225–228, 231–233

ცხოვრება და მოღვაწეობა

ჩვენ რამდენიმე შეხვედრაზე როგორც შეგვეძლო შევეხეთ ერთ-ერთ უდიდეს მოღვაწეს - წმ. იპოლიტე რომაელს და ამ მოღვაწის ნაშრომების ზოგადი მიმოხილვით შევეცადეთ გარკვეულწილად ეპოქაც წარმოგვეჩინა, როდესაც ხსენებული დიდი მამა ეკლესიისა მოღვაწეობდა. რამდენჯერმე იპოლიტე რომაელთან დაკავშირებითაც, უფრო ადრე ტერტულიანესთან მიმართებაშიც და ცალკეულ საკითხთა განხილვის დროსაც ჩვენ ვახსენებდით და, რა თქმა უნდა, ყოველთვის ვახსენებთ ამავე ეპოქის უდიდეს მოღვაწეს, ფაქტობრივად მომდევნო თაობის წარმომადგენელს წმ. იპოლიტე რომაელთან შედარებით, კართაგენის ეკლესიის, როგორც ეს მიღებული გამონათქვამია ეკლესიის მამათა მიმართ, უჭკნობ გვირგვინს - წმ. კვიპრიანე კართაგენელს, რომელიც ტერტულიანეს მსგავსად, ცხადია, აფრიკელი ღვთისმეტყველი [1]გახლდათ, ვინც, როგორც ადრეც აღვნიშნავდით, თავისი უაღრესად ღრმად გამომეძიებელი და ღვთივმიმადლებული გონებით მართლად განჭვრეტდა რა წინამორბედ საეკლესიო მოღვაწეთა შრომებს, კეთილს, მართლმადიდებლურს ყოველივეს განიკუთვნებდა, ითვისებდა და თავადვე სამოძღვრო გამოთქმას ჭეშმარიტი სწავლებისას დიდ ღირსებას და ზედმიწევნითობას სძენდა.

ამას აღვნიშნავთ იმიტომ, რომ ტერტულიანე რომელიც, როგორც არაერთგზის აღგვინიშნავს, 207 წლის შემდეგ განუდგა ეკლესიას და შესაბამისად ანათემირებულია, ჩვეულებრივ გვიანდელ მოღვაწეთაგან ყოველთვის იკიცხებოდა, თუმცა ამ გაკიცხვასთან ერთად თანაარსებობს, რა თქმა უნდა, და ამაზეც ასევე არაერთგზის გვქონია ხაზგამსა, ტერტულიანეს ღირსეულ სწავლებათა, მისი, პირდაპირ შეიძლება ითქვას, [2]საღვთისმეტყველო მიღწევების გამოყოფა და ამ კუთხით ხსენებული პიროვნებისადმი გარკვეული ღირსების განკუთვნა. და აი ეს თანაარსებობა გაკიცხვასთან ერთად, ღირსებითი ნიშნით ტერტულიანეს მართლმადიდებლური სწავლებებისადმი კეთილგანწყობილი დამოკიდებულება სწორედ კვიპრიანე კართაგანელისგან გახლავთ საფუძველდადებული, რადგანაც პირველმა მან შეაფასა ტერტულიანეს მემკვიდრეობა და ხელაღებით კი არ უარუყვია მისი შრომები, რაც სხვათაშორის თვითონ ტერტულიანეს ახასიათებდა, არამედ ღირსეულ ნაწილს ყოველთვის გამოარჩევდა უღირსისგან და ფაქტობრივად, როგორც სათნო გადმოცემა სწამებს ამის შესახებ, ყოველდღე იგი ამა თუ იმ ნაშრომს ტერტულიანესას გულდასმით ეცნობოდა, უწოდებდა რა მას (ტერტულიანეს) მოძღვარს და თავის თანაშემწეს, ვისაც თითქმის ყოველდღე ამგვარად მიმართავდა: “მომაწოდე მოძღვარი”. იგულისხმებოდა ტერტულიანეს ამა თუ იმ ნაშრომის [3]მისდამი მიწოდება, რომელიც (ეს ნაშრომები, რა თქმა უნდა, ჩვეულებრივ 207 წლამდელ პერიოდს განეკუთვნებოდნენ ტერტულიანეს მოღვაწეობისას, ანუ იმ ეპოქას როდესაც ტერტულიანე ჯერ კიდევ მყარი მართლმადიდებელი იყო. მნიშვნელოვნად ეყრდნობოდა ტერტულიანეს ამგვარ შრომებს წმ. კვიპრიანე კართაგანელი და ავსებდა მათ სათნოებითი მოძღვრების არსებითი ელემენტებით, რაც სხვათაშორის ტერტულიანეს შრომებში ძალიან ნაკლებადაა შესამჩნევი.

ნეტარი იერონიმეს (IV საუკუნის მიწურული) უწყებით, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ტერტულიანე კვიპრიანესთვის ყოველდღიურად წასაკითხი ნაშრომების ავტორი გახლდათ. ამას იერონიმე გვაუწყებს თავის ჩვენს მიერ არაერთგზის მითითებულ ნაშრომში “ბრწყინვალე კაცთა შესახებ” და ეჭვი არ არის, რომ ტერტულიანესთან ერთად წმ. კვიპრიანე გამოეძიებდა ყველა სხვა საღვთისმეტყველო წყაროს რაც მისთვის ხელმისაწვდომი იყო. ამ მხარეზე ჩვენ ყურადღებას [4]ვამახვილებთ მხოლოდ იმ მიზანდასახულობით, რომ ავხსნათ კვიპრიანე კართაგანელის განსაკუთრებული საღვთისმეტყველო სიმაღლე, რაც გულმოდგინე, შეგირდული მოწაფეობითი მოღვაწეობის გარეშე არასოდეს არ მიიღწევა. იგი დამოწაფებული იყო წინამორბედ ღვთისმეტყველთ და ამიტომაა მისი საღვთისმეტყველო მოღვაწეობის შედეგი ესოდენ თვალსაჩინო და ნაყოფიერი.

მაინც პირველ რიგში, როგორც საერთოდ წესია, ორიოდე სიტყვას მისი ცხოვრების შესახებ ვიტყვით. მითუმეტეს კვიპრიანე კართაგანელის ცხოვრების შესახებ მრავალი უაღრესად სანდო წყაროა შემონახული. თუმცა ყველაზე მნიშვნელოვანი ამგვარ წყაროთა შორის ესაა თვით კვიპრიანეს შრომები, სადაც ბიოგრაფიული მომენტები არაიშვიათად იჩენს თავს, და აგრეთვე და განსაკუთრებით მისივე ვრცელი მიმოწერა. პირველად წყაროსთან ერთად, ე.ი. საკუთრივ [5]კვიპრიანეს შრომებთან ერთად, უნდა აღვნიშნოთ, რომ მოგვეპოვება კვიპრიანეს დაპატიმრების, გასამართლებისა და მარტვილობის შესახებ აქტები (ლათინურად), რომლებსაც ეწოდებათ “აქტა პროკონსულარია კვიპრიანი”. აი ეს აქტა პროკონსულარია, რაც კვიპრიანესთან დაკავშირებით ჩვენამდე შემონახულია, ეყრდნობა ოფიციალურ ანგარიშებს და მრავალი ხელნაწერითაა ჩვენამდე მოღწეული. ისევე როგორც მრავალი ხელნაწერით გახლავთ დაცული ფორმით და სათაურით ჰაგიოგრაფიული ძეგლი “კვიპრიანეს ცხოვრება” (ვიტა კვიპრიანი). ამ ძეგლის ავტორად წარმოდგენილია კვიპრიანეს დიაკონი პონტიუსი, რომელიც თან ახლდა თავის მოძღვარს გადასახლებაში და მის გვერდით იყო დასჯის ბოლო წუთამდე, როგორც იმავე ნეტარი იერონიმეს მიერ არის აღნიშნული თავის “ბრწყინვალე კაცთა შესახებ” ნაშრომში. ეს საგულისხმო ინფორმაცია გახლავთ, რომ ერთგული მოწაფე არ ტოვებს თავის მოძღვარს, როგორც პონტიუსმა [6]არ დატოვა წმ. კვიპრიანე. თუმცა რაც შეეხება თვითონ ამ ძეგლს, “კვიპრიანეს ცხოვრებას”, საზოგადოდ მიჩნეულია, რომ აღნიშნული ცხოვრება პირველია ამ ჟანრის ძეგლებს შორის, ე.ი. ცხოვრებითი ტიპის ჰაგიოგრაფიულ ძეგლებს შორის, ის წინ უსწრებს ათანასე ალექსანდრიელის სახელგანთქმულ “ანტონი დიდის ცხოვრებას”. თუმცა ეს ორი ნაშრომი თავისი ღირსებით ერთი მეორეს არ უიგივდება და არ უთანასწორდება. თავისთვად ცხადია ათანასეს “ანტონი დიდის ცხოვრება” სულ სხვა სიმაღლეა, ტიპიური ჰაგიოგრაფიული ძეგლია, ფუძემდებელია ახალი ეპოქისა საეკლესიო მწერლობაში, ჰაგიოგრაფიული ცხოვრებითი ტიპის ჟანრისა და მხოლოდ გარკვეულწილად, მიმსგავსებულად ამ დიად ძეგლთან, “ანტონი დიდის ცხოვრებასთან”, შეგვიძლია წარმოვსახოთ პონტიუს დიაკონის მიერ დაწერილი “კვიპრიანეს ცხოვრება”. მითუმეტეს ამ ცხოვრებას ისტორიული [7]ღირებულება ძალიან ნაკლებად აქვს, რადგან მთლიანად პანეგირიკულ სტილშია დაწერილი და ამიტომ ძალიან პირობითად შეიძლება მას ჰაგიოგრაფიული ძეგლი, საერთოდ ცხოვრება ეწოდოს. ესაა ხოტბა,  შესხმა კვიპრიანე კართაგანელისა და მისი მოღვაწეობის განდიდება. რა თქმა უნდა, ავტორი აღტაცებულია კვიპრიანეს ახოვანებით, მოწადინეა იმისა, რომ როგორც თვითონვე ამბობს უკვდავი ხსოვნით მარადიულჰყოს ეს უბადლო და აღმატებული მაგალითი შთამომავლობის სასარგებლოდ. ასე რომ, როგორც მკვლევარები მიუთითებენ და მართებული გახლავთ ეს მითითება, აღნიშნული ცხოვრება ფაქტობრივად წარმოადგენს შეგონებითი მიზანდასახულობით [8]დაწერილ პანეგირიკულ ძეგლს, ასე ვთქვათ ბიოგრაფიას. აი ეს წყაროები, რაც აღვნიშნეთ, და ფრაგმენტულად სხვებიც ჩვენ გარკვეულ შესაძლებლობას გვაძლევს, რომ მცირედით მაინც ჩვენს თვალთა წინაშე წარმოვისახოთ ამ ღვაწლშემოსილი დიდი მამის ამქვეყნიური ცხოვრება.

ცეცილიუს კვიპრიანე, როგორც მას ერქვა, აგრეთვე თასციუსად წოდებული, როგორც აღვნიშნეთ დაიბადა აფრიკაში და ფიქრობენ, რომ სწორედ იმ ქალაქში სადაც ის მოღვაწეობდა, ანუ კართაგენში. დაიბადა დაახლოებით 200-210 წლებში მდიდარ და უაღრესად კულტურულ ოჯახში. მან კართაგენში მოიპოვა სახელი ბრწყინვალე რიტორისა და მჭერმეტყველების მასწავლებლისა (ეს პროფესია, როგორც არაერთგზის მიგვითითებია, იმ დროს უაღრესად ფასობდა და ის ერთ-ერთი ყველაზე პრესტიჟული პროფესია გახლდათ). თუმცა [9]მისი შინაგანი სამყარო თავიდანვე ზიზღით იყო აღვსილი ყოველივე იმის მიმართ, რაც საზოგადოებრივი ცხოვრების უზნეობასა და გახრწნილებას განაპირობებდა. იგი ეძიებდა რაცას ისეთს რაც მის მეგობრებში, მის ახლო წრეში არ ვლინდებოდა, ეძიებდა რაღაც სხვას, უფრო აღმატებულს, წმინდას. იმავე ნეტარი იერონიმეს უწყებით მოხდება ისე, რომ კვიპრიანე გაქრისტიანდება მღვდელ ცეცილიუსის შეგონებით. ე.ი. ვინც იგი გააქრისტიანა იმასაც ცეცილიუსი ერქვა და უფრო ზუსტად თუ ვიტყვით სწორედ იმას ერქვა ცეცილიუსი. იმდენად დავალებულად გრძნობდა ამ პიროვნებისგან თავს კვიპრიანე, იმდენად დიდი მადლიერებით, სიყვარულით და მოწაფეობრივი გრძნობით იყო მისდამი გამსჭვალული, რომ მისი გამაქრისტიანებელის სახელი მან თვითონვე განიკუთვნა მეორე სახელად, ანუ თასციუსთან ერთად იგი ცეცილიუსადაც იწოდა და ამავე დროს ეწოდა [10]კვიპრიანე. აი ეს უწყება ნეტარი იერონიმესი ჩვენ განგვიმარტავს და გვიხსნის თუ რატომ ჰქონდა მას მეორე სახელად აგრეთვე ცეცილიუსი.

გაქრისტიანების შემდეგ კვიპრიანე გლახაკებს ურიგებს მთელ თავის ქონებას და იგი შეერთვება სამღვდელოთა დასს. ხოლო III საუკუნის შუა წლებში, 248-249 წლებში, არჩეული იქნება კართაგენის ეპისკოპოსად და არჩეული იქნება “ხალხის ხმით”, რაშიც იგულისხმება ის, რომ წმ. კვიპრიანეს ეპისკოპოსად ხელდასხმას ეთანხმებოდა მთელი მრევლი, რადგანაც მისი მოღვაწეობა მრევლისთვის მთლიანობაში იყო ცნობილი მანამდეც. სწორედ კვიპრიანე ხდება ეპისკოპოსად ხელდასხმული, მიუხედავად ზოგი ხანდაზმული მღვდლის, მათ შორის ვინმე ნოვატის, [11]დაპირისპირებისა (ეს ნოვატი ჩვენ არ უნდა აგვერიოს მეორე დიდ მოპირისპირეში კვიპრიანესი – ნოვატიანუსში, რომელსაც ჩვენ შემდეგ ცალკე განვიხილავთ). ამ მოვლენიდან დაახლოებით ერთი წლის შემდეგ იწყება იმპერატორ დეკიუსის სახელთან დაკავშირებული დევნულება ქრისტიანებისა და კვიპრიანე, რომელიც განერიდება დევნულებას, შეეფარება რაღაც საიმედო ადგილს, საიდანაც მუდმივი მიმოწერა და კავშირი აქვს თავის მრევლთან და სამღვდელოებასთან. თუმცა მისმა ამგვარმა თავის გარიდებამ ზოგიერთების უკმაყოფილება გამოიწვია, რადგანაც ყველა, ისევე როგორც ჩვენს დროში ასეთ ჟამს აუცილებლად გამოჩნდებიან “უკიდურესად კლდისებრ მართლმადიდებელები”, რომლებიც ეძიებენ მომენტს ღირსეული მოძღვარი რაიმეთი შერყვნან და რაიმეთი [12]მის პატივს მრევლში ნიადაგი გამოაცალონ. და რადგანაც კვიპრიანე კართაგენელს უზომო პატივისცემა ჰქონდა მრევლში, ამის მოშურნენი და იმითაც შურით აღბორგებულნი მის მიმართ, რომ სწორედ იგი აკურთხეს ეპისკოპოსად და არა სხვანი, ეს მომენტი, რომ კვიპრიანე განერიდა დევნულებას, მრავალმა გამოუძიებლად, განუსჯელად ისე, რომ მიზეზი არ გამოუკითხავს, ხელთ იპყრა რომ კვიპრიანესთვის სახელი გაეტეხა. აქვე ჩვენ უნდა აღვნიშნოთ, რომ რომის ეკლესიის მღვდლები და დიაკონები, რომლებიც ფაბიანე რომის პაპის მარტვილობის შესახებ წერილობით ამცნობდნენ ქრისტიანებს ამ პერიოდში, ამავე დროს ეპისტოლეს აგზავნიან (ცნობილი გახლავთ ეს ეპისტოლე), რომელშიც გაკვირვებას გამოთქვამენ კართაგენის ეპისკოპოსის განრიდების შესახებ. ჩვენ ამ მოვლენას იმ პირველთან, რა თქმა უნდა,  არ ვათანაბრებთ, იმიტომ, რომ ისინი ამ შემთხვევაში დაინტერესდნენ ამ მოვლენით. მათ არ განუკიცხავთ [13]კვიპრიანე, მიზეზი არის მათგან საძიებელი თუ რატომ მოიქცა ამგვარად კვიპრიანე და სწორედ მათ პასუხად კვიპრიანემ ამ წერილის ადრესატებს მიაწოდა დაწვრილებითი ანგარიში თავისი მოღვაწეობისა და აქვე გადმოსცა ის მიზეზები, დღეისათვისაც უაღრესად მნიშვნელოვანნი ჩვენთვის და ანგარიშგასაწევი, რის გამოც დევნულებას განერიდა იგი. ჩვენ შეგვიძლია მსმენელს და მკითხველს მივუთითოთ, ვისაც აინტერესებს, რომ ეს გახლავთ კვიპრიანეს ეპისტოლეთა შორის რიგით მე-20 ეპისტოლე, სადაც ეს მიზეზებია განმარტებული. მასში კერძოდ ვკითხულობთ: “საჭიროდ მივიჩნიე მომეწერა თქვენთვის ეს ეპისტოლე რომ მეუწყებინა ჩვენი ქმედების, წეს-განგებასთან ჩვენი დამოკიდებულებისა და ჩვენი ღვწის შესახებ. მაცხოვრის სწავლებათა თანახმად ვფიქრობდი რა არა ჩემი თავის შველაზე, არამედ უმალ მთელი საზოგადოების სიმშვიდისა გამო, დროებით განრიდება [14]ვამჯობინე, რომ ჩემი იქ (დევნულების შუაგულში) ყოფნით და დაურიდებლობით კიდევ უფრო არ აღმეგზნო ამტყდარი მშფოთვარებანი. ამასთან ხორციელად განშორებული სულიერად იქ ვიყავი, ოდეს ჩემეული მოქმედებებითა და რჩევებით, საკუთარი კნინი შესაძლებლოების ფარგლებში და ყველა იმ შემთხვევაში როცა კი ამის გაკეთების ძალა შემწევდა, ჩემს ძმებს მაცხოვრის მცნებათა შესაბამისად წარვმართავდი”. ვფიქრობთ ესაა ძალიან მრავლისმეტყვლი სიტყვები, რომ მართლაც ურიდად, გამოუძიებლად, მხოლოდ გარეგანი ხედვით ჩვენ პიროვნება არ უნდა განვიკითხოთ, რომ იქნებ გაცილებით აღმატებული მიზეზი აქვს მას გარკვეული მოქმედების აღსასრულებლად, ვიდრე ჩვენ ჩვენი ცდომილი და დაცემული გონებით ამას ვხედავთ. რა თქმა უნდა, კვიპრიანეს უშიშარობა ყველასთვის ცნობილი იყო, მაგრამ უშიშარობა არ უნდა [15]განივრცოს იმ ზომამდე, რომ ამით მრევლი დაზიანდეს. როგორც ვხედავთ ამ მომენტში კვიპრიანეს აღელვებდა და ანაღვლებდა არა საკუთარი თავი, არა საკუთარი თავის გადარჩენა, არამედ მრევლის წინააღმდეგ აღძრული ეს საშინელი დევნულება, რომ მშფოთვარება როგორმე დამცხრალიყო და რაც კი შეიძლებოდა მრევლი ამ ტანჯვა-წამებას გადარჩენოდა. ამ წერილს, რომელიც ეხლა ვახსენეთ, ვიდრე გაუგზავნიდა მისდამი მოწერილი წერილის ადრესატებს, კვიპრიანემ თან დაურთო კიდევ სამი, თავისი ადრინდელი, წერილი, რომლებიც მას შესაბამისად გაგზავნილი ჰქონდა თავის დროზე სამღვდელოებისადმი, აღმსარებლებისადმი და მრევლისადმი. ეს წერილები მან თავის პასუხს დაურთო მხოლოდ იმის მტკიცებულებად, რომ მას როგორც შეჰფეროდა მწყემსს, არასოდეს მიუტოვებია თავისი წინამძღვრული მოვალეობანი. ამ წერილებში მჟღავნდება ის სირთულეები, რაც [16]კართაგენში იყო იმ დროს შექმნილი, კერძოდ საქმე ეხებოდათ იმ პირებს, რომლებმაც დევნულების ჟამს სისუსტე გამოიჩინეს. ეს პრობლემა მარტო ამ დროს არ გახლდათ სახეზე, არამედ ყოველთვის თავს იჩენდა როცა კი დევნულებანი წარმოიქმნებოდა. სისუსტის გამოჩენა ნიშნავს ფაქტობრივად სარწმუნეობის უარყოფას, ზოგმა ეს გააკეთა, მაგრამ როცა კი ჩათავდებოდა დევნულება მოძღვართა წინაშე დგებოდა საკითხი თუ როგორ უნდა მიეღოთ ეკლესიაში  ამგვარი პირები, როგორ უნდა მომხდარიყო იძულებით შეცოდებულთა, იძულებით შეცდომილთა დაბრუნება დედა ეკლესიაში. აი ამ კითხვაზე პასუხად იმ დროს და სხვათაშორის მოგვიანებითაც, ზოგმა აღმსარებელმა, რომელიც, რა თქმა უნდა, თავის თავს განსაკუთრებით ავტორიტეტულად თვლიდა რელიგიურ საკითხებში, მოითხოვა, რომ მომხდარიყო ზემორე პირთა, დაცემულთა (როგორც მათ ეწოდათ, ლათინურად “ლაფსი”) [17]ანუ იძულებით შეცოდებულთა მყისიერი დაბრუნება ეკლესიაში, ე.ი. ყოველგვარი სინანულის გარეშე. კვიპრიანემ უარყო მათი მოთხოვნა, რამაც დიდი უთანხმოება გამოიწვია და მაშინ მოხდა, რომ კართაგენის ეკლესიის დიაკონმა ფელიცისიმუსმა გარშემოიკრიბა კვიპრიანეს მოწინააღმდეგეები, რომელთა შორისაც იყო 5 მღვდელი, რომლებმა თავის დროზე კვიპრიანეს ეპისკოპოსობის წინააღმდეგ მისცეს ხმა (ეს ძალიან მრავლისმეტყველია), და ერთ-ერთი მათ შორის სხვათაშორის გახლდათ ზემოთხსენებული ნოვატი. 251 წლის გაზაფხულზე კვიპრიანემ საჯაროდ გამოუცხადა ანათემა ფელიცისიმუსს და მის მომხრეებს და როგორც სჩვეოდა საერთოდ, კართაგენის ეპისკოპოსმა ამასთან დაკავშირებით გამოაქვეყნა ორი დამოძღვრითი ეპისტოლე სადაც იგი ეხებოდა ხსენებულ დაცემულებს და აგრეთვე სქიზმატიკოსებს. ეს შრომებიც უაღრესად ძვირფასი მემკვიდრეობაა დღეისათვის ჩვენთვის, კერძოდ ერთი მათგანი გახლავთ სახელწოდებით “დაცემულთა შესახებ” და მეორე, განსაკუთრებით [18]ძვირფასი, “ეკლესიის ერთიანობის შესახებ”. აი ამ შრომათა გამოქვეყნების შემდეგ ძალიან მალე შედგა კრება, დაახლოებით 251 წლის მაისში, რომელმაც დაამტკიცა კვიპრიანეს აზრი და მოიწონა მის მოწინააღმდეგეთა განკვეთა. დადგინდა, რომ ყველა დაცემული, განურჩევლად, ვალდებული იყო დაქვემდებარებოდა სინანულს და მხოლოდ ამის შემდეგ შერთვოდა ეკლესიას, თუნდაც სიცოცხლის ბოლო საათს, ხოლო ეპიტემიებისა და მონანიების ხანგრძლივობა, რა თქმა უნდა, უნდა შეფარდებოდა ჩადენილი ცოდვების სიმძიმეს. ამ დროისათვის ეს უაღრესად მძიმე მოვლენა - დევნულება, რამაც ამგვარი უთანხმოებანი და სქიზმატური განწყობაც გამოიწვია კართაგენის ეკლესიაში, სხვა მოვლენებითაც იყო შემაგრებული, ეს ერთადერთი ყოფითი უბედურება არ გახლდათ რაც თავს დაატყდათ კართაგენელებს, [19]სხვა ყოფითი მწუხარებაც, ტკივილიც, წყლულიც გაჩნდა, რამაც ვითარება კიდევ უფრო დაამძიმა. ამ დროისათვის გავრცელდა გამანადგურებელი ეპიდემია, რამაც ქრისტიანებს ახალ-ახალი დევნულებანი მოუტანა წარმართ ხელისუფალთა მხრიდან, რომლებიც აღნიშნულ ეპიდემიას ქრისტიანებეზე განრისხებული ღმერთების შურისძიებად აღიქვამდნენ, რაც ხშირად გამოვლენილა წარმართთაგან ბრალდების სახით ქრისტიანთა მიმართ. კვიპრიანეს მიერ გამოჩენილი მხნეობა და დაუცხრომელი ღვწა ყველა დაზარალებულისა და სნეულის დასახმარებლად, თვით წარმართთა მოწონებასაც იწვევდა.

თავისი სიცოცხლის ბოლო წლებში წმ. კვიპრიანე არსებითად დაკავებული იყო ერეტიკოსთაგან აღსრულებული ნათლობის რაობის საკითხით, რაც ასევე მწვავე დაპირისპირების საგნად იქცა. კართაგენში ჩამოყალიბებული  საეკლესიო ტრადიცია როგორც ჩანს კატეგორიულად უარყოფდა ერეტიკოსთა ყოველგვარ მღვდელმოქმედებას. [20]კვიპრიანემდე ერეტიკოსთა მსახურებას ძალადაკარგულად თვლიდა სრულიად აშკარად ტერტულიანე თავის შრომაში “ნათლისღების შესახებ”. ეს აზრი დაამტკიცა აგრეთვე აფრიკისა და ნუმიდიის ეპისკოპოსთა დიდმა კრებამ, რაც მოიწვია აგრიპინუსმა დაახლოებით 220 წელს და ამ კრების დადგენილება განამტკიცა სამმა მომდევნო კრებამ, რომლებიც გაიმართა კართაგენში 255-256 წლებში, სწორედ კვიპრიანეს თავჯდომარეობით. ეს ვითარება იმდენად რთულად გადასაჭრელი აღმოჩნდა (რა თქმა უნდა, ეს აზრი არ გახლავთ საეკლესიო ტრადიციის აზრი, რომ უკლებლივ ყველა პიროვნება, ნებისმიერი ერესიდან ეკლესიაში მოსული, განურჩევლად უნდა იყოს ხელახლად მონათლული, ეს კერძო აზრი იყო ამ შემთხვევაში კვიპრიანესი და კართაგენის ეკლესიისა), რომ პაპმა სტეფანემ, რომელიც პაპობდა 254-256 წლებში, გაკიცხა აღნიშნული პოზიცია და ნოვაციად ანუ არატრადიციულ [21]სიახლედ შეაფასა იგი. კვიპრიანემ არ გამოავლინა აზრის შეცვლის ნება და დაპირისპირება კართაგენსა და რომს შორის საშიშ მიჯნამდე მივიდა. სწორედ ამ დროს დაემთხვა იმპერატორ ვალერიანეს ედიქტი ქრისტიანთა წინააღმდეგ, რასაც შედეგად მოჰყვა ახალი ტალღა დევნულებისა, რა დროსაც დაატუსაღეს პაპი სტეფანე, რომელმაც იმარტვილა სარწმუნოებისათვის, კვიპრიანე კი გადაასახლეს კრუბისში 257 წლის 30 აგვისტოს. ერთი წლის შემდეგ 258 წლის 14 სექტემბერს კვიპრიანეს თავი მოჰკვეთეს კართაგენის ახლოს და როგორც ცნობილია იგი არის პირველი აფრიკის ეპისკოპოსთა შორის, რომელმაც მარტვილობა დაითმინა.

 

225–ე რადიო საუბარი ქრისტიანული ლიტერატურის შესახებ

ზეპირი საუბრის წერილობითი ვერსია სპეციალური დამუშავების გარეშე

აუდიო ვერსია იხ:  https://www.youtube.com/watch?v=FWo6HmGcSnk


წმ. კვიპრიანე კართაგენელის შრომათა მიმოხილვა

დონატუსისადმი

ჩვენს წინა საუბარში შეძლებისდაგვარად შევეხეთ კართაგენის ეკლესიის დიდი მოღვაწის, წმ. კვიპრიანეს ცხოვრებას და მაშინ აღვნიშნავდით, რომ ამ ღირსეული მოღვაწის ცხოვრებისეული ახოვანება, აღმატებულება ღირსეულადვე არის შეთანასწორებული იმ უღრმესი საღვთისმეტყველო შრომებით, იმ უდიადესი ღირებულების მქონე ძეგლებით, რაც ჩვენამდე მოღწეულა. ნაშრომები, კვიპრიანესგან დატოვებულნი, უკლებლივ ყველა მათგანი, დიდად გასაფრთხილებელია დღეისათვის ჩვენგან, რადგან მათში დაუნჯებულია მართლმადიდებლური მოძღვრების შეურყვნელი, უბიწო სახე და ალბათ უმჯობესი იქნება, რამდენადაც დღეისათვის წყაროები ამის შესაძლებლობას გვაძლევს, ქრონოლოგიური განხილვის წესით შევეხოთ მათ.

პირველ რიგში ჩვეულებრივ კვიპრიანეს შრომათა შორის სახელდება [1]მისი ცნობილი ძეგლი, რომელსაც ეწოდება “დონატუსისადმი”. იგი ყველაზე ადრინდელია კვიპრიანეს ნაწერებს შორის და მიმართული გახლავთ მისი მეგობრისადმი, რომელსაც დონატუსი ერქვა. მასში კვიპრიანე მეგობარს აუწყებს ღვთიური მადლის იმ საკვირველ შედეგებზე, რასაც თავის ცხოვრებაში ჰქონდა ადგილი მისი მოქცევის ჟამს. კერძოდ ძეგლში აღწერილია თუ როგორ დატოვა კვიპრიანემ ახალშობის ანუ ნათლისღების შემდეგ წარმართული სამყარო მთელი თავისი გახრწნილებით, ძალადობითა და სისასტიკით, როგორ განეშორა იგი ადრინდელ ცდომილებებსა და ვნებებს და როგორ დამკვიდრდა ქრისტიანული სარწმუნოების სიმშვიდესა და სულიერ კეთილდღეობაში. აღნიშნული ძეგლის აღსარებითი ადგილები იმდენად ემსგავსება თავისი განწყობილებით ნეტარი ავგუსტინეს ცნობილ შრომას “აღსარებანი”, რომ, რა თქმა უნდა, აშკარაა ამ ორი ძეგლის [2]ურთიერთნათესაობა, უფრო ზუსტად თუ ვიტყვით ავგუსტინეს აშკარა დამოკიდებულება კვიპრიანეს ამ შრომაზე. ჩვენ შეიძლება ერთი ციტატა ამ შრომიდან მოვიტანოთ, კერძოდ ის ადგილი სადაც კვიპრიანე გადმოგვცემს თავის განცდებს, იგი ამბობს: “მე დატყვევებული ვიყავი ჩემი წარსული ცხოვრების ათასგვარი ცდომილებით. არც მოველოდი ოდესმე მათგან თავის დახსნას, ესოდენ ვემონებოდი რა ჩემთა ბოროტებათა. სიამეს მგვრიდა უკეთური საქმენი, ყოველდღიურად ჩემივე თანამდევნი, მაგრამ ახალშობის წყალმა ჩამომბანა წარსული ცხოვრების ბიწი, ზეგარდმო ნათელმა გააბრწყინა ჩემი გული და ხრწილებათაგან გაწმინდა იგი. ზეცით ვლენილმა სულმა გარდამსახა ახალკაცად მეორე შობით, მყისვე საკვირველი რამ სახით ეჭვი შეცვალა მორწმუნეობამ. ღვთისგან მოდის ვამბობ ყველა სათნოება, ღვთისგან ვპოვებთ ჩვენს სიცოცხლეს და [3]ძალმოსილებას”. ეს არის III თავში ამ ნაშრომისა და ვფიქრობთ, რომ მართლაც შესანიშნავი სიტყვები გახლავთ.

ნაშრომი, როგორც თუნდაც ჩვენგან წაკითხული ციტატა ადასტურებს, დაწერილია ავტორის ნათლობიდან ახლო ხანებში, რასაც (ნათლობას) საფიქრებელია, რომ ადგილი ჰქონდა 246 წლის აღდგომის ღამეს. ამ ძეგლში კვიპრიანე არა მხოლოდ საკუთარი მოქცევისა და ნათლისღების შესახებ ადასტურებს, არამედ იგი სხვა ცოდვილებსაც, რა თქმა უნდა, აქეთკენ უხმობს და საკუთარი მაგალითით ამხნევებს და არწმუნებს მათ, რომ შეენდობათ, რადგან თვითონაც ნათლობის მადლმა საშინელი უფსკრულიდან ამოიყვანა. ამ ძეგლს სტილური ნიშნით ახასიათებს საკმაო სიტყვამრავლობა, აფექტურობა და ამ კუთხით იგი დიდად სხვაობს უფრო გვიანდელი ნაშრომების სტილისგან, რომლებსაც სხვათაშორის ავგუსტინეს დაკვირვებით, ახასიათებთ მეტად მძიმე [4]და მეტად დაძაბული მეტყველება.


ქალწულთა შესამოსელის შესახებ

ამ ნაშრომის შემდეგ უნდა მოვიხსენოთ ცნობილი თხზულება კვიპრიანესი “ქალწულთა შესამოსელის შესახებ”, რაშიც კვიპრიანე მოძღვრავს ქალწულებს თუ როგორ უნდა შეიმოსონ ისინი. ავტორი მათ უწოდებს ეკლესიის ყვავილებს, ბუნების ბრწყინვალებას, ქრისტეს სამწყსოს ყველაზე ღირსეულ ნაწილს. წმ. კვიპრიანე განაკრძალებს ქალწულთ წარმართული სამყაროს ამაოებისა და ბოროტებისგან, რაც, რა თქმა უნდა, საფრთხეს უქმნის ქრისტესადმი ქალწულთა დაწინდულობას, მათ აღთქმას მაცხოვრისადმი. კართაგენის ეპისკოპოსი განაჩინებს, რომ მაცხოვრის სასძლონი უნდა იმოსებოდნენ უბრალოდ, სადად, სამკაულებისა და კოსმეტიკის გარეშე, რადგან ესენი დემონთაგან არის მოგონილი. “თუ მდიდარი ხარ, - ამბობს კვიპრიანე, კეთილად უნდა მოიხმარო კიდეც, არათუ ფუჭი წადილის აღსასრულებლად. [5]არამედ ღვთის სათნო საქმეთა სამოქმედოდ და უპოვართა შესაწევნელად ღვთის სასძლოებმა თავი უნდა არიდონ ხალხმრავალ წვეულებებს და აბანოებში გაშიშვლებას”. კვიპრიანე მათ არაერთგზის შეაგონებს, რომ მტკიცედ უნდა დაიცვან ის აღთქმა, რაზეც ეხლა ვსაუბრობდით, ქალწულობის აღთქმა და სულიერი მზერა უნდა მიაპყრონ იმქვეყნიურ ჯილდოს, რაც მათ მიეგებათ.

მკვლევართა აზრით, დასაბუთებულად და არგუმენტირებულად, ეს თხზულება დაიწერა კვიპრიანეს ეპისკოპოსად ხელდასხმის ახლო ხანებში, ე.ი. დაახლოებით 249 წელს და როგორც ალბათ მსმენელიც შეამჩნევდა, თუ ახსოვს ჩვენი წინა საუბრები, რომ ეს ძეგლი დიდად ენათესავება ამავე სახელწოდების ტერტულიანეს შრომას “ქალთა გარდერობის შესახებ”. კვიპრიანეს ეს მეორე ძეგლი სტილურად გაცილებით დახვეწილია, ვიდრე პირველი და შეიძლებოდა აღგვენიშნა, [6]რომ ავგუსტინე ამ თხზულებას საზოგადოდ სტილის ნიმუშად დაუსახავს ახალბედა ქრისტიან ლათინურენოვან ორატორებს.


დაცემულთა შესახებ

შემდეგი შრომა, რომელსაც უნდა შევეხოთ, ეს გახლავთ კვიპრიანეს თხზულება სახელწოდებით “დაცემულთა შესახებ”, რომელიც ვახსენეთ წინა საუბარში, როდესაც წმ. კვიპრიანეს ცხოვრებას მიმოვიხილავდით. ეს შრომა წმ. კვიპრიანემ დაწერა, თავისთავად ცხადია, დევნულობის დაცხრომის ახლო პერიოდში, ე.ი. 251 წლის გაზაფხულზე, როდესაც იგი უკან დაბრუნდა კართაგენში. როგორც სათაურიდანაც  ჩანს ავტორი იმ პირთა ეკლესიაში დაბრუნების საკითხს ეხება, რომლებმაც დევნულების ჟამს იძულებით უარყვეს რწმენა ან სხვაგვრად შეიბილწა [7]მათი კაცობრივი ბუნება, გაუკუღმართებანი, იძულებითი მაგრამ მაინც, შეეხო მათ. ამ ნაშრომში ავტორი უპირველესად, რა თქმა უნდა, ჰმადლობს უფალს, რომ კვლავ დამყარდა მშვიდობა და შემდეგ კვიპრიანე აქებს მარტვილებს, რომელთა ახოვანებამაც დასძლია ამა სოფლის კვეთებანი და რომლებმაც ისევე როგორც ყველა დროში, კვიპრიანეს დროსაც, დიდებული სანახაობა უძღვნეს უფალს, რითაც მაგალითი მისცეს თანამოძმეებს. მაგრამ ეპისკოპოსის თქმით სიხარული კვლავ მწუხარებამ შეცვალა, რადგან მრავალი ქრისტიანი ცოდვით დაეცა განსაცდელის წინაშე და ზოგიერთებმა მანამდე სწირეს მსხვერპლი კერპებს, ვიდრე ძალმომრეობას ექნებოდა ადგილი (რა თქმა უნდა, შიშის გამო). მშობლემა შვილებიც კი ჩართეს წარმართულ მსახურებაში (ამას კვიპრიანე უთითებს), სხვები კი ფუჭ სიმდიდრეს დახარბებულნი დაეცნენ და [8]უარყვეს რწმენა. რა უნდა მოვიმოქმედოთ ამგვართა მიმართ, ამბობს კვიპრიანე და განჩინებს: “მათი შენდობა მყისიერად არ უნდა მოხდეს”. კვიპრიანე ურჩევს აღმსარებელ ქრისტიანებს, რომ არ იშუამდგომლონ ეგზომ ცდომილთა გამო, იმიტომ, რომ იყო ამის მაგალითები, როდესაც აღმსარებელი ქრისტიანები გულმოწყალების მოყვარულობის გამო შუამდგომლობდნენ დაცემულებს ეპისკოპოსის წინაშე. კვიპრიანე მიუთითებს მათ, რომ დამთმობელობა ამ შემთხვევაში მხოლოდ დააბრკოლებდა მათ ნებაყოფლობით სინანულს. კვიპრიანე, რა თქმა უნდა, ითვალისწინებს დანაშაულის სიმძიმეს და ეთანხმება იმ აზრს, რომ მეტი ლმობიერება უნდა გამოავლინონ იმ პირთა მიმართ, რომლებიც მხოლოდ დიდი ტანჯვა-წამების შემდეგ მოუძლურდნენ. ერთია ვინც ძალმომრეობამდე, მხოლოდ შიშის გამო ჩავარდა ცოდვაში, ეთაყვანა კერპებს და სხვა და მეორეა როდესაც პიროვნებამ დიდი ტანჯვა-წამების შემდეგ გამოიჩინა ამგვარი მოუძლურება. მიუხედავად იმისა, რომ [9]ესენი ახოვანნი გამოჩნდნენ მნიშვნელოვანწილად, ხოლო მეორენი უაღრესად გულსუსტნი, მაინც მიუხედავად ამისა ყველას მართებს რომ დაექვემდებაროს სინანულს და მათ შორის, როგორც მიუთითებს კვიპრიანე, ისინიც, ე.წ. ლიბელატიკებიც (ასე ეწოდებათ მათ ტექსტში), ანუ ის ქრისტიანები, რომლებიც დევნულებისგან თავის დასაღწევად იძენდნენ წარმართულ მსხვერპლშეწირვაში მონაწილეობის დამადასტურებელ ცნობას, ანუ ამ ცნობის მფლობელები ვინც იყვნენ ისინიც, რა თქმა უნდა, სინანულს უნდა დაქვემდებარებოდნენ, მიუხედავად იმისა მართლაც გამოიყენეს თუ არა ეს ცნობა და მართლაც მიიღეს თუ არა მსხვერპლშეწირვაში მონაწილეობა. ბევრ მათგანს მართლაც არ მიუღია მსხვერპლშეწირვაში მონაწილეობა, არამედ მხოლოდ ეს ცნობა აიღო, რომ ამ ცნობის საფუძველზე და ცნობის მეშვეობით მდევნელთაგან [10]თავი დაეღწია. მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ მათ ეს სინამდვილეში არ უმოქმედიათ, კვიპრიანე კართაგენელი, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ამგვართა სინანულსაც აუცილებლად თვლის, რადგან თუ ხორციელი ხელები არა სინდისი მაინც მათ შემწიკვლებული აქვთ. ჩვენ შეგვიძლია დავძინოთ, რომ ეს შრომა იმდენად გავრცელებული იყო თავის დროზე, რომ თავისი გამომზეურების, საჯაროდ გამოქვეყნების პირველ მომენტშიც კრებაზე იქნა წაკითხული და აქედან მიიღო ამ ძეგლმა ასეთი საყოველთაო აღიარება, ხოლო ის კრება რომელზეც იგი წაკითხულ იქნა, კართაგენში გაიმართა 251 წლის გაზაფხულზე.


ეკლესიის ერთიანობის შესახებ

აქვე შევეხებით ჩვენს მიერ ზემოთ ხსენებულ ძეგლს სახელწოდებით “ეკლესიის ერთიანობის შესახებ”, რომელიც გახლავთ ალბათ ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანისი კვიპრიანეს შრომათა შორის, ყველაზე ღირებული. [11]მკვლევართა ერთი ნაწილის მიხედვით ეს ძეგლი ეხება ერთი მხრივ ჩვენს მიერ შემდგომ განსახილველი ერეტიკოსის - ნოვატიანუსის, მეორე მხრივ კი უკვე ზემოხსენებული კართაგენელი ფელიცისიმუსის სქიზმას. მეორე ნაწილი მკვლევარებისა მიიჩნევს, რომ ამ ძეგლის არაპირდაპირი ადრესატი მხოლოდ ფელიცისიმუსია. ფელიცისიმუსი ამ შემთხვევაში მოპირისპირეა ნოვატიანუსისა, მაგრამ ორივენი სხვადასხვა მხრიდან ეპაექრებოდნენ კვიპრიანეს. თხზულების დაწერის თარიღია როგორც ფიქრობენ 251 წლის მაისი, როდესაც ხსენებული კართაგენის კრება გაიმართა და როგორც კვიპრიანეს 54-ე ეპისტოლიდან ვიგებთ აღნიშნული ნაშრომი ავტორმა გაუგზავნა რომაელ აღმსარებლებს, რომლებიც ჯერაც ნოვატიანუსის მხარეს იყვნენ ახალი პაპის – კორნელის, წინააღმდეგ ბრძოლაში (ჩვენ კორნელისაც შევეხეთ თავის დროზე, როდესაც რომის პაპებზე გვქონდა მსჯელობა).

[12]ძეგლის შესავალში სქიზმებისა და ერესების სათავედ, ისევე როგორც მრავალ სხვა ანტიერეტიკოს მოღვაწესთან, გამოცხადებულია ეშმაკეული ძალა. წმ. კვიპრიანეს სწავლებით სქიზმა და ერესი უფრო დიდ უბედურებად არის შერაცხილი და ჭეშმარიტად ასეა, ვიდრე დევნულება, რადგან ისინი (სქიზმა და ერესი) არღვევენ მორწმუნეთა შინაგან ერთიანობას, სარწმუნოებას, მაშინ როცა ყოველი ქრისტიანი ერთ, წმინდა, კათოლიკე ეკლესიაში უნდა მკვიდრობდეს, რადგან სხვა ეკლესია არ არსებობს, გარდა იმისა რაც მოციქულებმა დააფუძნეს და რაც მაცხოვრისგან დაეფუძნა. ჩვენ მოვიტანთ ერთ მნიშვნელოვან ადგილს ამ შესანიშნავი ძეგლიდან, სადაც კვიპრიანე შემდეგს გვამცნებს: “უფალმა უთხრა პეტრეს: “და მე გეტყვის შენ, რამეთუ შენ ხარ კლდე და ამას კლდესა ზედა აღვაშენო ეკლესიაი ჩემი და ბჭენი ჯოჯოხეთისანი ვერ ერეოდიან მას”. [13]აღდგომის შემდეგ მაცხოვარი ყველა მოციქულს ანიჭებს თანაბარ ძალმოსილებას (ჩვენ აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ კვიპრიანე ერთ-ერთი იმ უდიდეს მოღვაწეთაგანია, რომელიც ასეთ უადრეს ეპოქაშივე მთლიანად საფუძველს აცლის, ამხილებს და აღმოფხვრის გვიანკათოლიკურ ე.წ. დოგმატს რომის პაპის უზენაესობის შესახებ, თითქოსდა იმის შესაბამისად, რომ მოციქულთაგან მხოლოდ პეტრე მოციქული იყო განსაკუთრებული უფლისმიერი უფლებამოსილებით აღვსილი და მისი მემკვიდრეა თითქოს რომის პაპი. ეს აზრი მაშინაც არსებობდა გარკვეულწილად როგორც ჩანს, რადგან კვიპრიანე მრავალგზის და კატეგორიულად უპირისპირდება ამ შეხედულებას) და ასე მიმართავს მათ: “მშვიდობაი თქვენ [14]თანა. ვითარცა მომავლინა მე მამამან, მეცა წარგავლინებ თქვენ. და ვითარცა ესე თქუა შეჰბერა მათ და ჰრქუა: “მიიღეთ სული წმინდაი. უკუეთუ ვიეთნიმე მიუტევნეთ ცოდვანი, მიეტევნენ მათ და უკეთუ ვიეთნიმე შეიპყრნეთ, შეპყრობილი იყვნენ”. ამასთან ერთიანობის წარმოსაჩენად უფალმა თავისი სიტყვის ძალმოსილებით წარმარტებულ ჰყო ამ ერთიანობის სათავე, გამომდინარე იქიდან, რომ ერთისგან დაიწყო მან და მართლაც დანარჩენი მოციქულებიც იყვნენ ის რაც იყო პეტრე. ისინიც ქველმოქმედებდნენ, თანაბრად ეზიარებოდნენ რა პატივსა და ძალმოსილებას, მაგრამ ეს ყოველივე სათავეს იღებს [15]ერთიანობისგან. ამგვარადვე განისაზღვრება ქრისტეს ეკლესიის ერთიანობაც. ვინც არ შეერთვის ამ ერთიანობას ეკლესიისას განა სჯერა მას, რომ შეერთებულია რწმენასთან? განა სარწმუნოა, რომ ეკლესიაში მყოფობდეს ის ვინც ეწინააღმდეგება და უპირისპირდება ეკლესიას? შევინარჩუნოთ და მტკიცედ დავიცვათ ეს ერთიანობა. განსაკუთრებით ეპისკოპოსებმა, რომლებიც ეკლესიის წინამძღვრები ვართ, რათა ვწამოთ, რომ თანაბრად ერთია და განუყოფელი ეპისკოპატი. საეპისკოპოსო პატივი ერთია და ყოველი ეპისკოპოსი მთელისგან განუყოფლად ფლობს ამ პატივის ნაწილს. ჰგიეს მხოლო ერთი ეკლესია, რომელიც თავისი მარადმზარდი ნოყიერებით და ნაყოფიერებით უფრო და უფრო მეტის მომცველი ხდება. მზე მრავალ სხივს გვაშუქებს, მაგრამ ერთია მანათობელი წყარო. ხე მრავალ შტოდ განიყოფება, მაგრამ ერთი მძლავრი ტანი აქვს მას, რაც ეყრდნობა [16]მტკიცე ფესვებს. ერთი წყაროდან მრავალი ნაკადული გამოიღვრება, ეს მრავლობითობა წყალთა სიჭარბით არის ნასაზრდოები, თუმცა კი ეს ყოველივე ერთი მხოლო დასაბამისკენ განიმზირება. გამოაშორეთ მზის სხივი მზის სისავსეს, სინათლის ერთიანობა ვერ გაუძლებს ამგვარ დანაწილებას. მოჰკვეთეთ ხისგან ტოტი რაც მოეკვეთება, მაგრამ იგი ვეღარ შეძლებს კვლავაც გაყლორტვას. იგივე ითქმის საუფლო ეკლესიის შესახებაც, იგი მთელ სამყაროში განავრცობს თავისი სინათლის სხივებს, თუმცა კი ერთია ის ნათელი, რომელიც აგრერიგად განეფინება ყოველგან და ერთიანობა მისი სხეულისა არ ნაწილდება. იგი თავის შტოებს მთელ მიწაზე გარდაართხამს მძლავრი ცხოველმყფელობით და შორს მიმოღვრის თავის ზეჭარბ წყლებს, თუმცა კი ჰგიეს ერთი წყარო, ერთი სათავე, ერთი მხოლო დედა. იგია ჩვენი [17]მშობელი, მისი რძე გვასაზრდოებს ჩვენ, მისი სულით ვართ ცხოველქმნილები”.

ამავე ნაშრომში წმ. კვიპრიანე შეგვაგონებს, რომ ეკლესიის გარეთ არ არსებობს ცხონება, “ვისაც ეკლესია არ ჰყავს დედად, მას არც ის ძალუძს, რომ ღმერთი ყავდეს მამად. განა შეიძლებოდა გადარჩენილიყო ვინმე ნოეს კიდობანში შეუსვლელად? ამგვარადვე არავის ძალუძს ცხონდეს ეკლესიის გარეთ”. კვიპრიანე, რა თქმა უნდა, ამ ძეგლში მორწმუნეებს აფრთხილებს, ისევე როგორც ყველა სხვა მოძღვარი, მწვალებელთა საფრთხის შესახებ, რომლებმაც დატოვეს ქრისტეს ერთადერთი სამწყსო რომ მათი საკუთარი შესაკრებელი დაეფუძნებინათ. ისინი, კვიპრიანეს მითითებით მცდარად განმარტავენ მაცხოვრის სიტყვებს და ხიბლში არიან. უფლის სიტყვები იმის შესახებ, რომ “სადაცა იყვნენ ორი, გინა სამნი შეკრებულ სახელისა ჩემისათვის და მუნ ვარ მე შორის მათსა”, კვიპრიანეს სწავლებით არ უნდა იქნეს გაგებული ზედაპირულად (ამ შემთხვევაში ის ტერტულიანეს უპირისპირდება, რომელიც ბუკვალურად [18]აღიქვამდა ამ სიტყვებს). მისივე მოძღვრებით “ის პირები, რომლებიც მხოლოდ ბოლო სიტყვებს იშველიებენ და გვერდს უვლიან დასაწყის ნაწილს, სახარების გამრხრწნელები არიან. ეკლესიის გარეთ არ არსებობს არც მარტვილობა. თუნდაც რომ უფლის სახელით კვდებოდეს ვინმე, სისხლს არ ძალუძს მწვალებლობისა და სქიზმის ბიწისგან განბანვა. ცრუ მოძღვარნი უფრო მძიმედ ცოდვილნი არიან, ვიდრე განდგომილები ანუ აპოსტატები, ანუ დევნულებათა ჟამს დაცემულები. არ არის გასაკვირი, რომ თვით აღმსარებლებიც კი ზოგჯერ კარგავენ რწმენას და მათი გმირული ქმედება მაინც ვერ იცავს მათ ეშმაკის მახეთაგან. თუ ვინმე იტანჯა ქრისტესთვის, უნდა გააორმაგოს მან სიფხიზლე, რადგან მისდამი უფრო მეტად გამძაფრებულია უკეთური ძალა”.

კვიპრიანე ამავე ძეგლში უფლის მეორედ მოსვლის მოლოდინს უცოცხლებს მორწმუნეებს და აღნიშნავს, რომ “ნეტამც [19]ყველა განდგომილი კვლავ დაუბრუნდეს დედა ეკლესიას, რადგან ნიშნებია იმისა, რომ ახლოსაა უფლის მოსვლა”. რა თქმა უნდა, აქ არ იგულისხმებოდა დღე და საათი უფლის მოსვლისა, არამედ ზოგადად უფლის განკაცების და ამაღლების შემდეგ ყოველწამიერად მისი მეორედ მოსვლის მოლოდინი.

 

226–ე რადიო საუბარი ქრისტიანული ლიტერატურის შესახებ

ზეპირი საუბრის წერილობითი ვერსია სპეციალური დამუშავების გარეშე

აუდიო ვერსია იხ: https://www.youtube.com/watch?v=q6go6tIUFyc


უფლის ლოცვის შესახებ

ჩვენს წინა შეხვედრაზე რამდენიმე მნიშვნელოვან შრომას წმ. კვიპრიანე კართაგენელისას შევეხეთ, განსაკუთრებით ისეთ ღირსეულ ძეგლს, როგორიც გახლდათ თხზულება სახელწოდებით “ეკლესიის ერთიანობის შესახებ”, ერთსულოვნად აღიარებულს ყველაზე მნიშვნელოვან ნაშრომად კვიპრიანე კართაგანელის ლიტერატურულ-საღვთისმეტყველო მემკვიდრეობაში. თუმცა, რა თქმა უნდა, სხვა ნაშრომებსაც, ყველა მათგანს თავ თავისი განსაკუთრებული ღირსებანი აქვთ და ჩვენ ამ შეხვედრაზეც და ალბათ შემდეგ კიდევ ერთ შეხვედრაზეც აი ამ ღირებულებისა და ფასეულობის ყველა ძეგლს კვიპრიანესას, ცხადია უაღრესად მოკლედ და არსებითს ამ ძეგლებისას შევეხებით, განვიხილავთ და წარმოვაჩენთ.

პირველ რიგში დავასახელებთ ისეთ ნაშრომს, რომელიც სათაურითვე ავლენს თავის მნიშვნელობას, რომელსაც ეწოდება “უფლის [1]ლოცვის შესახებ”, იგულისხმება ცხადია “მამაო ჩვენო”. ადრე როდესაც ტერტულიანეს მოღვაწეობას და საღვთისმეტყველო შრომებს განვიხილავდით მივუთითებდით, რომ თითქმის ამავე მიზანდასახულობის ნაშრომი მასაც აქვს დაწერილი, რომელსაც ეწოდება “ლოცვის შესახებ” და რომელიც კვიპრიანეს მიერ დეტალურად და სიღრმისეულადააა შესწავლილი. რაც კი ღირებულია ტერტულიანეს ამ შრომაში უკლებლივ ყველაფერი გაზიარებულია წმ. კვიპრიანესგან და ამიტომ, როდესაც მკვლევარები მიუთითებენ კვიპრიანეს გარკვეულ დამოკიდებულებაზე ამ ნაშრომის კუთხით ტერტულიანეს ანალოგიური ტიპის შრომასთან, აი ეს გავლენა თუ დამოკიდებულება სწორედ ამ მხარეს გულისხმობს. ეს სავალდებულოცაა, რამდენადაც ეკლესიის მამა თუ რამ ღირსეულს ჭვრეტს წინამორბედის ნააზრევში, თავისთავად ცხადია, იღებს კიდეც მას და ადგილსაც უთმობს თუნდაც იმავე მიზანდასახულობის უკვე [2]მისგან დაწერილ შრომაში. ეკლესიის მამები არ ითავისებენ, ე.ი. საკუთრად არ მიიწერენ სხვათა ღირსეულ ნააზრევს და ამიტომ რაც კი ღირსეული არსებობს წინა ტრადიციაში მათგან თავისთავად ცხადია მიღებულია. ეს არ ნიშნავს დღევანდელი გაგებით რაღაც ლიტერატურულ გავლენას, ესაა ერთი სულიერების წიაღში ურთიერთისადმი ხელის აღპყრობა ანუ ხელის შეშველება, შეწევნა. აი ამგვარი შეწევნითი თვისებითა და შეწევნითი ნიშნით, რაც კი რამ ღირებული იყო ტერტულიანეს ნაშრომში კვიპრიანეს ძეგლშიც ეს ყოველივე ასახულია, თუმცა მათ შორის, რა თქმა უნდა, თვალსაჩინოა სხვაობაც. ეს სხვაობა განსაკუთრებით და დაკონკრეტებითად უფლის ლოცვასთან დაკავშირებით წარმოჩნდება, იმიტომ, რომ თუ ტერტულიანეს ჩვენს მიერ ხსენებულ ძეგლში საკუთრივ საუფლო ლოცვის განმარტებას მთელი ტექსტის მხოლოდ მეოთხედი ეთმობა, კვიპრიანე კართაგენელთან არსებითი ყურადღება სწორედ მამაო ჩვენოზეა გადატანილი და [3]უდიდესი ნაწილი მისი ნაშრომისა სწორედ ამ ლოცვას მოიცავს და განიხილავს, კერძოდ ოცი თავი ეთმობა “მამაო ჩვენოს” განმარტებას მთლიანი ნაშრომიდან, ესაა 7-27 თავები.

შესავალი ნაწილი ამ ძეგლისა, როგორც მიღებულია და ვალდებულიც იყო ავტორი, ზოგადად განმარტავს ლოცვის რაობას და ამავე დროს გახაზავს “მამაო ჩვენოს” განსაკუთრებულობას. ეს ლოცვა წმ. კვიპრიანეს სწავლებით ყველა სხვა ლოცვას აღემატება (რა თქმა უნდა, ეს ზოგადი რჯულდებაა და შეგვიძლია ვთქვათ საეკლესიო რჯულდება და თავისთავად ცხადია იგი კვიპრიანესაგან აღიარებულია) და ამ აღმატებულებას “მამაო ჩვენოსას” კვიპრიანე ასაბუთებს იმით, რომ თვით ღმერთი მამა არის სათნომყოფელი ამ ლოცვის სიტყვათა სმენისა თავისი ძისგან, ე.ი. თვით მამა ღმერთმა ისათნოვა, რომ ძეს ეს ლოცვა კაცობრივად აღმოეთქვა ანუ ნიმუში მოეცა [4]ჩვენთვის თუ როგორ გველოცა ზეციური მამისადმი. ამიტომ როდესაც იგივე სიტყვები ჩვენს ბაგეთაგანაც აღმოითქმება, მას შემდეგ რაც უფალმა, როგორც უკვე ვთქვით, ტექსტობრივად ეს ლოცვა კაცობრიობას მიანიჭა, თვით ქრისტე გვევლინება მაშინ (ჩვენი ლოცვის ჟამს) მეწინამძღვრედ ზეციური საყდრისკენ. ამ შესავალს მოსდევს შეგონებანი თუ როგორი სიმწყობრით, როგორი გონების მოკრებითა და კრძალვით უნდა ვილოცოთ უზენაესის მიმართ. კვლავაც უარსებითესი რჩება ავტორისთვის მოწოდება ერთიანობისკენ რაც, როგორც არაერთგზის აღგვინიშნავს, განსაკუთრებით მკაფიოდ და რჯულდებითად კვიპრიანემ გამოთქვა თავის ჩვენს მიერ ადრე განხილულ და ამჯერადაც ხსენებულ ნაშრომში “ეკლესიის ერთიანობის შესახებ”. კონკრეტულად ამ ნაშრომში (“უფლის ლოცვის შესახებ”) კვიპრიანე ერთიანობასთან დაკავშირებით ამგვარად გვმოძღვრავს: “ყოვლისუწინარეს მშვიდობის [5]მოძღვარმა და ერთიანობის მასწავლებელმა არ ინება, რომ ამ ლოცვას პირადული, კერძოობითი სახე ჰქონოდა და ყოველ მლოცველს ოდენ თავის თავზე ეფიქრა. ჩვენ არ ვამბობთ “მამაო ჩემო, რომელი ხარ ცათა შინა”, არ ვამბობთ “პური ჩემი არსობისა მომეც მე დღეს”, ასევე არცერთი ჩვენგანი არ ითხოვს, რომ მხოლოდ მას შეუნდოს უფალმა თანანადები, ანუ ვალი, დანაშაული. არავინ ლოცულობს მარტოოდენ თავისი თავის განრიდებისთვის განსაცდელთაგან და ბოროტისგან თავის დაღწევისთვის”. კვიპრიანეს თქმით ეს მხოლოობითი ფორმა ლოცვისა ამგვარი ღვთისმეტყველური სიღრმით არის განმარტებული უფლისგან, რომ ეს საზოგადო ლოცვად, ყველა ადამიანის ლოცვად არის დაწესებული ერთობლივი თვისების გამომხატველად. როდესაც ჩვენ ვლოცულობთ მარტო საკუთარი თავისთვის [6]არ ვლოცულობთ და ამას მრავლობითობა ლოცვის ტექსტისა თვალსაჩინოდ წარმოაჩენს. აი ამაზე ხაზგასმაა ყველაზე არსებითი ამ შემთხვევაში კვიპრიანესთვის. და იგი ამგვარი წინასწარი აღნიშვნის შემდეგ ასკვნის: “ჩვენი ლოცვა (იგილისხმება “მამაო ჩვენო” და განზოგადებით ცხადია ყველა სხვა ლოცვაც) სახალხოა, საზოგადოა და როცა ჩვენ ვლოცულობთ, ვლოცულობთ არა ერთისთვის, არამედ მთელი ხალხისთვის, რადგან ერთია ჩვენი ხალხი მთლიანობაში. ღმერთი მშვიდობისა, მოძღვარი თანახმიერებისა, რომელმაც გვასწავლა ჩვენ ერთიანობა, მსურველი იყო იმისა, რომ გარკვეულწილად ერთს ელოცა ყველასათვის, ისევე როგორც მან ერთმა გვიტვირთა ჩვენ ყველა”. რაღაც განსაკუთრებული ღვთივშემტკიცებული თანაზიარება, ერთობა ერთი სამწყსოსი ღვთის წინაშე აი ამ [7]ლოცვით არის ფუძედადებული, დაფუძნებული და მრავლობითობა ამ ლოცვის ემპირიული ტექსტისა, შინაგანად, სულიერად ღვთიური სამწყსოს, ანუ საზეპურო ერის, რჩეული ერის, იგივე ქრისტიანთა, მარადიული ერთმთლიანობის ურყევი გალავანია. აი ამის დადასტურება, ამის გამოკვეთა და ლოცვის ამგვარი დანიშნულების განმარტება და წარმოჩენა აქვს მიზნად კვიპრიანე კართაგანელს.

ვფიქრობთ ეს სიტყვები, რაც ჩვენ აქ მოვიტანეთ, ყველა მორწმუნისთვის საგულისხმო უნდა იყოს იმის განსამართავად თუ რა არის ლოცვა, რომ ლოცვა აუცილებლად კრებსითია, მრავლობითია, მთელი ერისთვისაა და არა კონკრეტულად კერძოობითად ერთი პიროვნებისთვის ანუ თავისი თავისთვის. “როგორც, - კვიპრიანეს სიტყვები რომ გავიმეოროთ, ერთია თავად უფალი თავსმდები [8]ყველა ჩვენთაგანის შეცოდებისა”, ასევე უნდა მოსურნეობდეს ყველა მორწმუნე, რომ იტვირთოს ყველა სხვათა შეცოდებანი და ყველა ამ შეცოდებათა გამო მიტევება სთხოვოს უფალს. კვიპრიანეს სწავლებით, და სხვათაშორის ამავე აზრისაა ტერტულიანეც, “უფლის ლოცვა თავის თავში მოიცავს მთელ ქრისტიანულ სარწმუნოებას (ესეც უაღრესად ღრმა ღვთისმეტყველური განჭვრეტაა) და თვით მიმართვა “მამაო ჩვენო” გამოხატავს ნათლისღების მადლით შეძენილ ჩვენს შვილობას მისდამი”. არაერთგზის გვისაუბრია ჩვენ ამ თემაზე, ამ უაღრესად ღრმა სწავლებაზე, რომ უფალმა თავისი განკაცებისას “შვილ ღმრთისა ჰყო” მისდამი მორწმუნენი, მას მიდევნებულნი, ანუ აღუდგინა ადამიანებს ის დასაბამიერი შვილობა ღვთისადმი რაც ცოდვისმიერმა უკეთურებამ გააუკუღმართა, [9]გააუქმა, მოსპო და ამოძირკვა. როგორც წმ. ბასილი დიდი გვასწავლის ადამიანს დასაბამში ჰქონდა ძეობილობა ანუ შვილობა ღვთისადმი და მაცხოვრის განკაცება, მისი დამოძღვრითი მოღვაწეობა, მისგან აღსრულებული მსხვერპლშეწირვა, ჯვარცმა, დასაფლავება და ბოლოს, ყველაფრის გვირგვინი, მისი ძლევაშემოსილი აღდგომა და ამაღლება ზეცად, ყოველივე ეს სხვა არაფერია თუ არა კაცობრიობისადმი დასაბამიერი და შემდგომ დაკარგული, იგულისხმება ცოდვისგან დაკარგული, ძეობილობის ანუ ღვთისადმი შვილობის, ღვთისადმი შვილობილობის, კვლავ განახლება. და სიტყვები “მამაო ჩვენო” ხსენებული საუფლო ლოცვისა სწორედ იმის დასტურია, რომ ეს თავდაპირველი [10]მადლისმიერი ძეობა ღვთისადმი კაცობრიობისა უფლისგან აღდგინებულია. სხვათაშორის ამავე სიტყვებს ძალიან ღრმა განმარტებით გვიხსნის და წარმოგვიჩენს ჩვენ თეოფილაქტე ბულგარელიც, რომლის სიტყვებიც ჩვენ შესაბამის ნაშრომში, რაც ადრეც გვიხსენებია, სადაც ამ საკითხს კვლავ განვიხილავდით, ე.ი. ღვთისადმი ადამიანის ძეობილობის საკითხს, გამოვაქვეყნეთ. კერძოდ ეს გახლავთ ჩვენი შრომა (დაინტერესებულმა მსმენელმა შეიძლება ნახოს) “მართლმადიდებლური ხატმეტყველება”, სადაც შესაბამის მონაკვეთებში ბასილი დიდის და სხვა მოღვაწეთა განმარტებების გვერდით ვრცლად გვაქვს დამოწმებული თეოფილაქტე ბულგარელის განმარტებანიც, რომელიც ერთი მხრივ ამ მრავლობითობას და მეორე მხრივ უფლისადმი, როგორც მამისადმი, როგორც მშობლისადმი მიმართვას სწორედ შვილობილებად, ძეობილებად კვლავ აღდგენილი კაცობრიობის [11]იმ ნაწილის აღმსარებლობად და ლოცვისმიერ სათხოვარად და ვედრებად თვლის, რომელიც უფალს შეუდგა და შესაბამისად ითვისა ის შვილობილობის მადლი რაც უფალმა კვლავ მოუტანა კაცობრიობას. ამიტომ ამბობს კვიპრიანე დასაწყის სიტყვასთან დაკავშირებით, რომ მამა ანუ მშობელი იმიტომ არის წამძღვარებული მაცხოვრისგან ამ ლოცვის თავში, რომ ამით მკვეთრად გაუსვას ხაზი ადამიანთა ღვთისადმი, უფლისადმი, ქრისტესადმი მორწმუნე ადამიანთა, კვლავ მადლისმიერ ძედ გახდომას უფლისადმი. კვიპრიანე ამბობს: “ახალი კაცი, ახალშობილი და დაგებული თავისი ღვთისადმი საღვთო მადლით, უპირველესად ასე ამბობს “მამაო”, რადგან ეს კაცი ამიერიდან მისი შვილია”. ხოლო თხოვნა “მოვედინ სუფევა შენი” კვიპრიანეს განმარტებით მიანიშნებს [12]ესქატოლოგიურ სინამდვილეს. ეს ტერმინი ჩვენ არაერთგზის განგვიმარტავს, რომ ეს გახლავთ უკანასკნელ ჟამთა შესახებ მოძღვრება. ხოლო ზედსართავული შინაარსის სიტყვა -ესქატოლოგიური, ეს იგივეა რაც უკანასკნელ ჟამთა შესახებ, უკანასკნელი ჟამისა. ესქატოლოგიური სინამდვილე არის უკანასკნელი ჟამის სინამდვილე, როდესაც კვლავ მოივლინება უფალი და ძედ ქმნილთათვის სასუფეველი მარადიულ საცხოვრისად დამკვიდრდება. ამიტომ კვიპრიანე მხოლოდ ესქატოლოგიურ სინამდვილეს კი არ ამბობს ამ სიტყვათა განმარტებისას, არამედ ესქატოლოგიურ სასუფეველს, უკანასკნელი ჟამის სასუფეველს, რომელიც მეორედ მოსვლის ჟამს, როგორც აღვნიშნეთ, უფლისადმი შვილ ქმნილთა მარადიულ სამკვიდრებლად წარმოჩნდება. [13]“და ეს ყველაფერი, - დასძენს კვიპრიანე, მოსაპოვებელი ხდება და მოსაპოვებელი გახდა მაცხოვრის სისხლითა და ჯვარცმით”. “პური არსობისა”, ეს ცნობილი და უაღრესად მრავალაზროვანი, მრავალი უღრმესზე უღრმესი შინაარსის დამტევი გამონათქვამი, კვიპრიანეს მითითებით არის ქრისტე, რომლის ხორცი პურის სახით გვეძლევა ზიარებისას. კვიპრიანე ამბობს: “ჩვენ ვითხოვთ ეს პური მოგვებოძოს ყოველდღიურად, რომ ჩვენ რომლებიც ქრისტეში ვცხოვრობთ და ყოველდღიურად ვიღებთ ევქარისტიას ცხონების საზრდოდ, არ ჩავიდინოთ მძიმე დანაშაული, რაც განგვაყენებს ზეციური პურისგან, უზიარებელ გვყოფს და განგვაშორებს ქრისტეს სხეულს” (ესაა 18-ე თავის ნაწილი).

ნაშრომის დასასრულს კვიპრიანე ხაზს უსვამს, [14]რომ თვით სამღვდელო სიტყვებიც და მრევლის პასუხიც იმავე მიზანს ისახავს რასაც საუფლო ლოცვა, კერძოდ რომ ზეციურისკენ, უფლისკენ გვქონდეს გულისყური. კვიპრიანე გვაუწყებს: “აი რატომ ხდება, რომ თვით მღვდელიც ამ ლოცვის წინ შესავლის სახით ამზადებს ძმათა სულებს და ამბობს: “ზე გვაქვდინ გულნი”, ერი კი მიუგებს: “გვაქვს უფლისა მიმართ”. ამ სიტყვებით ის არის ნამცნევი, რომ მხოლოდ უფლისადმი იყოს ჩვენი ფიქრი.

კვიპრიანე კართაგენილის მოძღვრებით ყველა ის ლოცვა, რასაც შეერთვის მარხვაც, მყისვე ღმერთამდე აღიწევა, რომელიც კეთილმოწყალედ შეისმენს ჩვენს ვედრებას, [15]რასაც თან ახლავს კეთილი საქმეები. ე.ი. განუყოფლობა ამ სათნოებითი სახეობებისა, ერთი მხრივ ლოცვისა, მეორე მხრივ მარხვისა, მესამე მხრივ ქველმოქმედებისა ანუ კეთილი საქმეებისა, განუყოფლობა, ერთმთლიანობა მათი, როგორც ეს ყველა მართლმადიდებელ მოძღვართან სახეზეა, ქრონოლოგიური ნიშნით ერთ-ერთ უადრესთან და უდიდესთან, წმ. კვიპრიანესთან, როგორც ვნახეთ სავსებით გამოკვეთილად ყველა მორწმუნის, ყველა ქრისტიანის უეჭველ სამოღვაწეო პრინციპად არის დადგენილი და დაწესებული, იმ ერთადერთი საღვთო მიზანდასახულობით, რომ ჩვენი ლოცვა და ჩვენი სათხოვარი ღვთისგან შესმენილი იყოს.

ამგვარი სათნოებითი დამოძღვრის შემდეგ ნაშრომში ნაუწყებია თუ როგორ უნდა აღსრულდეს ლოცვა და ავტორი გვამცნობს, რომ ჩვეულებისამებრ ლოცვითი შეკრებანი ხდება III, VI, და IX ჟამს სამების პატივსაცემად [16]და ამიტომ კვიპრიანე გვირჩევს ვილოცოთ ცისკრად, მწუხრზე და შუაღამისას. როგორც ჩვენ ადრეც აღვნიშნავდით კვიპრიანე კართაგენელის მეცნიერული კუთხით უაღრესი განსწავლულობა ლიტურგიკულ და ზოგადად საღვთისმსახურო ტრადიციაში, ამ შემთხვევაში იმ მხრივაც გახლავთ მნიშვნელოვანი, რომ მის დროისთვის (III ს. შუა წლები) საეკლესიო ლიტურგიკა, საეკლესიო ღვთისმსახურება აი ამ სამ ჟამს გამოყოფდა და გამოარჩევდა კრებითი ლოცვისთვის და ლოცვითი მიმართვისთვის და ვედრებისთვის უფლისადმი, III, VI და IX ჟამს.

ნაშრომი ბოლოვდება იმის აღნიშვნით, რომ ჭეშმარიტი ქრისტიანი მოუკლებლად უნდა ლოცულობდეს დღითა და ღამით.




დემეტრიანუსისადმი


აქვე ჩვენ უნდა შევეხოთ [17]კიდევ ერთ ნაშრომს კვიპრიანესას სახელწოდებით “დემეტრიანუსისადმი”. ესაა ჩვენთვის უცნობი პიროვნება, ვინმე დემეტრიანუსი, რომელსაც ჰკიცხავს კვიპრიანე, რადგან ეს დემეტრიანუსი (საფიქრებელია რომ ის წარმართი იყო) სოციალურ უბედურებებს, რაზეც ჩვენ ადრეც აღვნიშნავდით, ამ პერიოდში რომ გამოკვეთილად და მტანჯველად თავს დაატყდა პირველ რიგში რომის მოსახლეობას (ეს იყო ავადმყოფობა, ჭირი, შიმშილი და ომები) მიაწერდა ქრისტიანთა გამო განრისხებული ღმერთების შურისძიებას. წარმართთა შორის ეს, ასე ვთქვათ, მიღებული არგუმენტი იყო იმის ასახსნელად თუ რატომ დევნიდნენ ისინი ქრისტიანებს. [18]მათი ეს უსასტიკესი დევნულებანი ქრისტიანთა მიმართ რომ გაემართლებინათ ერთ-ერთ უმთავრეს არგუმენტად წარმართები ამას იშველიებდნენ, რომ ყველა სოციალურ უბედურებას ისინი ქრისტიანთა გამო განრისხებული ღმერთების ნამოქმედარად მიიჩნევდნენ, რომ თითქოს ქრისტიანებმა ჭეშმარიტი სარწმუნოება (კერპთაყვანისმცემლობა) დაამხეს და ამიტომ ღმერთები, რომლებიც შეურაცხყოფილნი აღმოჩნდნენ ქრისტიანთაგან, თითქოსდა რისხვის სახით, სასჯელის სახით თავს ატეხენ ხალხს ათასგვარ უბედურებებს, რომ ვითომცდა გამოაფხიზლონ ისინი და უკან მოაბრუნონ ე.წ. ჭეშმარიტ სარწმუნოებაზე ანუ კერპთაყვანისმცემლობაზე. აი ამის ერთ-ერთი არგუმენტატორი, ამის ერთ-ერთი მქადაგებელი ყოფილა ეს დემეტრიანუსი და სწორედ მას ჰკიცხავს კვიპრიანე. ისევე როგორც (ჩვენ თავის დროზე ვრცლად ვისაუბრეთ ამაზე [19]ტერტულიანესთან დაკავშირებით) ტერტულიანეც ამგვარ ბრალდებათა უარყოფის დროს ასეთ შეხედულებას, რომ სოციალური უბედურებანი ქრისტიანთა ბრალია, რომ ქრისტიანებზე არიან განრისხებულნი ღმერთები, სრულ ნონსესად თვლიდა და, რა თქმა უნდა, კატეგორიულად უარყოფდა (ეს გვხვდება ტერტულიანეს ყველაზე მნიშვნელოვან ნაშრომში სახელწოდებით “აპოლოგია”, 40-ე თავში. ისევე როგორც მის ასევე მნიშვნელოვან შრომაში “წარმართთა მიმართ” და ნაშრომში სახელწოდებით “სკაპულასადმი”). იმასაც დავძენთ, რომ კვიპრიანეს შემდეგაც ავგუსტინემ ამომწურავი პასუხი გასცა ამავე ბრალდებას თავის ცნობილ შრომაში “ღვთის ქალაქის შესახებ” და სისრულისათვის შეგვიძლია ისიც დავძინოთ, რომ ამავე ცილისწამებას ებრძოდნენ აფრიკელი საეკლესიო მწერლები, კერძოდ არნობიუსი თავის შრომაში [20]“წარმართთა წინააღმდეგ” და ლაქტანციუსი თავის ცნობილ შრომაში “საღვთო ინსტიტუციები”. ერთი შეხედვით თითქოს ეს იმდენად დიდი უაზრობაა, რომ ამაზე სერიოზული პაექრობა სათაკილოც უნდა ჩანდეს, მაგრამ როგორც ჩანს ეს ფსევდო არგუმენტი  იმდენად გამოკვეთილი იყო წარმართთაგან, რომ ამ ცრუ არგუმენტის გაბათილება საუკუნეების მანძილზე უხდებოდათ ქრისტიან მოღვაწეებს, რომელთა შორისაც ერთ-ერთი გამოკვეთილად ღვთისმეტყველური თვალით და არგუმენტირებით ამ კონტრარგუმენტის უარმყოფელი გახლავთ სწორედ წმ. კვიპრიანე კართაგანელი.

ამ ძეგლში კვიპრიანე უპირველესად ყურადღებას აქცევს სამყაროს სიძველეს და წახდენისადმი მის მიდრეკილებას. სხვათაშორის ჩვენ შეგვიძლია [21]სავსებით რეალური პარალელი გავავლოთ კვიპრიანეს ამ სწავლებისა ცნობილ თანამედროვე თეორიასთან ენტროპიის შესახებ (თერმოდინამიკის II კანონი), რომ ბუნებითად ამ სამყაროში ყველაფერი დაშლისკენ მიდის, ყველაფერი წახდენისკენ მიდის თავისთავად ბუნებრივი პროცესით და რომ არ არსებობდეს განმაახლებელი, შემამტკიცებელი ყოველივესი ეს სამყარო კარგა ხანია დაშლილი იქნებოდა. კვიპრიანეც ხაზს უსვამს რა ერთი მხრივ სამყაროს სიძველეს და მეორე მხრივ წახდენისადმი მის მიდრეკილებას, აღნიშნავს, რომ “სრულიად ბუნებრივია თუნდაც მზე რომ აღარ იყოს იმგვარივე ძლიერ მოქმედი როგორიც იყო იგი შესაქმის დასაბამში”. მიუხედავად ამგვარი მეცნიერული დაკვირვებისა კვიპრიანესგან, ცხადია ეს არგუმენტი წარმართებზე [22]არ იმოქმედებდა, მაგრამ მიუხედავად ამისა კვიპრიანეს სწავლებით ამქვეყინურ უბედურებათა არსებითი მიზეზი არის არა საერთოდ არარსებული წარმართული ღმერთების ვითომცდა შურისძიებანი ქრისტიანთა გამო, არამედ საკუთრივ ამ წარმართთა ცოდვილიანობა და უზნეობა. იმიტომ, რომ ღმერთი უფლებამოსილია დასაჯოს კაცთა ურჩებანი, რადგანაც, - ამბობს კვიპრიანე, ჩვენ მისი მონები ვართ. “წამართთა დანაშაულებრივმა მოქმედებებმა და მეკერპეობამ, განსაკუთრებით კი მათგან ქრისტიანთა დევნამ (ეს არის ამ შემთხვევაში უაღრესად არსებითი კვიპრიანეს კონტრპასუხში) განარისხა ყოვლიშემძლე უფალი და გამოავლინა კიდეც მან თავისი გულისწყრომა”. ხოლო გამოსავალი თუ რა არის? თუ დაისმის ეს შეკითხვა კვიპრიანესადმი, იგი უპასუხებს: “ხსნა ერთია, [23]ბრმა ცრუ მორწმუნეობის უფსკრულიდან თავის დაღწევა და ჭეშმარიტი რელიგიის ნათელთან მისვლა. ქრისტიანები მოწოდებულნი არიან, რომ ჭეშმარიტებისკენ უწინამძღვრონ მტრებს. ჩვენ მოგაგებთ სათნოებას ზიზღის სანაცვლოდ და ამ ტანჯვა-წამებათა წილ, რაც თქვენგან განგვიცდია, ცხონების გზებისკენ გაგიძღვებით, იწამეთ და იცოცხლეთ. და თუმცა გვდევნით ჩვენ ამ ჟამში, ნეტრანი იქნებით ჩვენთან ერთად მარადისობაში” (იგულისხმება ნეტარნი იქნებით თუ მოიქცევით უფლისმიერ სასუფეველში). ესაა ყველა დროის მარად დამმოძღვრელი შეგონება ჩვენი აზრით, მათ შორის პირველ რიგში ქრისტიანთა მარად დამმოძღვრელიც, რომ ზიზღზე ზიზღით არავინ არ უნდა უპასუხოს, ძალადობაზე ძალადობით არ უნდა უპასუხოს არცერთმა ჭეშმარიტმა ქრისტიანმა, რომ [24]ძალადობა მოშურნეობა, ზიზღი და სხვა ამგვარი უკეთური ქმედებანი აბსოლუტურად შეუთავსებელია თვით ქრისტიანის სახელწოდებასთან და იმ საღვთო მოძღვრებასთან, რომელიც ღვთის გულმოწყალებას ეფუძნება. კვლავ გავიმეორებთ წარმართთა მიმართ თქმულ ამ სიტყვებს: “ჩვენ მოგაგებთ სათნოებას ზიზღის სანაცვლოდ და ამ ტანჯვა-წამებათა წილ, რაც თქვენგან განგვიცდია, ცხონების გზებისკენ გაგიძღვებით (ჩვენ აქ ცხონების გზებისკენ გაძღოლაზე ვამახვილებთ ყურადღებას, რომ ამ გზაზე ვინც წაჰყვება ქრისტიანებს იმათთან ერთად იქნება, რა თქმა უნდა, ნეტარება მარადისობაში). იწამეთ და იცოცხლეთ, და თუმცა გვდევნით ჩვენ ამ ჟამში, ნეტარნი იქნებით ჩვენთან ერთად მარადისობაში”.

აღნიშნული ნაშრომი კვიპრიანეს ნაწერთა შორის, როგორც მიუთითებენ მკვლევარები, გახლავთ ყველაზე უფრო სიღრმისეული და ორიგინალური (ორიგინალური ეკლესიური, საუკეთესო გაგებით). იგი მნიშვნელოვანწილად, როგორც სხვა შრომებთან დაკავშირებითაც აღვნიშნავდით, ირეკლავს [25]ტერტულიანეს ღირსეულ სწავლებათა გავლენას, კერძოდ ამ შემთხვევაში აშკარად სახეზეა ტერტულიანეს ორი ნაშრომის გამოყენება, ეს გახლავთ ტერტულიანეს შრომათა შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი ძეგლი “აპოლოგია”, ანუ როგორც მას ეწოდება “აპოლოგეტიკონი” და მეორე თხზულება მიმართული სკაპულასადმი. სხვათაშორის ერთ-ერთი შენიშვნა კვიპრიანეს ძეგლისადმი საღვთო წერილის ციტატების სიმრავლესთან დაკავშირებით გამოთქმულა, კერძოდ ლაქტანციუსს აქვს ეს შენიშვნა გამოთქმული თავის ნაშრომში “საღვთო ინსტიტუციების” მე-5 თავის 4-ე ქვეთავში, რადგან მისი აზრით ეს ციტატები ვერავითარ ეფექტს ვერ მოახდენდა დემეტრიანუსზე. ყოფითად, რა თქმა უნდა, ეს სწორია, რადგან წარმართისათვის არავითარი ავტორიტეტი არაა საღვთო წერილი და საღვთო წერილიდან ციტატების მოხმობა ცხადია [26]წარმართს თავის შეხედულებას ვერ შეაცვლევინებს. მაგრამ, რა თქმა უნდა, არცერთი მართლმადიდებელი მოძღვარი ამა თუ იმ ნაშრომის წერისას მხოლოდ იმ კონკრეტულ, შემოსაზღვრულ ჟამიერ რეალობას არ ისახავდა მიზნად, არამედ ეპოქებს გამზერდა იგი, რომ შემდეგშიც მისი ნაშრომი, თავისი საღვთო სარგებლიანობით, ყოველთვის აქტიური ყოფილიყო. ამიტომ მართალია იმ ჟამს, შემდეგშიც და თუნდაც დღეს წარმართისადმი კონკრეტულად ეს ციტატები არაფრის მთქმელი არაა, მაგრამ ეს ნაშრომი მხოლოდ წარმართებისადმი არაა დაწერილი, მიუხედავად იმისა რომ მათ მიემართება, არამედ ეს ძეგლი ყველა ქრისტიანის დამმოძღვრელიცაა ამავე დროს. ამ ძეგლში რაც წარმართებისთვის აუცილებელია ეს ყველაფერი სახეზეა, მაგრამ მხოლოდ ამით არაა შემოფარგლული ავტორი, იმიტომ, რომ წარმართებთან ერთად ამ ძეგლის წამკითხველად მას თაობათა მიღმა მრავალი და მრავალი ქრიტიანი ეგულვის. ამიტომ ჩვენ ვთვლით, რომ ლაქტანციუსის ეს შენიშვნა მხოლოდ ყოფით რეალობას ეხება და [27]ზოგადი დანიშნულება ამ ძეგლისა მისგან შეიძლება ბოლომდე დანახული ვერ არის. თუმცა თვითონ ლაქტანციუსი მიუთითებს, რომ იგი ამჯობინებდა უფრო მეტად ყოფილიყო წარმოდგენილი რაციონალური არგუმენტები, მაგრამ კვლავ აღვნიშნავთ და ვფიქრობთ გასაგებია, რომ კვიპრიანეს მიზანდასახულობა იყო არა იმდენად დემეტრიანუსის დაძლევა, არამედ ქრისტიანთა გამხნევება რწმენაში წარმართთა ზემოაღნიშნული ბრალდებების წინაშე.

ბოლოს დავძენთ იმასაც, რომ პონტიუსი, რომელიც ჩვენ რამდენჯერმე ვახსენეთ, ამ შრომას ასახელებს ზემოგანხილული ნაშრომის (უფლის ლოცვის შესახებ) შემდეგ. ამის გამო მკვლევართა უმრავლესობა აღნიშნული ძეგლის დაწერის თარიღად დაახლოებით 252 წელს მიიჩნევს.

 

227–ე რადიო საუბარი ქრისტიანული ლიტერატურის შესახებ

ზეპირი საუბრის წერილობითი ვერსია სპეციალური დამუშავების გარეშე

აუდიო ვერსია იხ:  https://www.youtube.com/watch?v=172v0HKexyg

 

მოკვდავობის შესახებ

ჩვენ კვლავ წმ. კვიპრიანე კართაგენელის შესახებ გვიწევს განხილვა და საუბარი. რა თქმა უნდა, ეს უდიდესი მოღვაწე, როგორც დასაწყისშივე აღვნიშნავდით, ერთ ან ორ შეხვედრაზე ვერ წარმოჩნდება თუნდაც ყველაზე უფრო უზოგადესი განხილვით, ოდნავადაც ვერ გამოიკვეთება მისი ღირსებანი და ამიტომ გარკვეული გახანგრძლივება საუბრებისა ვფიქრობ გასაკვირი არ უნდა იყოს. ჩვენ ექვსი უაღრესად მნიშვნელოვანი და მრავალი კუთხით ფასეული ძეგლი ამ მოღვაწისა განვიხილეთ და ყველაზე უფრო ზოგადი კუთხით დახასიათებამაც კი ვფიქრობთ ნათლად გამოკვეთა ის განსაკუთრებული საღვთისმეტყველო ღირებულებანი, მართლმადიდებლური ცნობიერების ის მართლაც თვალშეუდგამი სიმაღლე, რაც კვიპრიანე კართაგენელს ახასიათებდა.

ამ რიგში უნდა ვიგულისხმოთ მისი სხვა შრომებიც, რომელთაგან პირველ რიგში განვიხილავთ ნაშრომს [1]სახელწოდებით “მოკვდავობის შესახებ”. ეს შრომა იმის შემდეგაა დაწერილი რაც დაცხრა დეკიუსის დევნულება, დაახლოებით 251 წლის შემდეგ, მაგრამ დაცხრა რა ეს დევნულება უბედურება ამით არ დამთავრებულა. ჩვენს წინა საუბრებში ამ საკითხზე საკმაო განხილვები გვქონდა, რომ მოსახლეობას თავს დაატყდა დევნულებათა შემდეგ ეპიდემია, ჭირი, რამაც მრავალი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. წარმართები ამ უბედურებას სინანულისა და ცხოვრებაზე დაფიქრების საფუძვლად კი არ მიიჩნევდნენ, არამედ პირუკუ მრისხანებას, ქრისტიანთა მიმართ სიძულვილს უფრო აძლიერებდნენ, რადგანაც თვლიდნენ, რომ ეს ყველაფერი წარმართ ღმერთთა შურისძიებაა ქრისტიანთა გამო. ასეთი უბედურებანი, რა თქმა უნდა, მხოლოდ კვიპრიანეს დროს არ ხდებოდა, მანამდეც იყო როგორც აღვნიშნავდით, ტერტულიანეს დროს, [2]უფრო მოგვიანებითაც V ს-შიც კი და წარმართთა მხრიდან ამგვარი არგუმენტის მოშველიება სოციალურ უბედურებათა ასახსნელად ყოველთვის სახეზე იყო, რის წინააღმდეგაც მრავალი ღირსეული შრომა დაიწერა. პირველ რიგში, რაც ჩვენ ვიცით დღეისათვის, ტერტულიანესგან, შემდეგ კვიპრიანე კართაგანელისგან, მოგვიანებით არნობიუსისგან და ლაქტანციუსისგან და ბოლოს ავგუსტინესგან. აი ამ მოვლენასთანაა დაკავშირებული ეს შრომაც სახელწოდებით “მოკვდავობის შესახებ”, ე.ი. სწორედ ამ ეპიდემიის გავრცელების მოვლენასთან დაკავშირებით იწერება აღნიშნული შრომა, სადაც მოცემულია დასაბუთება იმისა, რომ ყველაზე უფრო მკვეთრად განმასხვავებელი ნიშანი ქრისტიანსა და წარმართს შორის გახლავთ სიკვდილისადმი მათი დამოკიდებულება. ე.ი. ეს ნაშრომი ამ შემთხვევაში თვითYმოვლენას განიხილავს ღვთისმეტყველურად, სოციალურ უბედურებას კი არ [3]ხსნის, არამედ სოციალური უბედურების შედეგს – სიკვდილს, საღვთისმეტყველო განმარტებას უძებნის და ამ კუთხით, ღვთისმეტყველური თვალსაზრისით ეს ნაშრომი ჭეშმარიტად გამორჩეულია კვიპრიანეს შრომებში. ეს ხაზგასმა, რომ სიკვდილისადმი დამოკიდებულება მკვეთრად განასხვავებს ქრისტიანსა და წარმართს, შემდეგნაირადაა ახსნილი კვიპრიანესგან: “მორწმუნისათვის სიკვდილი სხვა არაფერია თუ არა გარკვეული მოსვენება და დასვენება ბრძოლის შემდეგ. ესაა (სიკვდილი) ქრისტესმიერი მოწოდება, უფლისმიერი ხმობა. სიკვდილი კარიბჭეა მარადისობისა და მას მოაქვს საუკუნო საზღაური. არავის მორწმუნეთაგან არ ეეჭვება, რომ იგი სიკვდილის შემდეგ უკეთეს სოფელში გადავა”. ამგვარად გვმოძღვრავს ჩვენ კვიპრიანე და ვფიქრობთ ესაა ძალიან საგულისხმო [4]დამოძღვრა. “გავაცნობიეროთ ჩემო უძვირფასესო ძმებო და გულისხმავყოთ ჟამითი-ჟამად, რომ ჩვენ დავთმეთ ეს სოფელი და ვცხოვრობთ აქ როგორც სტუმარნი და უცხონი. ვესწრაფოთ იმ დღეს, რომელიც ყველა ჩვენგანს განუწესებს მისთვის შესაფერის სავანეს და რომელიც ამა ქვეყნიდან ჩვენი წარტაცებისა და ამა სოფლის მხარეთაგან განშორების შემდეგ სამოთხეში და ცათა სასუფეველში გადაგვანაცვლებს. ვინ იქნებ იმგვარი ადამიანი, რომელიც უცხო მხარეშე (ქრისტიანისთვის ეს ქვეყანა არის ჭეშმარიტად უცხო მხარე და აქ ის იძულებითაა, რადგან ადამი შეცოდების შემდეგ განდევნილ იქნა სამოთხიდან, მას ნებაყოფლობით სამოთხე არ დაუტოვებია, ცოდვამ განდევნა იგი სამოთხიდან და ცოდვის მიერ იძულების ქვეშაა ამ ქვეყნად მცხოვრები ყველა ჭეშმარიტი მორწმუნე, ყველა ადამიანი. [5]მაგრამ ნაწილი ვერ აცნობიერებს ამას, ხოლო ვისაც ჭეშმარიტი სარწმუნოება აქვს იგი აცნობიერებს, რომ უცხო მხარეში მყოფობს ძალდატანებული გზით, ცოდვისგან ძალდატანებული და იძულებითი გზით) იძულებითი ცხოვრების შემდეგ არ ესწრაფვოდეს სამშობლოში დაბრუნებას. ჩვენი სამშობლო ზეცაა, ჩვენ მამებად გვყავს მამამთავრები, ვისწრაფოთ, ვიმსრბოლოდ იმისთვის, რომ ვიხილოთ ჩვენი სამშობლო და მამები. მეგობართა დიდი სიმრავლე მოგველის ჩვენ, ახლობელთა, ყრმათა და ძმათა საკრებულონი, რომლებსაც სწამთ საკუთარი ცხონებისა. ჩვენსაზე მოფიქრალნი იმას მოსურნეობენ, რომ ჩვენც შევერთოთ მათ. რაოდენია ზიარი სიხარული მათთვისაც და ჩვენთვისაც, კვლავ ვიხილავთ რა მათ და შევეტკბობით. რაგვარი კეთილდღეობა აქვთ მიღებული, [6]ფლობენ რა ცათა სასუფეველს სიკვდილის შიშის გარეშე. რაოდენ აღმატებული და უსასრულო სიხარულია სამარადჟამო სიცოცხლე”. ესაა 26-ე თავი აღნიშნული ნაშრომისა და კვლავ მივუთითებთ, რომ ჭეშმარიტად გამორჩეული შინაარსისა და არსის მქონე დამოძღვრასთან გვაქვს საქმე. და წმ. კვიპრიანე ასკვნის: “არ გვმართებს ტირილი იმ ძმათა გამო, რომლებიც უფლის წოდებამ განაშორა ამა სოფლიდან, რადგან კეთილად ვუწყით, რომ ისინი არ წარწყმედილან, არამედ გაემგზავრნენ ჩვენზე უწინარეს”. და ბოლოს “რაჟამს მოიწევა დღე თვით ჩვენი მოწოდებისა, დაუეჭვებლად და სიხარულით მივაშოროთ უფალს მის ხმაზე”.

აი ასეთი კუთხითაა განჭვრეტილი კვიპრიანესგან მოკვდავობა, სიკვდილი და როდესაც ჩვენ მოგვიანო პერიოდის მოღვაწეებს შევეხებით, ალბათ მაშინაც ხაზს გავუსვამთ, რომ, ყოველშემთხვევაში ჩვენი აზრით, მკვეთრად წარმოჩნდება [7]გარკვეული პარალელი აღნიშნულ ნაშრომსა და IV საუკუნის ასევე უდიდესი მოძღვრის წმ. გრიგოლ ნოსელის ნაშრომს შორის სახელწოდებით “მკვდართა შესახებ”, სადაც სიკვდილი, მოკვდავობა, მოკვდინება მორწმუნისა, იმისა ვინც ცხონებას ეშურება, ადამიანისა რომელიც ამა წუთისოფლის სიძნელეთაგან და ტანჯვათაგან ისვენებს, ძალიან თანამედროვე ტერმინით რომ ვთქვათ, ამგვარი ოპტიმისტური ანუ იმედიანი განმარტებით არის გარკვეულწილად გაშუქებული, განხილული და იმ მორწმუნეთათვის მანუგეშებელი, რომლებიც დიდად წუხდნენ მათ ახლობელთა დაკარგვის გამო, ამ პერიოდში კონკრეტულად იმ სოციალური უბედურების შედეგად, რაც დევნულების შემდეგ თავს დაატყდა მოსახლეობას.


ქველმოქმედებათა და მოწყალებათა შესახებ

ჩვენს მიერ ზემოთ განხილულ შრომასთან თითქმის თანადროულია [8]კიდევ ერთი ნაშრომი კვიპრიანესი, რომელსაც ეწოდება “ქველმოქმედებათა და მოწყალებათა შესახებ”. ამ ნაშრომის დაწერა განაპირობა იმ გარემოებამ, რომ ეპიდემიის შედეგად წარმოქმნილმა გაჭირვებამ, დაუძლურებამ და სიღარიბემ, ფართო შესაძლებლობები გაუხსნა ქრისტიანებს მოწყალებისა და ქველმოქმედების გამოსავლენად. კვიპრიანე შეახსენებს თავის ძვირფას ძმებს ყველა იმ მადლისმიერი საბოძვარის შესახებ, რაც მათ ღვთისგან მიიღეს, ისინი ხომ ქრისტეს სისხლით იქნენ გამოსყიდულნი. მეტიც საღვთო გულმოწყალება იმის საშუალებასაც ანიჭებს მათ, რომ ნათლობის შემდგომი შეცოდბებისგანაც დაიხსნან თავი ქველმოქმედებათა შედეგად. კვიპრიანე ამბობს: “ისევე როგორც წყლისმიერი მაცხოვნებელი განბანვა შრეტს ჯოჯოხეთის ცეცხლს, მოწყალება და მართალი საქმენი [9]აცხრობენ ალს. თუკი ყველას მოგვეცა ერთგზისი მოტევება ცოდვებისა ნათლისღების გზით, ამ უკანასკნელის ხატად მუდმივი და განმეორებადი ქველმოქმედებანი კვლავ მოგვიპოვებენ გულმოწყალებას ღვთისას. ისინი რომლებიც შეიმწიკვლნენ ნათლისღების მადლის შემდეგ შემძლენი არიან იმისა, რომ კიდევ ერთხელ მიიღონ განწმენდა”. აქ მკვეთრად ჩანს კვიპრიანეს ღვთისმეტყველება სათნოებებთან დაკავშირებით, ანუ მისი სათნოებითი ღვთისმეტყველება, კონკრეტულად ქველმოქმედების, კეთილი საქმეების მაცხოვნებლობითი, ანუ როგორც მას ეწოდება, სოტერიოლოგიური, იგივე გამომხსნელობითი დანიშნულება, იმ ცოდვათა მიტევების კუთხით, რაც ჩვენ ნათლობის შემდეგ ჩავიდინეთ. კვიპრიანე ამბობს: “ქრისტიანმა, უძვირფასესო ძმებო, არ უნდა აქციოს ზურგი სამართლიანობის [10]და მოწყალების საქმეებს იმ საბაბით, რომ შვილები ჰყავს აღსაზრდელი. როდესაც მოწყალებას გავცემთ საკუთრივ ქრისტეზე უნდა ვფიქრობდეთ, რადგან სწორედ იგია მიმღები, როგორც თქვა თვითვე. არათუ ჩვენი ღარიბი ძმები, არამედ თვით ღმერთია ის ვინც ჩვენს შვილებზე წინ უნდა დავაყენოთ. თუ თქვენ მართლაც გიყვართ თქვენი შვილები, თუ გსურთ რომ უჩვენოთ მათ მთელი თქვენი მამობრივი სიყვარულის სინაზე, უფრო ქველმოქმედნი უნდა გამოჩნდეთ და ამრიგად თქვენი მართალი საქმეებით თქვენს შვილებს ღმერთს სათნო უყოფთ”. ამგვარი ღირსების გამოკვეთა ქველმოქმედებისა არის მიზანდასახულობა კვიპრიანესი აღნიშნული ნაშრომის წერისას.

ჩვენ დავძენთ იმასაც, რომ ამ ნაშრომმა ტრადიციაში მნიშვნელოვანი ადგილი დაიკავა და იგი, სხვა თუ არაფერი, რამდენჯერმეა ციტირებული ეფესოს მსოფლიო კრების [11](431) აქტებში. თუმცა ეს ციტატები ტექსტობრივად როგორ იყო თავდაპირველად დამოწმებული, უკვე არსებული ბერძნულენოვანი თარგმანიდან თუ უშუალოდ კრების მომენტში ითარგმნა ლათინურად, ეს დღეისათვის ახსნილი არ გახლავთ. ამის შესახებ წყაროები არ გვაქვს, რადგანაც ერთი მხრივ ჩვენ არ ვიცით კვიპრიანეს ეს შრომა იყო თუ არა საერთოდ თარგმნილი ბერძნულად, როგორც არაერთგზის აღგვინიშნავს ლათინურიდან ბერძნულად თითქმის არაფერი არ ითარგმნებოდა, ვიდრე შედარებით გვიანდელ საუკუნეებამდე და ასეთ დროს კვიპრიანეს ნაშრომის ბერძნულად თარგმნა IV საუკუნის მიწურულში და V საუკუნის დამდეგს, იმდენად რომ შესაძლებელი ყოფილიყო 431 წელს გამართული კრებისგან მისი გამოყენება, აი ეს მეტად პრობლემური გახლავთ და ალბათ უნდა ვიფიქროთ, რომ ის თარგმნილი არ იყო. ასეთ შემთხვევაში ჩვენ შეგვიძლია დავუშვათ, რომ ციტატები რაც აქტებშია დამოწმებული უშუალოდ ლათინური ტექსტიდანაა იმ მომენტში [12]თარგმნილი ამ აქტების შემდგენელთაგან.

ესაა რაც შეგვიძლია ვთქვათ მოცემულ მომენტში აღნიშნულ ნაშრომთან დაკავშირებით.


მოთმინების შესახებ

ჩვენ აქვე განვიხილავთ, რამდენადაც სათნოებით ღვთისმეტყველე-ბას ვეხებით კვიპრიანესას, მის კიდევ ერთ ამ კუთხით მნიშვნელოვან ძეგლს სახელწოდებით “მოთმინების შესახებ”, უფრო ზუსტი იქნება “კეთილმოთმინების შესახებ” (თუ კალკირებულად ვთარგმნით). ეს ნაშრომიც კვიპრიანეს ბევრი სხვა ნაშრომის მსგავსად ღირსეულ ნაწილში ეყრდნობა ტერტულიანეს ანალოგიური სახელწოდების შრომას “მოთმინების შესახებ”. ამ ორი ძეგლის შედარება ცხადყოფს, რომ კვიპრიანე თავის შრომაში ყველაზე მეტად ავლენს ტერტულიანეს სამოძღვრო ტექსტობრივ გავლენას როგორც ზოგადი გეგმის, ისე კონკრეტულად სახეობრივი ნიმუშების მხრივ, და მიუხედავად ამისა კვლავაც სახეზეა განწყობილებისა და სამეტყველო ენის აშკარა განსხვავება. კვიპრიანე მოთმინებას მიიჩნევს წარმართთაგან ქრისტიანთა განმასხვავებელ [13]ნიშნად. ამ თვისებით მორწმუნენი მოზიარენი არიან მაცხოვრისა, რადგან მოთმინების წყარო სწორედ იგია. კეთილი, მოთმინე და  ტკბილმოწყალე ადამიანი მბაძველია მამა ღმერთისა, რომელიც სულგრძელად ითმენს წარმართულ ტაძრებს. ამ ნაშრომის შესავალი ცხადყოფს, რომ იგი წარმოადგენს ქადაგებას და თავის ეპისტოლეში იუბაინუსისადმი კვიპრიანე გვამცნობს, რომ აღნიშნული თხზულება მან დაწერა 256 წელს აფრიკის მეორე და მესამე კრებათა შორის.


შურისა და ღვარძლის შესახებ

ანალოგიურად სათნოებითი ღვთისმეტყველების გამომხატველია კვიპრიანეს შრომა სახელწოდებით “შურისა და ღვარძლის შესახებ”, რაც რა თქმა უნდა ზემოთ განხილულთან წყვილდება და საფიქრებელია, რომ ისიც 256-257 წლებში უნდა იყოს დაწერილი. თუმცა არის განსხვავებული მოსაზრებაც, რომლის [14]მიხედვითაც ძეგლი 251-252 წლებში დაიწერა. ამ ძეგლში კვიპრიანე გვასწავლის, რომ ამა ქვეყნად ეშმაკეული შურის გზით შემოვიდა სწორედ სიკვდილი, რომ სიკვდილის საფუძველი სწორედ შურია. მოძღვრის მითითებით იგივე შური ხდება წყარო მრავალი გაუკუღმართებისა, როგორებიცაა ვთქვათ ზიზღი, უთანხმოება, ამბიციურობა, სიხარბე, ურჩობა და მსგავსი რამ უკეთურებანი და სწორედ ეს უკეთურებანია, - მიუთითებს კვიპრიანე, ეკლესიის ერთიანობის დაუძინებელი მტრები. ხოლო რაც შეეხება თვით შურის, როგორც ავადმყოფობის, განკურნებას კვიპრიანეს სწავლებით ეს შესაძლებელი გახლავთ ერთი გზით, კერძოდ კვიპრიანე ამბობს (მე-17 თავი): “მხოლოდ ერთია წამალი ამ სნეულებისა, სულისთვის ეგზომ საშინელისა, - მოყვასის სიყვარული”. ე.ი. სულისთვის ეგზომ ანუ მეტისმეტად საშინელი სნეულების წამალი ერთადერთია და ესაა [15]მოყვასის სიყვარული.



მარტვილობისკენ მოწოდების შესახებ

ჩვენ განვიხილეთ ფაქტობრივად სათნოებითი ღვთისმეტყველების ჟანრის ძეგლები და მათთან ერთად აუცილებელ განხილვას იმსახურებს ნაწილობრივ სათნოებით ღვთისმეტყველებასთან დაკავშირებული ძეგლი სახელწოდებით “მარტვილობისკენ წვევის (მოწოდების) შესახებ”, რაც მიმართულია ფორტუნატუსისადმი. ეს მიმართვა ძეგლის სახელწოდებაშივე შედის, რადგან თუ მთლიანობაში ვთარგმნით ამ ძეგლის სახელწოდებას ის ასეთი სახის იქნება “ფორტუნატუსისადმი მარტვილობისკენ წვევის შესახებ”. პირველ რიგში ეს შრომა წარმოადგენს ბიბლიური ციტატების კრებულს გამიზნულს ქრისტიანთა გასამხნევებლად მოსალოდნელი დევნულების ჟამს. პირველი [16]თავები ამ ძეგლისა ეხება კერპთაყვანისმცემლობასა და მეორე მხრივ ჭეშმარიტ ღვთისმსახურებას, მეკერპეთა მისაგებელს ერთი მხრივ და საღვთო მრისხანებას მათ წინააღმდეგ მეორე მხრივ. წმ. კვიპრიანეს სწავლებით “ჩვენ, რომლებიც მაცხოვრის სისხლით ვართ გამოსყიდულნი, ვალდებულნი ვართ, რომ ყოვლის უწინარეს ქრისტეს ვამჯობინებდეთ. დევნულებანი გამოცდაა ქრისტეს მოწაფეებისა, ამიტომაც არ უნდა შევდრკეთ, რადგან საღვთო მფარველობის ქვეშ ვიმყოფებით”.

იმის შესახებ თუ როდის დაიწერა ეს მოკლე შრომა მთლად გამოკვეთილი ერთთანახმიერება და თანხმობა მკვლევართა შორის არ გვაქვს. ზოგი ვარაუდობს რომ იგი დაწერილია 249 წელს, ზოგი სხვა წლებს ასახელებს, არის 257 წელიც მითითებული და ალბათ სწორედ ამ მონაკვეთში უნდა ვიგულვოთ მისი დაწერის თარიღი. რაც შეეხება ადრესატს, ე.ი. ფორტუნატუსს, მას უიგივებენ ერთ-ერთ [17]ეპისკოპოსს, თუკაბორის ეპისკოპოს ფორტუნატუსს, რომელიც მონაწილეობას იღებდა სხვათაშორის აფრიკის 256 წლის კრებაში. შინაარსობრივი მხარე ამ ძეგლის ღირსებას, რა თქმა უნდა, წარმოაჩენს, მაგრამ არანაკლებ ღირებულია და განსაკუთრებით ყურადსაღებია ეს ნაშრომი ბიბლიის უადრესი ლათინური თარგმანის შესწავლის თვალსაზრისით, იმ ბიბლიის თარგმანისა, რაც ცნობილ, იერონიმეს მიერ შესრულებულ თარგმანამდე, რაც შემდეგ ვულგატად ანუ კანონიკურ ტექსტად დამკვიდრდა, არსებობდა, და ვფიქრობთ, რომ ამ ციტატების შესწავლა, რა თქმა უნდა, მხოლოდ ბიბლიის ლათინურენოვანი თარგმანის კუთხით ცხადია არაა მნიშვნელოვანი. ეს ლათინურეონოვანი თარგმანი, როგორც ერთ-ერთი უადრესი, ზოგადად ბიბლიური ტექსტის ამა თუ იმ მუხლის ზედმიწევნით მართებული სახის დადგენაში განსაკუთრებული [18]მნიშვნელობისა უნდა იყოს, თუმცა სამწუხაროდ ნაკლებადაა გამოყენებული კრიტიკული ტექსტის დადგენისას, რაც ალბათ ხარვეზია და შესავსებია.

 

228–ე რადიო საუბარი ქრისტიანული ლიტერატურის შესახებ

ზეპირი საუბრის წერილობითი ვერსია სპეციალური დამუშავების გარეშე

აუდიო ვერსია იხ: https://www.youtube.com/watch?v=7b9ad0owcLE


მოწმობათა სამი წიგნი

ჩვენ კვლავ კვიპრიანე კართაგანელის შესახებ გვექნება განხილვა და ალბათ ამ განხილვით ყველაზე უფრო უზოგადესი შტრიხებით დავაბოლოვებთ მის შესახებ საუბარს, აღვნიშნავთ მხოლოდ, რომ უკვე განხილული გვაქვს 11 უმნიშვნელოვანესი ძეგლი, ისევე როგორც შეძლებისდაგვარად განვიხილეთ წმ. კვიპრიანეს ცხოვრება და მოღვაწეობა და ამ განხილვის განგრძობა–დასრულება, მთლიანობაში წარმოდგენილი ჩვენგან, ვფიქრობთ ამ მოღვაწის მნიშვნელობას, მის მასშტაბურობას ნათლად დაგვანახებს, ნათლად გამოკვეთს ჩვენი სულიერი თვალის წინაშე.

ამჯერად მივუთითებთ, რომ იმ 11 ძეგლის გარდა, რაც უკვე შეძლებისდაგვარად განვიხილეთ, უაღრესად ფასეული გახლავთ კიდევ რამდენიმე შრომა, რომელთაგან პირველ რიგში დავასახელებთ თხზულებას სახელწოდებით “მოწმობათა სამი წიგნი”. ეს წიგნიც უშუალოდ წინარე შეხვედრაზე ბოლოს განხილული ძეგლის მსგავსად, რომელსაც ადრესატად ჰყავდა ვინმე ფორტუნატუსი [1]და ეს ადრესატი თხზულების სათაურში შედის, როგორც აღვნიშნავდით, რომ ამ ძეგლის სრული სახელწოდება იყო “ფორტუნატუსისადმი მარტვილობისკენ წვევის შესახებ”, ამჯერადაც ეს ძეგლი, რომელსაც ეწოდება “მოწმობათა სამი წიგნი”, ადრესატისადმია გაგზავნილი, რომელსაც ეწოდება კვირინუსი და ეს სახელწოდება თხზულების სათაურში შედის, ანუ მას მთლიანობაში ეწოდება “კვირინუსისადმი მოწმობათა სამი წიგნი”. ნაშრომი შეიცავს ზემოთ ხსენებულ ძეგლთან შედარებით (ფორტუნატუსისადმი გაგზავნილ ძეგლთან შედარებით) უფრო მეტ ციტატებს საღვთო წერილიდან. შეგახსენებთ ჩვენ აღვნიშნავდით, რომ ფორტუნატუსისადმი გაგზავნილი ძეგლი მარტვილობისაკენ წვევის შესახებ, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ბიბლიური ციტატების მხრივ და მიზანდასახულობაც კვიპრიანესი პირველ რიგში, როგორც მას ხელი მიუწვდება, სრულყოფილი შემოკრებაა იმ ბიბლიური მუხლებისა, სადაც კი [2]მარტვილობის ღვაწლზეა აღნიშვნა, მარტვილური ღვაწლის ღირსებანია გამოკვეთილი და შესაბამისად ეს მუხლები, რა თქმა უნდა, თავის დანიშნულებას შეასრულებდნენ მორწმუნეთა გამხნევების მიზანდასახულობით მარტვილობის ჟამს. ამავე ტიპის, ე.ი. ციტაციების კრებულის ნიშნით, ძეგლად გვეგულვის ხსენებული თხზულება კვირინუსისადმი გაგზავნილი. მეტადაც არის ეს სახეობა, ეს ჟანრობრივი თავისებურება ამ ძეგლში გამოკვეთილი, რადგანაც ციტატები უფრო მრავლადაა მასში წარმოდგენილი. ეს ძეგლი თავდაპირველად შედგებოდა ორი წიგნისგან, შემდეგ დაერთო მესამეც და ამიტომ ეწოდება მას “მოწმობათა სამი წიგნი”.

ამ ძეგლის შესავალში კვიპრიანე გვიცხადებს თავის განზრახვას იმის შესახებ, რომ მხოლოდ ბიბლიური მასალა მოგვაწოდოს. ფაქტობრივად კვიპრიანე, პირდაპირ შეგვიძლია ვთქვათ, უკვე დგას იმ გზაზე, რასაც მოგვიანებით სქოლასტური მოღვაწეობა ეწოდა. ამ თემაზე ჩვენ ვრცლად გვისაუბრია, გარკვეულწილად კრიტიკული [3]შენიშვნებიც გამოვთქვით იმ დამოკიდებულებასთან დაკავშირებით რაც პატროლოგიებშია მიღებული, რომ საეკლესიო ისტორია განიყოფება პატრისტიკად და სქოლასტიკად, რომ VII-VIII საუკუნეებიდან უკვე თითქოს სქოლასტიკა იწყება და მანამდე პატრისტიკაა. რა თქმა უნდა, სქოლასტიკა უაღრესად ღირსეული მოღვაწეობითი სახეობაა, მაგრამ ის არ აუქმებს პატრისტიკას. ესაა ჩვენი ერთადერთი დამოკიდებულება, რომ პატრისტიკა არსებობდა VIII საუკუნის შემდეგაც იმავე და უფრო მეტი დიაპაზონით და დღესაც, რა თქმა უნდა, ჰგიეს და ცხოველყოფს მთელ კაცობრიობას. სქოლასტიკა, ანუ უკვე განმარტებულ სწავლებათა შემომკრებელობითი მოღვაწეობა, კი არ აუქმებს პატრისტიკას ანუ უშუალოდ ძიებებს, არამედ თანაარსებობს მასთან. და თუ მაინც ჩვენ სქოლასტიკის საფუძვლებს გამოვიკვლევთ ამგვარი შემკრებელობითი, კრებსითი [4]ჟანრისა და შინაარსის ძეგლები თუ როდის ჩნდება საეკლესიო მოღვაწეობაში, VII-VIII საუკუნეებს კი არ მივაპყრობთ გულისყურს, არამედ როგორც ადრეც აღვნიშნავდით ადრეულ საუკუნეებს, თუნდაც ქართული მასალების მიხედვით. კერძოდ V საუკუნეში წმ. კირილე ალექსანდრიელი ამ შემომკრებელობით მოღვაწეობას და ციატატების თემატური დაჯგუფების მიზანდასახულობით თემატურ კრებულთა შედგენას უკვე აღასრულებს და გამოკვეთილად სქოლასტური მოღვაწეობა უკვე მასთან სახეზეა, სქოლასტურისა მართლმადიდებლური გაგებით, თუმცა იგი ამავე დროს უდიდესი წარმომადგენელია საკუთრივ პატრისტიკისა. მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ კირილე ალექსანდრიელი პირველი არ არის ამ მხრივ, კირილე IV-V საუკუნეების მიჯნის მოღვაწეა, მაგრამ უფრო ადრეულ ეპოქაშიც ჩვენ ვხედავთ, რომ კვიპრიანე კართაგენელი გარკვეული მიზანდასახულობით ციტატების ნაკრებს ამზადებს და თვითონვე გვაუწყებს, რომ [5]მიზანდასახულობა მისი არის მოგვაწოდოს ბიბლიური მასალა. ასე რომ ვფიქრობთ ეს მომენტიც მკვეთრად ასაბუთებს იმას, რასაც ჩვენ ვამბობთ, რომ სქოლასტიკა და პატრისტიკა ქრონოლოგიურად კი არ ნაწილდება, რომ ჯერ პატრისტიკა იყო და შემდეგ სქოლასტიკა, არამედ ისინი თანაარსებობენ, თუ სქოლასტიკაში იმას ვიგულისხმებთ რასაც ვამბობთ ამ შემთხვევაში, რომ სქოლასტიკა ესაა შემკრებელობითი მოღვაწეობა, თემატური დაჯგუფება უკვე მოძიებულისა, უკვე განმარტებულისა და უკვე თქმულისა. ეს უკვე თქმული გულისხმობს საღვთო წერილსაც და გულისხმობს ეკლესიის მამებსაც. ამ შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, კვიპრიანე საკუთრივ ბიბლიური ციტატებითაა შემოფარგლული, მიზანდასახულობა მისი არის, რომ ბიბლიური ციტატები მოკრიბოს, მაგრამ ესეც სქოლასტური ანუ მოკრებითი, თემატური მიზანდასახულობით შემოკრებითი მოღვაწეობის ნიმუში გახლავთ. კვიპრიანე თვითონვე აღნიშნავს: “ჩემი შრომა მოიცავს 2 წიგნს. პირველში ვცდილობ ვაჩვენო, რომ ებრაელები, როგორც ეს ნაწინასწარმეტყველები იყო, განეშორნენ [6]ღმერთს და დაჰკარგეს საღვთო კეთილგანწყობა, რაც სხვა დროს მიეცათ მათ და რაც სამომავლოდ იყო აღთქმული მათთვის. შემდეგ ისინი შეცვალეს ქრისტიანებმა, რომლებიც თავისი რწმენით უმჯობესნი გამოჩდნენ უფლის თვალთა წინაშე და რომლებიც ქვეყნიერების ყველა ტომიდან იქნენ შემოკრებილნი. მეორე წიგნი ამავე წესით (იგულისხმება ბიბლიური ციტატების თემატური ნიშნით შემოკრების წესით) ეძღვნება ქრისტეს საიდუმლოს, რომელიც მოვიდა თანახმად წერილის წინასწარმეტყველებისა და სრულად აღასრულა ყოველივე”. ამ სიტყვების საფუძველზე ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ნაშრომის პირველი წიგნი, კერძოდ 24 თავი, ესაა აპოლოგია იუდეველთა წინააღმდეგ, ხოლო მეორე (20 თავი) ეს გახლავთ [7]ქრისტოლოგიის შეჯამება.

რაც შეეხება მესამე წიგნს, მას თავისი შესავალი აქვს და ამ შესავლიდანაც და თვით ამ ზემოთ მოტანილი სიტყვებიდანაც აშკარაა, რომ ეს მესამე წიგნი თავდაპირველად არ ივარაუდებოდა ორ წიგნთან ერთად, ე.ი. თავდაპირველად ავტორს სამწიგნედი ჩანაფიქრი არ ქონდა, მან ორ წიგნად განსაზღვრა თავისი ნაშრომის დაწერა. ასე რომ მესამე წიგნი გვიანდელია, გვიან არის დართული იმავე ავტორის მიერ და ეს შესავალიც კვლავ კვიპრიანეს ეკუთვნის, რომელიც გვაუწყებს, რომ ეს მესამე წიგნი მან დაურთო თავის უკვე დაწერილ ორ წიგნს კვირინუსის თხოვნით, ე.ი. ის ორი წიგნი უკვე მიმოქცევაში წასულა, კვირინუსს უნახავს ეს შრომები მისდამი მიმართული და უთხოვია ავტორისთვის, რომ მესამე წიგნიც დაერთო მათთვის. აღნიშნული მესამე წიგნი უკვე წარმოადგენს ზნეობრივ და დიციპლინარულ მითითებათა შეჯამებას, რითაც იგი (მესამე წიგნი) ჩვენ გვევლინება პრაქტიკული ანუ საქმითი მოღვაწეობის სახელმძღვანელოდ და ამ მხრივ [8]ის უადრესია საეკლესიო ძეგლთა შორის და ამ ჟანრის, ამ სახეობის ნაშრომთა შორის ის პირველია რაც ჩვენ დღეისათვის წყაროები მოგვეპოვება. მასში გვაქვს სულ 120 მითითება, რომელთაც, რა თქმა უნდა, დაერთვის ბიბლიური მოწმობანი.

სამივე აქ წარმოდგენილი წიგნი უაღრესად მნიშვნელოვანია და ვფიქრობთ აუცილებელია მათი თარგმნა. განსაკუთრებით ამ მესამე ნაშრომისა, სადაც საქმითი, პრაქტიკული მოღვაწეობა ქრისტიანებისა დებულებებით არის ჩამოყალიბებული სათანადო ბიბლიური ციტატების თანდართვით, როგორც უმყარესი არგუმენტებისა. მაგრამ აქაა საყურადღებო ერთი მომენტი, რომ აღნიშნულ შესავალში პირველი ორი წიგნი არ იხსენიება და ამიტომ როგორც ბევრი მკვლევარი ფიქრობდა (რაც ჩვენი აზრითაც უაღრესად მართებულია) ეს მესამე წიგნი თავდაპირველად არსებობდა როგორც ცალკე ნაშრომი, ე.ი. კვიპრიანეს იგი ამ ორ წიგნთან ერთობლიობაში, მათთან გაერთიანებაში არ მოუაზრებია, არამედ ცალკე ნაშრომად დაუწერია, [9]და თუმცა დანართია იმ ორი წიგნისა, მაგრამ ცალკე შრომაა (ამგვარი რამ მიღებულია, რა თქმა უნდა, საეკლესიო ტრადიციაში, რომ შეიძლება სხვა ავტორმაც კი დაწეროს ვინმე წინამორბედი ავტორის ამა თუ იმ ნაშრომის განგრძობა), რომელიც დამოუკიდებელ შრომად იყო ნაგულვები. მაგრამ შემდგომ რამდენადაც მიზანდასახულობაც ერთი იყო იმ პირველ ორ წიგნთან ერთად და თემატიკითაც ემსგავსებოდნენ, გაერთიანება მოხდა მათი.

აღვნიშნავთ, რომ ეს მესამე წიგნი თვით კვიპრიანესგანვეა შემდეგში გამოყენებული მის, ჩვენს მიერ უკვე ზემოგანხილულ შრომაში “ქალწულთა შესამოსელის შესახებ”, რაც მან 249 წელს დაწერა. ე.ი. ეს ნაშრომები, რა თქმა უნდა, ამ წლამდე დაუწერია მას და საკმაოდ ადრეულ ეპოქას ეკუთვნის კვიპრიანეს მოღვაწეობისა.

ზოგადად კვირინოსისადმი მიმართული ამ ნაშრომის ბიბლიური ციტაციები, როგორც მოსალოდნელიც იყო, ძალიან ხშირად გამოიყენებოდა გვიანდელ ავტორებთან, რადგანაც ეს [10]ერთი ღირსეული შრომა, პირობითად რომ ვთქვათ, შავი სამუშაო კვიპრიანესგან შესრულებული იყო. მან სათანადო ციტატები, საღვთო წერილში უღრმესი განსწავლულობის საფუძველზე შემოკრიბა და გვიანდელ მოღვაწეებს კვლავ იგივე მოქმედების ჩატარება და აღსრულება, რა თქმა უნდა, აღარ უხდებოდათ, როდესაც იმავე თემატიკაზე განმარტებების მოწოდება მათგან, როგორც მოძღვართაგან, მრევლის წინაშე იქნებოდა საჭირო. რაც შეეხება პირველ ცხად დამოწმებას ზემორე ნაშრომისას, ეს სახეზეა ჩვენს მიერ ადრე ხსენებულ ქალტეჰამის სიაში, რაც 359 წელს ეკუთვნის, ე.ი. ეს ძეგლი უკვე მიმოქცევაშია ამ დროისათვის.


რომ კერპები ღმერთები არ არიან

კვიპრიანე კართაგანელის ღირსეული ნაშრომი გახლავთ პოლემიკურ-აპოლოგეტური მიზანდასახულობის თხზულება მეკერპეობის წინააღმდეგ მიმართული, რომელსაც ეწოდება ამგვარად “რომ კერპები ღმერთები არ არიან”. [11]ეს ძეგლი მის ზოგ სხვა შრომასთან და საზოგადოდ უადრესი ეპოქის მოღვაწეთა სხვა აპოლოგეტურ შრომებთან ერთად მკვეთრად ანტიელინური ხასიათისაა და მიზანდასახულობაც გამოკვეთილია, კერძოდ კერპთაყვანისმცემლური საცდურის სიბნელისგან როგორმე საღვთო სინათლისკენ აღუპყროს მხედველობა დაბრმავებულებს, მეკერპეებს, ელინური სარწმუნეობის კვალს შედგომილებს.

პირველ ნაწილში ამ ნაშრომისა (1-7 თავები) ნაჩვენებია, როგორც ეს საზოგადოდ ჩვენ გვაქვს სხვა აპოლოგეტებთან, რომ წარმართული ე.წ. ღვთაებები არიან არა ღმერთები, არამედ ძველი მეფეები, კულტად ქცეულნი სიკვდილის შემდეგ. ჩვენ თავის დროზე აღვნიშნავდით, რომ დაახლოებით იგივე სწავლება გვაქვს წმ. ათენაგორა ათენელთან, რომელიც ასევე გაკერპებულ ე.წ. ღვთაებებს წარმომავლობითად [12]ადამიანებად რაცხს და მათ საფლავებსაც კი უთითებს. აი ამავე ხაზის გამგრძელებელი გახლავთ წმ. კვიპრიანე კართაგანელი. ისიც ადამიანებად, კერძოდ მეფეებად, რაღაცით გამორჩეულ ადამიანებად, ამ შემთხვევაში ძალაუფლების მიხედვით გამორჩეულებს, მიიჩნევს შემდგომ კერპებად ქცეულ ე.წ. ღვთაებებს და თვლის, რომ ეს მეფეები თავდაპირველად ხსოვნაში შემონახვის მიზნით გამოაქანდაკეს, ხოლო გარკვეულ მომენტში, როდესაც ამ ქანდაკებებისადმი მსხვერპლშეწირვა დაიწყეს, ეს ქანდაკებები კერპებად გარდაიქმნენ. ჩვენ თავის დროზე ვრცლად ვისაუბრეთ იმის შესახებ თუ როგორ განგვიმარტავს ერთ-ერთი უდიდესი ღვთისმეტყველი ამ უადრესი ეპოქისა ათენაგორა ქანდაკებების კერპებად ქცევის პროცესს, როგორ და როდის ხდება ქანდაკება კერპი. დაახლოებით იგივე სწავლებაა ამ შემთხვევაში წმ. კვიპრიანესგანაც მოწოდებული, რომ როდესაც ქანდაკებას, გამოსახულებას პირველშესაწირავს მიუტანენ, [13]ეს ქანდაკება, ეს გამოსახულება უკვე კერპია და შესაბამისად შემდეგში მათი ცდომილი და ბილწი ცნობიერების შესაბამისად სათანაოდ დღესასწაულებსაც უდგენენ ამ კეპებს.

მეორე ნაწილი აღნიშნული შრომისა (8-9 თავები) გამოაჩინებს ჭეშმარიტ ღმერთს, უხილავსა და შეუცნობელს. ხოლო მესამე ნაწილი წარმოადგენს ქრისტოლოგიის მოკლე მონახაზს, არსებით შეჯამებას და მიუხედავად იმისა, რომ ნეტარი იერონიმე და ავგუსტინე მოგვიანო პერიოდში, IV-V საუკუნეების მიჯნაზე, გარკვევით აკუთვნებენ აღნიშნულ ძეგლს კვიპრიანეს, მაინც ბოლო ხანებში ეს საკითხი ხანგრძლივი პაექრობის საგნად იქცა იმ მიზეზის გამო, რომ ამ ძეგლს ჩვენ ვერ ვხვდებით ვერც თავდაპირველად ჩვენს მიერ ხსენებული მოღვაწის, კვიპრიანეს ბიოგრაფის, პონტიუსის და ვერც ზემოხსენებული ქალტენჰამის სიაში, [14]ისევე როგორც არც კვიპრიანე უთითებს ამ ნაშრომზე თავის სხვა შრომებში. აი ეს გახდა ძირითადი საფუძველი იმ მკვლევრებისა რომლებიც უარყოფდნენ აღნიშნული თხზულების კვიპრიანესეულობას. მაგრამ ერთ-ერთმა მკვლევარმა, რომელსაც ჩვენ სხვა დროსაც, სხვა ავტორებთან დაკავშირებითაც, ვეხებოდით, ცნობილმა და სახელგანთქმულმა ფილოლოგმა ჰუგო კოხმა დაასაბუთა, რომ ეს ძეგლი უთუოდ კვიპრიანესეულია და ამავე დროს ისიც ცხადყო, რომ აღნიშნული ძეგლი არის კვიპრიანე კართაგანელის ერთ-ერთი უადრესი ნაშრომი, რომელიც ჯერ კიდევ დაუხვეწელია სტილით. შესაძლოა ეს რაღაც მასალების თავმოყრის პირველნიმუშსაც გულისხმობდა ავტორისგან და ამიტომ არც გვიანდელ სიებში მოხვედრილა ის და არც თვით კვიპრიანეს გამოუჩენია გულმოდგინება, რომ მოგვიანო პერიოდის თავისსავე შრომებში დაემოწმებინა იგი.

ნაშრომში, რადგან ის ასეთ უადრეს ეპოქას ეკუთვნის, [15]მოსალოდნელიც იყო და გამჭირვალეცაა ტერტულიანესა და მინუციუს ფელიქსის აპოლოგეტურ შრომათა გავლენის კვალი და ჩანს, რომ კვიპრიანემ, ჯერაც ახალგაქრისტიანებულმა, სწორედ აპოლოგეტური  მიზანდასახულობით თავი მოუყარა ხსენებული ლათინური აპოლოგიების, მისთვის იმ მომენტში ყველაზე მნიშვნელოვან, მონაკვეთებს, ციტატებს, ამონარიდებს და ამ შრომებში მოიძია მტკიცებულებანი კერპების ამაოებისა და ჭეშმარიტი ღმერთის შესახებ და როგორც ზოგი მკვლევარი ფიქრობს შესაძლებელია კვიპრიანე, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, არც განიზრახავდა ამ მასალის გამოქვეყნებას საჯაროდ, რისი ერთ-ერთი დადასტურებაც გახლავთ ის, რომ ნაშრომს აკლია აშკარად ლიტერატურული ფორმა, რითაც საზოგადოდ გამოირჩევა კვიპრიანეს ყველა სხვა შრომა.



კვიპრიანე კართაგანელის ეპისტოლარული მემკვიდრეობა

აი ამ თხზულებით ჩვენ ვაბოლოვებთ სახელდებითად კვიპრიანეს შრომების განხილვას. რა თქმა უნდა, კვიპრიანეს შრომები [16]და წერილობითი მოღვაწეობა ამით არ ამოიწურება, უდიდესი მნიშვნელობის მქონე გახლავთ მისი ეპისტოლეები და როგორც მიუთითებენ ეს ეპისტოლეები ყოველთვის წარმოადგენდა ამოუწურავ წყაროს III საუკუნის შუა წლების საეკლესიო ისტორიის შესასწავლად. მათში, რა თქმა უნდა, არეკლილია ის პაექრობანი რაშიც თვით კვიპრიანეც იყო ჩართული (ჩვენ ამაზე ვისაუბრეთ), და ვკითხულობთ რა ამ ეპისტოლეებს ჩვენს წინაშე ცოცხლდებიან ხსენებული ეპოქის სხვა მხრივაც ცნობილი სახელები, თუნდაც ნოვატიანუსი (რომელსაც ჩვენ წმ. კვიპრიანე კართაგენელის შემდეგ შევეხებით), უაღრესად პრობლემური მოღვაწე ამ ეპოქისა, დაახლოებით იმგვარი პრობლემურობის მქონე როგორიც ბერძნულენოვან ტრადიციაში ორიგენე გახლდათ. ისევე როგორც სხვა იმ პერიოდის ცნობილი პირები, კერძოდ პაპები კორნელი, სტეფანე, აგრეთვე წმ. ფირმილიანე [17]კესარიელი და სხვა. ეპისტოლეებს მსჭვალავს იმჟამინდელ ქრისტიანთა იმედები, მათი ყველაზე უფრო საუკეთესო მოლოდინი, გარკვეულწილად შიში და მოწამეობრივი ღაღადისი, რაც საკუთრივ კვიპრიანეს შრომებისთვისაც მკვეთრად ნიშანდობლივი გახლავთ. მიიჩნევა, რომ აღნიშნული წერილების, ეპისტოლეების კრებულად გაერთიანება თვით კვიპრიანე კართაგენელმა შესძლო, მანვე შეკრიბა თავისივე ეპისტოლეები, რაც საკმაოდ იშვიათი მოვლენა გახლავთ, რადგან ჩვეულებრივ მოწაფეები მოქმედებენ ამგვარ შემკრებელობით ღვაწლს, როგორც ეს სახეზეა თუნდაც წმ. ეგნატი ანტიოქიელთან დაკავშირებით, რომლის ეპისტოლეები შეკრიბა წმ. პოლიკარპე სმირნელმა. ისევე როგორც ბასილი დიდის ეპისტოლეები და სხვა. მაგრამ ამ შემთხვევაში კვიპრიანე კართაგანელი თვითონ იჩენს ინიციატივას, მიიჩნევს რა ამ ეპისტოლეებს მართლაც განსაკუთრებული ღირებულების დოკუმენტებად.

კვიპრიანემ [18]ეპისტოლეთა ერთი ნაწილი შინაარსობრივადაც დააჯგუფა და მათი ასლები გადაუგზავნა ქრისტიანული მსოფლიოს სხვადასხვა სამწყსოს. რაც ჩვენ დღეს ვიცით გამოცემათა საფუძველზე ისინი მოიცავს 81 ნიმუშს ეპისტოლისას. რა თქმა უნდა, ყველა მათგანი კვიპრიანესგან გაგზავნილი არ გახლავთ, არამედ მნიშვნელოვანი ნაწილი თვით კვიპრიანესადმია მიმართული, კერძოდ 65 საკუთრივ კვიპრიანესგან ნამოღვაწევი ეპისტოლეა, ხოლო დანარჩენი 16 გაგზავნილია თვით მისდამი ანდა კართაგენის სამღვდელოებისადმი. ამ შემთხვევაში ეს ერთიდაიგივეა, იმიტომ, რომ კვიპრიანე კართაგანელის პერსონაში ფაქტობრივად კართაგენის სამღვდელოება იგულისხმება ადრესატისთვის და უგზავნის რა იგი ეპისტოლეს თუნდაც კვიპრიანე კართაგანელს, ის აუცილებლად კართაგენის სამღვდელოებასაც გულისხმობს ადრესატად და პირუკუ უგზავნის რა კართაგენის სამღვდელოებას, პირველ რიგში და უპირატესად ადრესატად [19]გულისხმობს, რა თქმა უნდა, წმ. კვიპრიანე კართაგანელს. ამ 16 ეპისტოლეში, რომლებიც კვიპრიანესადმია გაგზავნილი, შედის ეპისტოლეები რომის სამღვდელოებისა, აგრეთვე ნოვატიანუსისა, კორნელი პაპისა და კიდევ ზოგიერთი სხვა პირისა. მე-5-დან 43-ე ეპისტოლის ჩათვლით წერილები თარიღდება იმ დროით, როდესაც კვიპრიანე განერიდა დეკიუსის დევნულებას. 44-ე ეპისტოლიდან 61-ს ჩათვლით და აგრეთვე 64-ე და 66-ე ეპისტოლეები წარმოადგენს კვიპრიანეს მიმოწერას კონკრეტულად პაპების კონელისა და ლუკიუსისადმი (რაზეც ჩვენ თავის დროზე ვისაუბრეთ). ამათგან თორმეტი, კერძოდ 44-55 ეპისტოლეები, ეხება კონკრეტულად ნოვატიანუსის სქიზმას, რასაც ჩვენ შემდეგში შევეხებით. 67-ე - 75-ე ეპისტოლეები, რომლებიც დაწერილია სტეფანეს პაპობის ჟამს [20](სტეფანე პაპობდა 254-257 წლებში) და მათში განხილულია ნათლობასთან დაკავშირებული, იმ დროისათვის აღძრული, პრობლემური საკითხები. ცნობილია, რომ კვიპრიანე კართაგანელი არცერთი ერეტიკული მიმდინარეობის წევრს, შემდგომ ეკლესიაში მოსულს, არ მიიჩნევდა მონათლულად და აუცილებლად აკანონებდა ყველა მათგანის უპირობო მთლიან და ხელახალ მონათვლას. ე.ი. მისი სწავლებით ერეტიკოსთაგან აღსრულებული ნებისმიერი მღვდელმოქმედება ძალადაკარგულია, მათ შორის პირველ რიგში ნათლობა, და ამიტომ რომელი სექტიდანაც არ უნდა მოდიოდეს პიროვნება ეკლესიაში იგი თავიდან უნდა იქნეს, როგორც პირველად, მონათლული. [21]ეკლესიური ტრადცია, ამ ერთადერთი კუთხით, განესხვაება კვიპრიანეს სწავლებას, რადგან ეკლესია განარჩევს ერესებს და ყველა ერესიდან დედაეკლესიაში დაბრუნებულს განურჩევლად არ განიხილავს, არამედ როგორც აღვნიშნეთ განარჩევს და ნაწილს, ამა თუ იმ ერესების ერთი ჯგუფიდან შემობრუნებულს ეკლესიაში, მონათვლით ხელმეორედ არ ნათლავს, არამედ მხოლოდ მირონს აცხებს თუ ერეტიკულ სექტებში მათ მირონცხება არ მიუღიათ. ესაა ის ჯგუფი ერეტიკული მიმდინარეობებისა სადაც საკუთრივ წესი ნათლობისა დარღვეული ჯერ კიდევ არ იყო, ე.ი. მართლმადიდებლური წესი ნათლობის ხილული მხარის აღსრულებისა კანონიკურად სრულდებოდა. ის ჩამონათვალი, რასაც ჩვენ მსოფლიო კრების და ეკლესიის მამათა დოგმატური განაწესების შესაბამისი მუხლები და კანონები გვაწვდის, გულისხმობს მაგალითად არიანელთა ერეტიკულ სექტას, ისევე როგორც [22]თვით ნოვატიანუსის მიმდევრებისას, ნოვატიანელების სექტას, მეათოთხმეტეებისა და სხვებისას, საიდანაც ეკლესიაში მოსულები ხელმეორედ აღარ ინათლებიან, არამედ მხოლოდ მირონს იცხებენ. არის მეორე ჯგუფი ერესებისა (ევნომიანელები, ფრიგიელები და სხვები), რომლებიც წყლის პროცედურითაც თავიდან იღებენ საღვთისმსახურო საიდუმლოს, თავიდან ინათლებიან და, რა თქმა უნდა, მირონსაც იცხებენ. არის მესამე ჯგუფიც, რომლებიც არც ინათლებიან, არც მირონს იცხებენ (თუ მირონცხება შესაბამისად უკვე მიღებული აქვთ კანონიკური წესით, ე.ი. თვით შესრულება მირონცხებისა ხილული წესის თვალსაზრისით მათზე აღსრულებისას  დაურღვეველია), არამედ ამგვარნი მხოლოდ, წერილობით ან ზეპირად (ჩვეულებრივ ეს წერილობით ხდებოდა და ზეპირადაც წარმოითქმოდა), შეაჩვენებენ იმ ერესს, იმ მწვალებლობას, რასაც აქამდე ერთგულობდნენ და ამის შემდეგ ითვლებიან ისინი მონათლულებად.

ეს საკითხი [23]ყოველთვის პრობლემური ჩანდა და ჩვენ შეიძლებოდა ის ორიოდე სიტყვით განგვეხილა, რადგან დღესაც დგას ეს პრობლემა, რასაც ჩვენ სხვა დროსაც ნაწილობრივ შევხებივართ, თუმცა ამჯერად ამის დრო უკვე აღარ დაგვრჩა. შემდგომ საუბარში კი კონკრეტულად ამ პრობლემის განხილვით, მცირედი დასკვნითა და შეჯამებით კვლავ კვიპრიანე კართაგანელის ცხოვრებასა და მოღვაწეობას დავუბრუნდებით.

 

231–ე რადიო საუბარი ქრისტიანული ლიტერატურის შესახებ

ზეპირი საუბრის წერილობითი ვერსია სპეციალური დამუშავების გარეშე

აუდიო ვერსია იხ: https://www.youtube.com/watch?v=C1KJ-2tknVQ



კვიპრიანე კართაგანელის ეპისტოლარული მემკვიდრეობა (გაგრძელება)

ამა თუ იმ ერესიდან ეკლესიაში დაბრუნებულთა მიღების ტრადიცია

ჩვენ კვლავ წმ. კვიპრიანე კართაგანელის მოღვაწეობაზე უნდა ვისაუბროთ. შეგახსენებთ, რომ წინა საუბარი დავაბოლოვეთ კვიპრიანე კართაგანელის ეპისტოლეთა იმ ნაწილის წარმოჩენით, კერძოდ ეს გახლავთ რომის პაპის სტეფანეს პაპობის დროს 254-257 წლებში დაწერილი ეპისტოლეები, 81 ეპისტოლიან კრებულში 67-დან 75-ის ჩათვლით წარმოდგენილნი, რომლებიც განიხილავენ ნათლობასთან დაკავშირებულ საცილობელ საკითხს. აღვნიშნავდით, რომ ნათლობასთან დაკავშირებული პრობლემურობა იმ დროისათვის გულისხმობდა კვიპრიანე კართაგანელის პოზიციას, რომის პაპისგან და კიდევ სხვა მოღვაწეთაგან გაკიცხულს, იმის შესახებ, რომ განურჩევლად ყველა ერეტიკოსი, ნებისმიერი ერეტიკული სექტიდან დედა ეკლესიაში მობრუნებული, ხელმეორედ უნდა მოინათლულიყო. [1]აღვნიშნავდით იმასაც, რომ საეკლესიო ტრადიციამ ეს დებულება არ გაიზიარა და დააკანონა გამიჯვნები, განსხვავებანი ერესებს შორის, რომ ერესთა ერთი ჯგუფიდან (არიანელთაგან, ნოვატიანუსთაგან, მეათოთხმეტეთაგან და სხვათაგან) დედა ეკლესიაში დაბრუნებულნი ხელმეორედ არ ინათლებიან, არამედ მხოლოდ მირონცხებას იღებენ, რადგან მირონცხება მათ მანამდე არ მიუღიათ. მეორენი (ფრიგიელები, ევნომიანელები და სხვა) მთლიანად ინათლებიან წყლის პროცედურითაც და მირონცხებითაც. ხოლო მესამენი არც ინათლებიან, და არც მირონს იცხებენ, ორივე, რაც მიღებული აქვთ ერეტიკულ სექტაში ყოფნისას, ეკლესიისგან შენდობილია და აღარ მეორდება, რადგანაც გარეგნული აღსრულების წესი კანონიკურია იმ ერეტიკულ სექტაში და ჯერ კიდევ არაა დარღვეული. ისინი მხოლოდ შეჩვენებას წერენ და წარმოთქვამენ იმ მწვალებლობისას, რასაც აქამდე ერთგულობდნენ და მხოლოდ ამის [2]შემდეგ ითვლებიან ისინი დედა ეკლესიის შვილებად.

როგორც აღვნიშნეთ ეს საკითხი დღესაც პრობლემურია. ერთი შეხედვით თითქოს ეკლესიაში კვიპრიანე კართაგანელის თვალსაზრისი უნდა მიღებულიყო, მაგრამ ჩვენს წინაშეა კვლავაც უმკვეთრესი ნიმუში იმისა, რომ ეკლესია არ არის გარეგან მომენტებზე პროეცირებული. გარეგანი მომენტები ეკლესიისთვის ფანატიკურად, უპირობოდ და უშეღავათოდ გადამწყვეტი არ არის, ეს არის სრულიად შეუთავსებელი მართლმადიდებლურ ცნობიერებასთან. ჩვენ, რა თქმა უნდა, ბევრ თანამედროვე ფსევდო დოგმატიკოსთან ერთად (რომლებიც წმ. კვიპრიანეს შეხედულებას იზიარებენ) არ განვიხილავთ ამ კუთხით წმ. კვიპრიანესაც, რადგან ის სხვა პერიოდში მოღვაწეობდა და მისი ამგვარი დებულება იმ გარემოში სადაც ის მოღვაწეობდა გამართლებულიც იქნებოდა. ეს მისი კერძოობითი თვალსაზრისი იყო, როცა ჯერ კიდევ დადგენილი არ გახლდათ [3]ჩამოყალიბებული დოგმატი ამ საკითხთან დაკავშირებით თუ როგორ უნდა მიღებულიყო დედა ეკლესიაში ესა თუ ის ერეტიკოსი. მან ვითარებისა და რეგიონის თავისებურებიდან გამომდინარე აი ამგვარი შეფასება გამოიტანა, იმიტომ, რომ იმ რეგიონში ძნელი გასარჩევი იყო რომელი ერეტიკოსი როგორ ნათლავდა. მაგრამ როცა შემდეგ ერესებმაც გამოკვეთეს თავისი სახე და მათაც, ასე ვთქვათ, ე.წ. მყარი ტრადიცია შექმნეს წეს-ჩვეულებებისა, უკვე გასაგები იყო დავუშვათ არიანელი როგორ ნათლავდა, როგორ ნათლავდა ნესტორიანელი, მონოფიზიტი და ა.შ. და რამდენადაც ნათლობის წმ. საიდუმლოს არსი ჩვეულებრივ ერთადერთობაშია, ეკლესია, რომელიც უდიდეს ცოდვად თვლის მეორედ ნათლობას, განსაკუთრებული სიფრთხილით მოეკიდა ამ საკითხს, ნათლისღების ერთადერთობის დოგმატიდან გამომდინარე, და ჩვენ შედეგად [4]მივიღეთ მყარად ჩამოყალიბებული საეკლესიო სწავლება მსოფლიო კრებისგან ბეჭედდადებული იმის შესახებ, რომ როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ერეტიკოსთა ნაწილი, რომლებიც თავიანთ ერეტიკულ სექტებში უკვე მონათლულები არიან და თვით წესი ნათლობისა, რა წესითაც მათზე ეს საიდუმლო შესრულდა, თანხვედრია მართლმადიდებლურთან, აი ამგვარი წესის განმეორება ეკლესიამ არ მოიწონა, უკუაგდო და შესაბამისად ამგვარი პირები მონათლულებად ჩათვალა და მათთვის მხოლოდ მირონცხების აუცილებლობა განსაზღვრა. მეორე ნაწილს, რომლებსაც ნათლობის და მირონცხების საიდუმლოც საკუთრივ წესის შესრულების თვალსაზრისით მართლმადიდებლურთან თანმხვედრი მოწესრიგებით შეუსრულდათ, არც მირონი ეცხებათ ხელმეორედ, მხოლოდ როგორც აღვნიშნეთ შეჩვენებას წერენ და წარმოთქვამენ იმ სიბილწისადმი, რასაც აქამდე ერთგულობდნენ. ხოლო მესამენი, რომლებთან დაკავშირებითაც ნათლობისა და [5]მირონცხების წესიც საკუთრივ წესობრივი აღსრულების თვალსაზრისით დარღვეული იყო, ისინი ორივე მხრივ თავიდან (იგულისხმება, რომ აქამდე საერთოდ არ მიუღიათ არცერთი, თავიდან უბრალოდ პირობითად ითქმის) იღებენ ნათლობასაც და მირონცხებასაც.

ესაა საეკლესიო რჯულდება, მაგრამ საინტერესოა თუ რატომ დაკანონდა ასეთი რჯულდება, როცა ერთი შეხედვით უფრო ლოგიკური კვიპრიანე კართაგანელის შეხედულება ჩანს, რომ ერეტიკოსი მოკლებულია საღვთო მადლს და შესაბამისად მისგან აღსრულებული მღვდელმოქმედება ჩვენთვის მიუღებელია. აქ ეკლესია იჩენს დოგმატური საფუძვლებიდან გამომდინარე იკონომიას და უკიდურეს სიფრთხილეს იმასთან დაკავშირებით, რომ ნათლობა არის საიდუმლო, ღმერთია ყველას მომნათვლელი და თუ მოძღვრების გადაცემა იმ მომენტში, როდესაც პიროვნება ინათლება, შეთავსებადია ნათლობის რიტუალში ნაგულისხმევ [6]მოძღვრებასთან, ე.ი. სწორედ იმ გარეგანი ფორმით ხდება ნათლობა რა შინაარსიც ნათლობის წესის ამა თუ იმ ნაწილშია, ნათლობის წესის ამა თუ იმ ასპექტშია, ანუ გარეგნულად ყოვლითურთ თანხვედრია ნათლობის აღსრულების წესი მართლმადიდებლურ წესთან, ასეთი წესი ნათლობისა არ მეორდება. კერძოდ ნებისმიერი ნათლისღებითი წესი უნდა აკმაყოფილებდეს ორ აუცილებელ პირობას: ნათლისღებაში უნდა მჟღავნდებოდეს ერთი მხრივ ადამიანის დასაფლავება. წყალი ამ შემთხვევაში არის საფლავი, ანუ როდესაც თავზე, თხემზე, უკიდურეს წერტილზე დაესხმის ადამიანს წყალი, ეს გულისხმობს იმას, რომ ადამიანი მიწაშია დაფლული და მას მიწა ეყრება ზემოდან, ანუ საფლავდება, რაც გამომსახველია მაცხოვართან თანადასაფლავებისა. [7]ე.ი. მოძღვრებითად ნათლისღება აუცილებლად უნდა ამჟღავნდებდეს და წარმოაჩენდეს მაცხოვრის ჯვარცმა-დასაფლავების და აღდგომის საიდუმლოს. ამიტომაა, რომ ნათლობას სხვადასხვა შემთხვევაში ეწოდებოდა არა მხოლოდ ნათლობა, არამედ აგრეთვე ჯვარი (ბერძ. სტავროს) და ეს კარგად ჩანს თუნდაც ნათლისღების რუსულ (კრეშჩენიე) სახელწოდებაში. მაგრამ ეს დასაფლავება თავისთავადი, თვითმიზნური წესი კი არ არის, არამედ ესაა დასაფლავება, რომელსაც აუცილებლად აღდგომა უნდა მოედევნოს ანუ აღდგომისმიერი მადლით უნდა შეიმკოს მოსანათლი. ამიტომვე ნათლობას არა მხოლოდ ჯვარი ეწოდებოდა, არამედ ეწოდებოდა აგრეთვე მადლი (ბერძ. ხარის). მეორე მხარე (ჩვენ რომელს ჩავთვლით პირველად და მეროედ ამას არავითარი მნიშვნელობა არა აქვს, [8]უბრალოდ ორივეს ერთად ვერ ვიტყვით, თორემ ორივე თანაბრად მნიშვნელოვანია. შეგვეძლო ამ მეორეთი დაგვეწყო და ეს გვეთქვე პირველად), რასაც ნათლობა აუცილებლად უნდა უმჟღავნებდეს და ასწავლიდეს მოსანათლს, ეს გახლავთ ის, რომ ნათლობაში უნდა ცხადდებოდეს ყოვლადწმინდა სამების დოგმატი, ანუ ნათლობის წესი აუცილებლად სამჯერადი, სამნაწილედი და ერთმთლიანი უნდა იყოს,  (ნაწილედობა ყოვლად შეუძლებელია წმ. სამებისადმი ითქვას, რადგან ყოვლადწმინდა სამება ესაა ერთარსება სამი სრული ჰიპოსტასი. ნათლობის რიტუალი კი, რომელიც მატერიალურად, ხილვადად და სივრცეში აღესრულება, ამგვარად წარმოგვიჩენს ჩვენ აღნიშნულ დოგმატს), რომ: ინათლება მონა (ანდა მხევალი) ღვთისა, სახელითა  (სახელითა ერთგზის ითქმის), მამისაითა (პირველი ჰიპოსტასი) და ძისაითა [9](მეორე ჰიპოსტასი) და სულისა წმინდისაითა (მესამე ჰიპოსტასი). თვით სიტყვა “სახელითა” ერთგზის იხმარება, როგორც ამ სამი პირის ერთარსების მაუწყებელი, ხოლო თვით სამი პირი, სამი ჩამონათვალი, სამი სახელი იმ ერთი არსების სამპიროვნებას გვიღაღადებს. აი ეს უნდა განცხადდეს ნათლისღებით. ამიტომ იყო, რომ ძველ ქართულში ნათლისღების დღესასწაულს განცხადების დღესასწაული ეწოდებოდა, რომ როდესაც თვით მაცხოვარი ინათლებოდა იორდანეში, მაშინ პორველად, მთელი სრულყოფილებით ქმნილების წინაშე წარმოჩნდა მოძღვრება ერთარსება ღვთის სამპიროვნულობის შესახებ. ერთი ღმერთი კი არ გაცხადებულა მაცხოვრის ნათლისღების ჟამს (ერთი ღმერთი მანამდეც მრავალგზის იყო გაცხადებული), არამედ ამ ერთი ღმერთის სამპიროვნულობა: ძე ინათლებოდა, მამამ ხმით ზეციდან სწამა და სულიწმინდა მტრედისებრ დაადგრა ანუ დაივანა [10]მის მხარზე. შესაბამისად ყველა ჩვენთაგანის მონათვლა, როგორც ხატი იმ პირველ ხატისა, ანუ მაცხოვრის ნათლისღებისა, უნდა ირეკლავდეს ყველაზე არსებითს, ეს გახლავთ ყოვლადწმინდა სამების საიდუმლო და ამავე დროს საკუთრივ მაცხოვრის გამომხსნელობით ღვაწლს პირველ ცოდვის და ზოგადად ცოდვის, ჯოჯოხეთისა და ბოროტების მისეულ შემუსვრას, რომ მან ჯვარცმით და დაფლვით, შემდგომ კი აღდგომით შემუსრა ბჭენი ჯოჯოხეთისანი, შემუსრა პირველცოდვის ბორკილები და ამიტომაა, რომ ამ ღვაწლის ჩვენზე აღმსრულებელი, გოლგოთის მსხვერპლის ჩვენზე ცხოველმოქმედი - ნათლისღების საიდუმლო ერთადერთია, რომელიც პირველცოდვისგან გვათავისუფლებს. არცერთი სხვა საიდუმლო, არცერთი სხვა მღვდელმოქმედება არ არის შემძლე იმისა, რომ პირველცოდვა აღხოცოს ჩვენგან. ნათლისღება ერთგზის და მარადის [11]აღხოცავს ჩვენგან პირველცოდვას და ეს პირველცოდვა ჩვენში არასოდეს აღარ ბრუნდება.

სწორედ ამის გამაცხადებელი, რიტუალურად, წესობრივი შესრულების თვალსაზრისით, უნდა იყოს ნათლისღება და ამიტომ თუ ეს ხილული წესი ნათლისღების აღსრულებისა დარღვეული არ არის რომელიმე ერეტიკულ სექტაში და ერთი მხრივ საკუთრივ წესში განიჭვრიტება მაცხოვრის ჯვარცმა, დასაფლავება და აღდგომა და მეორე მხრივ ყოვლადწმინდა სამების საიდუმლო, რომ ერთარსება ღმერთი არის სამპიროვანი, აი ამგვარად აღსრულებული ნათლობის რიტუალი აღარ მეორდება, მიიჩნევა რა, რომ რიტუალი წესისამებრ შესრულდა. ყველა სხვა შემთხვევაში თუ სადმე ეს ორი სამოძღვრო მხარე არ განიჭვრიტება ნათლობის წესში ასეთი წესი აუცილებლად უნდა განმეორდეს.

მაგრამ ასეთ შემთხვევაშიც ისმის კითხვა: თუ მონათლულად ითვლება ერეტიკოსი, მაშინ მისთვისაც შესაძლებელი ყოფილა სასუფევლის შიგნით შესვლა, იმიტომ, რომ სასუფეველში [12]შესვლის გზა სწორედ ნათლისღებაა. ანუ კითხვა ასე ისმის, რომ თუნდაც კანონიკური წესით, თვით იმ ერეტიკულ სექტაში, შესრულების თვალსაზრისით, ჯერ კიდევ დაურღვეველი წესით მონათლული პიროვნება ითვლება თუ არა ნათელღებულად როდესაც ეს ნათლობის წესი, მიუხედავად იმისა, რომ თვით წესი არაა დარღვეული, ერეტიკოსისგან და ერეტიკულ სექტაში შესრულდა? ეკლესიის პასუხი ამ საკითხზე ასეთი გახლავთ: ასეთი პიროვნება, რა თქმა უნდა, არ ითვლება მონათლულად, ე.ი. არცერთი ერეტიკოსი, რაც არ უნდა მართებული წესით იყოს მონათლული, ის მონათლულად არ ითვლება. მართალია მასზე ნათლისღებითი მადლი გარდამოსულია, რადგან ღმერთია ყველას მომნათვლელი და საიდუმლოს აღსრულების ჟამს უფლისმიერი კეთილმოწყალება და მადლგამცემლობა მადლს გარდამოავლენს, მაგრამ ეს მადლი ამ პიროვნებაში თვითონ შეღწეული ვერ არის, იმიტომ, რომ ეს პიროვნება, მიუხედავად იმისა, რომ მასზე საკუთრივ ნათლობის წესი კანონიკურად აღსრულდა, შინაგანად [13]შებორკილია, ბორკილებშია იმ ბილწი მოძღვრებისგან, რაც ამ ერეტიკულ სექტაში მას აქვს. ისევე როგორც მინდორში მდებარე ქვა, რაც არ უნდა ზემოდან მზისგან დანათებული იყოს, შიგნით ამ მზის სხივებს არ შეუშვებს და შიგნით მთლიანად წყვდიადშია, აბსოლუტურად ყველა ერეტიკოსიც, მართლმადიდებლური სწავლებით, მიუხედავად იმისა კანონიკურად და წესისამებს შესრულდება მასზე ნათლობა გარეგანი სახით იმავე ერეტიკულ სექტაში თუ დარღვეულად, არცერთი მათგანი არ ითვლება მონათლულად, იმიტომ, რომ თვით მასში შიგნით ეს ნათელი არაა შეღწეული. ეს პიროვნება მხოლოდ მაშინ ჩაითვლება მონათლულად, როდესაც დედა ეკლესიაში მოსული, დაბრუნებული, შეაჩვენებს იმ ადრინდელ თავის სამოძღვრო ცდომილებას, ანუ მოიხსნის სამოძღვრო გაუკუღმართების, ცრუ მოძღვრების, ბორკილებს, შემოიხსნის ჯაჭვს ყელიდან და სულიერ სუნთქვას დაიწყებს, გაცოცხლდება [14]და ნათლისღებითი მადლიც სწორედ მაშინ შეაღწევს მასში, მიუხედავად იმისა, რომ საკუთრივ ნათლისღება წესობრივი აღსრულების თვალსაზრისით მას ხელმეორედ აღარ უტარდება. აღარ უტარდება იმიტომ, რომ ეს წესი წყლით ნათლობა, როგორც ერთ-ერთი წმინდანი ამბობს, უკვე შესრულებულია მასზე, მაგრამ მხოლოდ წყლით ნათლობის პროცედურა არ კმარა, არამედ სულიწმინდით უნდა განიმსჭვალოს ეს პიროვნება, რომ ის წყლისმიერი ნათლობა ცხოველმოქმედი გახდეს. აი ამგვარი ვითარებაა ერეტიკოსებისა. ისინი ამა თუ იმ სექტაში როდესაც ინათლებიან თუნდაც რომ დაურღვეველი წესით მოინათლონ, არასოდეს არცერთი მათგანი არ ითვლება მონათლულად, ანუ სინათლის მფლობელად საკუთარ თავში, ვიდრე მათ შიგნით, მათ წიაღში ცრუ მოძღვრების სიბნელე ჰგიეს და ბატონობს. როდესაც ამ ცრუ მოძღვრების სიბნელეს განიშორებენ და გაუხსნიან სარკმელს მადლისმიერ შუქს, და ეს მხოლოდ მაშინ ხდება როდესაც დედა ეკლესიაში მობრუნებულნი შეაჩვენებენ ბილწ [15]მოძღვრებას, აი იმ მადლის სხივი მაშინ შეანათებს მათში და მაშინ იწყება მათი ნათელღებითი ახალი სიცოცხლე, ახლადშობის სიცოცხლე და ეკლესიის შვილობის ჟამი.

ამგვარია ეკლესიური სწავლება ამ საკითხთან დაკავშირებით და მიუხედავად იმისა, რომ კიდევ სხვა ბევრი ნიუანსიც აქვს ამ მხარეს, არსებითი ეს გახლავთ. ხოლო რაც შეეხება კვიპრიანე კართაგანელის დებულებას, ეს დებულება სხვათაშორის “დიდ რჯულის კანონშიცაა” ერთგან მოტანილი, სადაც თქმულია, რომ “და კვიპრიანე თქუა: მწვალებელთა ნათლისღებაი არა არს”. ჩვენ ადრეც აღვნიშნავდით, რომ იგივე აზრი გვხვდება წმ. გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებაშიც და აქაც როგორც ჩანს ეპოქის, რეგიონის განსაკუთრებულობიდან და რაღაც გამონაკლისი მდგომარეობიდან უნდა ვისაუბროთ. თვით გრიგოლ ხანძთელიც მიუთითებს, რომ მისთვის კარგადაა ცნობილი საეკლესიო რჯულდება, მაგრამ იმ ჟამს და იმ პერიოდში, როგორც ჩანს იმ ფაქტიდან [16]გამომდინარე, რომ გაურკვეველი იყო ვინ როგორ ნათლავდა, მან საზოგადოდ ყველა ერეტიკოსის ნათლობა ისევე განაჩინა, როგორც თავის დროზე კვიპრიანე კართაგანელმა.

აი ამას ეხება ის ეპისტოლეები, რომლებიც ჩვენ უკვე აღვნიშნეთ, სტეფანეს პაპობის ჟამს დაწერილნი, საიდანაც ჩვენთვის ცხადი ხდება სტეფანეს მკვეთრი პოზიციის არგუმენტებიც, რადგანაც პაპ სტეფანესთვის, რომელიც წმინდანია, კარგადაა ცნობილი, რომ ეკლესია განურჩევლობას არცერთ საქმეში არასოდეს არ იჩენს, არც ერთი კუთხით არ იჩენს და ამ მხრივაც ის ყველა ერესს ერთიმეორესთან, ნათლისღებითი თვალსაზრისით, არ ათანაბრებს, ტრადიცია ასეთი არ არის, და ამიტომ იყო, რომ მას პოლემიკა ჰქონდა წმ. კვიპრიანე კართაგანელთან, რაც არეკლილია სწორედ იმ ეპისტოლეებში, რომლებიც მისი პაპობის ჟამს, 254-257 წლებში დაწერა წმ. კვიპრიანე კართაგანელმა.

გარდა ამ დასახელებული ეპისტოლეებისა, 78-დან 81-ის ჩათვლით წერილები კვიპრიანე [17]კართაგანელის ცხოვრების ბოლო პერიოდს უკავშირდება, კერძოდ ისინი გამოგზავნილნი გახლავთ ბოლო ექსორიობიდან, ბოლო გადასახლებიდან და, რა თქმა უნდა, უაღრესად ფასეული  და მნიშვნელოვანია ჩვენთვის თუნდაც ბიოგრაფიული თვალსაზრისით. რაც შეეხება რამდენიმე წერილს, კერძოდ ეს გახლავთ 1-და 4-ის ჩათვლით, აგრეთვე 62-63 და 65-ე ეპისტოლეები, ე.ი. შვიდი ეპისტოლე, რომლებიც უთუოდ ავთენტურნი არიან, ანუ ნამდვილად კვიპრიანეს ეკუთვნიან, ზუსტად ვერ თარიღდება. ამ შვიდი ეპისტოლიდან პირველი გვამცნობს აფრიკის კრების გადაწყვეტილებას, რომ კლერიკოსს (სასულიერო პირი) ეკრძალება გარკვეული პროფესიები, კერძოდ აქ ხაზია გასმული ტუტორობაზე და კურატორობაზე. მეორე წერილი განიხილავს საკითხს იმის შესახებ შესაძლებელია თუ არა, რომ მსახიობმა, რომელმაც დატოვა თავისი პროფესია და გაქრისტიანდა, ასწავლოს დრამატურგიული ხელოვნება. მესამე წერილი მიემართება ერთ-ერთ დიაკონს, [18]რომელმაც მძიმედ შეურაცხყო თავისი ეპისკოპოსი, ანუ გარკვეულ დანაშაულებრივ ქმედებას საეკლესიო განმარტებას უძებნის ეს ეპისტოლე. მეოთხე ეპისტოლე უპირისპირდება ორი სქესის ასკეტთა თანაცხოვრებას, რასაც ჩვენ ადრეც განვიხილავდით, როდესაც წმ. კლიმენტი რომაელის ავტორობით ცნობილი ქალწულთა მიმართ ორი ეპისტოლის განხილვას ვთავაზობდით ჩვენს მსმენელებს და მაშინაც მივუთითებდით, რომ ამგვარი ასკეტური ღვაწლის სახეობა III საუკუნის დამდეგიდან გახდა შესამჩნევი და ცხადია წმ. კვიპრიანე კართაგანელმა, რომელიც ამ ყოველივეს საქმის კურსში იყო, დაგმო ორი სქესის ასკეტთა ერთ შენობაში თანამოღვაწეობა. აქ ჩვენ ასკეტებში არ უნდა გავიგოთ განდეგილები, რადგან განდეგილობა ჯერ კიდევ არაა დაფუძნებული. კვლავ აღვნიშნავთ, რომ ასკეტიზმი და განდეგილობა ერთი და იგივე არ არის, თუმცა მოგვიანებით ისინი ფაქტობრივად უთანაბრდებიან ერთი მეორეს, მაგრამ ზოგადად ასკეტიზმი [19]არის უფრო ფართო შინაარსის ტერმინი, რაც გულისხმობს ზოგადად ყოველგვარი სახის თავშეზღუდვით მოღვაწეობას, ხოლო განდეგილობა გახლავთ ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი სახეობა ასკეტიზმისა. ასკეტი არის ნებისმიერი ჭეშმარიტი ქრისტიანი, საეროა ის თუ სასულიერო და ასკეტია ამგვარი პიროვენება არა IV საუკუნიდან, როდესაც განდეგილობა როგორც სულიერი მოძრაობა ფუძნდება, არამედ ასკეტები არსებობენ ქრისტიანობის, ყოფითი გაგებით, დაფუძნების პირველწუთებიდანვე, პირველივე საუკუნიდანვე. თვით მოციქულები ასკეტები არიან, რა თქმა უნდა, და ასკეტია აგრეთვე ნებისმიერი ქრისტიანული კრებულის ჭეშმარიტი წევრი. ამიტომ კვიპრიანეს დროს ასკეტები, საერო ადამიანები, რომლებიც გარკვეულ თავშეზღუდვას, თავშეკავებას ახდენდნენ, ხშირად სქესობრივი განურჩევლობის შესაბამისად ერთ შენობაში მოღვაწეობდნენ, რაც არაიშვიათად გაუკუღმართებებს იწვევდა და ამის [20]დაგმობა ხდება ამ შემთხვევაში კვიპრიანესგან ხსენებულ ეპისტოლეში. 62-ე წერილი გაგზავნილია რვა ნუმიდიელი ეპისკოპოსისადმი და ეს წერილი თან ერთვოდა კართაგანში შეკრებილ თანხას წარმართებისგან დატყვევებულ ქრისტიანთა გამოსასყიდად, რომლებიც მათ დევნულბის ჟამს დაატყვევეს. ამ ეპისტოლიდან კარგად ჩანს ის დიდი მზრუნველობა თავისი მრევლის წევრებზე მღვდელთმთავრისგან, რაც კვიპრიანეს ცხოვრებაში, მის მოქმედებაში ყოველთვის განიჭვრიტებოდა და განიჭვრიტება, იმ პერიოდშიც, როდესაც ეს ეპისტოლე იწერებოდა, თუმცა ჩვენ ზუსტი თარიღი, კვლავ აღვნიშნავთ, ამ ეპისტოლის დაწერისა სამწუხაროდ არ ვიცით. 63-ე ეპისტოლე, რომელიც ზოგჯერ ასეა დასათაურებული - “უფლისმიერი სასმისის  საიდუმლოს შესახებ” (იგულისხმება წმ. ბარძიმი, ზიარების სასმისი და სასმელი), კრძალავს საზიარებელი ღვინის მთლიანად წყლით შეცვლას, რომ [21]“ღვინო განზავდება წყლით” (ეს მართლმადიდებლური წესია წმ. საიდუმლოს შემზადებისა). იყვნენ ერეტიკული მიმდინარეობები, რომლებიც ჩვენ ვახსენეთ თავის დროზე, დოსითეზიანელები (დოსითე ერესიარქი იყო ამ სექტისა, რომელიც უარყოფდა საკუთრივ ღვინის გამოყენებას წმ. ზიარებაში და წყლით ცვლიდა მთლიანად მას), აგრეთვე ტატიანელები (ამ სექტის ერესიარქი ტატიანე სირიელიც თითქოსდა განსაკუთრებული მმარხველობითი ღვაწლის წარმოსაჩენად და ღვინისგან აბსოლუტური თავშეკავების დასადასტურებლად ზიარებაშიც კრძალავდა ღვინის გამოყენებას და მიიჩნევდა, რომ წყალი უნდა ყოფილიყო დადგენილი წმ. მსახურებაში), აკვარიელები (“აკვა” წყალი გახლავთ ლათინურად), რომლებიც წმ. ზიარებისას ღვინოს საერთოდ იღებდნენ და მას მთლიანად წყლით ცვლიდნენ და სწორედ ეს არის დაგმობილი აღნიშნულ ეპისტოლეში კვიპრიანე კართაგანელის მხრიდან. 65-ე ეპისტოლე [22]მიმართულია ეპისკოპოს ფორტუნატუსის წინააღმდეგ, რომელსაც ჩვენ ზემოთაც ვახსენებდით, რომელმაც როგორც ამ ეპისტოლიდან ირკვევა, დევნულების ჟამს სწირა კერპებს ანუ დიდი ცდომილება ჩაიდინა. მართალია იძულების ქვეშ, მაგრამ მაინც ეპისკოპოსისგან კვიპრიანე მეტ მხნეობას, მეტი ახოვანების აუცილებლობას ითხოვს. ეს ეპისტოლეები, რომლებიც ჩვენ ვახსენეთ, არ გულისხმობს ყველა ეპისტოლეს რაც კი კვიპრიანეს დაუწერია. საკუთრივ ეპისტოლეებიდანაც და სხვა კვლევითი დეტალებიდანაც ცხადია, რომ კვიპრიანეს ზოგი ეპისტოლე ჩვენამდე არ შენახულა.

ეს არის ის წერილობითი მემკვიდრეობა, რაც უეჭველად კვიპრიანეს სახელს, კალამს და პიროვნებას უკავშირდება, ნამდვილად მისეულია, ავთენტურია და მათი მიმოხილვით ჩვენ ძირითად ნაწილს კვიპრიანეს მოღვაწეობისას დავაბოლოებთ და შემდგომში შევეხებით მხოლოდ იმ ნაწილს წერილობითი [23]ძეგლებისას, რომლებიც ავტორობით კვიპრიანეს ეკუთვნიან, მაგრამ სინამდვილეში მას არ დაუწერია, ანუ ე.წ. ფსევდო შრომებს, რომლებიც თავის მხრივ  საკმაოდ საყურადღებონი არიან.

 

232–ე რადიო საუბარი ქრისტიანული ლიტერატურის შესახებ

ზეპირი საუბრის წერილობითი ვერსია სპეციალური დამუშავების გარეშე

აუდიო ვერსია იხ: https://www.youtube.com/watch?v=aGfDX9pk-1g

 

ფსევდო კვიპრიანესეული შრომები

ჩვენ ალბათ ამ შეხვედრით დავაბოლოვებთ  წმ. კვიპრიანე კართაგანელის შესახებ მსჯელობას. მისი ლიტერატურულ-საღვთისმეტყვე-ლო მოღვაწეობის ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი მხარეები შეძლებისდაგვარად წარმოვაჩინეთ, მაგრამ დაგვრჩა ერთი ასპექტი, რაც გულისხმობს იმ შრომათა შესახებ მცირედი განხილვის მოწოდებას, რომლებიც კვიპრიანე კართაგანელის ავტორობით არის გავრცელებული, მაგრამ სინამდვილეში მას არ დაუწერია.

ცხადია ასეთი ძეგლები მოსალოდნელიც იყო რომ გაჩნდებოდა იმ განსაკუთრებული ავტორიტეტის გამო, რაც წმ. კვიპრიანე კართაგანელს ჰქონდა და ამიტომაა, რომ არაავთენტური ანუ მის ავტორობას ამოფარებული შრომები რაოდენობრივად უფრო მეტი გახლავთ, ვიდრე საკუთრივ კვიპრიანესეული. [1]ფსევდოობა ამ შემთხვევაში არ გულისხმობს თვით მოძღვრების სიყალბესაც ამა თუ იმ ნაშრომში, ეს სიყალბე მხოლოდ ავტორობის საკითხს ეხება. შესაძლოა ამა თუ იმ ძეგლის ნამდვილი ავტორი არც განიზრახავდა, რომ კვიპრიანეს სახელით მომხდარიყო მისი ნაშრომის გავრცელება, ეს ალბათ გვიანდელ ტრადიციაში განხორციელდა, ე.ი. ამგვარი შრომების დაკავშირება კვიპრიანე კართაგანელთან, რომელთა ნამდვილი ავტორიც რატომღაც ჩრდილში დგებოდა. სხვათაშორის უადრეს ეპოქაში და არაიშვიათად მოგვიანო პერიოდშიც ვლინდებოდა მოღვაწეობის ასეთი წესი, რომ ავტორი ამა თუ იმ ნაშრომისა ჩქმალავდა თავის ავტორობას და ანონიმურად ავრცელებდა თავის თუნდაც ღირსეულ ნაშრომს. ეს ანონიმურობა ანუ საკუთარი სახელის მიჩქმალვა ჩვეულებრივ გამომდინარეობდა ქრისტიანული მოღვაწეობის წესიდან - თავმდაბლობიდან, [2]რომ საკუთარ ღვაწლზე პიროვნებას ხაზგასმა არ გაეკეთებინა. მაგრამ თანდათანობით გაცნობიერდა მეორე მოვლენაც, რომ როდესაც ვინმე რაიმე ნაშრომს აქვეყნებდა, და ნაშრომის გამოქვეყნება არ გულისხმობს მარტოოდენ ღირსეულ მხარეს, ე.ი. მხოლოდ რაღაც ღირსეულობის კუთხით არ წარმოაჩენს ნამდვილ ავტორს, თითქმის ყველა ნაშრომი რაღაცნაირად მაინც ამა თუ იმ ხარვეზს შეიძლება შეიცავდეს და ასეთ დროს თუკი ნაშრომი ავტორის გარეშე იყო გავრცელებული, ვის უნდა ეკისრა პასუხისმგებლობა გარკვეულ ცდომილებაზე, რომელსაც შეიძლება ამა თუ იმ ნაშრომში ეჩინა თავი? ამიტომ გვიან პერიოდში ეკლესიის მამები უკვე აღარ გაურბოდნენ, პირუკუ უკვე ვალდებულებასაც გრძნობდნენ საკუთარი სახელის აღნიშვნისას, ოღონდ არა ღირსეულობათა წარმოჩენის კუთხით, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ პასუხისმგებლობის გრძნობით იმ ცდომილებებზე რაც შეიძლებოდა მათ ნაშრომებში აღმოჩენილიყო. [3]ამა თუ იმ ნაშრომის ღირსებებს ისინი ჩვეულებრივ განუკუთვნებდნენ პირველად ღმერთს, შემდეგ წმინდანებსა და უშუალოდ მათ მოძღვართ, რომ ისინი იყვნენ ნამდვილი წყარო ამ ღირსებებისა, ხოლო ყოველგვარ ცდომილებაზე პასუხისმგებლობას თვითვე იღებდნენ, პასუხისმგებლობის აღება კი მხოლოდ მაშინ შეიძლება თუ სახელი და გვარი, წოდება ნაშრომს თან ახლავს. ასე რომ რამდენადაც კვიპრიანე უადრეს პერიოდში მოღვაწეობდა და ამ პერიოდის ბევრი ავტორი იმ განწყობილების შესაბამისად, რაც აღვნიშნეთ, არ მიიჩნევდა საკუთარ თავს ღირსად, რომ ხაზგასმით მიეთითებინა თავისი სახელი და ჩქმალავდა საკუთარ პიროვნებას, აი ეს მხარე გახდა მიზეზი მრავალი უავტორო ძეგლის წარმოშობისა, რომლებსაც გვიანდელ ტრადიციაში ყველაზე უფრო ავტორიტეულ პირებს სხვადასხვა შემკრებელნი, კრებულთა შემდგენელნი, საკუთარი ინიციატივით მიაწერდნენ. ერთ-ერთი ასეთი ავტორიტეტული ავტორი [4]სწორედ კვიპრიანე გახლდათ და როგორც აღვნიშნეთ არცაა გასაკვირი, რომ მას ბევრი ძეგლის ავტორობა მიეკუთვნა. კვლავ აღვნიშნავ, ამ ძეგლთა უმეტსი ნაწილი საკმაოდ ღირსეულია, ზოგიერთი კი შეიძლება ითქვას შესანიშნავი კუთხით წარმოჩნდება, როგორც ნამდვილად საღვთისმეტყველო-სამოძღვრო ძეგლი და ისინი დღემდე, საეკლესიო ლიტერატურის წიაღში და ისტორიაში შესაბამის, მათთვის განკუთვნილ ადგილს, რა თქმა უნდა, ისაკუთრებენ.

ამ ძეგლთა შორის ალბათ პირველ რიგში ჩვენ უნდა შევეხოთ ორ ძეგლს (ჩვენ, რა თქმა უნდა, ამ ფსევდო შრომებს, რომლებიც საკმაოდ რაოდენობრივია, მთლიანობაში ვერ განვიხილავთ, ცალკეულად ეს არც უკავშირდება, როგორც ვთქვით, კვიპრიანეს, და ამიტომ მხოლოდ ჩამონათვალის წესით მათზე მსმენელის ყურადღებას მივაქცევთ), სახელწოდებით “სანახაობათა შესახებ” და “კეთილკრძალულების შესახებ” (ჩვენ უკვე აღვნიშნავდით, რომ ამ სახელწოდების [5]ძეგლები კვიპრიანეს ნამდვილიც აქვს დაწერილი). ეს ძეგლები, რომლებიც კვიპრიანეს ნაწერებში გვხვდება, როგორც გამორკვეულია სინამდვილეში ნოვატიანუსის მიერ არის დაწერილი (ნოვატიანუსზე ჩვენ შემდგომი განხილვისას ვისაუბრებთ. ამ უაღრესად პრობლემურ პიროვნებას რამდენიმე საუბარს დავუთმობთ და მაშინ ამ ძეგლებსაც შევეხებით).

კვიპრიანეს ავტორობით მოღწეულია აგრეთვე თხზულება სახელწოდებით “ნოვატიანუსისადმი”. კვლევამ აჩვენა, რომ ეს ძეგლი სინამდვილეში დაწერილია უცნობი აფრიკელი ეპისკოპოსის მიერ, რომელიც ეთანხმებოდა კვიპრიანეს, ე.ი. თანამოაზრე იყო კვიპრიანესი, ერეტიკოსთა ნათლობის ძალადაკარგულობის შესახებ საკითხში. ჩვენ ვისაუბრეთ ამ საკითხზე, თუ როგორი იყო კვიპრიანეს თვალსაზრისი ერეტიკოსთა ნათლობასთან დაკავშირებით. მივუთითებდით, რომ კვიპრიანე ნებისმიერი ერეტიკოსისგან აღსრულებულ ნათლობას ძალადაკარგულად თვლიდა და შესაბამისად ყოველი ერესიდან დედა ეკლესიისკენ უკან მობრუნებულ პიროვნებას აუცილებლობის ქვეშ აყენებდა იმისა, რომ იგი [6]ხელახლა მონათლულიყო, თუმცა კი იგი თვლიდა რომ ეს იყო ნამდვილი და პირველი ნათლობა. ეს ანონიმური ძეგლიც ამავე თვალსაზრისის დამცველია და როგორც ჩანს ამგვარმა თანხმობამ თვალსაზრისისა განაპირობა კიდეც ის, რომ ეს ძეგლი კვიპრიანე კართაგანელის ავტორობით გავრცელდა.

აქ საყურადღებო გახლავთ კიდევ ერთი დეტალი, რომ იმავე ნათლობასთან დაკავშირებით კვიპრიანეს ავტორობით სხვა ძეგლიცაა ცნობილი, ასევე ფსევდო შრომა სახელწოდებით “მეორედ ნათლობის შესახებ”, მაგრამ იმ ზემორე თხზულებისგან (ნოვატიანუსისადამი) განსხვავებით, რომლის უცნობი ავტორი ეთანხმება კვიპრიანეს ერეტიკოსთაგან აღსრულებული ნათლობის ძალადაკარგულობის საკითხში, ეს ძეგლი, [7]უფრო ზუსტად ამ ძეგლის ავტორი, პირიქით ეწინააღმდეგება კვიპრიანეს ხსენებულ აზრს და მიიჩნევს, რომ ერთია წყლით ნათლობა მეორე კი სულით, რაც ენიჭება მონათლულს ეპისკოპოსის ხელის დადებით. ამ ძეგლის ავტორადაც ივარაუდება უცნობი ეპისკოპოსი აფრიკისა.

საყურადღებო ძეგლია კვიპრიანეს ავტორობით ცნობილი თხზულება “კამათლით მოთამაშეთა წინააღმდეგ”. ამ ნაშრომში დაგმობილი გახლავთ აზარტული თამაშები. სხვათაშორის ეს ძეგლი, რა თქმა უნდა, დღესაც აქტუალურია, როდესაც აზარტული თამაშები უაღრესად შემოსულია სოციალურ ცხოვრებაში და ეს ჩვეულებრივ მოვლენად სახელმწიფოებრივად არის დაკანონებული, მაშინ როცა ეკლესიური სწავლება აზარტულ თამაშებს არ იღებს და პირუკუ მკაცრად გმობს მათ. ეს ძეგლი ერთ-ერთი ნიმუშია სწორედ ამგვარი დაგმობისა. [8]ზოგი მკვლევარი ამ ძეგლის ავტორად თვლის პაპ ვიქტორ I-ს, რომელზეც ჩვენ ადრე გვქონდა საუბარი და რომელიც პაპობდა 189-199 წლებში. ზოგი მკვლევარი კი დაახლოებით 300 წელს მოღვაწე კართაგენის ეპიკოპოსს მიიჩნევს ამ ძეგლის ავტორად.

ფსევდო შრომებში უნდა დავასახელოთ აგრეთვე თხზულება სახელწოდებით “კლერიკოსთა განმხოლოების შესახებ”. კლერიკოსი გახლავთ სასულიერო პირი. თვითონ ტერმინი ბერძნულია “კლერიკოს”, რომელიც ძველქართულად ნაირგვარად ითარგმნებოდა, ჩვეულებრივ ტერმინოლოგიურად ყველაზე უფრო ხშირად იგი გადმოიცემოდა როგორც მოყვასი. ჩვენ ვიცით ქართულში მოყვასის ჩვეულებრივი მნიშვნელობა, ე.ი. მეგობარი, მოსიყვარულე ვინმე, ახლობელი, მაგრამ ამავე დროს მოყვასს ქონდა საკუთრივ ეკლესიური ტერმინული გაგება და აღნიშნავდა სწორედ იმას, რასაც [9]ბერძნული კლერიკოსი, ანუ კლეროსის წევრს. აი ეს კლერიკოსი მოვასის მნიშვნელობით ანუ უფრო  ზუსტად მოყვასი კლერიკოსის მნიშვნელობით, ძალიან ხშირად დასტურდება ვთქვათ ისეთ მნიშვნელოვან ძეგლში, როგორიცაა არსენ იყალთოელის მიერ თარგმნილი “დიდი რჯულის კანონი”. თუმცა ამავე ძეგლისგან ჩვენ ვიგებთ იმასაც, რომ ბერძნული კლერიკოსი ქართულად გადმოიცემოდა არა მხოლოდ ტერმინით მოყვასი, არამედ აგრეთვე როგორც “სამღდელოი”, როგორც “სამღვდელოისა დასისაგანი” და სხვა. თანამედროვე ქართულში მისი ყველაზე უფრო მნიშვნელობადამტევი შესატყვისი არის სასულიერო პირი, იმიტომ, რომ კლერიკოსი არის დიაკონიც, მღვდელიც, ეპისკოპოსიც, მაგრამ არ არის ერის კაცი, ხოლო კლეროსი არის თვით [10]სამღვდელო დასი, სასულიერო პირთა კრებული. ზოგჯერ ჩვენთან დღევანდელ სიტყვათხმარებაში რუსულ ფორმას ანიჭებენ უპირატესობას (კლირი, კლიროსი) რაც მცდარი გახლავთ. აი ამ კლერიკოსთა ანუ სასულიერო პირთა განმხოლოების შესახებ არის საუბარი ხსენებულ ძეგლში. კერძოდ აქ გაკიცხულია კლერიკოსთა ანუ სასულიერო პირთა ჩვეულება ერთ ჭერ ქვეშ გაუთხოვარ ქალებთან ცხოვრებისა. ეს წესი ამ პერიოდში (III ს-ის შუა წლები) საკმაოდ ირღვეოდა. ჩვენ ამ თემაზე ადრეც გვქონდა საუბარი, როდესაც წმ. კლიმენტი რომაელის ავტორობით ცნობილი, სირიულად მოღწეული, ეპისტოლეების “ქალწულთა მიმართ” განხილვას შევუდექით და მაშინ აღვნიშნეთ, რომ ეს ორი ეპისტოლე ქალწულთა მიმართ, სირიულად შემონახულნი, არ ეკუთვნიან წმ. კლიმენტი რომაელს, რადგანაც ხსენებულ ეპისტოლეებში დაგმობილია სხვადასხვა სქესის სასულიერო პირთა თანაცხოვრება [11]ერთ შენობაში, ანუ თანამესენაკეობა, ასკეტური მოღვაწეობის ერთობლივად წარმოება. ეს მოვლენა კი III საუკუნის დამდეგიდან, განსაკუთრებით შუა წლებში, იჩენს თავს. იგივე მოვლენაა დაგმობილი კვიპრიანე კართაგანელის ავტორობით ცნობილ ამ ძეგლშიც “კლერიკოსთა განმხოლოების შესახებ”, ანუ კლერიკოსი რომ გამოცალკევებული უნდა იყოს გაუთხოვარი ქალისგან თავის სამყოფელში.

რაც შეეხება ავტორს ამ ძეგლისას, ჩვეულებრივ მიღებულია ცნობილი ფილოლოგის ჰუგო კოხის მტკიცება, რომ ეს თხზულება დაწერილი უნდა იყოს III საუკუნის აფრიკელი ეპისკოპოსის მიერ.

საყურადღებო ძეგლია ასევე ნაშრომი, რომელსაც ეწოდება “პასქალური გამოთვლის შესახებ”, ანუ აღდგომის გამოთვლის შესახებ. ამ ძეგლის მიზანდასახულობაა შესწორება წმ. იპოლიტე რომაელის პასქალური ციკლისა. ჩვენ ადრე აღვნიშნავდით, [12]რომ იპოლიტე რომაელმა შეადგინა პასქალური ციკლი, მაგრამ ეს ციკლი უხარვეზო არ აღმოჩნდა და სწორედ ამ ხარვეზის გამოსწორებას განიზრახავდა უცნობი ავტორი რომელმაც ხსენებული ძეგლი კვიპრიანე კართაგანელის ავტორობით გაავრცელა, ანდა მან ანონიმურად დატოვა და გვიანდელ ტრადიციაში განეკუთვნა ის კვიპრიანე კართაგანელს. საყურადღებოა, რომ ეს ნაშრომი ცნობილია 243 წლიდან, ე.ი. ერთ-ერთი უადრესი შრომაა ამ რეგიონისა (კართაგენი) და ამიტომაა, რომ ბევრი მკვლევარი თვით ავტორსაც აფრიკული წარმოშობისად თვლის.

შეგვიძლია დავასახელოთ აგრეთვე ძეგლი “იუდეველთა წინააღმდეგ”, პოლემიკური მიზანდასახულობის და დანიშნულების, რაც სტილურად, ჟანრობრივად არის ქადაგება და ეს ქადაგება მიმართულია ისრაელინათა წინააღმდეგ, კონკრეტულად კი განქიქებულია ებრაელთა უმადურობა, რადგანაც ისინი [13]დევნიდნენ ქრისტეს ჯერ კიდევ წინასწარმეტყველთა დევნულების სახით. იგულისხმება, რომ წინასწარმეტ-ყველები ქრისტემდელი ქრისტიანები იყვნენ, წინასწარმეტყველებდნენ რა ისინი ქრისტეს და სწორედ ამიტომ იდევნებოდნენ იმ დროინდელი იუდეველებისგან. თუმცა შეცოდებათა მიუხედავად, - მიუთითებს ძეგლის ავტორი, ღმერთი მაინც სინანულისკენ იწვევს ებრაელებს, რომ მათაც მიიღონ საუკუნო ცხოვრება ნათლისღების გზით. ესაა ძირითადი აზრი ამ ძეგლისა და დავძენთ, რომ თხზულება დაწერილია III საუკუნეში, ალბათ 260 წლადმე.

ეს ძეგლი, როგორც ეს დღეისათვის სავსებით ცხადადაა ნაჩვენები, განიცდის გავლენას II საუკუნის ცნობილი აპოლოგეტის მელიტონ სარდიელის შრომისა “ვნების შესახებ”, ანდა “აღდგომის შესახებ” (ორგვარად ითქმის, რადგან ბერძნული “პასხა” ვნებას ნიშნავს ეტიმოლოგიურად, მაგრამ ის აღდგომასაც ეწოდება. ამიტომ [14]ქართულად ის აღვსებადაც ითარგმნებოდა და ვნებადაც). მელიტონ სარდიელის აპოლოგეტური შრომა იმდენად თანხვდება ხსენებულ ლათინურენოვან ძეგლს და ტექსტობრივი დამთხვევები ზოგან იმდენად ზედმიწევნითია, რომ ჩნდება აზრი აღნიშნული ლათინური ნაშრომის მელიტონის ბერძნული ქადაგების თარგმანად მიჩნევის შესახებ.

დავასახელებთ აგრეთვე ძეგლს სახელწოდებით “მარტვილთა ქების თაობაზე”. ეს ძეგლიც ქადაგებაა, იგი შედგება სამი ნაწილისგან და განმარტავს მარტვილობის მნიშვნელობას (4-12 თავები), შემდგომ მარტვილობის სიდიადეს (13-18 თავები) და მარტვილობის უპირატესობას (19-24 თავები). ნაშრომში აღწერილია ჯოჯოხეთის ტანჯვა-წამებანი და იგი დაწერილია III საუკუნეში, ზოგი მკვლევარის აზრით შესაძლოა ერისკაცის მიერაც კი.

ძალიან საყურადღებო [15]ძეგლია თხზულება სახელწოდებით “სინაისა და სიონის მთების შესახებ”. იგი დაწერილი გახლავთ ხალხურ ლათინურზე და ამ შრომაში სინაის მთა ძველი აღთქმის სიმბოლოდაა წარმოჩენილი, ხოლო სიონის მთა ახალი აღთქმისად, ამასთან  პირველი მათგანი, სინას მთა ან იგივე ძველი აღთქმა თავის სულიერ სრულყოფას აღწევს მეორეში. ამგვარი რაღაც ღვთისმეტყველური და ამავე დროს ალეგორიულ-მისტიკური განმარტებაა მოცემული ამ ორი მთისა. დაწერის დრო ამ ძეგლისა გაურკვეველია, თუმცა ის კი მაინც შეიძლება აღინიშნოს, რომ ისიც შექმნილი ჩანს აფრიკაში.

ცნობილია კიდევ ერთი ძეგლი კვიპრიანე კართაგანელის ავტორობით სახელწოდებით “შეგონება სინანულის შესახებ”. ეს ნაშრომი წარმოადგენს ბიბლიური ციტატების ნაკრებს იმგვარი პრინციპით როგორიცაა კვიპრიანეს ნამდვილი შრომები, ჩვენს მიერ ადრე განხილულნი, კერძოდ “ფორტუნატუსისადმი” [16]და “ კვირინუსისადმი”, თუმცა მაინც აშკარად ჩანს, რომ ამ ძეგლის ავტორად ჩვენ კვიპრიანე არ უნდა ვიგულვოთ. ციტატებს წინ უძღვის ასეთი დასათაურება: “რომ ყველა ცოდვის მიტევებაა შესაძლებელი იმისთვის, ვინც მთელი გულით მოიქცა ღვთისკენ”. ძეგლს საკმაოდ გვიანდელი პერიოდით ათარიღებენ, კერძოდ IV-V საუკუნეებით, თუმცა საკმარისი არგუმენტაციის გარეშე.

თავისებური და ყურადღებამისაქცევი ძეგლია თხზულება, რომელსაც ეწოდება “კვიპრიანეს სერობა”. ასეა დასათაურებული ის ძეგლი, რომელიც მოგვითხრობს ყანაში გამართული წვეულების შესახებ, სადაც დიდმა მეუფემ ანუ ღმერთმა მოიწვია ცნობილი ბიბლიური მოღვაწეები. ავტორი სხვათაშორის უხვად იყენებს აპოკრიფს “პავლეს საქმენი”, ანუ პავლეს აქტები და ისიც საყურადღებოა, რომ აღნიშნულ ნაშრომში დაცულია მნიშვნელოვანი მონაცემები მოციქულთა აპოკრიფული საქმეებისა. [17]ეს ძეგლი დაახლოებით 400 წელს ჩანს შექმნილი სამხრეთ გალიაში პოეტ კვიპრიანეს მიერ, და როგორც მიუთითებენ ესაა უთუოდ სწორედ ის კვიპრიანე მღვდელი, რომლისთვისაც IV საუკუნის მიწურულში ეპისტოლე გაუგზავნია ნეტარ იერონიმეს, კერძოდ ეს გახლავთ იერონიმეს 140-ე ეპისტოლე თავისი ეპისტოლარული ციკლიდან.

შემდგომია თხზულება, რომელსაც ეწოდება “ვიგილიუს ეპისკოპოსისადმი იუდეველური ურწმუნოების შესახებ”. სათაურიდანვე აშკარაა, რომ ძეგლი პოლემიკური მიზანდასახულობისაა, თუმცა დეტალურმა შესწავლამ აჩვენა, რომ მას არა აქვს დამოუკიდებელი წარმოშობა, არამედ იგი უფრო თარგმანი უნდა იყოს, უფრო ზუსტად კი თარგმანზე წამძღვარებული შესავალი. კერძოდ, როგორც დღეისათვისაა გარკვეული, ეს ძეგლი სხვა არაფერია თუ არა [18]ჩვენს მიერ ადრე განხილული ბერძენი აპოლოგეტის არისტონ პელაიელის ნაშრომის “აპოლოგეტური დიალოგის” ლათინური თარგმანის შესავალი.

და ბოლოს, კვიპრიანე კართაგანელის ავტორობით ცნობილი გახლავთ ასევე ნაშრომი სახელწოდებით “ასეულის, სამოცეულის, ოცდაათეულის შესახებ”. ნაშრომი როგორც ჩანს დაწერილია IV საუკუნეში აფრიკელი ავტორის მიერ, რომელიც ამ ნაშრომში ეხება იმ სამმაგ საზღაურს რაც მიეგებათ მარტვილებს, ასკეტებსა და კეთილ ქრისტიანებს. გამორკვეულია, რომ ეს თხზულება განიცდის წმ. კვიპრიანეს ნამდვილი შრომების გავლენას განწყობითაც და სამეტყველო ენის მხრივაც.

აი დაახლოებით ეს გახლავთ ის ძეგლები, რომლებიც ჩვენ ამჯერად შეგვიძლია, რომ წარმოვადგინოთ კვიპრიანეს ავტორობით გავრცელებულნი, მაგრამ სინამდვილეში მისგან არ დაწერილნი და მთლიანობაში [19]ამით შეიკვრება ის ვრცელი ციკლი რაც კვიპრიანე კართაგანელის ცხოვრებასა და მოღვაწეობას გულისხმობს, გადმოცემულს ამჯერად რადიო საუბრის სახით, თავისთავად ცხადია, უაღრესად ზოგადი შტრიხებით.

 

233–ე რადიო საუბარი ქრისტიანული ლიტერატურის შესახებ

ზეპირი საუბრის წერილობითი ვერსია სპეციალური დამუშავების გარეშე

აუდიო ვერსია იხ: https://www.youtube.com/watch?v=dmd0djw8prE

 

ავტორი: ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი ედიშერ ჭელიძე

კავებით ([]) აღნიშნულია წუთობრივი მონაკვეთები

შეცდომის აღმოჩენის შემთხვევაში (წერილობით ვერსიაში) გთხოვთ მოგვწეროთ



AddThis Social Bookmark Button

Last Updated (Sunday, 03 July 2016 10:13)