადამიანებისათვის ძალიან ძნელია ამის გაგება, მაგრამ გამუდმებით უნდა ვეცადოთ, რომ ავუხსნათ ეს.

- რამდენად საჭიროა, რომ თანამედროვე მოძღვარმა იცოდეს ფსიქიატრიის საფუძვლები, რადგან ეკლესიას ხშირად მიმართავენ ფსიქიურად დაავადებული ადამიანები, რომლებსაც სჭირდებათ ექიმ-ფსიქიატრის დახმარება. ფსიქიატრიის საფუძვლების არცოდნა კი ართულებს მღვდლის ურთიერთობას ამ კატეგორიის ადამიანებთან. თქვენი აზრი ფსიქოთერაპიაზე; აქვს თუ არა მნიშვნელობა ფსიქოთერაპევტის სარწმუნოებრივ პოზიციას, ასევე მეთოდს, რომელსაც იგი იყენებს პაციენტთან ურთიერთობისას?

- ჩვენ როგორც სულიერ მოძღვრებს, პოზიტიური დამოკიდებულება უნდა გვქონდეს ფსიქიატრიისა და ფსიქოთერაპიის შესახებ. არ უნდა ვუყურებდეთ მათ, როგორც საფრთხეს ან მტერს, არამედ ის შეიძლება ქრისტიანულად გამოვიყენოთ. მაგრამ მე ვთქვი, რომ ”შეიძლება გამოვიყენოთ”. სამწუხაროდ ეს ყოველთვის ასე არ არის და ფსიქიატრიისა და ფსიქოთერაპიის დიდი ნაწილია არა აშკარად, არამედ ფარულად მტრულად არის განწყობილი რელიგიისადმი. ამრიგად, თუ ჩვენ, მღვდელბი გავაგზავნით ხალხს ფსიქოთერაპევტთან, სასურველია, შეგვეძლოს მათი მორწმუნე, ქრისტიან ფსიქოთერაპევტებთან გაზავნა. არის ერთგვარი მიდგომა ფსიქიატრიისა და ფსიქოთერაპიისა, რომელიც ნამდვილად რელიგიის საწინააღმდეგოა, რადგან ეს ნიშნავს ღვთის, მადლის კონტექსტის გარეთ ცხოვრებას, რაც გარკვეული სახის პელაგიანიზმია, რომ ადამიანს შეუძლია გადაირჩინოს თავი საკუთარი ძალებით. მათ ეუბნებიან, რომ არ უნდა ჩაიხშონ თავიანთი რაიმე გრძნობა, არამედ უნდა უბრალოდ გამოხატონ საკუთარი თავი. ეს არის ცხოვრება ასკეტური დისციპლინის კონტექსტის გარეშე. მაგრამ არიან ფსიქიატრები და ფსიქოთერაპევტები, რომელთაც ესმით ქრისტიანული სწავლება და ითანამშრომლებენ მღვდელთან. მე მჯერა, რომ ფსიქოთერაპევტსა და მღვდელს შეუძლიათ და უნდა ითანამშრომლონ ერთმანეთთან, დაეხმარონ ერთმანეთს და, როგორც ვთქვით, მღვდელს უნდა ჰქოდნეს გარკვეული ელემენტარული ცოდნა ფსიქიატრიისა. მან არ უნდა წარმოიდგინოს, რომ ის არის მოყვარული ფსიქოლოგი, რაც საშიშია. მას უნდა ჰქონდეს რაღაც ძირითადი ცოდნა იმისათვის, რომ მიხვდეს, რომ ადამიანს აქვს ფსიქიკური მოშლილობა, რომ მას სჭირდება სამედიცინო მკურნალობა. ეს მნიშვნელოვანია, მაგრამ, ამავე დროს, ის არ უნდა ეცადოს, თვითონ იყოს ფსიქოთერაპევტი. განსხვავებაა აღსარების საიდუმლოსა და ფსიქოთერაპევტის სამედიცინო პრაქტიკას შორის. ამავე დროს, თუ ადამიანი მივა ფსიქოთერაპევტთან, რომელსაც შეუძლია თქვას: მე შევეცადე, დაგხმარებოდი, მაგრამ დამიჯერე, უნდა მიხვიდე ასევე მღვდელთანაც, რადგან შენ გჭირდება აღსარების თქმაც, მე დარწმუნებული ვარ, ამ ორ სფეროს შორის შესაძლებელია ნამდვილი თანამშრომლობის არსებობა. თუ შევხედავთ საკითხს უფრო ფართოდ, ეკლესიის მამების, ფილოკალიის, ბევრი ჩვენი ასკეტური ტექსტის, მაგ. ისააკ ასურის შუქზე, მათი უდიდესი ნაწილი შეიძლება გამოთქმულ იქნას იმგვარად, რაც შესაბამისობაშია თანამედროვე ფსიქოლოგიასთან. ჩვენ, რა თქმა უნდა, არ უნდა ამოვიკითხოთ ფროიდი მამათა ნაწერებში, ისინი სხვა რამეს ამბობდნენ, მაგრამ მე ვფიქრობ, ჩვენ შეგვიძლია და უნდა ავხსნათ მამათა სწავლება იმგვარად, რაც შესაბამისობაში იქნება თანამედროვე ფსიქოლოგიურ ხედვასთან. ამგვარად, მე აქ ვხედავ დიალოგის რეალურ შესაძლებლობას. ჩვენ გვაქვს საგანძური წმინდა მამების ნაწერებში, რაც ჯერ არ ყოფილა სათანადოდ გამოყენებული. ჩემი აზრით, მამების ნაწერებში ჩვენ უფრო ღრმად უნდა ჩავწვდეთ ადამიანის პიროვნების შესახებ სწავლებას. საჭიროა გავაფართოვოთ ჩვენი პატრისტიკული ანთროპოლოგია იმგვარად, რომ უფრო მეტად დავუკავშიროთ ჩვენს დღევანდელ სამყაროს. ამის გაკეთება შესაძლებელია და ჩვენ ჯერ მხოლოდ ვიწყებთ.

- რას იტყვით ადამიანის კლონირების შესახებ. თქვენი აზრით, შესაძლებელია თუ არა ხელოვნურად შეიქმნას ადამიანი, რომელსაც უკვდავი სული ექნება?

- ჩემი დაუყოვნებლივი პასუხი იქნება - არა. ეს შეუძლებელია და ნებისმიერი მცდელობა ადამიანის ხელოვნურად შექმნისა მცდარია. ეს არის საიდუმლოება. ის ტრადიციული გზა, რომლითაც ადამიანები იბადებიან არ უნდა შევცვალოთ ადამიანის მიერ შექმნილი ინჟინერიით. ჩვენ შეიძლება დავეხმაროთ მამაკაცსა და ქალს, ცოლსა და ქმარს სამედიცინო თვალსაზრისით, როდესაც მათ აქვთ პრობლემა, მაგრამ ყოველთვის უნდა ვითანამშრომლოთ ბუნებასთან. არ უნდა ვეცადოთ ვაკონტროლოთ და შევცვალოთ ის. ამგვარად, მიზანი ბავშვის დაბადებაში სამედიცინო ჩარევისა არის დავეხმაროთ ბუნებრივ დაბადებას ჰქონდეს თავისი ჭეშმარიტი და სათანადო გამოხატულება. ჩვენ არ უნდა დავიკავოთ შემოქმედი ღმერთის ადგილი და ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს, რომ ადამიანი შექმნილია ღვთის ხატად და მსგავსად. ის არ არის უბრალოდ რაღაც მანქანა შექმნილი მატერიალური საშუალებებით. ყველაზე მნიშვნელოვანი ადამიანის შესახებ არის ის, რომ თითოეული ჩვენთაგანი არის ცოცხალი ღმრთის ცოცხალი ხატი.

- რას გვეტყოდით ანგლიკანური ეკლესიის შესახებ ბრიტანეთში?

- უნდა ითქვას, რომ მეოცე საუკუნეში ანგლიკანურმა ეკლესიამ დაკარგა თავისი გავლენის მნიშვნელოვანი ნაწილი და რიცხვი იმ ანგლიკანებისა, რომლებიც ეკლესიური ცხოვრებით ცხოვრობდნენ, საკმაოდ შემცირდა. ფაქტიურად, ეკლესიურად მცხოვრები კათოლიკეების რიცხვი ინგლისში უფრო დიდია, ვიდრე ანგლიკანებისა. ამ ყოველივეს ადასტურებს აღდგომის დღესასწაულზე მაზიარებლების რაოდენობის შედარება კათოლიკურ და ანგლიკანურ ეკლესიებში. ანგლიკანური ეკლესია კვლავ ქვეყნის მთავარ ეკლესიად რჩება. ოღონდ უნდა ითქვას, რომ იგი დაღმასვლას განიცდის. ანგლიკანურ ეკლესიაში მიღებულმა ქალთა ხელდსახმის პრაქტიკამ გარკვეული დაპირისპირება გამოიწვია თვით ანგლიკანებშიც. არის მცირე ჯგუფი, რომელიც კვლავაც მნიშვნელოვან წინააღმდეგობას უწევს ამას. როდესაც ქალები ეპისკოპოსები ხდებიან, ეს საკითხი უფრო მწვავდება, რადგან ეპისკოპოსი უნდა იყოს ერთობის სიმბოლო ეპარქიაში, ბევრი სასულიერო და საერო პირისთვის კი ეს მიუღებელია. არის სხვა პრობლემაც, შეიძლება უფრო სერიოზულიც, რომელიც ჰომოსექსუალიზმს ეხება. ბევრი ანგლიკანის აზრით, ჰომოსექსუალიზმი მისაღებია ქრისტიანული თვალსაზრისით, რაც უფრო აღრმავებს დაპირისპირებას.

- რა დამოკიდებულება აქვთ ინგლისელებს მართლმადიდებლობისადმი?

- ბრიტანელების უმრავლესობამ ბევრი რამ არ იცის მართლმადიდებლობის შესახებ, თუმცა ჩვენ იქ 120 სამრევლო გვაქს. ინგლისელებს, უმეტესწილად, ძალიან მცირე ცოდნა აქვს იმის შესახებ, თუ რას ასწავლის ადამიანებს მართლმადიდებლობა. ისინი ფიქრობენ, რომ ეს არის ხალხი უცნაური ქუდებითა და გრძელი წვერებით. მაგრამ ზოგ წრეებში არსებობს ინტერესი მართლმადიდებლობისადმი, მაგალითად, ვიცით, რომ ანგლიკანური ეკლესიის მეთაურმა, კენტერბერიის მთავარეპისკოპოსმა გროულ უილიამსმა იცის რუსული ენა, დაიცვა დისერტაცია ვლადიმერ ლოსკიზე და დაწერილი აქვს წიგნები სერგეი ბულგაკოვის შესახებ. ასევე საინტერესოა, რომ ხშირად მიწევს პრინც ჩარლზთან ურთიერთობა. მისი ბებია მართლმადიდებელი იყო და თავადაც დაინტერესებულია მართლმადიდებელი სარწმუნოების შესწავლით, რასაც ადასტურებს ”ფილოკალიის” (სათნოებათმოყვარეობა) წიგნები მის სამუშაო მაგიდაზე და ცნობილია, რომ მან არაერთხელ იმოგზაურა ათონის წმიდა მთაზე, სადაც გაეცნო ბერ-მონაზვნურ ცხოვრებას.

არსებობს, მცირე, მაგრამ მნიშვნელოვანი რაოდენობა ბრიტანელებისა, რომლებიც უერთდებიან მართლმადიდებელ ეკლესიას. მათ არ ვღებულობთ დიდ ჯგუფებად, არამედ თითო-თითოდ, მას შემდეგ, რაც ჩავუტარებთ გარკვეულ კატეხიზაციას. ჩვენ არ ვაწარმოებთ აგრესიულ პროზელიტიზმს სხვა აღმსარებლობათა მიმართ, რაც მართლმადიდებელი სულისკვეთების საპირისპირო იქნებოდა. მაგრამ თუ გვეკითხებიან მართლმადიდებლობის შესახებ, ვცდილობთ, გავცეთ პასუხი და თუ ადამიანებს სხვა ეკლესიებიდან სურთ, შემოგვიერთდნენ, ვამბობთ, რომ ჩვენი კარი ღიაა ყველასათვის. ბრიტანეთში გვყავს დაახლოებით 200 მართლმადიდებელი სასულიერო პირი და მათი მესამედი დაბადებიდან მართლმადიდბელია. დანარჩენები სხვა კონფესიებიდან არიან მოქცეულნი.

- დაბოლო, რას ეტყოდით სემინარიის  სტუდენტებს, ახალგაზრდებს, ვინც მღვდლობისათვის ემზადებიან?

- რას ვეტყოდი სემინარიის სტუდენტებს, რომლებიც ემზადებიან მღვდლოვისათვის: დაე, საღმრთო ლიტურგია იყოს ცენტრი მთელი თქვენი სამღვდელო მსახურებისა. ევქარისტია არის სიცოცხლის მომცემი წყარო, რომლიდანაც ვიღებთ ყველაფერს. იფიქრეთ წმიდა იოანე კრონდშტატელის სიტყვებზე: ევქარისტია უწყვეტი სასწაულია. როგორც მღვდლებმა, არასოდეს დაკარგოთ აღტაცების გრძნობა წმინდა ლიტურგიის სასწაულის წინაშე. ასევე გახსოვდეთ, რომ ყოველ ლიტურგიაზე ჭეშმარიტი მღვდელი, რომელიც მსახურებს თვით ქრისტეა. ჩვენ, მღვდლები მხოლოდ მისი თანამსახურები ვართ. ყოველთვის, როდესაც წმიდა ლიტურგიას აღასრულებთ, გქონდეთ გრძნობა, ცოცხალი განცდა იმისა, რომ ქრისტე თქვენს გვერდით დგას წმინდა ლიტურგიაზე. ის არის ერთადერთი მღვდელი, ერთადერთი იერარქი, ის სწირავს მსხვერპლს, ის არის ვინც სულიწმიდით განწმედს ძღვენს. იფიქრეთ რა ითქმება ”რომელი ქერუბიმთას” გალობის დროს, როდესაც მღვდელი მიმართავს ქრისტეს: შენ ხარ ვინც მსხვერპლს სწირავს და ისიც, ვინც შეიწირება. ასე რომ, ყოველთვის გააცნობიერეთ, რომ ქრისტე თქვენთან არის ლიტურგიაზე. არასოდეს დაკარგოთ იმის გაცნდა, რომ ის იქ არის უხილავად. მართალია უხილავად, მაგრამ იქ არის მთელი თავისი ძალით. გქონდეთ იმის გრძნობა, რომ ყველაფერი, რასაც აკეთებთ შეიძლება გაკეთდეს მხოლოდ მისით და მასთან ერთად.

ესაუბრა საქართველოს
საპატრიარქოს პრესცენტრის ხელმძღვანელი
დავით შარაშენიძე

ინგლისურიდან თარგმნა
ნანა ბაღათურიამ

გაზეთი ”საპატრიარქოს უწყებანი”, №46, 2003 წ.