წმიდა იოანე სინელი (იგივე კიბისაღმწერელი, იღუმენი, + 649 წ.) უდიდესი ავტორიტეტია ქრისტიაულ სამყაროში. ის არის ავტორი წიგნისა "კლემაქსი, ანუ კიბე". წიგნი ორი ნაწილისგან შედგება: სწავლებანი, განკუთვნილი სამონაზვნო გზას შედგომილთათვის და სწავლებანი - წინამძღვართათვის. აღნიშნული სწავლებანი წმიდა მამისა და მისი თანამედროვე მოღვაწეების პირად გამოცდილებაზე დაყრდნობით არის დაწერილი. მსგავსად ამ ეპოქის სხვა წმიდა მამების ნაშრომებისა, ეს უკანასკნელი თავისუფალია ზედმეტი მისტიციზმისგან და ადამიანს საკუთარ თავში ჩაღრმავების, შეცნობისა და თვითკრიტიკისკენ წარმართავს. წიგნი იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ მას ბერ-მონაზონთა მეორე სახარებასაც კი უწოდებენ და ათასწლეულზე მეტი ხნის განმავლობაში ერთ-ერთ უდიდეს სახელმძღვანელოდ მიიჩნევენ მათთვის, ვისაც სრულყოფილების მიღწევა და ღმერთთან მიახლება დაუსახავს მიზნად.

წარმოგიდგენთ წმიდა ექვთიმე მთაწმიდელის (+ 1028 წ.) თარგმანის თანამედროვე ქართულ ენაზე გადმოღებულ ტექსტს, რითაც, ვფიქრობთ, მოკრძალებულ სამსახურს გავუწევთ დაინტერესებულ პირებს. რედაქციის შენიშვნები ტექსტშივე ფრჩხილებშია მითითებული, ხოლო დედნისა - სქოლიოების სახით არის წარმოდგენილი. დედნად გამოყენებულია საქართველოს ეკლესიის 1986 წლის კალენდარში დაბეჭდილი ტექსტი.

შესავალი

ღვთის წმიდა ადამიანებო, ვინც ამ წმიდა წიგნის კითხვასა თუ გადაწერას შესდგომიხართ, ყველამ იცოდეთ, რომ ამ სულთა განმანათლებელი წიგნის მთქმელ ნეტარ მამას კლემაქსი კი არ ჰქვია (არავითარ შემთხვევაში!), არამედ იოანე. “კლემაქსი” წიგნის სახელია და ბერძნულ ენაზე “კიბეს” ნიშნავს. წიგნს “კიბე” იმისთვის ეწოდება, რომ სათნოებათა კიბის დარად შექმნა მან იგი: იწყებს მდაბალი საქმეებით, თანდათან მაღალი საქმეებისკენ აღვალს და წიგნის დასასრულს სათნოებათა კიბეს იხილავთ.

ხოლო კლემაქსი წმიდა მამისთვის უწოდებია მას, ვისაც თავდაპირველად წიგნიდან მცირე რამ შერჩევით უთარგმნია. ახლა კი, თუ ვინმე წიგნის სახელს იტყვის, “კლემაქსი” თქვას (რაც “კიბეს” ნიშნავს), ხოლო წმიდა მამის სახელად იოანე ბრძანოს.

ვინაიდან ძველ თარგმანში მრავალი შეცდომა იყო და მრავალიც - გამოტოვებული, ამიტომ მე, გლახაკმა ექვთიმემ, ჩემი წმიდა მამის, იოანეს ბრძანებით წიგნი იმგვარად ვთარგმნე, როგორც თავად წმიდა მამას ბერძნულად ჰქონდა ნათქვამი (ის წარმოშობით ბერძენი გახლდათ).

ამის შემდგომ, ვინც ამ წიგნს წაიკითხავთ, ლოცვაში მოიხსენიეთ ჩვენი წმიდა მამები, იოანე და იოანე სვინკელი, და მეც მომიხსენიეთ, ცოდვილი ექვთიმე. ვინც გადაწერას შესდგომიხართ, როგორც აქ ნახავთ, ისე დაწერეთ. თავებიც იმგვარად დაალაგეთ, როგორც აქ არის, რადგან მეც ყველა თავი წითელი ფერით ისე დავწერე, როგორც ვნახე. არავინ გამოტოვოთ ეს სიტყვებიც, არამედ ღვთისთვის დაწერეთ, და ჩემი, ცოდვილის, სახელიც ახსენეთ.

 

ცად აღმყვანებელი სათნოებათა კიბე
თქმული რაითელი მონაზვნის, დანიელის მიერ სულთა     
განმანათლებელ წიგნთან დაკავშირებით, რომელსაც ეწოდება “კლემაქსი”, ანუ “კიბე”


ვისაც თავისი სახელის ზეცაში, ცხოვრების წიგნში დაწერა სურს და ზეციურ ნეტარებაში აღსვლას ესწრაფვის, გზას ეს წმიდა წიგნი უჩვენებს და ასწავლის.

მისი მკითხველი იპოვის უცდომელ წინამძღვარს, რომელიც თავის თითოეულ მიმდევარს ცათა სასუფევლისკენ გაუძღვება და ყოველგვარი დამაბრკოლებელი ქვისგან უვნებლად დაიცავს. ის იქნება მიწიდან ზეცაში აღმართული კიბე, რომელიც მას მიწიდან წმიდათაწმიდაში აიყვანს. ამ კიბის თავში დგას ღმერთი.

ის იმ კიბის მსგავსია, რომელიც ოდესღაც ვნებათა დამთრგუნველმა იაკობმა იხილა, როდესაც მოღვაწეობის სარეცელზე განისვენებდა.

ამიტომ, ძმებო, გევედრებით, სარწმუნოებითა და სიყვარულით ჩვენც ავუყვეთ ამ სულიერსა და ცად აღმყვანებელ კიბეს, რომლის პირველი საფეხური კეთილად გვასწავლის:

I.    ამაო სოფლისგან განშორებისთვის:

II.    ამა სოფლისა და მისი საქმეების სიძულვილისთვის;

III.    უცხოობისთვის, სადაც ამაო სიზმრებზეც მსჯელობს;

IV.    მორჩილებით მოპოვებული რწმენისთვის;

V.    სინანულისთვის, სადაც დილეგზე ლაპარაკობს;

VI.    სიკვდილზე ფიქრისთვის;

VII.    ცოდვათა განმწმენდელი გლოვისთვის;

VIII.    ურისხველობისთვის;

IX.    გულღვარძლიანობისთვის;

X.    ძვირის თქმისთვის;

XI.    დუმილისთვის;

XII.    ტყუილისთვის;

XIII.    მოწყენილობისთვის;

XIV.    ნაყროვანებისთვის;

XV.    სიძვისთვის;

XVI.    ვერცხლისმოყვარეობისთვის;

XVII.    უპოვარებისთვის;

XVIII.    ულმობლობისთვის;

XIX.    კრებულში გალობისთვის;

XX.    მღვიძარებისთვის;

XXI.    შიშისთვის;

XXII.    პატივმოყვარეობისთვის;

XXIII.    ამპარტავნებისთვის, სადაც გმობაზეც მსჯელობს;

XXIV.    სიმშვიდისა და სიწრფელისთვის;

XXV.    თავმდაბლობისთვის;

XXVI.    განსჯისა და გულისხმისყოფისთვის;

XXVII.    დაყუდებისთვის, განშორებისა და გონების დაცვისთვის;

XXVIII.    გონიერი ლოცვისთვის;

XXIX.    უვნებობისთვის;

XXX.    სიყვარულისთვის, სარწმუნოებისა და სასოებისთვის;

ღმერთშემოსილმა მამა იოანემ კეთილად იღვაწა და ამ წიგნში მონაზვნური ცხოვრების ყოველ საქმეს მოუყარა თავი. მან ოცდაათი სულიერი საფეხური გამოჰყო, მსგავსად უფლის ხორციელი ასაკისა. რადგან უფალმა იესო ქრისტემ ოცდაათი წლისამ იღო ნათელი, მანაც კიბის ოცდაათი საფეხური წარმოგვიდგინა, რომლის თავსაც თუ მივაღწევთ, ვიქნებით სრულყოფილნი და უძლეველნი.

ხოლო ვინც ჯერ კიდევ არ ასულა ამ კიბეზე, ის ჩვილია და მისი გულის თითოეული დამოწმება უსარგებლოა და არასანდო. რათა ყოვლადბრძენი მამის ღვაწლი დაგვენახა და მისი სიტყები გვერწმუნა, საჭიროდ მივიჩნიეთ, თავდაპირველად მოკლედ  დაგვეწერა მისი ცხოვრების შესახებ ის, რისი გაგებაც შევძელით.

 

მოძღვრებით სახელგანთქმული, სულთა განმანათლებელი და ჭეშმარიტად სანატრელი ჩვენი წმიდა და ნეტარი მამის, იღუმენი იოანე სინელის ცხოვრება

(აღწერილი რაითელი მონაზვნის დანიელის მიერ)

 

საყვარელო ძმებო, რადგან დანამდვილებით არ ვიცი, ვერ გეტყვით, თუ რომელ ქალაქში დაიბადა და აღიზარდა ღვთისმსახურების ეს ახოვანი მხედარი, ვიდრე მოღვაწეობის სარბიელზე გამოვიდოდა; ხოლო ქალაქი, სადაც ამჟამად იმყოფება ყოვლადქებული მამა და უკვდავების ნეტარებით ხარობს, არაა ჩემთვის უცნობი; ის ახლა იმ ქალაქში იმყოფება, რომლის ბინადრებზეც ეკლესიის ხმამაღალი საყვირი, პავლე, ამბობს, რომ მათი „მოქალაქობაჲ ცათა შინა არს“ (ფილ. 3. 20).

იქ იმყოფება იგი, სანატრელი, და განუძღომელი სიკეთით ხარობს, უხილავსა და გონებით მიუწვდომელ სიკეთეს განიცდის, საკუთარი ოფლით დამსახურებული სასყიდელი მოჰფენია და გაწეული შრომისთვის ზეციურ სასუფეველში დიდება მიუღია. იმათთან არის და უკუნისამდე იყოს, რომელთა ფეხი „დადგა სიწრფოებით“ (შდრ. ფსალმ. 25. 12). ხოლო თუ როგორ დამკვიდრდა ხორციელი უხორცოთა შორის, გიამბობთ:

ხორციელად თექვსმეტი წლის იყო სანატრელი მამა, თუმცა გონებით ათასი წლის გახლდათ, როცა დიდ მღვდელთმოძღვარს საკუთარი ნებით შესწირა თავი: ხორცი სინას მთაზე მიართვა მსხვერპლად, ხოლო სული - ზეციურ მთაზე.

ამგვარად, უცხოობაში ყოფნით, რომელიც არის სათნოებათა წინამძღვარი, მან ძირიანად აღმოფხვრა კადნიერების ვნება, მოიპოვა მშვენიერი თავმდაბლობა და განდევნა ურჩობისა და თავნებობის მაცდური ვნება; ვინაიდან სულიერ მოძღვარს მოუდრიკა ქედი ამა ცხოვრების სასტიკი ზღვის შრომისა და მღელვარების გარეშე გადალახვის მიზნით.

ის ისე დაემორჩილა თავის მოძღვარს, თითქოს უტყვი ყოფილიყო და არანაირი ნება ჰქონოდა. საკვირველი იყო, რომ თავად ფილოსოფიის მცოდნე გახლდათ და ხორციელად უსწავლელ ადამიანს დაემოწაფა. მან ზეციური გონებითა და თავმდაბლობით განდევნა ფილოსოფოსობის სიამაყე. მოძღვრის სახელი, რომელმაც ის აღკვეცა, მარტვირი გახლდათ. ეს უკანასკნელი წმიდა მამა ანტონის უდაბნოს სიღრმეში, მეწამული ზღვის მახლობლად ცხოვრობდა. იმხანად მონასტერს თავს დაესხნენ შორიახლო მთებში დამკვიდრებული წარმართები, ააოხრეს იქაურობა და ექვსი მამა მოკლეს. მოკლულთაგან ერთ-ერთს კონონი ერქვა. მას დაფარულის ცნობისა და წინასწარმეტყველების მადლი ჰქონდა.

მამა მარტვირიმ მათი გვამები წაიღო და გამოქვაბულში დამარხა. გამოქვაბულის შესასვლელი დიდი ლოდებით ამოქოლა, კირით შელესა და ზედ წმიდანთა სახელები დააწერა. ორი დღის შემდეგ მათი საფლავების სანახავად წავიდა, ვაითუ, მხეცმა გამოთხაროსო. წარწერა ხელუხლებელი დახვდა. საფლავების მიმათითებელი ნიშანიც უცვლელად იყო. მაშინ მან გამოქვაბული გახსნა და გვამების წამოსაღებად შიგნით შევიდა, მაგრამ ორი ცხედარი ვეღარ იპოვა. ღვთის ბრძანებით ამბა კონონისა და კიდევ ერთი დიდი ძმის ცხედრები გადაბრძანებულიყო იქ, სადაც ღმერთს სწადდა. ჩვენ კი კვლავ ჩვენს სათქმელს დავუბრუნდეთ.

როცა ნეტარი მამა იოანე მონაზვნად აღიკვეცა, თექვსმეტი წლის იყო. მამა მარტვირიმ ის ერთ კურთხეულ ბერთან, იოანესთან წაიყვანა, რომელიც გარე უდაბნოში ცხოვრობდა თავის მოწაფესთან, სტეფანესთან, ერთად.

ბერი მათ დანახვაზე წამოდგა, პატარა თასში წყალი ჩაასხა, მოწაფეს ფეხები დაბანა და ხელზე ემთხვია, ხოლო მოძღვარს ფეხები არ დაბანა. ეს რომ სტეფანემ, ბერის მოწაფემ, იხილა, დაბრკოლდა.

ამბა მარტვირისა და მისი მოწაფის წასვლის შემდეგ იოანე ბერი, რომელიც დაფარულს სცნობდა, მიხვდა, რომ მოწაფე დაბრკოლებული იყო და ჰკითხა: „რამ დაგაბრკოლა, შვილო? სიმართლეს გეუბნები, ყრმას არ ვიცნობ, მაგრამ ვიცი, რომ იგი სინას მთის იღუმენია და ფეხები იღუმენს დავბანე.“ როგორც ბერმა იწინასწარმეტყველა, ორმოცდასამი წლის შემდეგ ეს ყრმა სინას მთის იღუმენი გახდა. მის შესახებ არა მარტო ამ ბერმა იწინაწარმეტყველა, არამედ ევსტრატი მარტოდმყოფმაც, რომელიც კელიიდან არ გამოდიოდა მას შემდეგ, რაც სინას იღუმენმა მამა ანასტასიმ მონაზვნად აღკვეცა. მან მოძღვართან ერთად წმიდა მთიდან ჩამომავალი ყმაწვილი დაინახა, უხმო მამა მარტვირსა და ყრმას და ბერს ჰკითხა: „მამაო, მითხარი, ვინ არის ეს ყრმა, ან ვინ აღკვეცა ის მონაზვნად?“ მამა მარტვირიმ უპასუხა: „შენი მონა და ჩემი მოწაფეა, მამაო.“ წმიდა მამა ევსტრატიმ უთხრა: „ნეტარ ხარ შენ, მამაო მარტვირი! წავიდეს ვინმე მამა ანასტასისთან, სინელ იღუმენთან და უთხრას, რომ დღეს სინას მთის იღუმენი აღიკვეცა!“ მართლაც, როგორც წმიდა მამებმა იწინასწარმეტყველეს ჩვენი ნეტარი მამის, კურთხეული იოანეს შესახებ, ისე აღსრულდა. ის იყო შემკული ყოველგვარი სათნოებით, რისთვისაც სინას მთის მამებმა მეორე მოსე უწოდეს.

როცა ნეტარი თვრამეტი წლის გახდა, თავისი მოძღვარი და მასწავლებელი, როგორც მეოხი და მვედრებელი, ზეციურ მეუფესთან მიავლინა, ხოლო თვითონ უდაბნოში საბრძოლველად გავიდა. საჭურვლად ხელთ ჰქონდა ლოცვა და ასე შეუდგა დაყუდებულ მოღვაწეობას დიდი მონასტრიდან ხუთი მილის მოშორებით. საცხოვრებელი აიშენა იმ ადგილას, რომელსაც თულისი ეწოდება, და მარადის ღვთისადმი სიყვარულის მძაფრი ცეცხლით ანთებულმა,  ყოველგვარი სულმოკლეობის გარეშე იქ გაატარა ორმოცი წელი. ვის შეუძლია მის მიერ გაწეული ღვაწლის სიტყვებით გადმოცემა ან ვინ შეძლებს გამოთქვას ყველა ის სათნო საქმე, რომელსაც ფარულად აღასრულებდა. ჭამდა იმდენად მცირედს, რამდენიც არსებობისთვის იყო აუცილებელი, ნაკლულოვანებით მძლავრ მუცელს ამშევდა და აღვირს ასხამდა. უდაბნოში ყოფნითა და ადამიანის უნახაობით მან სრულიად დაშრიტა ვნებათა ცეცხლი და ნაცრად და მტვრად აქცია ისინი.

ხოლო კერპთმსახურებას (რომელიც ვერცხლისა და ოქროს სიყვარულია) ღვთის იმედითა და უპოვარებით მამაცურად სძლია; სულიერი სისუსტეები სიკვდილის ხსენებით უჩინოჰყო, ხოლო ნათესავებისა და სხვა ამსოფლიური საქმეების სიყვარული უნივთო და საუკუნო სიკეთის ხსენებით განდევნა.

გულისწყრომა კი მას ადრევე მოეკლა მორჩილების მახვილით. თავის გამოჩენისა და დიდებისმოყვარეობის ვნებათა ქსელი დაყუდებითა და დუმილით შემუსრა. ვის ძალუძს მისი თავმდაბლობის ზუსტად გამოთქმა ან მისი სიწმინდის სრულად გადმოცემა, რაც მორჩილების ბესელიელმა დაიწყო, ხოლო თავისი მოსვლით აღასრულა ზეციური იერუსალიმის უფალმა, ვის გარეშეც ეშმაკი თავისი მზაკვარი მხედრობით ვერ დაემხობა.

სად მივუჩინო ადგილი მისი ცრემლების წყაროს ჩვენ მიერ დაწნულ გვირგვინში? ბევრს როდი ჰქონია იგი! დღემდე არსებობს ის ფარული სენაკი, კლდეში ნაკვეთი პატარა გამოქვაბული, რომელიც მისივე სენაკიდან ცოტა მოშორებით მდებარეობდა და სადაც ადამიანის ხმა არ აღწევდა, მაგრამ ზეცას დაახლოებოდა ხმამაღალი გოდების გამო და მისი ლოცვა ღვთის ყურთასმენას სწვდებოდა. მისი ცრემლები უფრო მხურვალე იყო, ვიდრე ის ცრემლები, მახვილით დაჭრილებს, ცეცხლში დამწვრებსა და თვალდათხრილებს რომ სდით. იმდენი ხანი ეძინა, რომ გადამეტებულ უძილობას გონებისთვის არ ევნო. ძილის წინ ბევრს ლოცულობდა და წიგნებს წერდა, რადგან ეს ჰქონდა საქმედ და მოწყენილობის დასაძლევად.

მთელი მისი ცხოვრება იყო ლოცვა და ღვთისადმი უზომო ტრფიალება, რადგან დღე და ღამე მას ხედავდა ქალწულებით განწმენდილ სულის სარკეში და ვერ ძღებოდა ამ სარკეში ცქერით. ამის გამო ერთმა ძმამ, სახელად მოსემ, საღვთო შური აიღო: მისგან რომ ჭეშმარიტად ღვთიური სიბრძნე ესწავლა, დამოწაფება და მსახურების ნებართვა სთხოვა, და თხოვნის შესასრულებლად მრავალი შუამავალი მიუგზავნა.

ღმერთშემოსილმა მამამ ვედრება ისმინა და ყოველივე სიკეთეს ასწავლიდა მას. ერთ დღეს მან ძმა მოსეს მწვანილისთვის საბოსტნედ მცირეოდენი მიწის დამუშავება უბრძანა. ისიც გაემართა მითითებული ადგილისკენ და ბრძანების შესრულებას შეუდგა.

შუადღისას, როცა ძლიერ დაცხა, მოსემ დიდი ლოდის ქვეშ შეაფარა თავი და დაიძინა. ხოლო ღმერთმა, რომელსაც არც ერთი თავისი მონის შეწუხება არ სურს, მის დასახმარებლად ისწრაფა: როცა ნეტარი იოანე სენაკში ლოცულობდა, ჩაეთვლიმა და იხილა მშვენიერი შესახედაობის მღვდელი, რომელიც აღვიძებდა და ძილის გამო საყვედურობდა: „ჰოი, იოანე, რა უდარდელად გძინავს და ამ დროს შენი მოწაფე, მოსე გასაჭირშია!“ იგი მყისვე გამოფხიზლდა და მოწაფისთვის ილოცა. საღამო ჟამს, როცა მოწაფე დაბრუნდა, ნეტარმა ჰკითხა: „შვილო, რაიმე გასაჭირი ხომ არ შეგემთხვა?“ ხოლო მან უპასუხა: „დიდი ლოდი უნდა დამცემოდა, მამაო, რადგან მის ქვეშ მეძინა, მაგრამ შენი ხმა მომესმა, თითქოს მეძახდი. როგორც კი იმ ადგილიდან გამოვიქეცი, მაშინვე დიდი ლოდი ჩამოვარდა.“ ხოლო მან, გონებით მდაბალმა, არაფერი უამბო ხილვის შესახებ, არამედ ფარულად, სულიერად უგალობდა და ადიდებდა სახიერ ღმერთს.

ნეტარი მამა იყო სიკეთის მაგალითი და სულიერ სნეულებათა მკურნალი. ამიტომ ერთხელ მასთან მივიდა ვინმე მონაზონი, სახელად ისააკი, რომელიც ხორციელ ვნებებს შეეპყრო და ბრძოლა აღარ შესწევდა. მივიდა ის ღმერთშემოსილ მამასთან და ცრემლითა და ტირილით უამბო ბრძოლების შესახებ. ნეტარი გააკვირვა მისმა სარწმუნოებამ და უთხრა: „საყვარელო, ორივემ ვილოცოთ!“ ლოცვა რომ დაასრულეს და ისააკმა მუხლი მოიდრიკა, მაშინ დავითის სიტყვისამებრ ღმერთმა აღასრულა „ნებაჲ მოშიშთა მისთაჲ“ (ფსალმ. 144. 19) და გველი ლოცვით განიდევნა. სნეულმა ნახა, რომ განიკურნა, ღვთის მადიდებელთა განმადიდებელ ღმერთს სამადლობელი აღუვლინა და მკურნალ ნეტარ მამას თაყვანისცა.

ზოგიერთმა შურით შეპყრობილმა კაცმა კი მას მრავლისმეტყველი და ამაყი უწოდა. ეს უკანასკნელნი მან საქმით განსწავლა: რათა დარწმუნებულიყვნენ, რომ წმიდა მამას ყოველივე შეეძლო მისი განმაძლიერებელი ქრისტეს შემწეობით (შდრ. ფილიპ. 4. 13), ერთი წლის განმავლობაში დადუმდა და აღარავის ასწავლიდა. მანამდე კი მასთან, როგორც მკურნალთან, ყველა მიდიოდა და ნათლდებოდა.

ის დუმდა იმ დრომდე, სანამ თავად ცილისმწამებლები არ შეევედრნენ და უთხრეს, რომ სულთა სასარგებლო წყარო დამწყდარიყო და მრავალი ადამიანი იღუპებოდა. ის იძულებით კვლავ უმრავლესობას დაემორჩილა და ძველებურად ყველას ასწავლიდა და განანათლებდა.

ამგვარად, ყველა ხედავდა მისი სათნოებების სიმრავლესა და სწავლების სიღრმეს. ორმოცწლიანი დაყუდების შემდეგ, როგორც ახალი მოსე, სინელმა მონაზვნებმა ის აიძულეს, ძმების წინამძღვარი გამხდარიყო და ეს ბრწყინვალე სანთელი წინამძღვრობის სასანთლეზე აამაღლეს. და მართლაც, არ შემცდარან, ვინც მას მეორე მოსე უწოდა, რადგან ისიც უხილავ ნისლში შევიდა მთაზე, ღვთისგან დაწერილი მცნებები მიიღო, ღვთის სიტყვისთვის აღაღო პირი, მიიღო სული და აღმოთქვა კეთილი სიტყვა, უფრო სწორად, გულის საუნჯიდან ამომავლი სიტყვები.

ასე განვლო მან თავისი წმიდა ცხოვრება იმ ჭეშმარიტ ისრაიტელთა წინამძღვრობაში, რომლებიც მონაზვნები არიან და მიიცვალა ღვთის მიმართ ცათა სასუფეველში. მხოლოდ ერთი რამით არ ჰგავდა იგი მოსეს: წმიდა მამა მოსეს მიწიერ იერუსალიმში შეუსვლელობის მსგავსად ზეციურ იერუსალიმში შეუსვლელობით კი არ დასჯილა, არამედ იმავე დიდ მოსესთან ერთად ზეციურ იერუსალიმს მიაღწია. მისი სათნოებების მოწმეა მრავალი ადამიანი, რომლებიც ცხონდნენ და კვლავაც ცხონდებიან მისი საღმრთო სიტყვებით, და რომლებსაც ის უხილავთ და იცნობდნენ. ნეტარის სიბრძნისა და ცხოვრების მოწმეა მამა დავით განშორებული. ასევე მოწმეა ნეტარი იოანე, ჩვენი - რაითელთა - მწყემსი, რომელმაც ღმერთშემოსილს მონაზვნებისთვის სწავლების დაწერა სთხოვა. ისიც, ახალი ღვთისმხილველი, გონებით ჩვენთან ჩამოვიდა სინას მთიდან და ღვთივდაწერილი ფიცრები გვიჩვენა, რომლებზეც გარედან საქმეთა შესახებ სწავლება ეწერა, ხოლო შიგნიდან - სწავლება ჭვრეტაზე ღვთის სადიდებლად, რომლისა არს დიდება აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

 

რაითელი იღუმენის, წმიდა მამა იოანეს წერილი ნეტარი იოანეს, სინელი იღუმენის მიმართ

ღვთივსანატრელ, ანგელოზთა თანასწორ მამათა მამას და ყოველი ჩვენგანის მოძღვარს! ცოდვილი იოანე, რაითელი იღუმენი, უფლის მიერ გახარებ! ვიცით ჩვენ, გლახაკთა, რომ ყველა სათნოებასთან ერთად შეუორგულებელი მორჩილება გაქვს, განსაკუთრებით იქ, სადაც ღვთის მიერ შენთვის ბოძებული ტალანტი აღორძინდება და მრავლდება. ამიტომ გწერთ, წმიდაო, წმიდა წერილის სიტყვისამებრ, სადაც ნათქვამია: “ჰკითხე მამასა შენსა და გითხრას შენ, და მოხუცებულთა გაუწყონ შენ” (სჯული 32. 7). ამიტომ, როგორც ყველას საერთო მამასა და ღვაწლითა და სწავლულებით ყველაზე მოხუცებულს, კეთილ მოძღვარს, გთხოვთ, სათნოებათა თავო, ჩვენ - უსწავლელთ - მოგვწერო, რაც დიდი მოსეს მსგავსად ღვთის ხილვისას მაგ მთაზე გინახავს და, როგორც სულიერ ფიცრებზე, შენ მიერ დაწერილ წიგნში ჩაგვიწერო ახალი ისრაილის სასწავლებლად, რომელიც ეს-ესაა უხილავი ეგვიპტიდან და ამა სოფლის ზღვიდან გამოსულა; და როგორც კვერთხის ნაცვლად, ღვთისმეტყველი ენითა და ღვთის მადლით მრავალი სასწაული აღგისრულებია და ამა სოფლის ზღვისგან მრავალი დაგიხსნია, გევედრებით, ნურც ახლა უგულებელგვყოფ, არამედ, რაც მონაზვნურ ცხოვრებას შეჰფერის, უფლის შეწევნით აღწერე, როგორც ყველას - ანგელოზებრივ ცხოვრებას შედგომილთა - დიდმა მოძღვარმა. არ იფიქრო, თითქოს ზაკვითა და ორგულობით ვამბობდე ამ სიტყვებს. წმიდაო მამაო, იცი, რომ შორს ვართ ამგვარი საქმისგან; არამედ, რაც სიმართლეა და ყველასთვის სარწმუნო, იმას ვამბობთ. ამიტომ ღვთის იმედით მოველით, რომ მალე მივიღებთ სულიერ ფიცრებს, რათა უცდომლად წინ გაუძღვნენ ყველას, ვინც მათ გაჰყვება, რათა ეს სწავლანი გახდეს ზეციურ ბჭესთან აღმყვანებელი კიბე; რათა ყველა, ვინც მას შეუდგება და ასვლას მოიწადინებს, შენი სწავლებით დაუბრკოლებლად განერიდოს უკეთურ სულებს, ბნელ სოფლისმპყრობელებსა და ჰაერის მცველებს.

იაკობი ცხვრის მწყემსი იყო და რაოდენ საშინელი ხილვა ნახა ამ კიბეზე; მით უმეტეს, შენ, რომელიც მეტყველი ცხვრების მწყემსი ხარ, არა მარტო ხედავ, არამედ საქმითა და ჭეშმარიტებით შეგიძლია ღვთისკენ მიმავალი უტყუარი გზა გვიჩვენო. ღმერთმა გაცოცხლოს, პატიოსანო და წმიდაო მამაო!


წმიდა და ნეტარი იოანეს, სინელი იღუმენის, წერილი, რომელსაც თან ახლავს სულიერი ფიცრები იოანე ახარებს იოანეს!

მივიღეთ შენი პატიოსანი წერილი, როგორც ეს შენს უვნებობითა და სათნოებით სავსე ცხოვრებასა და შენს წმიდა და მდაბალ გულს შვენოდა. როგორც შენს სიწმიდეს ყოველთვის სჩვევია, მოგვცე თავმდაბლობის მაგალითი, ამჯერადაც ამიტომ მოიქეცი ასე: ჩვენ, სათნოებებს მოკლებულთ, მოგვწერე, საქმითა და სიტყვით უსწავლელთ სწავლება გვთხოვე და ჩვენს ძალებს აღმატებული საქმის აღსრულება გვიბრძანე. მაგრამ ვიტყვი, ყოველგვარ სათნოებათა დედის - მორჩილების - უღელზე უარის თქმის რომ არ მეშინოდეს, ჩემს ძალას აღმატებულ საქმეს ვერ შევეჭიდებოდი.

რადგანაც ამგვარ საქმეებს იძიებ, საკვირველო მამაო, იმათგან გმართებდა, გესწავლა, რომლებმაც კარგად იციან სათნოების საქმე, რადგან ჩვენ ჯერ კიდევ მოსწავლეთა ხარისხში ვიმყოფებით, და არა მასწავლებელთა; მაგრამ ღმერთშემოსილი მამები და მორჩილების მოძღვრები მორჩილებას იმას უწოდებენ, როცა ადამიანი წინამძღვრის სიტყვისამებრ შეუორგულებლად შეებმება საკუთარ ძალებს აღმატებულ საქმეს. ამიტომ ჩემს ძალაზე უდიდესი საქმე სიმდაბლით აღვასრულე, მაგრამ არა იმიტომ, რომ ჩემი ნათქვამი რაიმეში გამოგადგებოდა, რადგან, ჰოი, წმიდაო მამაო, მეც და ყველა გონიერმა ადამიანმა ვიცით, რომ შენი გონება ყოველგვარი ბნელი ვნებისგან განწმენდილია, დაუბრკოლებლად აღწევს საღმრთო ნათელს და ბრწყინავს მის მიერ.

და რადგან ურჩობისგან მოწეული სიკვდილის მეშინია, როგორც დახელოვნებული მხატვრის მორჩილი, ერთგული, გლახაკი და უვარგისი მონა, მწირი და უსარგებლო ცოდნითა და უძლური სიტყვით, შიშითა და სურვილით დავემორჩილე შენს წმიდა ბრძანებას. მე მხოლოდ მელნით დავწერე სიცოცხლის სიტყვები, ჰოი, მოძღვართა წინამძღვარო, და შენთვის, როგორც სულიერი ფიცრების აღმავსებლისთვის, მომინდია მათი კეთილად შემკობა, ჩემი ნაწერის ნათელყოფა და ყოველგვარი ნაკლის სრულყოფა.

როგორც ვახსენე, აქ დაწერილს შენდა სასწავლებლად კი არ ვაგზავნი, არასოდეს, წმიდაო, რადგან შენ თვითონ შეგიძლია ასწავლო მრავალს, თავად ჩვენც, და განგვამტკიცო საღმრთო საქმესა და სწავლაში; არამედ, ჰოი, მოძღვართა მოძღვარო, იმ საღმრთო კრებულისთვის დავწერე, რომელიც ჩემთან ერთად შენს მორჩილებაშია. ამიტომ შენი და მათი ლოცვებით, უფლის იმედით მცირედ შემიმსუბუქდა უსწავლელობის სიმძიმე, კალმის აფრა აღვმართე, სიტყვების საჭე თქვენს ლოცვებს მივანდე და თქვენი ბრძანებისამებრ ვიწყებ სიტყვას.

მაგრამ ვინც ჩემს ნათქვამს წაიკითხავთ და მასში რაიმე სასარგებლოს ნახავთ, ყველას გთხოვთ, ეს ჩვენი წმიდა მამის დამსახურებად შერაცხოთ, რომელმაც ამ საქმის აღსრულება გვიბრძანა, ხოლო ჩემთვის მხოლოდ მცდელობის გამო ილოცოთ. ნუ განსჯით სიტყვებს, რადგან უსარგებლო და სრულიად გაუნათლებელია, არამედ ჩემი გულმოდგინების გამო ილოცეთ, რადგან ღმერთი ძღვნისა და შრომის სიმრავლის გამო კი არ მიაგებს სასყიდელს, არამედ გულმოდგინებისთვის, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

 

ჩვენი წმიდა და ნეტარი მამის, იოანე სინელი იღუმენის სწავლანი, რომელიც რაითელ იღუმენს, იოანეს გაუგზავნა, რადგან მან მონაზვნებისთვის სწავლანის დაწერა სთხოვა

თავი პირველი

ერიდან გამოსვლისთვის

1.    სახიერი, კაცთმოყვარე და მოწყალე ღვთისა და მეუფის შეწევნით ვიწყებ საუბარს,    რადგან კარგი იქნება, თუ ღვთის მონებთან ლაპარაკს ღმერთით დავიწყებთ. სახიერმა და დიდებულმა ღმერთმა მის მიერ დაბადებულ ყოველ მეტყველს თავისუფლების პატივი უბოძა და ამიტომ ზოგიერთი მისი მეგობარია, ზოგი - ერთგული მონა, ზოგი - უსარგებლო, ზოგი - სრულიად გაუცხოებული და ზოგიც, უძლურების მიუხედავად - მისი მოწინააღმდეგე.

ჰოი, წმიდაო მამაო, ჩვენ, უსწავლელნი, ღვთის მეგობრებად იმ უხორცო და გონიერ არსებებს მოვიაზრებთ, რომლებიც მის გარშემო იმყოფებიან; ხოლო ერთგულ მონებად იმათ მივიჩნევთ, რომლებიც მისი ნების აღსრულებას ესწრაფვიან; უსარგებლო მონებად კი - ყველა იმათ, რომლებიც მონათლულან და ნათლისღებისას  ღვთის წინაშე დადებულ აღთქმას არ იცავენ.

2.    ღვთის მტრებად და გაუცხოებულებად იმათ მივიჩნევთ, რომლებიც ან მოუნათლავები, ან ურწმუნოები, ან ბოროტადმორწმუნეები (ერეტიკოსები - რედ.) არიან; ხოლო  მისი მოწინააღმდეგენი და მებრძოლნი ისინი არიან, რომლებმაც არათუ თავად უარყვეს ღვთის შიში, არამედ სასტიკად ებრძვიან და წინ აღუდგებიან ყველას, ვინც ღვთის ნებას აღასრულებს.

ვინაიდან ზემოხსენებულთაგან თითოეული მათგანი ცალკე რიგიან განმარტებას საჭიროებს, ხოლო ჩვენ - გლახაკთა და უსწავლელთ - ყველას საგანგებოდ ახსნა არ შეგვიძლია, ამიტომ ღვთის ერთგულ მონებთან მოვედით, რომლებმაც გვაიძულეს, შეუორგულებელი მორჩილებით აღვმართოთ უღირსი ხელი, მათი გონებიდან მივიღოთ სიტყვისთვის კალამი,  ამოვაწოთ იმათ მჭმუნვარე, მაგრამ ბრწყინვალე თავმდაბლობაში, როგორც მელანში, და სათნოებით გაპოხილ იმათ სპეტაკ გულებზე, როგორც ფურცლებზე, უკეთ რომ ვთქვათ, სულიერ ფიცრებზე,  დავიწყოთ საღმრთო სიტყვებისა და სათნოების თესლის წერა, და შემდეგნაირად ვთქვათ:

3.    ვისაც ღმერთის ძიება სურს, ყველა პოულობს მას, რადგან იგი არის ღმერთი და ცხოვრება ყოველთა: მორწმუნეთა და ურწმუნოთა, მართალთა და ცოდვილთა, უვნებობასა და ვნებაში მყოფთა, ღვთისმსახურთა და ურჯულოთა, ერისკაცთა და მონაზონთა, ბრძენთა და უსწავლელთა, ჯანმრთელთა და სნეულთა, ჭაბუკთა და მოხუცებულთა. როგორც ყველას ეფინება სინათლე, მზე და ჰაერი, ამგვარადვე, იგია ყველას სიცოცხლე და ყოველივე აღნიშნულის მომცემელი; და ვინც ეძებს, პოულობს მას, „რამეთუ არა არს თუალთ-ღებაჲ ღმრთისა თანა“ (რომ. 2. 11).

4.    ურწმუნო არის მეტყველი და მოკვდავი არსება, რომელიც საკუთარი ნებით გაურბის სიცოცხლეს და თავისი მარადმყოფი დამბადებელი არარსებული ჰგონია.

5.    ურჯულო არის ის, ვინც ღვთის რჯულს არასწორად იცავს, საწინააღმდეგო ერესს მისდევს და ჰგონია, რომ ღმერთი სწამს.

6.    ქრისტიანი არის ის, ვინც ქრისტეს იმდენად ემსგავსება, რამდენადაც ადამიანისთვისაა შესაძლებელი და საქმით, სიტყვითა და გონებით სწორად და უბიწოდ სწამს წმიდა სამება.

7.    ღვთისმოყვარე არის იგი, ვინც არ ცვლის მას, რაც ბუნებრივია და უცოდველი, და არ დაიზარებს, რომელი  კეთილი საქმის კეთებაც შეუძლია.

8.    ფრთხილი ის არის, ვინც საცთურის, საფრთხისა და შფოთის დროს მათგან სრულიად შორს მყოფი საქმეების აღსრულებას ესწრაფვის.

9.    მონაზვნობა არის უსხეულო არსებების წესი და საქმე, რომელიც ნივთიერ და მოკვდავ სხეულში აღესრულება.

10.    მონაზონი იგია, ვინც ყოველთვის, ყველგან და ყოველი საქმის დროს მხოლოდ ღვთისას ხედავს და აკეთებს

11.    მონაზვნობა ის არის, როცა საკუთარ ნებას უარყოფენ, ყოველ გაფანტულ აზრს მოიკრებენ და ყოველნაირად იცავენ მათ.

12.    მონაზვნობა არის საკუთარი ბუნების მუდმივი იძულება და გრძნობების გამუდმებული დაცვა.

13.    მონაზვნობა არის შეურყვნელი სხეული, წმინდა პირი, განათლებული და მჭვრეტელი გონება.

14.    მონაზონი არის მჭმუნვარე სული, ძილსა და ღვიძილში სიკვდილის გამუდმებული ხსოვნით დამწუხრებული.

15.    სოფლისგან განშორება არის კაცობრივ ბუნებაზე აღმატებულ სიკეთეთა მოხვეჭის სურვილით, საკუთარი ნებით ბუნების მოძულება და უარყოფა.[1]

16.    ყველამ, ვინც ამქვეყნიური საქმეები დატოვა, ან ცოდვათა სიმრავლის, ან ცათა სასუფევლის, ან ღვთის სიყვარულის გამო გააკეთა ეს. და თუ ამ სამიდან არც ერთი იყო მათი განზრახვის მიზეზი, მაშინ ამ უკანასკნელთა სოფლიდან გასვლა უგუნურება ყოფილა. თუმცა კეთილი მეუფე ყოველი საქმის დასასრულს ელოდება, თუ როგორი იქნება ის.

17.    ვინც ეს სოფელი ცოდვათა ტვირთისგან გათავისუფლების მიზნით დატოვა, ქალაქგარეთ საფლავებთან მსხდომებს მიჰბაძოს. დაე, ნუ დაცხრება მისი მხურვალე, ცეცხლივით მწველი ცრემლები და გულში _ ფარული გოდება, სანამ არ იხილავს, რომ მასთან მივიდა იესო, რათა გულიდან გულქვაობის ლოდი გადაუგოროს და ლაზარესავით შეკრული მისი გონება ცოდვის სახვევებისგან გახსნას, უბრძანებს რა თავის ანგელოზებს: “გახსენით ეგე” ვნებათაგან (იოანე 11. 44) და გაუშვით, იაროს უვნებობის ნეტარ გზაზე. და თუ ასე არ მოხდა, სოფლის დატოვება მას ვერაფერს არგებს.

18.    ვისაც ეგვიპტიდან გამოსვლა და ფარაონის საშინელი მონობიდან გაქცევა გვსურს, ღვთის წინაშე შუამდგომლად აუცილებლად დაგვჭირდება მოსე, რათა ჩვენთვის საქმესა და ხედვას შორის დადგეს და ღვთის წინაშე განაპყროს ხელი; რათა, ვინც მას მივყვებით, ცოდვათა ზღვა გადავლახოთ და ვნებათა ამალეკი ვძლიოთ. სცდებიან ისინი, რომლებიც ამგვარ ბრძოლას ეწევიან და ჰგონიათ, რომ წინამძღვარი არ სჭირდებათ.

19.    ეგვიპტიდან გამოსულების წინამძღვარი მოსე იყო, ხოლო სოდომიდან გამოსულებისა - ანგელოზი. ამგვარადვე, რომლებსაც სულიერი ვნებებისგან განკურნება სწადიათ, ეგვიპტიდან გამოსულებს ჰგვანან და მოსეს მსგავსი მკურნალი ესაჭიროებათ; ხოლო რომლებსაც უბადრუკი ხორცის არაწმიდებისგან გაშიშვლება სწადიათ, ანგელოზი, ანუ ანგელოზის მსგავსი შემწე სჭირდებათ, რადგან რამდენადაც დიდია და მყრალი იარა, იმდენად დახელოვნებული მკურნალია საჭირო.[2]

20.    ვინც ხორციელად ზეცაში ასვლა სცადა, მას ნამდვილად დიდი ტანჯვა და განუწყვეტელი შრომა დასჭირდება, განსაკუთრებით, სოფლიდან გასვლის პირველ ხანებში, ვიდრე ჩვეულებად ქცეული ავხორცობა და ულმობელი გული გლოვის შედეგად ღვთისმოყვარეობად და სიწმიდედ გარდაიქმნება. განსაკუთრებით დიდი შრომა და ტანჯვა გვმართებს მათ, ვინც ვნებას ვართ დაჩვეულნი, სანამ ძაღლივით ხორცისა და სიბილწის მოყვარე ჩვენს გონებას სიმშვიდის, სიმტკიცისა და ურისხველობის მეშვეობით  სიწმიდისა და სიბრძნის მოყვარედ გადავაქცევდეთ. მაგრამ ვნებასა და უძლურებაში მყოფნი უიმედობას ნუ მივეცემით, არამედ ჩვენი სულიერი უძლურება და უსუსურობა შეუორგულებელი სარწმუნოებით მარჯვენა ხელით მივართვათ ქრისტეს და ვაღიაროთ. და თუ საკუთარ თავს გამუდმებით ჩავიყვანთ თავმდაბლობის უფსკრულში, მაშინ ჩვენს ღირსებაზე აღმატებულ შეწევნას მისგან უეჭველად მივიღებთ.

21.    ვინც ამ კეთილ, ძნელ, რთულსა და მსუბუქ ღვაწლს შეუდგება,[3] ყველამ იცოდეს, რომ ცეცხლში შედის, რადგან საკუთარ თავში უნივთო ცეცხლის დანთებას აპირებს. დაე, თითოეულმა საკუთარი თავი გამოსცადოს და ისე ჭამოს მდოგვთან[4] შერეული მისი ნაყოფი და სვას ცრემლით შეზავებული ეს სასმელი, რათა თავისივე დასასჯელად არ იბრძოლოს.

22.    თუ ყველა მონათლული არ ცხონდება, დანარჩენებზე გავჩუმდები.

23.    ვისაც მონაზვნობა სურს, კეთილი საძირკვლის ჩასაყრელად მონაზვნობის დასაწყისშივე მიატოვოს ყოველგვარი ამსოფლიური საქმე, ყოველივე არად შერაცხოს და ყოველივე უარყოს.

24.    კეთილი საძირკველი არის სათნოების შემდეგი სამი სვეტი: უმანკოება, მარხვა და სიწმიდე. დაე, ყველამ, ვინც ქრისტეს მიერ ჩვილია, ამ საქმით დაიწყოს და მაგალითად ჩვილი ბავშვები დაისახოს, რადგან მათში არც მზაკვრობა და ცბიერებაა, არც განუზომელი სიმაძღრე, არც გაუმაძღარი მუცელი, არც განხურვებული და გამხეცებული ხორცი. ჩემი აზრით, მხურვალება ასაკთან ერთად მოდის.

25.    მართლაც, საძაგებელი და დამღუპველია, როდესაც ბრძოლაში შესული მეომარი მაშინვე მარცხდება და ყველას სიკვდილის მაგალითს აძლევს; რადგან სხვებს, ხედავენ რა, რომ მეომარი შესვლისთანავე მოკლეს, ბრძოლაში შესვლა აღარ სწადიათ.

26.    უეჭველად, დიდად სასარგებლოა, როცა მონაზვნობას მუყაითი და გულმოდგინე შრომით ვიწყებთ, თუნდაც რომ გარკვეული ხნის შემდეგ უძლურება დაგვეუფლოს; რადგან დასუსტებული სული უწინდელი გულმოდგინების გახსენებაზე, თითქოს დეზი ჰკრესო, კვლავ გამოცოცხლდება. მრავალს ბევრჯერ სწორედ ამგვარად შესხმია ფრთები და იმ არწივს დამსგავსებია, ფრთებმა რომ უმტყუნა, მაგრამ შემდეგ კვლავ გაუშლია და მაღლა, ცაში აჭრილა.

27.    როცა სული საკუთარ თავს უღალატებს და სანატრელ და სასურველ მგზნებარებას დაკარგავს, გულმოდგინედ გამოიკვლიოს, რა მიზეზით დაკარგა და მისკენ წარმართოს მთელი ძალისხმევა, რადგან შეუძლებელია სხვა კარით დაბრუნდება, თუ არა იმით, რომლითაც გამოვიდა.

28.    ვინც ტანჯვის შიშით გადის ერიდან, ცეცხლში მრავალგზის ჩაგდებულ საკმეველს ემსგავსება, რომელიც თავდაპირველად სურნელებას გამოსცემს და ბოლოს კვამლად იქცევა.[5] ხოლო ვინც სასყიდლის მისაღებად გადის, წისქვილის ვირსა ჰგავს, რომელიც, ხედავს რა გასამრჯელოს, სულ მოძრაობს და ერთნაირად ტრიალებს; ხოლო ვინც ღვთის სიყვარულისთვის განეშორება, მას გამოსვლისთანავე სანატრელი ცეცხლი მოუპოვებია, რომელიც წაეკიდება რა საგანს, უფრო და უფრო აალდება.

29.    ზოგიერთი ქვაზე ალიზით (გამოუწვავი აგური - რედ.) აშენებს, ზოგიერთი ქვიშაზე აღმართავს სვეტებს, სხვები კი მცირე ხანს ნელა გაიქცევიან და როცა ძარღვი და იოგი გაუხურდებათ, უფრო სწრაფად მირბიან. დაე, ვისაც გონება აქვს, მიხვდეს იგავით ნათქვამ ამ სიტყვებს.[6]

30.    გულმოდგინედ ვირბინოთ, როგორც ღვთისა და მეუფის  მიერ მოწოდებულებმა. ვაითუ, ხანმოკლე იყოს ჩვენი ამქვეყნიური სიცოცხლე, სიკვდილის დღეს უნაყოფონი აღმოვჩნდეთ და შიმშილით მოვკვდეთ.

31.    დაე, უფალს ისე  მოვაწონოთ თავი, როგორც მეფის მეომრებმა, რადგან რაც მისი მეომრები გავხდით, მისი ერთგული მონობა მოგვეთხოვება.

32.    ისე გვეშინოდეს უფლის, როგორც მხეცის; რადგან მინახავს მოსაპარად წასული ადამიანები, რომლებიც ღმერთს არ შეუშინდნენ, მაგრამ გაიგონეს რა იმ ადგილას ძაღლების ხმა, შეეშინდათ და მაშინვე გამობრუნდნენ. რაც ღვთის შიშმა ვერ გააკეთებინა მათ, ის ძაღლების შიშმა ჰქნა.

33.    ისე შევიყვაროთ უფალი, როგორც ხორციელი მეგობრები გვიყვარს; რადგან მინახავს ადამიანები, ღმერთი რომ განარისხეს და ამაზე საერთოდ არ უნაღვლიათ; კვლავ ვნახე იგივე ადამიანები, მცირედ რომ გაანაწყენეს მეგობრები და ყოველი ღონე იხმარეს, ყველაფერი მოიმოქმედეს, ყოველგვარი მწუხარება აჩვენეს, ყოველივე აღიარეს მეგობრების, ნათესავების, ძღვნისა და ქრთამის საშუალებით, რათა ახლობლის უწინდელი სიყვარული კვლავ მოეპოვებინათ.

34.    სოფლის დატოვებიდან პირველ ხანებში, ცხადია, სათნოებებს დიდი შრომით, ჭირითა და სიმწრით ვასრულებთ, მაგრამ წარმატების შემდგომ მწუხარების გარეშე ან მცირე მწუხარებისა და შრომის ფასად აღვასრულებთ; და როცა ჩვენი მოკვდავი ბუნება დაინთქმება და მას გულმოდგინება დაეუფლება, დიდი სწრაფვით, სიხარულით, სურვილითა და ღვთიური ცეცხლით გავაკეთებთ.

35.    რამდენადაც ქებას იმსახურებენ ისინი, რომლებიც თავიდანვე სიხარულითა და გულმოდგინებით ასრულებენ მცნებებს, იმდენად საცოდავები არიან ისინი, რომლებიც დიდი ხნის მონაზვნები არიან და ჯერ კიდევ დიდი შრომა სჭირდებათ სათნოებების აღსასრულებლად, თუ საერთოდ ასრულებენ მათ.

36.    ნურც მათ ვაძაგებთ, რომლებმაც რაიმე იძულებისა და გაჭირვების გამო დატოვეს სოფელი; რადგან მინახავს ზოგიერთი გაქცეული, უნებურად მეფეს რომ შეხვედრია, შემდეგ ნებით წაჰყოლია, სასახლეში მისულან და მასთან ერთად სუფრაზე დამჯდარა.[7]

37.    მინახავს მიწაზე შემთხვევით დავარდნილი თესლი, რომელიც აღმოცენდა, გაიხარა და უხვი ნაყოფი გამოიღო; სხვა კი საგანგებოდ დათესეს და უნაყოფო აღმოჩნდა.
მინახავს რაიმე სხვა საჭიროებისთვის ექიმთან მისული ადამიანი, რომელიც ექიმის სიმკვირცხლეს შუპყრია, განკურნებულა და თვალებზე გადაფარებული ლიბრი მოსცილებია. ასე, უნებლიეთ, მრავალგზის მომხდარა და ეს უფრო მტკიცე და ჭეშმარიტი ყოფილა, ვიდრე მაშინ, როცა ნება-სურვილით მისულან.

38.    არავინ მოიმიზეზოს ცოდვათა სიმძიმე და სიმრავლე და მონაზვნური ცხოვრების უღირსად არავინ მიიჩნიოს თავი იმ დროს, როცა ავხორცობის გამო იმდაბლებს თავს და ცოდვებს იმიზეზებს (შდრ. ფსალმ. 140. 4). სადაც დიდი წყლულია, შხამისგან გასაწმენდად იქ მკურნალობაც დიდია საჭირო, რადგან სამკურნალოდ ჯანმრთელები კი არა, ავადმყოფები მიდიან.

39.    ამქვეყნიურ მეფეს სამსახურებლად რომ მივეხმეთ, არ ვალოდინებდით, არც რაიმეს მოვიმიზეზებდით, არამედ ყველაფერს მივატოვებდით და მისკენ ვიჩქარებდით. ამიტომ გავუფრთხილდეთ მეუფეთა მეუფის, უფალთა უფლისა და ღმერთთა ღმერთის მოწოდებას, რომელიც ზეციური პატივისკენ გვიხმობს; ნუ უგულებელვყოფთ და ნუ გავექცევით მას მცონარებისა და სიზარმაცის გამო, რათა მისი დიდებული საყდრის წინაშე შერცხვენილნი და უპასუხონი არ აღმოვჩნდეთ.

40.    ამქვეყნიური საქმეებითა და საზრუნავით ბორკილასხმულებსაც შეუძლიათ სიარული, თუმცა კი ძნელად. ფეხებზე ბორკილდადებულებიც დადიან, მაგრამ ხშირად ეცემიან და შავდებიან კიდეც.

41.    ვინც ერშია, დაუქორწინებელია და მხოლოდ ამა სოფლის საქმეებით არის შეკრული, იმ კაცს ჰგავს, ვისაც მხოლოდ ხელები აქვს შეკრული. ამიტომ, როცა მონაზვნობას მოისურვებს, ამ გზას დაუბრკოლებლად შეუძლია შეუდგეს. დაქორწინებული კი ხელფეხშეკრულს ჰგავს.

42.    ზოგიერთმა, ერში დაუდევარ ცხოვრებას რომ ეწევა, მითხრა: „როგორ შეგვიძლია მონაზვნურ ცხოვრებას შევუდგეთ ისინი, რომლებიც დაქორწინებულები ვართ და სახელმწიფო სამსახურში ვიმყოფებით?“ მე ვუპასუხე: „როგორც შეგიძლიათ, ისე აკეთეთ სიკეთე: არავინ დააბეზღოთ, არაფერი მოიპაროთ, არავინ მოატყუოთ, არავისთან იამაყოთ, არავინ შეიძულოთ, ეკლესიაში ყოველთვის იარეთ, გლახაკებს წყალობა მიეცით, არავინ დააბრკოლოთ, სხვის საკუთრებას ნუ მიიტაცებთ, სხვას ნუ მოინდომებთ და თქვენი მეუღლეები იკმარეთ. თუ ყოველივე ამას გააკეთებთ, შორს არ იქნებით ცათა სასუფევლისგან“.

43.    სიხარულითა და შიშით შევუდგეთ მოღვაწეობას და მტრების ნუ შეგვეშინდება, რადგან ისინი მხოლოდ ჩვენი სულის სახეს უმზერენ, თუმცა ვერ ხედავენ.[8] თუ შიშისგან ნირწამხდარ სულს ნახავენ, მაშინ უფრო გაშმაგებით აღიჭურვებიან ჩვენს წინააღმდეგ, რადგან ხვდებიან ცბიერნი, რომ შევშინდით.

44.    მამაცურად შევებრძოლოთ მათ, რადგან გულმოდგინე მებრძოლს ვერავინ ებრძვის.

45.    უფალი თავისი განგებულებით ახალმოსულებს ბრძოლას უმსუბუქებს, რათა თავიდანვე ერში არ დაბრუნდნენ. ამიტომ, ქრისტეს მონებო, უფლის მიერ ყველას მარადის გიხაროდეთ! თქვენდამი მეუფის სიყვარულის პირველ ნიშნად ეს მიიჩნიეთ და გჯეროდეთ, რომ მან მოგიწოდათ თქვენ.

46.    ხშირად ღმერთი ასეც იქცევა: როცა მამაც სულს ნახავს, თავიდანვე დიდ ბრძოლებს დაუშვებს მასზე, რათა გვირგვინით სწრაფად შეამკოს.

47.    უფალმა  ამ სარბიელის სირთულე, უფრო მეტად, სიადვილე, ერისკაცებს დაუმალა, რადაგან ყველას რომ სცოდნოდა ეს, ბევრი აღარ გახდებოდა მონაზონი.

48.    ახალგაზრდობაში გაწეული შრომა გულმოდგინედ უძღვენი ქრისტეს და უვნებობის სიმდიდრით სიბერეში გაიხარე.

49.    ახალგაზრდობაში შეკრებილი შრომა სიბერეში დაუძლურებულებს  კვებავს და ნუგეშს სცემს. ჭაბუკნო, ვიშრომოთ და კეთილად ვიაროთ, რადაგან სიკვდილის ჟამი არავინ იცის.

50.    მრავალი უკეთური და ბოროტი, მზაკვარი და ცბიერი, ფხიზელი და ბოროტმზრახველი, უხორცო და უხილავი მტერი გვყავს დადარაჯებული, რომლებსაც ცეცხლი უპყრიათ ხელში და ამ ალით ღვთის ტაძრის დაწვას ლამობენ.

51.    დაე, არც ერთმა ახალგაზრდამ გაიზიაროს მტრების ჩაგონება, როცა ეუბნებიან: “ასე ნუ შემუსრავ და დააძაბუნებ სხეულს, რომ არ დასნეულდე და დაუძლურდე”; რადგან ახალგაზრდებს შორის ცოტაა ისეთი, ვისაც სხეულის სრული მოკვდინება სურს, თუმცა კი ბევრ ჭამასა და საამო საჭმელს განერიდება. ხოლო ეშმაკის მიზანი, რომელიც ამგვარ აზრებს უნერგავს, ის არის, რომ ბრძოლის დასაწყისშივე დაამარცხოს და ამის შემდგომ დასასრულიც ისეთივე იქნება, როგორიც დასაწყისი იყო.

52.    ვისაც ქრისტეს მონობა სურს, სულიერ მამათა რჩევით, უპირველეს ყოვლისა, გულმოდგინედ გამოიკვლიოს, თუ რომელი ადგილი, საქმე და ცხოვრების წესი მიესადაგება მის ცხოვრებას; რადგან კრებულში ცხოვრება ყველასთვის სასარგებლო არ არის ნაყროვანების გამო, არც დაყუდებაა ყველასთვის კარგი მრისხანების გამოისობით; არამედ თითოეულმა თავად განსაჯოს, თუ რისგან იძლევა.

53.    მონაზვნური ცხოვრების სამი სახე არსებობს: ან განშორებულად და განმარტოებით იღვაწოს, ან ერთ ან ორ ძმასთან ერთად დაეყუდოს, ან საძმოში მოთმინებით იჯდეს.

54.    სოლომონი „ეკლესიასტეში“ ამბობს: "ნუ მიაქცევ მარჯუენით, გინა თუ მარცხენით" (იგავნი 4. 27), არამედ სამეუფო გზით იარე, რადგან  ზემოთქმულიდან სწორედ შუა გზა არის ბევრისთვის შესაფერისი.

55.    ერთზე ნათქვამია, რომ ერთი საცოდავია, რადგან თუ მოწყენილობა, ან ძილი, ან უძლურება, ან სასოწარკვეთილება დაეუფლება (შდრ. ეკლესიასტე 4. 10), კაცთაგან შემწე არავინ ეყოლება. უფალი ამბობს: "სადაცა იყვნენ ორნი, გინა სამნი შეკრებულ სახელისა ჩემისათჳს, მუნ ვარ მე შორის მათსა" (მათე 18. 20).

56.    ვინ არის ბრძენი, სარწმუნო და სანატრელი მონაზონი? - ვინც სიკვდილამდე დაუშრეტლად დაიცვა მგზნებარება,  მარადდღე არ დამცხრალა და ცეცხლზე ცეცხლს უმატებდა, სურვილზე - სურვილს, მხურვალებაზე - მხურვალებას და გულმოდგინებაზე - გულმოდგინებას, ვიდრე წმიდა და უბიწო წარდგებოდა უფლის წინაშე, რომლისა არს დიდება აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.


სათნოებათა კიბის პირველი საფეხური: ვინც მასზე ავიდა, უკან აღარ ჩამოვიდეს.

-------------------------------------------------------------------------

[1] - რა არის ბუნების უარყოფა და მოძულება? - წმიდა მამა ლაპარაკობს შემდეგზე: თავდაპირველად ღმერთმა ჩვენი ბუნება უვნებელი და უბიწო შექმნა. მოგვცა ფიქრის უნარი სიკეთისა და სათნოების მოსაფიქრებლად. ასევე მოგვცა გულისწყრომის უნარი ეშმაკებისა და ვნებების მიმართ მრისხანების გამოსაჩენად. მოგვცა სურვილის უნარიც ჩვენი სურვილისა და წადიერების ცათა  სასუფევლისკენ წარსამართავად. მაგრამ ჩვენ ყოველი უნარი ცოდვისკენ წარვმართეთ და მოვიპოვეთ ბიწიერების სურვილი, ძმების მიმართ გულისწყრომა, მოვიფიქრეთ უკეთურება. ჩვენი ბუნებისთვის დამახასიათებელი სიკეთე ბოროტებით შევცვალეთ და ვნება ბუნებად ვიქციეთ. ჭეშმარიტად სძულს და ვნებულ ბუნებას უარყოფს ის, ვინც ჩვენი დაუდევრობის წყალობით ჩვენში დანერგილ ამ ვნებებს დევნის და ამარცხებს. აი, ეს, ვნებული ბუნების უარყოფა და ღვთის მიერ მოცემული თავდაპირველი უვნებელი ბუნების საძიებლად გასვლა, არის სოფლიდან ჭეშმარიტი გასვლა.

[2] - სულიერი ვნებებია: სიამაყე, ამპარტავნება, მრისხანება, წუხილი, მოწყენილობა, სიძულვილი და ამის მსგავსნი. ხორციელი ვნებებია: ნაყროვანება, ვერცხლისმოყვარეობა, სიძვა, ამქვეყნიურ საქმეთა სიყვარული. იმ ადამიანებს, რომლებსაც სულიერი ვნებები სძლევს, გულისხმისმყოფელი მოძღვარი სჭირდებათ. მოძღვარმა მათ მცირეოდენი ხორციელი ნუგეში უნდა მისცეს, რათა, როგორც მარხულებმა და მოღვაწეებმა, არ იამაყონ, და ზოგჯერ - მარხვით, ზოგჯერ კი განსვენებით გონივრულად უნდა განკურნოს მათი სნეულებები. ასეთი ადამიანები მოსეს წინამძღოლობით ეგვიპტიდან გამოსულებს ჰგვანან; ხოლო რომლებსაც ხორციელი ვნებები სძლევთ, ისეთი წინამძღვარი ესაჭიროებათ, თითქმის უხორცო ანგელოზთა მსგავს ცხოვრებას რომ ეწევა მარხვით, ხორცისადმი მკაცრიAდა ულმობელი დამოკიდებულებით. ასეთები სოდომიდან გამოსულებს ჰგვანან. მამა იოანემ ეგვიპტე სულიერ ვნებათა სახედ წარმოადგინა, ხოლო სოდომი - ხორციელ ვნებათა სახედ.

[3] - რატომაა ძნელი, რთული და მსუბუქი? - ძნელი ნათქვამია გრძნობების დაცვაზე, რადგან გრძნობების დაცვა ძნელია მისთვის, ვინც მათ მიშვებას იყო დაჩვეული. რთული ნათქვამია მოღვაწეობაზე, ხორცთა დამდაბლებასა და ხანგრძლივი ჩვეულებების უარყოფაზე, მსუბუქი კი - ღვთის სასოებასა და საუკუნო სიკეთეზე.

[4] - მდოგვი? - სათნოებათა სირთულის სახეა.

[5] - შიში ორგვარია: ახალბედათა და სრულყოფილთა. ამ შემთხვევაში დიდი მამა ახალბედათა შიშზე საუბრობს. როცა კაცი ცოდვაში იმყოფება, ეშინია, ცოდვებში არ მოკვდეს, და რათა ძველ ბოროტებაში არ ჩავარდეს, სოფლიდან მიდის და კეთილად იღვწის. როცა შიში მცირედ გაუნელდება, კვლავ სიზარმაცე ეუფლება, ვინაიდან სიმტკიცე აკლია. ასე ემსგავსება ის ჩამქრალ საკმეველს: იწყებს მოღვაწეობით და ხდება ზარმაცი.

[6] - რომლებიც ქვაზე ალიზით აშენებენ, ისინი არიან, სოფლიდან რომ გავიდნენ და დიდი სათნოებების შენება მორჩილების გარეშე დაიწყეს. და რადგან წინამძღვარი არ ჰყავდათ, დაუძლურდნენ და საძირკველი ვეღარ დაასრულეს, დიდი საქმეებით დაიწყეს და სიზარმაცეში ჩავარდნენ. რომლებიც ქვიშაზე აღმართავენ სვეტებს, ისინი არიან, სოფლიდან გასვლის შემდეგ განდეგილობას რომ შეუდგნენ, და ვინაიდან მორჩილების საძირკველი არ ჰქონდათ, წარმატებას ვერ მიაღწიეს. ხოლო რომლებიც მირბიან და ხურდებიან, ისინი არიან, მორჩილების კეთილ სარბიელზე რომ გავიდნენ და წარმატებას მიაღწიეს.

[7] - ვფიქრობ, ისეთ ადამიანებზე საუბრობს, რომლებიც მეფეს რაიმე დანაშაულის გამო განუდევნია მამულიდან. როცა მეფე იმ ქვეყანაში მისულა, სადაც დამნაშავეები გადაუსახლებიათ, ზოგიერთი მათგანი დაუბეზღებიათ, თითქოს რაიმე ცუდი ეთქვას მეფეზე. მეფეს ამ უკანასკნელთა მოყვანა უბრძანებია, ყოველივე გამოუკვლევია და როცა ვერანაირი დანაშაული უპოვია, ისინი გადასახლებიდან დაუბრუნებია, პატივი უცია და სუფრაზე თავის გვერდით მოუსვამს. სწორედ ამას შეადარა გარკვეული ჭირის გამოისობით სოფლიდან უნებური გასვლა, რომელიც ხშირად სასიკეთო აღმოჩენილა.

[8] - „სულის სახეში“ სულიერ ძალასა და საქმეებს გულისხმობს, რადგან ჩვენი მტრები, ეშმაკები, ჩვენივე სახის, საქმეებისა და საქციელის მიხედვით ხვდებიან, რას ვფიქრობთ. სხვაგვარად ჩვენს აზრებს ვერ გებულობენ. როცა ეშმაკები ჩვენს სულში თავიანთ უკეთურებას დათესავენ, სწორედ ამ გზით, ჩვენი საქმეებისა და საქციელის მიხედვით, ცდილობენ, გაიგონ, თუ როგორ მივიღეთ ეს თესლი.

 

თავი მეორე

ჩვენი ნეტარი მამის, იოანეს  თქმული ამა სოფლისა და მისი საქმეების სიძულვილისთვის

1.    ვინც ჭეშმარიტად შეიყვარა უფალი და ჭეშმარიტად ეძიებს საუკუნო სასუფეველს, ვინც ნამდვილად განიცდის ცოდვებს, ვისაც ჭეშმარიტად ახსოვს ტანჯვა და მარადიული სასჯელი, ვინც სიკვდილის შიში გულში ნამდვილად დაიმარხა, ის აღარ შეიყვარებს, არც იზრუნებს და არც იწუხებს რაიმე საჭიროებისთვის, ქონებისთვის, ნათესავებისა და ამქვეყნიური დიდებისთვის, არც მეგობრებისთვის, არც ძმებისთვის, არანაირი ამქვეყნიური საქმისთვის; არამედ ყოველივე ამის სიყვარულსა და ზრუნვას განიშორებს და მოიძულებს. უპირველეს ყოვლისა, საკუთარ ხორცს მოიძულებს და შიშველი და უზრუნველი მხნედ შეუდგება ქრისტეს, გამუდმებით ზეცისკენ ექნება მიპყრობილი თვალი და იქიდან დაელოდება შეწევნას. როგორც წმიდა ამბობს: ’’მიგდევდა სული ჩემი შემდგომად შენსა და მე შემეწია მარჯუენე შენი’’ (ფსალმ. 62. 8). ასევე სხვა სანატრელი ბრძანებს: ’’მე არა დავშუერ შედგომილი შენსა და დღესა კაცისასა გულმან არა მითქუა“, უფალო (იერემია 17. 16).

2.    დიდი სირცხვილი იქნება, თუ ყოველივე ზემოთქმულზე უარს ვიტყვით მას შემდეგ, რაც კაცმა კი არა, უფალმა მოგვიწოდა და ისეთ საქმეებზე ვიზრუნებთ, ვერაფერს რომ გვარგებს ჭირის, ანუ სიკვდილის ჟამს. აი, ამაზე თქვა უფალმა: ვინც „ჰხედავნ იგი გარეშეუკუნ“, არა „წარემართოს სასუფეველსა ღმრთისასა“ (ლუკა 9. 62).

3.    იცოდა უფალმა, რომ სოფლიდან ახლად გამოსულები კეთილ წესს სწრაფად განვუდგებით ხოლმე და რომ ადვილად  დავბრუნდებით ერში, თუ ერისკაცებთან ურთიერთობა კვლავ გვექნება. ამიტომ, როდესაც სთხოვეს: "მიბრძანე მე პირველად მისლვად და დაფლვად მამისა ჩემისა’’, უფალმა უთხრა: "აცადენ მკუდარნი დაფლვად თჳსთა მკუდართა’’ (ლუკა 9. 59-60).

4.    ერიდან გამოსვლის შემდგომ ეშმაკები გვარწმუნებენ, შევნატროთ მოწყალე და ლმობიერ ერისკაცებს და საკუთარი თავი გავკიცხოთ იმისთვის, რომ მათნაირ სათნოებებს მოვაკლდით. სინამდვილეში კი მტრის განზრახვა ის არის, რომ ამაო, და არა ჭეშმარიტი, თავმდაბლობით ან კვლავ ერში დაგვაბრუნოს, ან, თუ მაინც მონასტერში დავრჩებით, სასოწარკვეთილებაში ჩაგვაგდოს.

5.    ზოგჯერ ერისკაცებს არაფრად მიიჩნევენ ამპარტავნების გამო; ზოგჯერ კი არაფრად მიიჩნევენ სასოწარკვეთილებისგან თავის დაღწევისა და იმედის მოხვეჭის მიზნით, როცა მათგან შორს არიან.

6.    მოვისმინოთ, რას ეუბნება უფალი ჭაბუკს, რომელიც ამბობდა, რომ ყველა მცნებას იცავდა: ~ერთიღა გაკლს შენ: ყოველი, რაჲცა გაქუს, განყიდე და მიეც გლახაკთა’’ (ლუკა 18. 22), თავად გახდი გლახაკი და სხვებისგან მიიღე მოწყალება.

7.    ვისაც გულმოდგინე მოღვაწეობა გვსურს, კარგად დავუფიქრდეთ უფლის სიტყვებს, როცა ერში მყოფ ცოცხლებს მკვდრები უწოდა და მავანს უთხრა, მკვდარი ერისკაცებისთვის თავი დაენებებინა, რათა თავიანთი ხორციელად მკვდრები მათვე დაემარხათ (შდრ. ლუკა 9. 6).[1]

8.    ჭაბუკს სიმდიდრე სრულიად არ უშლიდა ხელს ნათლისღებაში. ამიტომ სცდებიან ისინი, ვისაც ჰგონია, რომ უფალმა ჭაბუკს ქონების გაყიდვა ნათლისღებისთვის უბრძანა. დაე, ეს მოწმობა საკმარისი იყოს, რომ ჩვენი ცხოვრების სიდიადეში დავრწმუნდეთ.

9.    გასარკვევია: რატომაა, რომ ვინც ერში მღვიძარებაში, მარხვასა და შრომაში იმყოფება, როცა მონაზონი ხდება, სოფელს განშორდება და მისი საქმეების გამოსაცდელ ადგილზე მიდის, თავდაპირველ ცრუ და მოჩვენებით ღვაწლს[2] ვეღარ ასრულებს?!

10.    ერისკაცების მიერ დარგული ბევრი და სხვადასხვაგვარი სათნოების ნერგი მინახავს, ამპარტავნების მიერ ისე რომ ირწყვებოდა, როგორც ბინძური წყაროსგან,  თავმომწონეობის მიერ რომ იყო შემოთოხნილი და მისი ქვიშიანი ძირი სკორეთი რომ იყო გაპოხიერებული. მაგრამ როცა ხრიოკსა და კაცთაგან უვალ ადგილზე გადაურგავთ, ამპარტავნების მყრალი წყლით მორწყულნი მეყვსეულად გამხმარან, რადგან ამგვარ მორწყვას დაჩვეული ნერგი ჭეშმარიტი მოღვაწეობის გამოსაცდელ ხრიოკსა და უწყლო მიწაზე ვეღარ ხარობს.

11.    ვინც საკუთარი ნებით მოიძულა სოფელი - მწუხარებას განრიდებია; ხოლო ვისაც ჯერ კიდევ უყვარს რაიმე ხილული - კვლავ მწუხარებაშია. რადგან როგორ არ შეაწუხებს საყვარელი ნივთის მოკლება?!

12.    ყველაფერში დიდი სიფრთხილე გვმართებს, მაგრამ ყველაზე მეტად იმაში გამოვიჩინოთ გონიერება და სიფრთხილე, რის თქმასაც ვაპირებ:

13.    ბევრი მინახავს ერში, ხორციელი საზრუნავის, საქმის, შრომისა და მღვიძარების საშუალებით ხორცის განხურვებასა და აღბორგებას რომ განრიდებია; მაგრამ როცა მონაზვნები გამხდარან და უზრუნველები შექმნილან, საწყლები, ხორცთა აღძვრისგან შებილწულან.[3]

14.    ფრთხილად ვიყოთ, ვაითუ, ვიწრო და ჭირის გზით მივდივართო, გვეგონოს, სინამდვილეში კი, ფართო და ვრცელი გზით მივდიოდეთ და ვცდებოდეთ.

15.    ვიწრო გზა არის მუცლის დამშევა, ყოველღამით ლოცვაზე დგომა, წყლის გამოზომვით სმა, პურის ნაკლებობა, სირცხვილისა და ყვედრების მოთმენა, დაცინვისა და გაკიცხვის ატანა, ნების უარყოფა, შეურაცხყოფის დროს უდრტვინველობა, ჭირის მოთმენა, გინების ტვირთვა, შურის დათმენა, შეურაცხყოფის დროს ურისხველობა; როცა გვართმევენ და ჩვენ უსიტყვოდ ვაძლევთ; როცა ჩვენზე ძვირს ამბობენ და ჩვენ არ ვწუხვართ, ვითმენთ, ვპატიობთ და სამაგიეროს არ ვეძიებთ; როცა განგვიკითხავენ და ჩვენ უსიტყვოდ ვიმდაბლებთ მათ წინაშე თავს. აი, ეს არის მონაზვნობის ვიწრო გზა.

16.    ნეტარნი არიან, რომელნიც ზემონახსენები გზით მიდიან, "რამეთუ მათი არს სასუფეველი ცათა" (მათე 5. 3-12).

17.    ზეციურ ქორწილში გვირგვინით ვერავინ შევა, თუ პირველ, მეორე და მესამე უარყოფას არ აღასრულებს: პირველი არის ამა სოფლისგან, ქონებისა და ნათესავებისგან განშორება; მეორე - საკუთარი ნების უარყოფა; ხოლო მესამე - ამპარტავნებისგან განშორება, რასაც მორჩილება მოაქვს.

18.    "გამოვედით შორის მათსა და გამოეშორენით, იტყჳს უფალი, და არაწმიდასა[4] ნუ შეეხებით" (2 კორ. 6. 17). რადგან მათ შორის, აბა, ვის მოუხდენია სასწაული, აღუდგენია მკვდარი, ან ეშმაკი განუდევნია? – არავის! ეს ყველაფერი მონაზონთა საქმეა, რომელსაც სოფელი ვერც დაიტევს და არც შეუძლია, დაიტიოს. რომ შეძლებოდა, რაღა საჭირო იქნებოდა სოფლისგან განშორება და მონაზვნობა?!

19.    სოფლიდან გასვლის შემდეგ, როცა ეშმაკები მშობლებსა და ახლობლებს გაგვახსენებენ და ჩვენს გულებს გაახურებენ, მაშინ მათ წინააღმდეგ ლოცვით შევიარაღდეთ, საუკუნო ცეცხლი გავიხსენოთ და გავხურდეთ, რათა მისი გახსენებით გულში უადგილოდ დანთებული ცეცხლი ჩავაქროთ და საღმრთო ცეცხლი ავაგიზგიზოთ.

20.    სრულიად სცდება იგი, ვისაც ჰგონია, რომ რაიმე უარყო, მაგრამ მასთან განშორება აწუხებს.

21.    გულმოდგინედ იფხიზლონ და ყოველგვარ შვებასა და უკეთურებას განეშორონ ის ახალგაზრდები, რომლებსაც ხორციელი სიყვარულისა და შვებისკენ აქვთ მიდრეკილება და რომლებიც მონაზვნობას მოინდომებენ, რათა მათთვის ეს უკანასკნელი პირველზე უარესი არ აღმოჩნდეს.

22.    ვინც ხილულ თუ უხილავ ზღვაში ცურავს, ყველამ იცის, რომ ნავსადგურში გადარჩენაც შეიძლება და დაღუპვაც.[5]

23.    საცოდაობაა, როცა შუა ზღვას გადაურჩებიან და ნავსადგურში დაიხრჩობიან.


სათნოებათა კიბის მეორე საფეხური: რომლებმაც მასზე ფეხი დადგით, ლოთის მსგავსად გაიქეცით და ნუ დაემსგავსებით მის მეუღლეს.


------------------------------------------------------------------------------   

[1]
- სიკვდილი ორგვარია:@ხილული და უხილავი. არსებობს მკვდარი, რომელიც ხორციელად მოკვდა, და არსებობს სულიერად მკვდარიც, ანუ ისეთი, რომელიც ცხონების გზით არ მიდის.

[2]
- ცრუ მოღვაწეობა ისაა, როცა ადამიანი ქების გამო იღვწის, ხოლო ჭეშმარიტია, როცა ღვთისთვის მამათა სწავლების თანახმად იღვწის და ამბობს: „ჩემით არაფერს ვაკეთებ“. მამათა სწავლების შესაბამისად აღსრულებული მოღვაწეობა სრულყოფილიცაა და ამპარტავნებისგანაც დაცულია.

[3]
- ეს სიზარმაცის, გაუფრთხილებლობის, სიამაყისა და ურჩობის შედეგად ღვთის დაშვებით ხდება ჩვენდა ჭკუის სასწავლებლად და დასამდაბლებლად.

[4] - ამა ქვეყნის არაწმინდება არის ავხორცობა, ნივთების სიყვარული და დიდებისმოყვარეობა.

[5]
- სულიერ ნავსაყუდელში გონებით ცხონებას მოიპოვებენ, მაგრამ ასევე შესაძლებელია დაღუპვაც. თავად ნავსაყუდელი კი არ არის დამღუპველი, არამედ ნავსაყუდელში მყოფთაA დაუდევრობა. ვინც ღვაწლშია, ის გადარჩება და არ დაიღუპება.


თავი მესამე

უცხოობისთვის


1.    უცხოობა არის მშობლებისა და ყოველივე იმის უკანმოუხედავად დატოვება, რაც ერში ჩვენს კეთილ ზრახვებს წინ აღუდგებოდა და აბრკოლებდა.[1]

2.    უცხოობაში ყოფნა არის კადნიერებისგან განშორება, იდუმალი სიბრძნე, გაუმჟღავნებელი ცოდნა, დაფარული ცხოვრება, უხილავი გონება, უჩინარი ზრახვა, ყვედრებისა და შეურაცხყოფის წადილი, ჭირისა და შევიწროების სურვილი, საღმრთო სურვილის აღორძინება, ღვთის სიყვარულის გამრავლება, ამპარტავნების უარყოფა, დუმილის უფსკრული.

3.    ხშირად, დასაწყისში, ახლობლებისგან განშორების გულისთქმა ღვთაებრივი ცეცხლითა და ტრფიალებით ანთებს ადამიანს და ჭირისა და მწუხარების დათმენის სურვილს აღუძრავს; მაგრამ რამდენადაც დიდებული და სასურველია იგი, იმდენად დიდ დაფიქრებასა და განსჯას მოითხოვს, რადგან არა ყოველგვარი  უცხოობაა კარგი.

4.    უფლის სიტყვისამებრ, თუ ყველა წინასწარმეტყველი შეურაცხყოფილია თავის ქალაქსა და მამულში, ჩვენც ფრთხილად უნდა ვიყოთ, რომ უცხოობამ დიდებისმოყვარეობა არ მოგვიტანოს.[2]

5.    უცხოობა ყოველივესგან განშორებაა, როცა გონება განუშორებლად ღმერთთან იმყოფება.[3]

6.    ჭეშმარიტი უცხოობა არის გამუდმებული გლოვა და გლოვის სიყვარული.

7.    უცხოობაში იმყოფება ის, ვინც ახლობლებისა და  უცხოების სიყვარულს გაურბის.[4]

8.    როცა მონაზონი გახდები ან უცხოობაში იქნები, არ დაელოდო ამა სოფლის მოყვარე სულებს, რადგან სიკვდილი ქურდივით სულმოკლეა და არავის ადროვებს.

9.    მრავალმა მოიწადინა ზარმაცების ცხონება, მაგრამ მათთან ერთად წარწყმდა, როცა დროთა ვითარებაში მათი სულიერი ცეცხლი ჩაქრა და მხურვალება გაგრილდა.

10.    როცა ღვთიურ ცეცხლს მიიღებ, გაიქეცი, რადგან არ იცი, როდის ჩაქრება და სიბნელეში დაგტოვებს.

11.    ყველას კი არ განგვიკითხავენ, სხვები რომ ვერ ვაცხოვნეთ, მაგრამ ჩვენი თავის გამო - უეჭველად; რადგან, ძმებო, მოციქული ამბობს: "თითოეულმა თავისა თჳსისათჳს სიტყვა მისცეს ღმერთსა"; და ასევე ამბობს: "რომელი-ეგე ასწავებ მოყუასსა, თავსა თჳსსა არა ასწავებ?" (რომ. 2. 21)

12.    უცხოობაში ყოფნისას მიმოსვლისა და ავხორცობის ეშმაკს უფრთხილდი, რადგან უცხოობა მას საამისოდ მიზეზს აძლევს.

13.    კარგია ქონების არად ჩაგდება, ხოლო მისი დედა უცხოობაა.

14.    ვინც უფლის გამო გახდა უცხო, დაე, ნუღარ ესწრაფვის ხორციელსა და უსარგებლო სიყვარულს (ქონების მიმართ იქნება ეს, თუ ადამიანის), რათა ვნებებისთვის კი არ მიმოდიოდეს, არამედ უცხოობაში.

15.    ვინც სოფლისთვის უცხო გახდა, დაე, ნუღარ გაეკარება სოფელს, რადგან ვნებები უკან დაბრუნების მოყვარულნი არიან.

16.    ევა იძულებით განიდევნა სამოთხიდან, ხოლო მონაზონი ნებით გარბის თავისი მამულიდან და ქვეყნიდან; რადგან პირველი კვლავ ურჩების ხის ნაყოფის გასინჯვას მოისურვებდა, ხოლო მეორეს დღემუდამ ზიანს აყენებენ ნათესავები და მეგობრები.

17.    როგორც ცეცხლს, ისე გაექეცი იმ ადგილს, სადაც ცოდვით დაეცი, რადგან როცა ვერ ვხედავთ სიმწრის ნაყოფს, აღარც მისი ხშირი სურვილი გვეუფლება ხოლმე.

18.    ნურც ბოროტთა მთავრის ხრიკებისა და მზაკვრობის უცოდინარი იქნები: ის ჩაგვაგონებს, რომ დიდ სასყიდელს მივიღებთ, თუ ერის ხალხს არ განვშორდებით, დედაკაცებს შევხედავთ და თავს შევიკავებთ. მაგრამ არ შევცდეთ და პირიქით მოვიქცეთ.

19.    როცა გარკვეული დრო გავა მას შემდეგ, რაც ახლობლებს მოვშორდებით და მცირეოდენ ლმობიერებასა და შიშს მოვიპოვებთ, დიდებისმოყვარეობის ამაო ფიქრები გვეწვევა და კვლავ ერში დაბრუნებას ჩაგვაგონებს, რათა ადამიანებს სარგებლობა მოვუტანოთ და კარგი მაგალითი მივცეთ იმათ, ვისთვისაც ჩვენი ბოროტი საქმეები ცნობილი იყო და ბრკოლდებოდნენ; და თუ მცირეოდენი რამე ვიცით ან გონება გვიჭრის, მაშინ სულების გადასარჩენად გვირჩევს ერში დაბრუნებას, რათა რაც ნავსადგურში შეგვიგროვებია, შუაგულ ზღვაში დავაბნიოთ.

20.    ლოთის, და არა მისი ცოლის, მსგავსად გავიქცეთ, რადგან სული, რომელიც კვლავ იქ ბრუნდება, საიდანაც გამოიქცა, მარილს ემსგავსება და უძრავი ძეგლი ხდება.

21.    გაიქეცი ეგვიპტიდან, რადგან ეგვიპტეში კვლავ დაბრუნებულმა გულებმა უვნებობის ქვეყანა -იერუსალიმი - ვერ იხილეს.[5]

22.    ასეც მომხდარა: ზოგიერთი ჩვილი თავისი ქვეყნიდან გამოსულა და როცა სრულიად განწმენდილა, კვლავ უკან დაბრუნებულა, რათა საკუთარი თავის შემდეგ სხვებიც ეცხოვნებინა. თავისი ხალხის გამოსაყვანად ღმერთმა მოსეც, ეს ღვთისმხილველი, წარავლინა ეგვიპტეში, რომელიც არის სიბნელე და სადაც ამ უკანასკნელს მრავალი ნათესავი ჰყავდა.

23.    უმჯობესია მშობლების შეწუხება, ვიდრე უფლისა, რადგან მან დაგვბადა და გვაცხოვნა; ხოლო მშობლებს ხშირად დაუღუპავთ და სატანჯველად მიუციათ, ვინც ჰყვარებიათ.

24.    ჭეშმარიტი უცხოობა ისაა, როცა უცხო ხალხში გონივრულად, უხმოდ სხედან.

25.    იმის გამო კი არ მივდივართ, რომ ჩვენი ახლობლები და ქვეყანა გვძულს, არავითარ შემთხვევაში, არამედ იმ ზიანის გამო, ისინი რომ გვაყენებენ და მოღვაწეობაში გვაბრკოლებენ.

26.    ისევე, როგორც ყოველ კეთილ საქმეში, ამისი მაგალითიც თავად ქრისტემ მოგვცა: მანაც მრავალგზის მიატოვა ხორციელი ნათესავები, და როცა უთხრეს: "აჰა დედაჲ შენი და ძმანი შენნი... გეძიებენ შენ" (მარკოზი 3. 32), მან, კეთილმა მოძღვარმა და ჩვენმა უფალმა, მყისვე უვნებელი სიძულვილი აჩვენა და უთხრა: "რომელმან ყოს ნებაჲ ღმრთისაჲ, ესე არს ძმაჲ ჩემი და დაჲ ჩემი და დედაჲ ჩემი" (მარკოზი 3. 35).

27.    დაე, შენთვის ის იყოს მამა, ვინც ცოდვებს შენთან ერთად იტვირთავს, დაშვრება, დაგეხმარება და გაგაძლიერებს; დაე, ლმობიერება და ტირილი იყოს შენი დედა, რომელსაც შეუძლია, ცოდვის ჭუჭყისგან განგბანოს; ხოლო შენი ძმა ის იყოს, ვინც ზეცისკენ მიმავალ გზაზე შენთან ერთად დაშვრება და ივლის.

28.    მეუღლედ მუდმივ სიკვდილზე ფიქრი იყოლიე, საყვარელ შვილებად - გულის კვნესა, მონად - საკუთარი სხეული, ხოლო მეგობრებად - წმიდა ძალები, რომლებსაც სიკვდილის დროს შენთვის სარგებლობის მოტანა შეუძლიათ, თუ დაგიმეგობრდებიან. "ესე არს ნათესავი, რომელი ეძიებს უფალსა, ეძიებს ხილვად პირსა ღმრთისა იაკობისსა" (ფსალმ. 23. 6).

29.    ღმერთის სიყვარული მშობლების სიყვარულს აქრობს. ვინც ამბობს, რომ ორივეს დატევა შეუძლია, თავს იტყუებს, რადგან ვერ ხვდება, რასაც უფალი ბრძანებს: "ვერვის ხელ-ეწიფების ორთა უფალთა მონებად" (მათე 6. 24).

30.    უფალი ამბობს: "ნუ ჰგონებთ, ვითარმედ მოვედ მე მიფენად მშჳდობისა ქუეყანასა ზედა” (მათე 10. 34), ანუ მშვიდობისათვის დედ-მამასა და შვილებს შორის, ძმებს შორის, მათ შორის, რომელთაც ჩემი მონობა სწადიათ; არამედ მოვედი მტრობისა და მახვილისათვის, რათა ღვთისმოყვარე სოფლისმოყვარისგან გავყო, ნივთიერი - უნივთოსგან და  დიდებისმოყვარე - თავმდაბლისგან. უფალს ახარებს გაყოფა, რომელიც მისი სიყვარულის გამო ხდება.

31.    იხილე, იხილე და ფრთხილად იყავი, რათა ახლობლებსა და მშობლებთან ყოფნის მოყვარე არ აღმოჩნდე, როცა მთელ ქვეყანას წყალი დაფარავს; რომ კიდობნის გარეთ არ დარჩე და წარღვნის დროს სოფლისმოყვარეობის ადიდებულ წყალში არ დაიხრჩო.

32.    გულს ნუ აგიჩუყებს მშობლებისა და მეგობრების ცრემლები, რათა საუკუნოდ არ იტირო.

33.    როცა ახლობლები ფუტკრებივით, უფრო სწორად, კრაზანებივით, გარს მოგადგებიან და შენზე გოდებას დაიწყებენ, მაშინ სულიერი თვალები შენი საქმეებისა და სიკვდილისკენ დაჟინებით მიაპყარ, რათა ტკივილით ტკივილის არიდება შეძლო.

34.    ჩვენები, მაგრამ არა ჩვენები,[6] მზაკვრულად გვპირდებიან: “ყველაფერს გავაკეთებთ, რაც შენ გინდა და გიყვარს!” სინამდვილეში მათი განზრახვა ისაა, რომ კეთილ გზაზე დაგვაბრკოლონ და შემდეგ ძალით აგვასრულებინონ თავიანთი ნება.

35.    ჩვენი ქვეყნიდან ისეთ მკაცრ ადგილს მივაშუროთ, სადაც ხორციელი ნუგეში არ მოიპოვება და სადაც დიდებისმოყვარეობას კი არ მოვიხვეჭთ, არამედ თავმდაბლობას. თუ ასე არ ვიქცევით, მაშინ ვნებების ფრთებით დავფრინავთ.

36.    არ გაამჟღავნო, თუ ხელმწიფის ან ვინმე დიდებულის შვილი ხარ, რათა პირით სხვა არ თქვა და საქმით სხვა გააკეთო.

37.    არავინ მისცემია უცხოობას ისეთი მზადყოფნით, როგორც ის, დიდებული, რომელსაც ესმა: "გამოვედ ქუეყანისაგან შენისა, და ნათესავისაგან შენისა და სახლისაგან მამისა შენისა" (დაბადება 12. 1), და რომელსაც უცხოტომელთა და ბარბაროსთა ქვეყანაში მოუწოდეს.

38.    აბრაამის მსგავსად ხშირად უდიდებია უფალს უცხოობაში მყოფი ადამიანი სახელისა მისისათვის. მაგრამ უმჯობესია, თუ თავმდაბლობის ფარით აირიდებენ ასეთ დიდებას, მიუხედავად იმისა, რომ უფლისგანაა ბოძებული.

39.    როცა ეშმაკები რაიმე დიდი სათნოების გამო შეგვაქებენ, ხოლო ხალხი - უცხოობისთვის, მაშინ გავიხსენოთ, ვინც ზეციდან მიწაზე ჩამოვიდა და ჩვენს გამო უცხო გახდა, და მივხვდებით, უკუნითი უკუნისამდეც რომ ვიღვაწოთ და უცხოობაში ვიყოთ,  სამაგიეროს მაინც ვერასდროს მივაგებთ.

40.    ძალიან ძნელია და ცუდი ხორციელი ახლობლებისა თუ ვინმე უცხოს სიყვარული, რომლებსაც ჩვენი სოფელში დაბრუნება და ლმობიერების ცეცხლის სრულიად ჩაქრობა შეუძლიათ, თუ ამას დავუშვებთ.

41.    რამდენადაც შეუძლებელია ერთი თვალით ცაში ყურება და მეორით - მიწაზე, იმდენად შეუძლებელია, არ ევნოს სულს, რომელიც ფიქრებითა და სხეულით სრულიად არ გაუუცხოვდება თავის ახლობლებს.

42.    დიდი შრომითა და ღვაწლით ვიძენთ კეთილ ჩვეულებებს, მაგრამ რაც ხანგრძლივი შრომის შედეგად მოგვიპოვებია, ერთ წამში შეიძლება დავკარგოთ, რადგან "განხრწნიან წესთა კეთილთა ზრახვანი ბოროტნი~ (1 კორ. 15. 33).

43.    ვინც ერიდან გასვლის შემდეგ კვლავ ერისკაცებს უბრუნდება ან მათთან ახლოს იმყოფება, უეჭველად, ან იმავე საფრთხეში ჩავარდება, რაშიც იყო, ან მათი ყურებითა და მოსმენით მისი გული შეიბილწება, ან, თუ თავად არ შეიბილწება, იმათ განიკითხავს, ვინც შეიბილწა და ამგვარად თვითონაც შეიბილწება.

სიზმრებისთვის

44.    შეუძლებელია, დავფაროთ, რომ ჩვენი გონების შემეცნებითი უნარი არასრულყოფილია და სავსეა უცოდინარობით. სასა განასხვავებს საჭმელს, ხოლო ყური სიტყვების აზრს სცნობს; თვალის უძლურებას მზე წარმოაჩენს, ხოლო სულიერ უგუნურებას - სიტყვები. მაგრამ სიყვარული ადამიანს მის შესაძლებლობებზე მეტს აკეთებინებს. ამიტომ ვიტყვი, რასაც მივმხვდარვარ. ვფიქრობ, მაგრამ არ ვამტკიცებ და განვაჩინებ, რომ  უცხოობაში წასვლის შემდეგ სიზმრები გვებრძვის. ამიტომ უცხოობაზე საუბრისას ამ თავში მცირე რამ სიზმრებზეც მინდა, ვთქვა, რათა მზაკვარი მტრების არც ამ ხრიკის უმეცარნი აღმოვჩნდეთ.

45.    სიზმარი არის გონების მოძრაობა სხეულის უძრაობის დროს.

46.    ოცნება არის მძინარე გონების დროს თვალის ცდომილება.

47.    ოცნება არის გონების გაკვირვება, როცა სხეულს ღვიძავს.

48.    ოცნება არის უსხეულო და არარსებული ხილვა.

49.    თუ რატომ მოვისურვე სიზმრებზე მსჯელობა თავში, რომელიც უცხოობაზეა, აშკარაა.

50.    როცა უფლისთვის დავტოვებთ სახლს, ნათესავებს, რაიმე სხვა საკუთრებას და ღვთის სიყვარულისთვის უცხოობას მივეცემით, მაშინ ეშმაკები სიზმრებით შეგვაშფოთებენ: გვაჩვენებენ ჩვენს ახლობლებს, თითქოს ან გლოვობენ, ან მომკვდარან, ან ჩვენი მიზეზით შეუპყრიათ და გასაჭირში არიან.

51.    ვისაც სიზმრების სჯერა, იმ კაცს ჰგავს, საკუთარ ჩრდილს რომ მისდევს და მისი დაჭერა მოუწადინებია.

52.    დიდებისმოყვარეობის ეშმაკები ძილში წინასწარმეტყველებენ. ისინი მომავალს გვაუწყებენ, მაგრამ მომავალი მართლა კი არ იციან, არამედ იტყუებიან: ან რაიმე სხვა საშუალებით იგებენ, რაც მოხდება; ან სადმე, სხვა ადგილას გაიგონებენ მის შესახებ, ან ნახავენ და რამდენადაც ხრიკები სჩვევიათ, მაშინვე მოდიან და გვიამბობენ. თუ მათი სიტყვისამებრ მოხდება - გაიხარებენ, და თუ არ მოხდება - არას ინაღვლებენ.

53.    როდესაც ნანახი სიზმრები აგვიხდება, გვიკვირს და ძლიერ ვამაყობთ, თითქოს ახლოს ვიყოთ წინასწარმეტყველების ნიჭთან.

54.    ის ხშირადაა იმათი წინასწარმეტყველი, რომლებიც ეშმაკს უჯერებენ; და ყოველთვის მატყუარა ჩანს იმათ თვალში, რომლებიც მას არაფრად აგდებენ.

55.    იგი სულია და ხედავს, რაც ჰაერში ხდება. შეიტყობს რა ვინმეს სიკვდილს, მიდის, უგუნურებს უამბობს და უწინასწარმეტყველებს.

56.    ეშმაკებს მომავლის წინასწარმეტყველური ცნობა არ აქვთ. მისნებსაც შეუძლიათ წინასწარ გამოიცნონ სიკვდილი.

57.    ისინი ხშირად იღებენ ნათლის ანგელოზებისა და მოწამეების სახეს, ძილში გვაჩვენებენ, თითქოს მათთან მივდიოდეთ და როცა ვიღვიძებთ, სიხარულითა და სიამაყით გვავსებენ.

58.    დაე, ეს იყოს მათი მხრიდან ცდუნების ნიშანი: ჭეშმარიტი ანგელოზები სატანჯველს, სასჯელს, სულისა და ხორცის გაყრას გვაჩვენებენ და როცა ვიღვიძებთ, შეძრწუნებულები, შეშინებულებიAდა შეწუხებულები ვართ ხოლმე.

59.    თუ ეშმაკებს ძილში დავუჯერებთ, მაშინ გაღვიძებულთ დაცინვას დაგვიწყებენ.

60.    ვისაც სიზმრების სჯერა - სრულიად გამოუცდელია, ხოლო ვისაც მათი საერთოდ არ სჯერა - ბრძენთა ბრძენია.

61.    ის სიზმრები დაიჯერე, რომლებიც სატანჯველსა და სასჯელს გაჩვენებს; მაგრამ თუ სასოწარკვეთილებამ დაგძლია, იცოდე, რომ ისიც ეშმაკისგან არის.


სათნოებათა კიბის მესამე საფეხური, რიცხობრივად წმიდა სამების თანასწორი. წმიდა სასამართლო დარბაზში შესული "ნურღარა მიხედავ მარჯულ, გინა მარცხულ" (მეორე სჯული 5. 32).

------------------------------------------------------------------------


[1] - რა აღუდგება წინ ჩვენს კეთილ ზრახვებს? - ნივთები, ქონება, საჭმელი, ნება, განცხრომა და ვნებები.

[2] - უცხოობას მაშინ მოაქვს დიდებისმოყვარეობა, როცა ადამიანი წარჩინებული ხალხის შვილად აჩვენებს თავს, კადნიერია და ამპარტავნობს.

[3] - წმიდა მამა ყოველგვარი ფიქრისა და ნებისგან განშორებაზე ლაპარაკობს, რადგან უსარგებლო იქნება ჩვენი უცხოობაში ყოფნა, თუ მათ არ მოვიშორებთ.

[4] - „ახლობლებში“ ჩვენს საკუთარ ნებას გულისხმობს, ხოლო „უცხოებში“ - გარეშე საქმეებს, როგორიცაა: საჭმელი, ნათესავები, მეგობრები და ა. შ.

[5] - ნახე, მარტო ფიქრი და სურვილიც კი როგორ სჯის ადამიანს?! არათუ საქმის, არამედ მარტოოდენ სურვილის გამო დაისაჯა ხალხი - ისინი ხორციელად კი არ დაბრუნებულან ეგვიპტეში, არამედ მხოლოდ სურვილი ჰქონდათ იქ დაბრუნებისა და ამიტომაც დაისაჯნენ აღთქმულ ქვეყანაში შეუსვლელობით. ნეტარი მამა იოანეც ამიტომ გვასწავლის, ვუფრთხოდეთ ბოროტ სურვილებს. ეგვიპტე ვნებებით დაბნელებული ამა სოფლის სახეა.

[6] - „ჩვენს“ ხორციელი ნათესაობის გამო ამბობს, ხოლო „არა ჩვენად“ იმიტომ იხსენიებს, რომ იმას არ გვეუბნებიან, რაც ჩვენი სულისთვის უმჯობესია. ასევე, ბოროტი აზრებიც ერთდროულად ჩვენიცაა და არა ჩვენიც. ჩვენი იმიტომ არის, რომ ჩვენში იმყოფება, ხოლო ჩვენი იმიტომ არ არის, რომ ეშმაკები ჩაგვაგონებენ.

 

თავი მეოთხე

წმიდა და ნეტარი მამის, იოანეს თქმული ყოვლადქებული და მშვენიერი მორჩილებისთვის

1.  დადგა ჟამი, ქრისტეს მოსაგრეებსა და მოღვაწეებზეც ვისაუბროთ, რადგან როგორც ყოველ ნაყოფს წინ უძღვის ყვავილი, ისე მორჩილებას - ხორცითა და ნებით უცხოობა. ამ ორი სათნოებით, როგორც ოქროს ორი ფრთით, დაუბრკოლებლად ზეცად ზე-აღიწევა სანატრელი მორჩილება. ალბათ, ამაზე გალობდა სულით შემოსილი წინასწარმეტყველი: "ვინმცა მცნა მე ფრთენი ვითარცა ტრედისანი, და აღვფრინდე“ ჩემი საქმეებით და „განვისუენო" (შდრ. ფსალმ. 54. 7) ხილვითა და თავმდაბლობით.

2. არც მამაცი მხედრების წესი დავივიწყოთ ჩვენს სიტყვაში და ვთქვათ, თუ როგორ უპყრიათ ღვთისა და მოძღვრის რწმენის ფარი, რითაც ყოველგვარ ურწმუნოებასა და მიმოსვლაზე ფიქრებს უკუაგდებენ; თუ როგორ აღმართავენ სულიერ მახვილს და სრულიად იკლავენ ნებას; სიმშვიდისა და მოთმინების ჯაჭვის პერანგით იმოსებიან; ვერ ვნებთ ლანძღვისა და შეურაცხყოფის ისრები; მხსნელ მუზარადად მოძღვრის ლოცვის საფარველი აქვთ და ორივე ფეხით კი არ დგანან, არამედ ერთი მსახურებისთვის წარუმართავთ, ხოლო მეორე -  ლოცვაზე უძრავად უდგათ.

3.  მორჩილება არის საკუთარი სულის სრული უარყოფა, რომელსაც ცხადად წარმოაჩენს ხორცი. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, მორჩილება არის ცოცხალი გონების მიერ სხეულის მოკვდინება.

4. მორჩილება არის კითხვა-გამოძიების გარეშე მოქმედება, ნებაყოფლობითი სიკვდილი, განსჯის გარეშე ცხოვრება, განსაცდელის  დროს უშფოთველობა, ღვთის წინაშე თავის გაუმართლებლობა, სიკვდილის უშიშრობა, ზღვაში უვნებელი ცურვა და ძილში მოგზაურობა.

5.  მორჩილება არის ნების საფლავი და თავმდაბლობის აღდგომა.

6.  ვინც მორჩილებით მოკვდა, ის არც პასუხს გასცემს, არც განარჩევს, რაც, მისი აზრით, კეთილია თუ ბოროტი. ვისაც ღვთის შიშით მისი სული მოუკლავს, ის აგებს მასზე პასუხს.

7.  მორჩილება არის სიბრძნის სიმდიდრის უარყოფა გონების სიმდიდრის დროსაც კი.

8.  სხეულის ასოებისა და სულიერი ნების კვდომის დასაწყისი ტანჯვა და ტკივილია, შუა გზა - ზოგჯერ ტკივილი და ზოგჯერ უმტკივნეულობა, ხოლო დასასრული - სრული უმტკივნეულობა და ტკივილის არცოდნა. და რადგან საკუთარი განაჩენის ტვირთვისა ეშინია, ამ ცოცხალსა და სანატრელ მკვდარს მხოლოდ მაშინ სტკივა და იტანჯება, როცა ხედავს, რომ საკუთარ ნებას მისდევს.

9. ვინც სულიერი მოწამეობის ამ ასპარეზზე გასასვლელად მზად ხართ, ვისაც  უფლის უღლის ტვირთვა გნებავთ, ვინც წინასწარ ცდილობთ, თქვენი ტვირთი სხვას შემოსდოთ ქედზე, ვისაც მონობის ხელწერილის ნებაყოფლობით დაწერა და სანაცვლოდ თავისუფლების მიღება გსურთ, ვინც სხვებს აუყვანიხართ ხელში და დიდ ზღვაზე გადაყავხართ, იცოდეთ, რომ მოკლე და რთულ გზას დასდგომიხართ, სადაც არ არის საცდური, გარდა იმისა, რომელსაც ურჩობა ჰქვია. ვინც სრულიად განუდგება მას (ურჩობას - რედ.) და არ მისდევს საკუთარ ნებას, რაც უნდა კარგი და სულიერი ეგონოს, ის სიარულის დაწყებამდე უკვე მისულა, რადგან მორჩილება სიცოცხლის ბოლომდე ყველაფერში საკუთარი თავის უნდობლობაა.

10. როცა დავაპირებთ, მდაბალი ზრახვებითა და საღმრთო ცხოვრებით ქედი მოვუდრიკოთ უფალს, თუ გონიერება და სიბრძნე გვაქვს, თავდაპირველად ესეც გამოვიძიოთ, გამოვიკვლიოთ და ვთქვათ: გამოვცადოთ წინამძღვარი, ვისაც უნდა გავყვეთ, რათა მესაჭის ნაცვლად მენავესთან არ მივიდეთ, მკურნალის ნაცვლად - სნეულთან, უვნებლის (აქ და ყველგან, უვნებელი - ვნებებისგან თავისუფალი - რედ.) ნაცვლად - ვნებულთან და შუაგულ ზღვაში ისე არ შევიდეთ, როგორც ნავსაყუდელში, და არ დავიხრჩოთ.

11. როცა ღვთისმსახურებისა და მორჩილების ასპარეზზე გავალთ, არავითარ შემთხვევაში არ განვიკითხოთ ჩვენი კეთილი მოძღვარი და წინამძღვარი, თუნდაც რომ რამე ადამიანური ნაკლი შევნიშნოთ. თუ განვიკითხავთ, ვიცოდეთ, რომ მისი მორჩილებისგან ვერანაირ სარგებელს ვპოვებთ.

12. ვისაც სურს, ყოველთვის გულწრფელად სჯეროდეს წინამძღვრის, დაე, მუდამ ახსოვდეს და წარუშლელად გულით ატაროს მისი სათნოებები. და როცა ეშმაკები უნდობლობას მოუვლენენ, გაიხსენოს მისი კეთილი საქმეები და უკუაგდოს ეს უკანასკნელნი; რადგან, რამდენადაც გულში სარწმუნოება მრავლდება, იმდენად სხეულიც მხნე და გულმოდგინე მსახურებაშია; ხოლო როცა ურწმუნოებით ბრკოლდებიან, ეცემიან. როგორც მოციქული ამბობს: “ყოველი, რომელი არა სარწმუნოებით არს, იგი ცოდვა არს" (რომ. 14. 23).

13. როცა მოძღვრის განკითხვის ფიქრები მოდის, გაექეცი, როგორც სიძვას, და ამ გველს არანაირი ადგილი დაუთმო, არამედ უთხარი ვეშაპს: “ჰოი, მაცდურო! მე კი არა ვარ ჩემი წინამძღვრის მსაჯული, არამედ ის არის ჩემი მსაჯული, რადგან მე კი არ მიტვირთავს მისი ტვირთი, არამედ მან იტვირთა - ჩემი”.

14. წმიდა მამებმა მარხვას საჭურველი უწოდეს, ლოცვას - ზღუდე, უბიწო ცრემლებს - საბანელი, ხოლო სანატრელ მორჩილებას  უწოდეს წამება, ურომლისოდაც ვერც ერთი ცოდვილი და ვნებებით შეპყრობილი იხილავს უფალს.[1]

15. ვინც მორჩილებაშია, თავად გამოაქვს განაჩენიც: თუ ღვთის გამო სრულ მორჩილებას იჩენს, თუნდაც რომ ასე არ ეგონოს, მაინც მთლიანად ჩამოხსნილი აქვს ტვირთი; თუ რაიმეს კვლავ თავისი ნებით აკეთებს, თუნდაც ეგონოს, რომ ტვირთისგან თავისუფალია, მაინც ზედ ჰკიდია.[2] კარგი იქნებოდა, თუ მოძღვარი არ დააყოვნებდა ასეთის მხილებას. თუ აყოვნებს და არ ამხელს, არც კი ვიცი, რა ვთქვა ამაზე.

16. ვინც უფლის მიერ მიამიტურ მორჩილებას იჩენს, კეთილი გზით მიდის, რადგან წვრილმანების ძიების შედეგად ეშმაკის მზაკვრობაში არ გაეხვევა.[3]

17. უპირველეს ყოვლისა, ჩვენს კეთილ მოძღვართან ვაღიაროთ ცოდვები და თუ გვიბრძანებს, ყველას წინაშეც ვაღიაროთ. როცა დაავადება თავს იჩენს, მას აღარ ამწვავებენ და კურნავენ.

18. ერთხელ ერთ მონასტერში მივედი და კეთილი მსაჯულისა და მწყემსის საშინელი სამსჯავრო ვიხილე. ჩემს იქ ყოფნაში ერთი ავაზაკი მოვიდა, მონაზვნობა უნდოდა. კეთილმა მწყემსმა და მკურნალმა უბრძანა, შვიდი დღე დაესვენა და მონასტრულ წესს გასცნობოდა. ერთი კვირის შემდეგ მწყემსმა თავისთან იხმო და ჰკითხა, სურდა თუ არა მათთან ყოფნა. როცა ნახა, მისი თანხმობა გულწრფელი იყო, გამოჰკითხა, რაც ერში ჰქონდა ჩადენილი. ავაზაკმა მაშინვე მხურვალედ აღიარა ცოდვები. მაშინ გამოსაცდელად უთხრა: ~მსურს, ყველა ძმასთან აღიარო მთელი ეს ცოდვები“.

19. ავაზაკს ჭეშმარიტად შეეძულებინა ცოდვები და არაფრად დაგიდევდა სირცხვილს. ის უყოყმანოდ დაჰპირდა ყოველივეს შესრულებას და უთხრა: "თუ გნებავს, ალექსანდრიაშიც ვიტყვი". მაშინ მწყემსმა ყველა მეტყველი ცხვარი ეკლესიაში შეკრიბა, სულ ორასოცდაათი. კვირა დღეს, ჟამისწირვაზე, სახარების წაკითხვის შემდეგ წმიდა მამამ მისი, უდანაშაულოდ გაკიცხულის, შემოყვანა ბრძანა. მას რამდენიმე ძმა მოათრევდა და მსუბუქად ურტყამდა. მისთვის ხელები ზურგსუკან შეეკრათ და ბეწვის ძაძით შეემოსათ. თავზე ნაცარი ეყარა. მისმა დანახვამ ყველა გააკვირვა და გოდება დაიწყეს, რადგან არავინ იცოდა, რა მოხდებოდა.

20. როცა ეკლესიის კარს მიუახლოვდა, წმიდა და ნეტარმა მამამ ხმამაღლა დაუძახა: "მანდ დადექ, რადგან აქ შემოსვლის ღირსი არ ხარ!" ავაზაკი გაშეშდა მწყემსის ხმის გაგონებაზე, რომელიც საკურხევლიდან გაისმა (ეს უკანასკნელი მოგვიანებით ფიცით გვარწმუნებდა, ქუხილის ხმა მეგონა და არა ადამიანისო). შიშისგან შეძრწუნებული და შეურვებული მაშინვე ძირს დავარდა და პირქვედამხობილი მიწას ცრემლებით ალტობდა. მაშინ საკვირველმა მკურნალმა, რომელმაც ყველაფერი გააკეთა ავაზაკის გადასარჩენად და ხსნისა და ჭეშმარიტი თავმდაბლობის მაგალითად აქცია ის, უბრძანა, ყველას წინაშე ეღიარებინა ჩადენილი ცოდვები.

21. ისიც ძრწოლით აღიარებდა თითოეულ ცოდვას, არა მარტო ხორციელსა და ბუნებრივს, არამედ არაბუნებრივსაც: ჯადოქრობას, მკვლელობასა და სხვა დანარჩენს, რომელთა მოსმენაც კი აღმაშფოთებელია. აღსარების შემდეგ მოძღვარმა მისი აღკვეცა და ძმებს შორის შერაცხვა ბრძანა.

22. მე გამაკვირვა წმიდა მამის სიბრძნემ და ცალკე ვკითხე, თუ რატომ მოიქცა ასე უცნაურად. ჭეშმარიტმა მკურნალმა მიპასუხა: „ასე ორი მიზეზის გამო მოვიქეცი:

23. უპირველეს ყოვლისა, იმიტომ, რომ ამგვარი სირცხვილით სამუდამო სირცხვილისგან მეხსნა ის. ასეც მოხდა! ის ჯერ კიდევ არ იყო მიწიდან წამომდგარი, ძმაო ოანე, როცა ცოდვათა შენდობა მიიღო.

24. ნუ შეგეპარება ამაში ეჭვი! ერთ-ერთმა იქ მდგომმა ძმამ მითხრა, რომ ვიღაც საშინელი კაცი იხილა, ვისაც ხელში დაწერილი ფურცელი და კალამი ეჭირა. როგორც კი მიწაზე დამხობილი ცოდვას იტყოდა, ის კალმით შლიდა. სამართლიანადაც, რადგან დაწერილია: "აღუარო ბრალი ჩემი უფალსა, და შენ მომიტევე მე უღმრთოებაჲ გულისა ჩემისაჲ" (ფსალმ. 31. 5).

25. მეორეც, ასე იმიტომ მოვიქეცი, რომ აქ არიან ისეთები, აუღიარებელი ცოდვები რომ აქვთ და მათ მაგალითი ვუჩვენე აღსარებაზე მოსასვლელად, ვინაიდან აღსარების გარეშე ვერავინ მიიღებს ცოდვათა შენდობას“.

26.მრავალი სხვა საკვირველი და აღნიშვნის ღირსი საქმე ვიხილე ამ მწყემსსა და მის სამწყსოსთან. შევეცდები, გაგაცნოთ მათი უმრავლესობა. რადგან იქ მცირე ხნით არ ვყოფილვარ, იმათ ცხოვრებას ვხედავდი, და მიკვირდა, თუ როგორ დამსგავსებოდნენ მიწიერები ზეციურებს. სიყვარულის ღვედს ისინი განუყრელად შეეკრა. საკვირველი იყო, რომ ყოველგვარი კადნიერება და უქმმეტყველება უცხო გამხდარიყო მათთვის და ყოველნაირად ცდილობდნენ, არაფრით შეეშფოთებინათ ძმის გონება. თუ ვინმე ძმის მოძულე გამოჩნდებოდა, ასეთს, როგორც დამნაშავეს, მწყემსი მაშინვე მოშორებით არსებულ მონასტერში აგზავნიდა, რადგან შეცოდებულებისთვის ცალკე იყო მონასტერი.

27. ერთხელ მასთან ერთმა ძმამ მეორეზე აუგად ილაპარაკა. ყოვლადწმიდა მამამ დაუყოვნებლივ მისი მონასტრიდან გაძევება ბრძანა. “დაუშვებელია, რომ მონასტერში ხილული ეშმაკიც იყოს და უხილავიც,” - თქვა მან.

28. საკვირველი და სასარგებლო საქმეები ვიხილე ამ წმიდა ადამიანებთან. ღვთის მიერ შეკრებილი და სიყვარულით შეკრული საძმო, რომელთა საქმეც და ხილვაც საკვირველი იყო, რადგან სათნოებებში საკუთარ თავს ისე წვრთნიდნენ და სწავლობდნენ, რომ იღუმენის თქმაც არ სჭირდებოდათ. ისინი თავად აღძრავდნენ ერთმანეთს საღვთო საქმისთვის, რადგან საღვთო წესი და საქმე საკუთარ წესად და ჩვეულებად გაეხადათ.

29. თუ იღუმენის არყოფნაში ვინმე აუგ საუბარს, ან განკითხვას, ან უქმ ლაპარაკს წამოიწყებდა, მეორე ძმა შეუმჩნევლად ანიშნებდა და დაამშვიდებდა; თუ ძმა გონს არ მოეგებოდა ან არ გაუგონებდა, ეს უკანასკნელი მუხლს მოუდრეკდა და გაეცლებოდა.

30. არასდროს ავიწყდებოდათ სიკვდილი და საუკუნო სასჯელი, უფრო მეტიც, ყოველთვის ამაზე საუბრობდნენ.

31. ვერ გავჩუმდები და გიამბობთ მათ მზარეულზე: როცა კი მას ვხედავდი, სულ დამწუხრებული იყო და მსახურების დროს ყოველთვის ტიროდა. ვთხოვე, ეამბნა, თუ როგორ გახდა ამ მადლის ღირსი. როცა ვაიძულე, მითხრა: “არასდროს მიფიქრია, რომ ადამიანებს ვემსახურები, და არა ღმერთს. ყოველგვარი დაყუდების უღირსად მიმაჩნია თავი და როცა ამ ცეცხლის ვუყურებ, ის საუკუნო ცეცხლი მახსენდება.”

32. მოვისმინოთ მათი სხვა სათნოებაც: ისინი არც ტრაპეზის დროს ანებებდნენ თავს სულიერ ღვაწლსა და ხედვას, არამედ ნეტარნი მათ შორის დაწესებული საიდუმლო ნიშნებით ერთმანეთს სულიერ ლოცვას შეახსენებდნენ. ასე არა მარტო ტრაპეზის დროს იქცეოდნენ, არამედ ყოველი შემთხვევისა და შეკრების ჟამს.

33. თუ ვინმე რამეს დააშავებდა, დანარჩენები ამ უკანასკნელს სთხოვდნენ, რომ იღუმენთან დალაპარაკების უფლება მიეცა, რათა მის ნაცვლად მიეღოთ კანონი და სასჯელი. ეს იცოდა იღუმენმა, ამიტომ ასეთებს მსუბუქ კანონს აძლევდა და ნამდვილ დამნაშავეს აღარც ეძიებდა.

34. სადღა იყო მათ შორის ადგილი უქმმეტყველებისა და კადნიერებისთვის? თუ ვინმე მოყვასს წაეკიდებოდა, მეორე ძმა მივიდოდა, მუხლს მოუდრეკდა და მრისხანებას დააცხრობდა. თუ შეატყობდა, რომ ერთმანეთის ძვირი ისევ ახსოვდათ, იღუმენის შემდგომ მეორე პირს უამბობდა და ისიც მზის ჩასვლამდე მათ შერიგებას ცდილობდა. თუ გაჯიუტდებონენ, სანამ არ შერიგდებოდნენ, უჭმელებს ტოვებდნენ ან მონასტრიდან აძევებდნენ. ამ მშვენიერ სიფრთხილეს ამაოდ როდი იჩენდნენ: იგი მათში უხვ ნაყოფს იღებდა.

35.ამ წმიდა ადამიანებს შორის ბევრი იყო მოღვაწე და დაფარულის მცნობელი, ბრძენი და თავმდაბალი. მათ შორის საშინელ და ანგელოზებრივ სანახაობას იხილავდით: მოხუცებულები და ხანდაზმულები მორჩილებისკენ ჩვილი ბავშვებივით გარბოდნენ და თავმდაბლობა საამაყოდ მიაჩნდათ.

36.იქ ვნახე ადამიანები, რომლებსაც მორჩილებაში ორმოცდაათ წელზე მეტი გაეტარებინათ და ვთხოვე, ეთქვათ, თუ რა ნაყოფი მიიღეს ამგვარი შრომის შედეგად. ზოგიერთებმა მითხრეს, რომ თავმდაბლობის უფსკრულს მიაღწიეს და მისი საშუალებით ყოველგვარი ბრძოლა უკუაგდეს; სხვებმა კი მითხრეს, რომ ლანძღვისა და შეურაცხყოფის მიმართ სრულ უგრძნობელობასა და უმტკივნეულობას განიცდიდნენ.

37.ამ კეთილად მოხსენებულ ხალხში ვნახე სხვებიც, სიბრძნით, ნებითა და ღვთის შეწევნით ანგელოზთა მსგავსი სიწრფელე და უმანკოება რომ მოეპოვებინათ. ისინი უგუნურ და პირუტყვის მსგავს ამა სოფლის ბერებს კი არ ჰგავდნენ, რომლებსაც ხალხი სულელებს უწოდებს, არამედ მათი გარეგნობა იყო საამო, ბრწყინვალე და სახიერი. მათი სიტყვა და ბუნება იყო არა მოჩვენებითი და ცბიერი, არამედ უბრალო და მხიარული, რასაც ბევრთან ვერ იხილავთ. როგორც უმანკო ყრმები, შინაგანად, სულიერად ღვთითა და წინამძღვრით სუნთქავდნენ და გონების თვალს ფხიზლად ადევნებდნენ ეშმაკებსა და ვნებებს.

38.ჰოი, წმიდაო მამაო და ღვთისმოყვარე კრებულო, მთელი ცხოვრება არ მეყოფა, სანატრელთა სათნოებისა და ანგელოსთა მსგავსი ცხოვრების შესახებ რომ გიამბოთ; მაგრამ კარგი იქნება, თუ ჩემი სიტყვებითა და სწავლით კი არა, არამედ მათი ოფლითა და შრომით შევამკობთ თქვენთვის ნათქვამ ჩვენს სიტყვას და საღმრთო შურით აღგძრავთ, რადგან, უდავოდ, უმდაბლესი უაღრესისგან შეიმკობა. მაგრამ, გევედრებით, არავის გეგონოთ, თითქოს რაიმე სიცრუეს ვწერდე, რადგან მცირედმორწმუნეობას სასარგებლოს წახდენა სჩვევია. ახლა კი ჩვენს სათქმელს დავუბრუნდეთ.

39.იყო ერთი აზნაური ქალაქ ალექსანდრიიდან, სახელად ისიდორე, რომელიც ზემოხსენებულ მონასტერში (სადაც მეც ვიმყოფებოდი) მონაზონი გახდა. წმიდა მწყემსმა მიიღო ის და როცა ნახა, რომ ფიცხი, ზარმაცი, ამაყი და ტრაბახა იყო, ნეტარმა კაცობრივ ხერხს მიმართა ეშმაკთა ვერაგობის წინააღმდეგ და ისიდორეს უთხრა: “თუ ქრისტეს უღლის ტვირთვა გსურს, მინდა, უპირველეს ყოვლისა, მორჩილება გასწავლო.” მან უპასუხა: “როგორც რკინა ემორჩილება მჭედელს, ისე მიმიცია თავი შენი მორჩილებისთვის, წმიდაო ღვთისაო.”

40.ნეტარს მოეწონა მისი პასუხი. რკინის მსგავს ისიდორეს გამოსაცდელად მაშინვე მისცა დავალება და უთხრა: “ძმაო, მსურს, რომ მონასტრის კართან დადგე, ყოველ შემსვლელსა და გამომსვლელს მუხლი მოუდრიკო და უთხრა: მამებო, ილოცეთ ჩემთვის, რადგან გიჟი და ნაღვლიანი ვარ.”

41.ის ისე დაემორჩილა მამას, როგორც ანგელოზი ემორჩილება უფალს. ასე გაატარა მან შვიდი წელი და თავმდაბლობასა და ლმობიერებას მიაღწია. შვიდი წლის შემდეგ ასეთი დიდი მოთმინების გამო ნეტარმა მისი ძმებს შორის შერაცხვა და კურთხევა მოისურვა.

მან კი ჩემი - უძლურისა - და სხვების შუამდგომლობით ნეტარს  სთხოვა, ნება დაერთო, ბოლომდე იმავე ღვაწლში დარჩენილიყო და ამა სოფლიდან მალე განსვლასა და აღსასრულზე ქარაგმულად მიანიშნა. ასეც მოხდა.

იღუმენმა იმავე მორჩილებაში დატოვა და ათი დღის შემდეგ ის უპატიობიდან დიდებისკენ, უფლის მიმართ მიიცვალა. გარდაცვალებიდან მეშვიდე დღეს მან მონასტრის მეკარეც წაიყვანა უფალთან, რადგან ნეტარს მისთვის აღთქმული ჰქონია: “თუ უფლის წინაშე კადნიერებას მოვიპოვებ, განუყრელად ჩემთან იქნები საუკუნო ცხოვრებაში და მალე წაგიყვან”. ნიშნად ურცხვენელი მორჩილებისა და ქრისტეს მსგავსი თავმდაბლობისა ასეც მოხდა.

42.სანამ ჯერ კიდევ ჩვენთან იყო, დიდ ისიდორეს ვკითხე, თუ რას ფიქრობდა გონებაში, როცა მონასტრის კართან იჯდა. მანაც, კეთილად მოხსენიებულმა, არ დაფარა სარგებელი და მითხრა: „თავდაპირველად თავს ჩავაგონებდი, რომ მონად ცოდვების გამო გამყიდეს და ჭირით, შრომითა და სისხლით ვიდრეკდი მუხლს.

როცა ერთი წელი გავიდა, გულში მწუხარება აღარ მქონდა და უფლისგან მორჩილებისა და შრომის სასყიდელს მოველოდი. როცა კიდევ ერთი წელი გავიდა, გულში სხვა რამეს ვფიქრობდი, კერძოდ, რომ მონასტერში ყოფნის, მამების დანახვისა და საუბრის, წმიდა საიდუმლოს ზიარებისა და ვინმეს სახის დანახვის ღირსი არ ვიყავი. შემსვლელსა და გამომსვლელს ამ აზრით ვუდრეკდი მუხლს, თვალებით მიწას დავჩერებოდი, გონება უფრო და უფრო მდაბლდებოდა და ყველას მხურვალე გულით ვთხოვდი ლოცვას.”

43.ერთ დღეს ამ დიდ მოძღვართან ერთად ტრაპეზზე ვიჯექი. მან წმიდა ბაგეები ყურთან მომიტანა და მითხრა: “გინდა, გაჩვენო ღრმად მოხუცებულის საღმრთო გონება?” მე ამის გაკეთება ვთხოვე. მაშინ მან, წმიდამ, მეორე სუფრიდან ერთ კაცს უხმო. მას ლავრენტი ერქვა, ორმოცდარვა წელი მონაზვნობაში გაეტარებინა და მღვდელთა უხუცესის შემდგომი ხუცესი იყო. ის ჩვენთან მოვიდა და იღუმენს დაუჩოქა. იღუმენმა აკურთხა, მაგრამ როცა ლავრენტი ფეხზე წამოდგა, არაფერი უთხრა, არამედ სუფრასთან ფეხზემდგომი უჭმელი დატოვა. ამ დროს ტრაპეზი ახალი დაწყებული იყო. ლავრენტი ასე, ფეხზემდგომი, დარჩა სუფრის ალაგებამდე. მისი შეხედვაც კი მრცხვენოდა, რადგან ძალიან მოხუცებული იყო, ოთხმოცდაორი წლისა. სუფრიდან რომ წამოვდექით, წმიდა მამამ ის ზემონახსენებ დიდ ისიდორესთან გაგზავნა ოცდამეცხრამეტე ფსალმუნის - “თმენით დაუთმე უფალსა” - სათქმელად.

მე ეს ამბავი უყურადღებოდ არ დავტოვე, ბერის აზრის გაგება მოვიწადინე და ვკითხე, თუ რას ფიქრობდა გულში, როცა სუფრასთან იდგა. მან მიპასუხა: „ვინაიდან მწყემსის მიმართ დიდი რწმენა მაქვს, გონებაში ის ქრისტედ მყავს წარმოდგენილი და არასდროს მიფიქრია, რომ ის მიბრძანებს, და არა ღმერთი. ამიტომ, მამა იოანე, ადამიანთა სუფრის წინ კი არ ვიდექი, არამედ ღვთის საკურთხევლის წინ და ღვთის წინაშე ვლოცულობდი. მწყემსისადმი დიდი რწმენისა და სიყვარულის გამო მასზე არანაირი ბოროტი აზრი არ მომსვლია. როგორც წერია, სიყვარული ბოროტს არ იხსენებს. იცოდე, მამა იოანე, თუ კაცს სიწრფელე სურს, მასთან მტერი ვერც ადგილს იპოვის და ვერც დროს.”

44.რანაირიც იყო კეთილი მწყემსი, მართალმა უფალმაც ისეთივე იკონომოსი მისცა - წმიდა და მშვიდი კაცი, როგორებიც იშვიათად არიან. ერთ დღეს მამა უმიზეზოდ განურისხდა მას და ამ უკანასკნელის ეკლესიიდან გაძევება ბრძანა. გავიგე, რომ ის უდანაშაულოა იმაში, რაშიც მწყემსი ბრალს სდებდა და მამას ცალკე ვუთხარი, რომ იკონომოსი უდანაშაულო იყო.

ხოლო ნეტარმა მიპასუხა: “მამაო, მეც ვიცი, რომ უდანაშაულოა, მაგრამ რამდენადაც მცირეწლოვანი მშიერი ყრმისთვის პირიდან პურის გამოტაცება არ ვარგა, იმდენადვე აზარალებს მწყემსის სული მის მორჩილებაში მყოფ მოღვაწეთა სულებს, თუ ამ უკანასკნელთა შესაძლებლობებიდან გამომდინარე ყოველთვის არ ცდილობს, მოაპოვებინოს გვირგვინები გინების, ან ყვედრების, ან შეურაცხყოფის, ან დამცირების გზით, ვინაიდან მწყემსს მათთვის სამი დიდი ზიანის მიყენება შეუძლია: პირველი - რადგან იმ სასაყიდელს დააკლებს, რომელიც მწყემსის გაწყრომისას ეძლევათ; მეორე - რადგან სხვისი სათნოებით სხვებისთვის სარგებლობის მოტანა შეეძლო და არ გააკეთა; მესამე და ყველაზე მძიმე - როცა მწყემსი, როგორც სათნოებს, გარკვეული ხნით უყურადღებოდ ტოვებს იმათ, რომლებიც მომთმენნი და მტვირთველნი ჩანან, ამ უკანასკნელთ არც ამხელს და არც საყვედურობს, ამგვარი მოპყრობით იმ სიმშვიდესა და მოთმინებას სპობს, რაც მათ აქვთ; რადგან მიწა, თუნდაც კარგი, ნაყოფიერი და პოხიერი იყოს, როცა გინებისა და ყვედრების წყალი მრავალგზის მოაკლდება, სიამაყის, სიძვისა და უშიშრობის ეკალსა და კუროსთავს აღმოაცენებს.

იცოდა ეს დიდმა მოციქულმა პავლემ და ამიტომ მისწერა ტიმოთეს: “ჟამითი უჟამოდ, ამხილე, შეჰრისხენ და ნუგეშინის-ეც“ (2 ტიმოთე 4. 2). მე უხუცესს ვუთხარი, რომ ჩვენი მოდგმა უძლურია და მართებული თუ უმართებულო მხილების შედეგად მრავალი ბრკოლდება და სრულიად განეშორება სამწყსოს.

ხოლო ყოვლადბრძენმა მიპასუხა: “სული, რომელიც ქრისტეს სიყვარულისთვის მწყემსთან სიყვარულით არის შეკრული და რწმენით განმსჭვალული, სიკვდილამდე არ მოშორდება მას, მით უმეტეს თუ მწყემსს რამე სატკივარისგან განუკურნავს ეს უკანასკნელი, და ყოველთვის ემახსოვრება: “არცა ანგელოზთა,.. არცა ძალთა... შემიძლოს ჩუენ განყენებად სიყუარულსა” ქრისტესა (რომ. 8. 38-39).

ვინც სიყვარულით ამგვარად არ განმტკიცებულა, შეკრულა და განმსჭვალულა, ვფიქრობ, ასეთი ადამიანის იმ ადგილას ყოფნა ფუჭია და უსარგებლო, რადგან ცრუ და არაჭეშმარიტ მორჩილებას შესდგომია.” _ და არ ტყუოდა ეს დიდი მამა, არამედ ძლიერ განსწავლიდა და სრულყოფდა სამწყსოს და უბიწო მსხვერპლად სწირავდა ქრისტეს.

45.მოვისმინოთ ღვთის სიბრძნე და გაგვიკვირდეს მისი პოვნა თიხის ჭურჭელში: იქ ყოფნისას მაკვირვებდა ბევრი ახალმოსულის მოთმინება, რომელსაც წინამძღვრის ყვედრებისა და გინების მიმართ იჩენდნენ. ხშირად ისინი არამარტო წინამძღვრისგან ითმენდნენ დევნას, არამედ უმცროსებისგანაც. სარგებლობის მიღების მიზნით ამის შესახებ ერთ ძმას ვკითხე. მას მონასტერში თხუთმეტი წელი ჰქონდა გატარებული და კვიროსი ერქვა. რადგან ეს ძმა  ბუნებით დიდად ენადაუოკებელი ვინმე იყო, ვხედავდი, რომ ამ უკანასკნელს ძმები ყოველთვის შეურაცხყოფდნენ და მსახურებიც ხშირად აგდებდნენ ტრაპეზიდან.

“ძმაო კვიროს, - ვუთხარი მე, - ვხედავ, რომ ყოველდღე გაძევებენ სუფრიდან და ზოგჯერ უჭმელი იძინებ. რატომ?” მან მიპასუხა: “დამიჯერე, მამაო, მამები გულით კი არ აკეთებენ ამას, არამედ მცდიან, გამოვდგები თუ არა მონაზვნად. ვიცი მე უხუცესისა და მათი განზრახვა და ამიტომ ყველაფერს უმტკივნეულოდ ვითმენ. აი, უკვე თხუთმეტი წელია, რაც მახსოვს, მონასტერში მოსვლისთანავე რომ მითხრეს: მონაზვნობის მსურველებს ოცდაათ წლამდე გამოსცდიანო. და სწორადაც იქცევიან, რადგან წვრთნის გარეშე ვერც ოქრო გახდება სრულყოფილი.”

მონასტრიდან ჩემი წამოსვლის შემდეგ მხნე კვიროსმა ორი წელი იცოცხლა და უფალს მიაშურა. სულის აღმოსვლის ჟამს მამებისთვის უთქვამს: “ჩემო მამებო, მადლობელი ვარ ქრისტესი, და თქვენიც მადლობელი ვარ, რადგან მცდიდით რა ჩემი ცხონებისთვის, ჩვიდმეტი წლის განმავლობაში ეშმაკს აღარ გამოვუცდივარ.” აღესრულა ის როგორც მოწამე და კეთილმა მწყემსმა წმიდა მამების გვერდით დამარხა.

46.ბევრს დავაკლებ სიკეთის მოშურნეებს, თუ იმ მონასტრის მთავარდიაკვნის, მაკედონიოსის სათნოებაზე გავჩუმდები. მან, ქების ღირსმა, გამოცხადების დღესასწაულიდან ორი დღით ადრე გარკვეული საჭიროების გამო მწყემსს ალექსანდრიაში წასვლის ნებართვა სთხოვა და დღესასწაულამდე უკან დაბრუნება აღუთქვა.

მაგრამ სიკეთის მოძულე ეშმაკმა დიაკონი დააბრკოლა: როგორც იღუმენს აღუთქვა, დროულად ვერ დაბრუნდა და დღესასწაულის მეორე დღეს მოვიდა მონასტერში. იღუმენმა მას პატივი აჰყარა და ახალმოსულებთან გაამწესა. დიაკონმა მამის ბრძანება მოთმინებითა და სიხარულით მიიღო, თითქოს სხვა ვინმეს სჯიდნენო, და არა მას. ასე გაატარა მან ორმოცი დღე, რის შემდეგაც იღუმენმა კვლავ ძველ პატივში აიყვანა. ერთი დღის შემდეგ მან იღუმენს უწინდელ უპატიობაში დაბრუნება სთხოვა და უთხრა, რომ ქალაქში ყოფნისას მძიმე ცოდვა ჩაიდინა. უხუცესმა იცოდა, რომ ეს უკანასკნელი თავმდაბლობის გამო ეძიებდა უპატიობას და ნება დართო, კეთილი გულისთქმა აესრულებინა. და ვხედავდი მას, მოხუცსა და პატივის ღირსს, ჭაბუკებსა და ახალმოსულებს შორის, ყველას რომ ლოცვას სთხოვდა და ამბობდა, ურჩობის სიძვით დავეციო.

ხოლო დიდმა მაკედონიოსმა ცალკე მითხრა, თუ რისთვის მოისურვა ამგვარი სიმდაბლე: “არასდროს მიგრძვნია ბრძოლების ამგვარი შემსუბუქება და ღვთიური ნათლის სიტკბო, როგორც ამ დღეებში.

47.ანგელოზები არ ეცემიან, ხოლო ადამიანები რამდენჯერაც ეცემიან, მაშინვე დგებიან. ეშმაკები კი დაცემის შემდეგ არასდროს დგებიან.”

48.ვისაც მონასტრის იკონომოსობა ებარა, მან მითხრა: “სიჭაბუკეში როცა ჯორებს ვუვლიდი, სულიერი დაცემა შემემთხვა,[4] მაგრამ ვინაიდან ჩვეულებად მქონდა, არ დამემალა გველი ჩემში, კუდში ვტაცე ხელი და მკურნალს ვუჩვენე. ხოლო მან გამიღიმა, ლოყაში მსუბუქად გამარტყა და მითხრა: “წადი, შვილო, გააგრძელე, როგორც მსახურობდი და ნურაფრის გეშინია.” მხურვალე სარწმუნოებით დავუჯერე. რამდენიმე დღის შემდეგ დავრწმუნდი, რომ განვიკურნე და სიხარულითა და ძრწოლით განვაგრძე მსახურება.”

49.წესითა და საქმით ყოველი დაბადებული განსხვავდება ერთმანეთისგან. მსგავსადვე, კრებულში მყოფი ძმებიც განსხვავდებოდნენ ერმანეთისგან საქმითა და გონებით. ამიტომ, თუ მკურნალი ვინმეს შეატყობდა, რომ ერისკაცების წინაშე თავის გამოჩენა უყვარდა, ასეთს სტუმრის თანდასწრებით უსაყვედურებდნენ, შეარცხვენდნენ და დამამცირებელ სამუშაოს მიუჩენდნენ. ასე ექცეოდნენ, ვიდრე ერისკაცების დანახვაზე თავად არ გაიქცეოდა. ზებუნებრივი სანახაობა იყო: დიდებისმოყვარეობა თავად აძევებდა საკუთარ თავს და ხალხს ემალებოდა.

50.დაე, უფალმა არ მომაკლოს ამ სულიერი მამის ლოცვა: იმ წმიდა ადგილიდან ჩემს წამოსვლამდე ერთი კვირით ადრე მწყემსის შემდგომ მეორე პირმა უფლის მიერ განისვენა. საკვირველი ადამიანი იყო. მინა ერქვა. მონასტერში ორმოცდაცხრამეტი წელი გაეტარებინა და ყოველგვარი მსახურება აღესრულებინა. როცა წესისამებრ, მესამე დღეს გარდაცვლილისთვის მსახურებას აღვასრულებდით, უეცრად ცისკრის ლოცვაზე სურნელება დაიფრქვა და მთელი ის ადგილი აღავსო, სადაც წმიდა მინა იყო დაკრძალული. მაშინ მამამ სამარხის გახსნა ბრძანა და ვიხილეთ, რომ მას ორივე ფეხიდან, როგორც ორი წყაროდან, მირონი სდიოდა.

მაშინ იღუმენმა შეკრებილებს უთხრა: “იხილეთ, მისი შრომა და ფეხის ოფლი ღვთის წინაშე შეწირულია, როგორც ჭეშმარიტი მირონი.” მამებმა წმიდა მინას სხვა მრავალი კეთილი საქმის შესახებ მიამბეს. მითხრეს: ერთხელ იღუმენს მისდამი ღვთივმინიჭებული მოთმინების გამოცდა მოუწადინებია. როცა მინა მწუხრის დროს იღუმენთან მისულა, დაჩოქილს თაყვანი უცია და, ჩვეულების თანახმად, ლოცვა უთხოვია, მას ცისკრის დარეკვამდე მიწაზე დამხობილისთვის ყურადღება არ მიუქცევია და მხოლოდ ამის შემდგომ უკურთხებია. წამოდგომისას კი თვალთმაქცი და მოუთმენელი უწოდებია მისთვის; იცოდა წმიდა მამამ, რომ მინა მხნედ მოითმენდა და ამიტომ მოექცა ასე მრავალთა სარგებლობის მიზნით.

ხოლო წმიდა მინას მოწაფემ მითხრა: “ვკითხე, ხომ არ ჩაეძინა, როცა იღუმენის წინ იყო დამხობილი. მან მიპასუხა, რომ მიწაზე დამხობილმა მთელი დავითნი წაიკითხა.”

51.ვერ დავტოვებ სიტყვის გვირგვინს ზურმუხტით შეუმკობელს: ერთხელ რამდენიმე წმიდა ბერთან დაყუდებაზე წამოვიწყე საუბარი. მათ მხიარული და ალერსიანი სახით მომიგეს: „მამა იოანე, რადგან უძლურები და ნივთიერები ვართ, ჩვენთვის შესაფერის ცხოვრებას შევუდექით და გადავწყვიტეთ, ჩვენი უძლურებისდა შესაბამისად ჩავბმულიყავით ბრძოლაში. უფრო მსუბუქად ადამიანებთან ბრძოლა მივიჩნიეთ (რომლებიც ზოგჯერ მრისხანებენ, ზოგჯერ კი მშვიდდებიან და გვანუგეშებენ), ვიდრე ეშმაკებთან, რომლებიც ყოველთვის გაშმაგებით აღიჭურვებიან ჩვენს წინააღმდეგ.”

ამ წმიდა მამებიდან ერთ-ერთმა, რომელსაც ჩემდამი დიდი საღმრთო სიყვარული და კადნიერება ჰქონდა, მხიარულად და ტკბილად მითხრა: “ჰოი, ბრძენო, თუ შენში დამკვიდრებულია ძალა და საქმე იმისა, ვინაც თქვა: “ყოველივე ძალ-მიც განმაძლიერებლისა ჩემისა ქრისტეს მიერ” (ფილიპ. 4. 13), თუ ქალწული მარიამის მსგავსად შენზეც გარდამოსულია სულიწმიდა და სიწმინდის ცვარი, თუ მოთმინების ძალა ზეგარდამო გიფარავს, მორჩილებით ისე შემოირტყი წელი, როგორც ქრისტე ღმერთმა _ არდაგით, წამოდექი დაყუდების სერობიდან და მდაბალი გონებით დაბანე ძმებს ფეხები; შენი გონების კართან ძლიერი და ფხიზელი მეკარეები დააყენე; ძმების დაუცხრომელი მსახურებისას სხეულში დააოკე დაუოკებელი გონება; გონებით დაეყუდე, როცა მორჩილების აღსრულებისას სხეული დაუდგრომლად მიმოდის; ამბოხებულ ხალხში სულიერად მშვიდად იყავი; აღვირი ამოსდე მრისხანებისა და კამათის მოსურნე ენას; დღეში სამოცდაჩვიდმეტჯერ შეებრძოლე ბოროტსა და მძლავრ მუცელს და ჯვრის სახედ აღმართულ სულიერ ძელზე გააკარი; გრდემლივით განამტკიცე გონება, რათა გაკიცხვის, ყვედრების, დამცირებისა და გვემის დროს, როცა უროსა და კვერს დაჰკრავენ, არც დაირღვეს და არც დაილეწოს, არამედ იყოს გლუვი, უკორძო და დაუზიანებელი.

სამარცხვინო სამოსელივით განაგდე საკუთარი ნება; მისგან გაშიშვლებული მიდი მოღვაწეობის ადგილას, რასაც მცირედნი თუ აკეთებენ; შეიმოსე რწმენის ჯაჭვის პერანგი, რათა ურწმუნოებით არ შეიმუსროს და არც დაზიანდეს; ორივე ხელით გეჭიროს სიწმინდის აღვირი, ამოდებული კადნიერებისთვის, რომელიც არის უწესო შეხება.

თვალებს, რომლებიც ხორციელი სიკეთისა და მშვენიერების სანახავად მიმოდიან, სიკვდილზე ფიქრით ამოსდევ აღვირი; ჭიმით მოზიდე მოყვასის განმკითხველი გონება, საკუთარ თავზე ზრუნვისკენ მოაქციე და სიყვარული, ლმობიერება და მოწყალება მიეცი საქმედ. ჰოი, საყვარელო მამაო, “ამით ცნან ყოველთა” (იოანე 13. 35), რომ ქრისტეს ჭეშმარიტი მოწაფე ხარ, თუ ყველა ძმის მიმართ მტკიცე სიყვარული გექნება.

ამგვარად მოიქეცი კრებულში და ყოველთვის ისე სვი შეურაცხყოფის წყალი, როგორც ცხოვრების; რადგან, დავითმა როცა ცის ქვეშ არსებული ყოველგვარი სიყვარული და მშვენიერება განიცადა, ბოლოს გაკვირვებულმა თქვა: “რაჲმე კეთილ, ანუ რაჲმე შუენიერ, არამედ დამკჳდრებაჲ ძმათა ერთად?” (ფსალმ. 132. 1). და თუ ჯერ კიდევ ვერ გავხდით ამ სიკეთის - მოთმინებისა და მორჩილების - ღირსი, მაშინ უმჯობესია, საკუთარი უძლურება შევიცნოთ, მოღვაწეთა ასპარეზიდან შორს განვდგეთ, შევნატროთ ამ მოღვაწეებს და მათი მოთმინებისთვის ვილოცოთ“.

და მძლია ამ კეთილმა მამამ და მასწავლებელმა, რომელიც სიყვარულით მესაუბრებოდა სახარებისა და წინასწარმატყველთა მიხედვით, და, უდავოდ, უპირატესობა და გამარჯვება პატიოსანსა და დიდებულ მორჩილებს მივაკუთვნეთ.

52.წმიდანთა კიდევ ერთ სათნოებას ვახსენებ და თითქოს სამოთხიდან გამოვდიოდე, ამით დავასრულებ მათ საქმეებზე საუბარს. კვლავ ჩემი უსარგებლო და უვარგისი სიტყვებით მოგმართავთ, სიტყვებით, რომლებიც მათი სათნოებების ხილვისას შემიგროვებია.

53.ერთხელ, როცა ლოცვაზე ვიდექით, მწყემსმა დაინახა, რომ ორი ძმა ეკლესიაში ლაპარაკობდა. მათ შვიდი დღის განმავლობაში ეკლესიაში შეუსვლელობა და შემსვლელ-გამომსვლელთათვის მუხლის მოდრეკა უბრძანა. საკვირველი ის იყო, რომ ორივე ძმა მღვდელი გახლდათ.

54.შევამჩნიე, რომ ერთი ძმა სხვებზე უფრო გულმხურვალედ იდგა ხოლმე ლოცვაზე, განსაკუთრებით, ლოცვის დასაწყისში, თითქოს ვინმეს ელაპარაკებოდა. ამგვარი ქცევის ახსნა ვთხოვე. მანაც სარგებლობის მიზნით არ დამიმალა და მითხრა: "მამა იოანე, ჩვეულებად მაქვს, რომ გალობის დაწყებისთანავე მთელი გონება, სული და გული მოვიკრიბო, მოვუწოდო და მივმართო მათ: ~მოვედით, თაყვანის-ვსცეთ და შეუვრდეთ თვით ქრისტესა, მეუფესა და ღმერთსა ჩუენსა!"

55.ასევე შევამჩნიე, რომ მათი მეტრაპეზე სარტყელზე ჩამოკიდებულ პატარა წიგნაკს ატარებდა. როცა გამოვიკითხე, შევიტყვე, რომ შიგ თავის ზრახვებს იწერდა და მწყემსს უჩვენებდა ხოლმე. არა მარტო ის, არამედ იქ მყოფთაგან ბევრი იქცეოდა ამგვარად, რადგან ასეთი ყოფილა თურმე უხუცესის ბრძანება.

56.ერთხელ მწყემსმა ერთ-ერთი ძმა იმ მიზეზით გააძევა, რომ სხვა ძმას ყბედი და მრავლისმეტყველი უწოდა. ეს ძმა შვიდი დღე იდგა მონასტრის გარეთ და შენდობასა და მონასტერში დაბრუნებას ითხოვდა. სულთა მოყვარე იღუმენმა როცა შეიტყო, რომ მას არაფერი ეჭამა მთელი ამ შვიდი დღის განმავლობაში, შეუთვალა: "მონანულებთან გაგიშვებ, თუ მონასტერში ყოფნა გინდა”. და რა იხილა, ძმა სიხარულით დაეთანხმა, მისი მოშორებულ მონასტერში წაყვანა ბრძანა, სადაც ისინი იმყოფებოდნენ, რომლებიც ცოდვებს გლოვობდნენ. ვინაიდან ეს მონასტერი ვახსენე, მსურს, მცირეოდენი მასზეც ვთქვა.

57.დიდი მონასტრიდან ერთი მილის მოშორებით იყო ადგილი, რომელსაც საპყრობილე ერქვა. ეს გახლდათ ყოველგვარ ნუგეშს მოკლებული ადგილი, სადაც არანაირი ცეცხლი, ღვინო თუ ზეთი გამოიყენებოდა, გარდა პურისა და უმი ბალახისა. ამ მონასტერში იღუმენი იმათ აგზავნიდა, რომლებიც მონაზვნობის შემდეგ ცოდვით ეცემოდნენ. ამ უკანასკნელთ ის ცალ-ცალკე ან ორ-ორად ათავსებდა, როგორც ღმერთი ჩააგონებდა თითოეულ მათგანზე. ზედამხედველად მიჩენილი ჰყავდა დიდი მამა, სახელად ისააკი, რომელიც მისდამი რწმუნებულებს განუწყვეტელ ლოცვას ასწავლიდა და მოწყენილობის გასაფანტავად წნელებს აწნევინებდა.

ასეთია იმათი ცხოვრება და მოღვაწეობა, რომლებიც ჭეშმარიტად ეძიებენ “ხილვად პირსა ღმრთისა იაკობისსა" (ფსალმ. 23. 6).

58.ვისაც წმიდანთა ღვაწლი უკვირს, კარგად იქცევა; ვინც მათ საქმეებს დაეშურება, თავს იცხონებს; ხოლო ვისაც მთელი მათი ღვაწლის ერთბაშად აღსრულება სწადია, ცდება, რადგან ვერ შეძლებს.

59.რაჟამს ჩვენდა სამხილებლად ნათქვამი სიტყვები გულს გვატკენს, ჩვენი ცოდვები გავიხსენოთ, სანამ უფალი არ დაინახავს ტანჯვას, მისი სახელისთვის რომ ვითმენთ, არ აღხოცავს ჩვენს ცოდვებს და სიხარულად არ შეგვიცვლის მწველ გულისტკივილს, რადგან დაწერილია, თავის დროზე “მრავალთაებრ სალმობათა ჩემთა გულსა შინა ჩემსა ნუგეშინის-ცემათა შენთა ახარეს სულსა ჩემსა” (ფსალმ. 93. 19).

60.არ დაივიწყო, უფალს უთხრა: “რაოდენნი მიჩუენენ მე ჭირნი მრავალნი და ძჳრნი, და მომაქციე და მაცხოვნე მე, და უფსკრულთაგან ქუეყანისათა აღმომიყვანე მე” (ფსალმ. 70. 20) დაცემის შემდეგ.

61.ნეტარია ის მონაზონი, რომელიც უფლისთვის ყოველდღე ითმენს განსაცდელებსა და ვნებებს, რადგან მოწამეებთან ერთად იზეიმებს და ანგელოზებთან ერთად მოილხენს.

62.ნეტარია ის მონაზონი, ვინც, სანამ ცოცხალია, ყოველთვის შეურაცხყოფისა და ლანძღვის ღირსად მიიჩნევს საკუთარ თავს.

63.ნეტარია, ვინაც სრულიად მოაკვდინა საკუთარი ნება და სრულიად მიენდო თავის მოძღვარს, რადგან ჯვარცმულის მარჯვნივ დადგება.

ყველა, ვინც სამართლიანად თუ უსამართლოდ არ ღებულობს მოძღვრის მხილებას, საკუთარ ცხონებას უარყოფს; ხოლო ვინც ტკივილით ან უმტკივნეულოდ ითმენს მხილებას, ის მალე მიიღებს ცოდვათა შენდობას.

64.მოძღვრისადმი რწმენა და სიყვარული გონებით უჩვენე უფალს და თავად უფალი დაარწმუნებს მას უხილავად, შენი ნდობისა და სიყვარულის შესაბამისად შეგიტკბოს და შეგიყვაროს.

65.ვინც აღსარებით განაქიქებს ყოველგვარ გველს, ანუ ვნებებს, მას ჯეროვანი სარწმუნოება მოუპოვებია; ხოლო ვინც მათ უგზოობაში მალავს, თავს იკლავს.

66.ვისაც სურს, გაიგოს, აქვს თუ არა მოყვასის სიყვარული, მაშინ მიხვდება, როცა ძმის შეცდომებზე გულით იტირებს, მისი წარმატება და სიკეთე კი გაუხარდება.

67.ყველამ, ვისაც საკუთარი ნათქვამის დამტკიცება სურს, თუნდაც რომ სიმართლეს ამბობდეს, იცოდეს, რომ ეშმაკისეული სენითა და ვნებით შეუპყრია მტერს. თუ  თანასწორებს შორის იქცევა ასე, უფროსების მხილებით შეიძლება განიკურნოს; მაგრამ თუ უხუცესებსა და სულიერებთან იქცევა ამგვარად, მაშინ ადამიანები ვეღარ განკურნავენ მას.

68.ვინც სიტყვით არ არის მორჩილი, უეჭველია, ის არც საქმით გამოიჩენს მორჩილებას; რადგან ვინც მცირედში იჩენს ურწმუნოებას, დიდშიც ურწმუნო იქნება. ასეთი ამაოდ დაშვრება და მორჩილებისგან, გარდა სასჯელისა, ვერაფერს მიიღებს.

69.ვინც სულიერი მამის მორჩილებით განიწმინდა სინდისი, იცოდეთ, რომ მას სიკვდილი ძილის მსგავსად, უფრო სწორად, სიცოცხლედ ესახება და სასუფევლის გზას დასდგომია. დარწმუნებული იყავით, რომ ასეთი არ განიკითხება და მისთვის მოძღვარი აგებს პასუხს.

70.ვინც მოძღვრის ბრძანების გარეშე შეუდგა რამე საქმეს და ვნება შეემთხვა, მას კი არ დააბრალოს, ვინც საჭურველი მისცა, არამედ საკუთარ თავს, რადგან ცუდად გამოიყენა იარაღი; მას მტერთან საბრძოლველად მისცეს საჭურველი, ამ უკანასკნელმა კი გულში ჩაირტყა. და თუ მოძღვრის ბრძანებით უფლისთვის აიძულა თავი, გამოიჩინა ძალისხმევა და თავდაპირველად თავისი უძლურება მოძღვარს აცნობა, დარწმუნებული იყოს, რომ თუნდაც დაეცეს, არ მოკვდება.

71.ჰოი, საყვარელნო, დამავიწყდა, თქვენთვის კიდევ ერთი სათნოების პური მომერთმია: ვიხილე მორჩილები, რომლებიც თავად ლანძღავდნენ და შეურაცხყოფდნენ საკუთარ თავს, რათა მზად ყოფილიყვნენ და არ აღშფოთებულიყვნენ, როცა სხვები მიაყენებდნენ შეურაცხყოფას და გალანძღავდნენ.

72.ვისაც ყოველთვის ახსოვს, რომ აღსარება აქვს სათქმელი, მისთვის ეს ფიქრი გახდება ყოველგვარი ცოდვის აღვირი; ვინც აღსარებაზე არ ფიქრობს, უშიშრად სცოდავს, როგორც სიბნელეში.

73.რაჟამს მოძღვრისგან შორს ვართ, მის სახეს წარმოვისახავთ, წარმოვიდგენთ, თითქოს ჩვენთან არის და მისთვის მოუწონარ ყოველ სიტყვას, საუბარს, საჭმელსა თუ ძილს ვერიდებით, აი, მაშინ მიგვიღწევია უზაკველი მორჩილებისთვის.

74.მზაკვარ მოწაფეს მოძღვრის შორს ყოფნა ახარებს, ხოლო ჭეშმარიტ შვილს ეძნელება მოძღვრთან განშორება.

75.ერთხელ ერთ გამოცდილ მამას  ვკითხე, თუ როგორ მოიპოვა მორჩილებით სამუდამო თავმდაბლობა. მან მიპასუხა: "ჭეშმარიტმა მორჩილმა თუნდაც რომ მკვდრები აღადგინოს, ცრემლები მოიპოვოს ან ბრძოლათაგან გათავისუფლდეს, ფიქრობს, რომ ეს მადლი მოძღვრის ლოცვით მიეცა. ამგვარად მისთვის უცხო აღმოჩნდება ამპარტავნება. ან როგორ იამაყებს იმით, რაც, მისივე თქმით, თავად კი არა, სხვისი დახმარებით გააკეთა?!”

76.დაყუდებულისთვის უცხოა ზემოხსენებული, რადგან ამპარტავნებას ბევრი მიზეზი აქვს, დაარწმუნოს ის, თითქოს საკუთარი ძალისხმევით აკეთებდეს, რასაც აკეთებს.

77.ვინც მორჩილებაშია და ორ ბოროტებას[5] დაამარცხებს, სამარადისოდ ქრისტეს მორჩილი მონა იქნება.

78.ეშმაკი ძლიერ ებრძვის მორჩილებს: ზოგჯერ ოცნებით შებილწავს და გულს გაუქვავებს, უჩვეულოდ აღაშფოთებს, ცრემლს დაუშრეტს, უნაყოფოდ აქცევს, გახდის ნაყროვანს, ლოცვაში ზარმაცს, მძინარას, გონებას დაუბნელებს, რათა ათქმევინოს: “მორჩილებას არანაირი სარგებლობა მოაქვს, პირიქით, უფრო უკანაც მივდივართ”. ეშმაკი ასე ჩამოაშორებს მათ მოღვაწეობის სარბიელიდან და არ დაუშვებს, იფიქრონ, რომ თავმდაბლობის მოსაპოვებლად ხშირად სწორედ ღვთის განგებით გვერთმევა ის სულიერი საქმეები, რომლებიც ჩვენ კარგი გვგონია.

79.ზოგიერთს ბევრჯერ განუდევნია ეს ეშმაკი მოთმინებით, მაგრამ სანამ ამას იტყოდა, უკეთურების სხვა მრჩეველი მოსულა და სხვა სახით უცდია მისი ცდუნება.

80.მინახავს ზოგიერთი მორჩილი, მოძღვრის ლოცვით ლმობიერი, კეთილი, მმარხველი, მშვიდი, გულმოდგინე, ბრძოლათაგან თავისუფალი და გულმხურვალე რომ გამხდარა; მაგრამ მისულა მასთან ეშმაკი და უთქვამს: “ახლა შეგიძლია დაეყუდო და დაყუდებით სრულყოფილებასა და უვნებობას მიაღწევ”. და შემცდარა, როცა ნავსაყუდელიდან  შუა ზღვაში შესულა, საშინელი ღელვა ამტყდარა, ძლიერი ქარი ამოვარდნილა და, რადგან მესაჭე აღარ ჰყოლია, საცოდავად  დაღუპულა ამ მწარე და მყრალ ზღვაში.

81. ძალიან წყნარი ზღვის შემდეგ დიდი ღელვა და შფოთვა უნდა განვიცადოთ და ვიხილოთ.

82. შეუძლებელია, ზღვა არ აღელდეს, აიმღვრეს და შეშფოთდეს. ასე იშორებს ის მდინარეების, ე. ი. ვნებების მიერ მოტანილ ხეს, თივას, ყოველგვარ სიბინძურესა და სკორეს. ღელვის შემდეგ ნახავ, რა ძლიერ დამშვიდდება და დაწყნარდება ის.

83. მოწაფე, რომელიც თავის მამას ზოგჯერ ემორჩილება და ზოგჯერ - არა, იმ ადამიანს ჰგავს, ვინც ზოგჯერ - სამკურნალო საცხით და ზოგჯერ კირით მკურნალობს თვალს. როგორც დაწერილია: "უკეთუ ერთი აღაშენებდეს და ერთი დაარღვევდეს, რაჲ სარგებელ არს, გარნა შრომა ცუდი” (ზირაქი 34. 23).

84. ჰოი, მორჩილების შვილო, არ აცდუნო თავი ამპარტავნების სულით და როცა მოძღვართან აღსარებას იტყვი, სხვას არ გადააბრალო შენი ცოდვები, რადგან შეუძლებელია სირცხვილის გარეშე სირცხვილის თავიდან არიდება.

85. უჩვენე მკურნალს შენი წყლულები, ნუ შეგრცხვება და დაუფარავად უთხარი: ”მამაო, ეს სენი ჩემით შემეყარა, ჩემი სიზარმაცის, და არა სხვების გამო მაქვს წყლული. არავინაა ამ ბოროტების მიზეზი, არც კაცი, არც ხორცი, არც სხვა რამ, გარდა ჩემი სიზარმაცისა და მცონარებისა”. დაე, აღსარების დროს გქონდეს დამნაშავის სახე, ბაგეები და გონება. თავდადრეკილი დადექი მსაჯულის წინ და მიწას უყურე. თუ შესაძლებელია, ცრემლებით დაალტე მსაჯულისა და მკურნალის ფეხები, როგორც ქრისტესი. ეშმაკებს სჩვევიათ, ჩაგვაგონონ, ან საერთოდ არ ვთქვათ აღსარება, ან სხვებს დავაბრალოთ ჩვენი ცოდვები, ან ჩვენს შეცოდებებში სხვები დავადანაშაულოთ, თითქოს მათი მიზეზით ჩაგვედინოს ყოველივე.

86. თუ ყოველი საქმე ჩვევაში გადადის, მაშინ ცხადია, რომ სიკეთე მით უმეტეს გადავა, რადგან მას ძლიერ ეხმარება ღმერთი.

87. თუ მონაზვნობის დასაწყისში ყოველნაირად შეეცდები, დაითმინო გინება და შეურაცხყოფა, მაშინ სანატრელი განსვენების მოსაპოვებლად ხანგრძლივი შრომა არ დაგჭირდება, შვილო, და მორჩილების შედეგად საბოლოოდ მოწამეებთან დამკვიდრდები.

88. ისევე თავმდაბლად აღიარე ცოდვები მოძღვართან, როგორც ღვთის წინაშე; რადგან მინახავს დასჯილნი, რომელთა საბრალო შესახედაობას, აღიარებასა და ვედრებას მსაჯულის სისასტიკე მოუდრეკია და მისი გულისწყრომა წყალობად უქცევია. ნათლისღების წინ სწორედ ამიტომ სთხოვდა იოანე ნათლისმცემელი აღსარებას მასთან მიმავალ ხალხს. არათუ მას სჭირდებოდა მათი აღსარება, არამედ მათივე ცხონებისთვის იქცეოდა ასე.

89. ნუ გიკვირს, თუ აღსარების შემდეგაც შეგებრძოლება ვნებები. სიძვის ეშმაკთან უფრო ადვილია ბრძოლა, ვიდრე ამპარტავნების ბოროტთან.

90. საყვარელო, არ შეცდე და ნუ მოიხიბლები განდეგილთა და მოძღვართა ამბებით, რადგან შენ პირველმოწამე სტეფანეს გზით მიდიხარ შენი მორჩილებით.

91. არ გაექცე მორჩილებას, თუნდაც რომ დაეცე, რადგან სწორედ ამ დროს გჭირდება მკურნალი.

92. ვისაც შემწე ჰყავდა და მაინც წაიბორძიკა, ცხადია, შემწე რომ არ ჰყოლოდა, არათუ წაიბორძიკებდა, მოკვდებოდა კიდეც.

93. როცა ვეცემით, მაშინ ეშმაკებს მიზეზი ეძლევათ, მოდიან და დაყუდებას გვირჩევენ. სინამდვილეში მათი მიზანი ისაა, რომ დაცემისას იარები შეგვმატონ.

94. თუ მკურნალი გვეუბნება, რომ ჩვენი განკურნება არ შეუძლია, მაშინ მისი უძლურების გამო სხვა მკურნალი უნდა მოვძებნოთ, რადგან მცირედნი იკურნებიან მკურნალის გარეშე.

95. ვინ შემეწინააღმდეგება იმაში, რასაც ღრმად დარწმუნებელი ვიტყვი: ყოველი ნავი, რომელსაც მესაჭე ჰყავს და ღელვაში აღმოჩნდება, უეჭველად დაიღუპებოდა, მესაჭე რომ არ ჰყოლოდა.

96. მორჩილებისგან იშვება თავმდაბლობა, ხოლო თავმდაბლობისგან - უვნებობა. ნათქვამია: “რამეთუ სიმდაბლესა შინა ჩუენსა მომიჴსენნა ჩუენ უფალმან... და მიჴსნნა ჩუენ მტერთა ჩუენთაგან” (ფსალმ. 135. 23-24). რადგან ასეა, რაღა გვიშლის ხელს, ვთქვათ, რომ მორჩილებისგან იშვება უვნებობა, რომელიც აგვირგვინებს თავმდაბლობას. თავმდაბლობის დასაწყისი კი მორჩილებაა,[6] ისევე როგორც მოსე იყო სჯულის დასაბამი, ხოლო ასული (უვნებობა - რედ.) ისევე სრულყოფს დედას (მორჩილებას - რედ.), როგორც მარიამი[7] სრულყოფდა იუდეველთა კრებულს.

97. ღვთის დიდ სასჯელს იმსახურებენ ის ავადმყოფები, რომლებმაც მკურნალს მიმართეს, ბევრად უკეთ გახდნენ, მაგრამ ვიდრე სრულიად განიკურნებოდნენ, მიატოვეს ის და სხვა მკურნალს დაუწყეს ძებნა.

98.საყვარელო, ნუ გარბიხარ იმის ხელიდან, ვინც უფალს შეგწირა, რადგან მთელი შენი ცხოვრების განმავლობაში სხვა ვერავინ განგწმენდს იმდენად, როგორც ის გწმენდს შენ ყოველდღე.

99.გამოუცდელი სხვებს არ უნდა ჩამოშორდეს და მტერს მარტო არ უნდა შეებრძოლოს. ასევე, არ უნდა დაეყუდოს ის, ვინც ჯერ კიდევ გამოუცდელია და ვისთვისაც ჯერ კიდევ კარგად არ უსწავლებიათ სულიერ ვნებებთან ბრძოლა, რადგან პირველი ხორციელად მოკვდება, ხოლო მეორე - სულიერად.

100.წერილი ამბობს: “უმჯობეს არიან ორნი ერთისა” (ეკლესიასტე 4. 9), რაც იმას ნიშნავს, რომ სულიწმიდის ძალით შვილი მამასთან ერთად უნდა ებრძოდეს მტერს.

101.რომელი ჭაბუკიც გაურბის წინამძღვარს, სამწყსო - მწყემსს, გზააბნეული - მასწავლებელს, ბავშვი - მამას, სნეული – მკურნალს, ნავი - მესაჭეს, ყველა დაიღუპება. ასევე, ვინც შემწის გარეშე შეებრძოლება ეშმაკებს, ამ უკანასკნელთა ხელით მოკვდება.

102.სამკურნალოდ მისულისთვის ტკივილის შემსუბუქებაა განკურნების ნიშანი, მორჩილისთვის კი თავმდაბლობაა ვნებებისგან გათავისუფლების მაჩვენებელი. ხორციელად ავადმყოფები ტკივილის შემსუბუქებით ხვდებიან გამოჯანმრთელებას, ხოლო სულიერად სნეულები _ თავმდაბლობის მოპოვებით.

103.დაე, სინდისი იყოს შენთვის მორჩილების სარკე და ეს საკმარისი იქნება.

104.სულიერი მამის მორჩილ დაყუდებულს მხოლოდ ეშმაკები ებრძვიან, ხოლო საძმოში მყოფს ეშმაკებიც ებრძვიან და ადამიანებიც. პირველი სულ თავის მოძღვარს ხედავს და უფრო მეტადაც იცავს მის მცნებებს, მეორე კი მოძღვრის არყოფნისას მცირედ არღვევს მის ბრძანებებს. მაგრამ თუ ეს უკანასკნელი გულმოდგინებასა და მოთმინებას გამოიჩენს, ჭირთა დათმენის შედეგად მორჩილებაში დაშვებულ ამ ნაკლსაც შეავსებს და ორმაგ გვირგვინსაც მიიღებს.

105.ყოველმხრივ დავიცვათ თავი, რადგან ხომალდებით სავსე ნავსადგურშიც ადვილად იღუპება გემები. განსაკუთრებით ისე ვერიდოთ გულისწყრომასა და კადნიერებას, როგორც ჭიას, რომელიც ხის ხომალდებს ჩუმად ჭამს და ხვრეტს.

106.მოძღვართან სრული დუმილი და უმეცრება გამოვიჩინოთ, რადგან მდუმარე კაცი სიბრძნის შვილია და დიდ ცოდნას ფლობს.

107.მინახავს  ზოგიერთი მორჩილი, მოძღვრისთვის პირიდან რომ გამოუტაცია სიტყვა და მის მორჩილებასთან დაკავშირებით უიმედობას შევუპყრივარ; რადგან ვიხილე, რომ თავმდაბლობის ნაცვლად ამპარტავნება მოუპოვებია მორჩილებისგან.

108.ვინც მორჩილებაში ვართ, დიდი სიფრთიხლე, დაკვირვება და გონიერება უნდა გამოვიჩინოთ და ისე გამოვიძიოთ, თუ როდის არის საქმე ლოცვაზე უპირატესი, რადგან ამგვარი საქციელი ყოველთვის არ გვმართებს.

109.ფრთხილად იყავი და ნუ ეცდები, ძმებს უჩვენო, მათზე უკეთ თუ აკეთებ რამეს. თუ ასე მოიქცევი, ორ ბოროტებას ჩაიდენ: პირველი - თავის გამოჩენით ძმებს ავნებ და გულს ატკენ; მეორე - საკუთარ თავს უეჭველად მოუტან ამპარტავნებას.

110.სულით იყავი მოშურნე და ხორციელად არც სახით, არც სიტყვით გამოამჟღავნო. მხოლოდ მაშინ გამოაჩინე შენი გულმოდგინება, თუ მოყვასის განკითხვასა და შეურაცხყოფას დაანებებ თავს; თუ კვლავ განიკითხავ, მაშინ დანარჩენი ძმებივით იყავი და მათთან ნუ ამპარტავნობ.[8]

111.მინახავს გამოუცდელი მოწაფე, თავისი მოძღვრის სიქველით სხვებთან თავს რომ იწონებდა და ეგონა, რომ ამით ქებას დაიმსახურებდა; მაგრამ პირიქით მოხდა და თავი შეირცხვინა, რადგან ყველამ უთხრა: კეთილმა ხემ უნაყოფო რტო როგორ გამოიღოო.

112.მაშინ კი არ გვქვია მომთმენნი, როცა ჩვენი მამისგან ვითმენთ ყვედრებასა და შეურაცხყოფას, არამედ როცა ყველასგან ვითმენთ, რადგან მამის რიდი გვაქვს და ვალდებულიც ვართ, მოვუთმინოთ.

113.როგორც მაცოცხლებელ წყალს, ისეთივე მონდომებით დაეწაფე ყვედრებას ყველას ხელიდან, ვინც კი მოინდომებს, შეგასვას სიბილწისგან განწმენდელი წამალი. აი, მაშინ გამობრწყინდება შენი სულის სიწმინდე და ღვთიური ნათელი შენს გულს არ მოაკლდება.

114.არავინ მოიწონოს თავი, როცა სხვა ძმები ისვენებენ და თავად შრომობს, რადგან ქურდები გვახვევია თავს და ჩვენი შრომისა და ღვაწლის განადგურებას ცდილობენ.

115.გაიხსენე, რომელმაც თქვა: “ოდეს ჰყოთ ბრძანებული თქუენდა, თქუთ, ვითარმედ: მონანი ვართ უჴმარნი; რომელი თანა-გუედვა ყოფად, ვყავთ” (ლუკა 17. 10). ჩვენი შრომის საზღაურს კი ამ ქვეყნიდან წასვლის შემდეგ შევიტყობთ.

116.მონასტერი ცაა მიწაზე, ამიტომ ისეთი გული ვიქონიოთ, როგორიც ანგელოზებს აქვთ, რომლებიც უფალს ემსახურებიან.

117.ზოგჯერ ამ მიწიერ ცაში მყოფთა გულები ქვასავით ხდება, ზოგჯერ კი ლმობიერება განამხნევებს, რათა ეს უკანასკნელნი ამპარტავნებას განერიდონ და მათ შრომას ცრემლმა სცეს ნუგეში.

118.პატარა ცეცხლი ცვილს ალბობს. ხშირად პატარა შეურაცხყოფასაც სწრაფად მოულბია გული, მისი სისასტიკე და ულმობლობა აღუხოცავს და დაუტკბია ის.

119.ერთხელ ორი ადამიანი ვნახე, რომლებიც დაიმალნენ და ფარული ადგილიდან ადევნებდნენ თვალყურს მოღვაწეთა შრომასა და რუდუნებას; მაგრამ ერთს მათი მიბაძვა ეწადა და ამიტომ იქცეოდა ასე; ხოლო მეორე იმ მიზნით უთვალთვალებდა, რომ ხელსაყრელ შემთხვევაში ეს უკანასკნელი გაეკიცხა, გამოეაშკარავებინა და ღვთის მუშაკი კეთილი საქმისგან დაებრკოლებინა.

120.უგუნურივით არ გაჩუმდე იქ, სადაც არ უნდა დუმდე, რათა სხვები არ შეაშფოთო და გაამწარო. არც ნელა იარო და აკეთო რამე, როცა აჩქარებას გიბრძანებენ. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შეშლილებსა და უგუნურებზე უარესი აღმოჩნდები.

121.როგორც იობი ამბობს, “მესმეს ეგევითარი მრავალი” (იობი 16. 2), სნეულებისა და უძლურების მიზეზით რომ იჩენდნენ სინელეს. ვნახე ისეთებიც, ხშირად განგებ რომ დაუჩემებიათ იგი, და გამკვირვებია უკეთურების მრავალფეროვნება და მრავალგვარობა.

122.საძმოში მყოფი გალობიდან იმდენ სარგებელს ვერ პოვებს, რამდენსაც ცალკე, თავის სენაკში ლოცვით; რადგან ლოცვას გალობაზე მეტი შრომაც სჭირდება.

123.განუწყვეტლივ იბრძოლე გაფანტული გონების მოსაკრებად და, თუნდაც ხშირად გაგექცეს გონება, იმედი არ დაკარგო. ღმერთი მორჩილთაგან გონებაგაუფანტავ ლოცვას არ მოითხოვს.

124.არ იდარდო, რაჟამს გონება გაგეფანტება, არამედ გიხაროდეს, როცა აზრებს მოიკრებ. მხოლოდ ანგელოზებს ახასიათებთ გონების სრული გაუფანტაობა.

125.ვისაც გადაწყვეტილი აქვს, სიცოცხლის უკანასკნელ დღემდე არ განშორდეს მოღვაწეობის ადგილს, თუნდაც რომ ათასგზის მოკვდეს სულიერად თუ ხორციელად, მას მსგავსი რამ ადვილად არ შეემთხვევა. ეჭვიანი გული და ადგილის მიმართ უნდობლობაა ყოველთვის დაცემისა და დაბრკოლების მიზეზი.

126.ყველაფერში გამოუცდელია ის, ვისაც აქეთ-იქით სიარული უყვარს, რადგან არაფერია მოუთმენლობაზე უფრო უნაყოფო.

127.უცხო სამკურნალოში მისვლისას მოგზაურივით მოიქეცი და ჩუმად გამოიკვლიე იქაური ამბები. რაჟამს შეატყობ, რომ იქაურმა ოსტატებმა და მსახურებმა შენს დაავადებასა და სულიერ წყლულს არგეს, მაშინ მიდი მათთან და ანგელოზთა თანდასწრებით გაყიდე თავი თავმდაბლობის ოქროს ფასად, დაწერე მორჩილების ქარტია და მსახურების ხელწერილი.

128.დახიე შენი ნების ხელწერილი, რომელიც იმ სასყიდელს უარყოფს და აბნევს, რითაც ქრისტე უფალმა გამოგისყიდა.

129.დაე, ის ადგილი, სადაც დამკვიდრდები, შენთვის იყოს საფლავი დასაფლავებამდე, ვინაიდან საყოველთაო აღდგომამდე ვერავინ გამოვა საფლავიდან, და თუ გამოვა, ნახავ, რომ მოკვდება. ვევედროთ უფალს, რომ მსგავსი რამ გვაშოროს.

130.ზარმაცები ლოცვას არჩევენ, როცა მძიმე საქმეა შესასრულებელი; მსუბუქი საქმის დროს კი ლოცვას ისე გაურბიან, როგორც ცეცხლს.

131.ზოგიერთი საქმეს თავს ანებებს ძმის თხოვნისა და განსვენების გამო, სხვა კი - სიზარმაცის გამო; ზოგიერთი საქმეს ამპარტავნების გამო არ ანებებს თავს, ხოლო ზოგიერთი - მუყაითობისა და გულმოდგინების გამოისობით.

132.თუ რომელიმე ადგილას მისულს გამოკვლევის გარეშე მოგეწონა იქაურობა და დარჩენის აღთქმა დადე, შემდეგ კი სულის წარსაწყმედელი და უკურნებელი საქმეები იხილე, არ დააყოვნო იქიდან წამოსვლა. თუმცა გამოცდილი ყველაფერში გამოცდილია, ხოლო გამოუცდელი ყველაფერში გამოუცდელია.

133.ძვირის თქმა და ბევრი ლაპარაკი ერში მრავალ უთანხმოებას იწვევს. საძმოში კი ნაყროვანებაა მრავალი დაცემისა და შეურაცხყოფის მიზეზი.

134.თუ მუცელს დაეუფლები, ყველგან უვნებელი იქნები, სადაც უნდა დაჯდე; მაგრამ ვიდრე ის შენი უფალია, საფლავის გარდა ყველგან უბედურებაში აღმოჩნდები.

135.მორჩილთა თვალებს უფალი აძლევს სინათლეს, რათა მოძღვრის სათნოებები დაინახონ. ურჩთა თვალებს კი ეშმაკი აბნელებს მოძღვრის ნაკლის დასანახავად, რადგან ამგვარი მხედველობა მართლაც რომ სიბრმავეა.

136.ჰოი, ძმებო, თავმდაბლობისა და მორჩილების მშვენიერი მაგალითია ვერცხლისწყალი. ის ყველაზე ქვემოთ დაგორავს და არანაირი სიბინძურე ერევა.

137.მუყაითები ფრთხილად იყვნენ და არ განიკითხონ ზარმაცები, რათა მათზე მეტად არ დაისაჯონ! ჩემი აზრით, ლოთი იმიტომ გამართლდა, რომ ამგვარ ხალხში ცხოვრობდა და არსად ჩანს, მათ თუ განიკითხავდა.

138.ყოველთვის დავიცვათ სიმშვიდე და მდუმარება, განსაკუთრებით კი ლოცვის დროს, რადგან ეშმაკები შფოთით ცდილობენ ჩვენი ლოცვის წახდენას.

139.ვინც მორჩილებაშია, ის ხორცით დგას ადამიანთა წინაშე, მისი გონება კი  ლოცვით ცის კარზე რეკავს.

140.მორჩილის სულისთვის აბზინდის (ბალახის სახეობაა - რედ.) სიმწარესავითაა ლანძღვა, ყვედრება და მსგავსი რამეები; ხოლო ავხორცის სულისთვის თაფლივით ტკბილია ქება და პატივი. ახლა ორივე მათგანის ბუნება გამოვარკვიოთ: აბზინდა სხეულს ნაღვლისა და ბალღამისგან წმენდს, თაფლი კი ზრდის და ამრავლებს ნაღველს.

141.დაუფიქრებლად უნდა მივენდოთ მათ, რომლებმაც ღვთის გამო თავს იდეს ჩვენზე ზრუნვა და თუნდაც გვეგონოს, რომ ჩვენი სულისთვის რამე საზიანოს ამბობენ, მაინც დავუჯეროთ, რადგან ამ დროს, როგორც სიმდაბლის ბრძმედში, ისე გამოიცდება მათდამი ჩვენი რწმენა.

142.ჭეშმარიტი რწმენის ნიშანი ის არის, როცა შეუეჭვებლად ვემორჩილებით მოძღვარს, თუნდაც რომ მისი ბრძანება მოულოდნელი იყოს და მისი სასოება არ გვქონდეს.

143.ადრე ვთქვი, რომ მორჩილებისგან იშვება თავმდაბლობა, ხოლო თავმდაბლობისგან - განსჯა. როგორც დიდმა კასიანემ განსჯის შესახებ თავის სიტყვაში თქვა, განსჯისგან იშვება დაფარულთა ცნობა, ხოლო დაფარულთა ცნობისგან - მომავლის წინასწარი ცნობა. ვინ არ ივლის მორჩილების ამ კეთილ სარბიელზე, სადაც ამდენი სიკეთეა?!

144.ამაზე ამბობდა დიდი მგალობელი: მორჩილის გულში შენი სავალი გზა “განუმზადე სიტკბოებითა შენითა გლახაკსა, ღმერთო” (ფსალმ. 67. 11).

145.მთელი ცხოვრება არ დაივიწყო ის დიდი მოღვაწე, რომელსაც, მართალია, თვრამეტი წელი ხორციელი ყურით არ სმენია მოძღვრისგან “ცხონდი”, მაგრამ შინაგანი ყურით უფლისგან ყოველთვის ესმოდა არათუ “ცხონდი”, რომელიც თავისთავად ლოცვასა და გაურკვევლობას გამოხატავს, არამედ ესმოდა “უკვე ცხონდი”, რაც დადგენილებასა და უეჭველობას გამოხატავს.

146.ზოგიერთ მორჩილს თავი უცდუნებია: როცა მოძღვრისთვის სირბილე შეუტყვია, უთხოვია, საკუთარი ნებისაებრ მოქცეულიყო. მოძღვარსაც მიუშვია ის ნებაზე და არ აუკრძალავს, რისი კეთებაც უთხოვია. მორჩილს კი ეგონა, რომ მოძღვრის ბრძანებისამებრ იქცეოდა. ასეთები დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ სრულიად მოკლებულნი არიან მორჩილების გვირგვინს, რადგან მორჩილება მოძღვრის უნდობლობისა და საკუთარი ნების უარყოფაა.

147.ერთმა მოძღვრისგან ბრძანება მიიღო, შეიტყო მისი ნება, მიხვდა, რომ ამ საქმის გაკეთება მისთვის სასურველი არ იყო და არ გააკეთა. სხვა, თუმცა მიხვდა, რომ საქმე სასურველი არ იყო, მაინც უყოყმანოდ დაემორჩილა და შეასრულა ბრძანება. გამოსარკვევია, რომელი მათგანი მოიქცა სწორად.

148.შეუძლებელია, რომ ეშმაკი თავისი ნების საწინააღმდეგოდ მოიქცეს. დაე, ამაში მათ დაგვარწმუნონ, რომლებიც ზარმაცობენ და ერთ ადგილას არიან დაყუდებულნი ან საძმოში სხედან გაუნძრევლად.

149.დაე, რომელიმე ადგილას ჩვენი წარმატების ნიშანი ის იყოს, როცა ამ ადგილიდან წასვლის ბრძოლები დაგვეწყება. აბა, რატომ შეგვებრძოლება მტერი, თუ არ ხედავს, რომ მას ვებრძვით?!

150.არ შემშვენის იმის დამალვა და დუმილი, რაზეც გაჩუმება არ შეიძლება. იოანე საბაიტელმა, ამ ღვთისმოშიშმა, წმიდა და უბიწო კაცმა საბერძნეთიდან, მომითხრო ამბები, რომელთა მოსმენაც ღირს. ჰოი, წმიდაო! თავადაც იცი, რომ ამ კაცისთვის უცხო იყო ყოველგვარი ვნების სენი, ტყუილი და უწესო საქმე. მან მიამბო: “ასიის მონასტერში (წმიდა მამა ასიელი იყო) ერთი ძალიან ზარმაცი ბერი იყო. მას კი არ განვიკითხავ, არამედ მინდა, სიმართლე გიამბო.

ამ ბერს ერთი ახალგაზრდა მოწაფე ჰყავდა, სახელად აკაკი, რომელიც ბუნებით მიამიტი გახლდათ, მაგრამ გონებით იყო ბრძენი. მან იმდენი ბოროტება დაითმინა ბოროტი ბერისგან, რომ ბევრი მათგანის მოსმენაც კი გაკვირვებას იწვევს. ბერი მას არათუ აგინებდა და შეურაცხყოფდა, არამედ ყოველდღე სცემდა და გვემდა კიდეც.

ვხედავდი, რომ ნაყიდი მონის მსგავსად ყოველდღე დიდ გვემასა და უბედურებაში იყო ის. როცა შევხვდებოდი ხოლმე, ვეკითხებოდი: “ძმაო, აკაკი, როგორ ჩაიარა დღევანდელმა დღემ?” ის ხან გასიებულ თვალს მიჩვენებდა, ხან - ტყავგადაცლილ კისერს და ხანაც - გახეთქილ თავს. ვიცოდი, რომ სათნოების კეთილი მუშაკი იყო ის და ვეუბნებოდი: “საყვარელო, მოითმინე, სულგრძელობა გამოიჩინე და სარგებელს პოვებ!”

ცხრა წელი დაჰყო ამ უმოწყალო ბერთან, რის შემდგომაც გარდაიცვალა ძმა აკაკი და მივიდა უფალთან. დამარხეს მამათა საძვალეში. ხუთი დღის შემდეგ აკაკის მოძღვარი იქვე დამკვიდრებულ ერთ დიდ ბერთან მივიდა და უთხრა: “მამაო, ძმა აკაკი გარდაიცვალა.”ბერმა ეს რომ გაიგო, უპასუხა: “დამიჯერე, ბერო, არ მჯერა, რომ გარდაიცვალა.”

აკაკის მოძღვარმა მიუგო: “მოდი და ნახე!” ბერი წამოდგა და გაჰყვა მას. როცა საფლავს მიუახლოვდნენ, წმიდა ბერმა აკაკის, რომელიც სიკვდილის შემდგომაც ჭეშმარიტად ცოცხალი იყო, როგორც ცოცხალს, ისე მიმართა და ჰკითხა: “ძმაო აკაკი, მოკვდი?” მორჩილმა მოწაფემ სიკვდილის შემდეგაც მორჩილება გამოიჩინა და ბერს უპასუხა: “მამაო, როგორ შეიძლება მორჩილის სიკვდილი?!”

ეს რომ აკაკის მოძღვარმა გაიგონა, პირქვე დაემხო ტირილით, მონასტრის იღუმენს სამარხის ახლოს სენაკის აშენება სთხოვა და იქ სიწმინდესა და სიმდაბლეში გაატარა სიცოცხლის დარჩენილი დღეები, თან ძმებს ეუბნებოდა: კაცი მოვკალიო”.

მამა იოანე, ვფიქრობ, რომ ის, ვინც მკვდარს მიმართა და ვისაც მკვდარმა უპასუხა, თავად დიდი იოანე გახლდათ, რადგან მას სხვა ამბავიც მოუყოლია, სხვისთვის რომ გადაუბრალებია, მაგრამ როგორც საბოლოოდ დანამდვილებით შემიტყვია, თავად ყოფილა იმ საქმის მოქმედი.

151.მან ასევე მიამბო: “ასიაში, იმავე მონასტერში ერთ ძალიან მშვიდ, კეთილსა და წყნარ მონაზონს ჰყავდა მოწაფე. როცა მოწაფემ იხილა, რამდენად დიდ პატივისცემასა და უპატიობაში[9] ამყოფებდა მას ბერი, იფიქრა, რომ ამგვარი ყოფა ბევრი ადამიანისთვის საცთურს წარმოადგენდა და ბერს გაშვება სთხოვა. ვინაიდან ბერს სხვა მოწაფეც ჰყავდა, ძალიან აღარ გასძნელებია ამ უკანასკნელის გაშვება. წასვლისას მოწაფემ თან წაიღო მოძღვრის წერილი და პონტოს ქვეყანაში ერთ მონასტერს მიაშურა.

მონასტერში როცა მივიდა, მან პირველსავე ღამეს ჩვენება იხილა: თითქოს ვიღაც კაცები პასუხს სთხოვდნენ. საშინელი პასუხისგების შემდგომ აღმოჩნდა, რომ ასი ლიტრა ოქრო დარჩენოდა ვალად. როცა გაიღვიძა, ხილვაზე დაფიქრდა და თავისთვის თქვა: “ჰოი, საწყალო ანტიოხოზ (ასე ერქვა მას), დიდი ვალი გვმართებს!”

სამი წელი გაატარა მან ამ მონასტერში დიდ მორჩილებაში. როგორც უცხოელს, იქ მყოფი ძმები ძლიერ შეურაცხყოფდნენ და ავიწროებდნენ მას (მონასტერში მის გარდა არავინ იყო უცხოელი). და აი, ღამით კვლავ იხილა ჩვენება: თითქოს ვიღაც კაცმა ათი ლიტრა ვალის პატიების ხელწერილი მისცა.       როცა გამოეღვიძა და ნანახ სიზმარზე დაფიქრდა, თავისთვის თქვა: “ჯერჯერობით მხოლოდ ათი ლიტრა გადამიხდია. როდისღა შევძლებ დანარჩენის გადახდას?!” და თავის თავს მიმართა: “ჰოი, საწყალო ანტიოხოზ, უფრო მეტი შრომა და ყვედრების დათმენა გვამრთებს!” მას შემდეგ მან თავი მოისულელა და არ ცხრებოდა შრომისგან. შეუბრალებელი მამები კი, ხედავდნენ რა მის ამგვარ მორჩილებას, მონასტრის მთელ საქმეს მას ავალებდნენ და ისიც უხმოდ ასრულებდა.

ასე გაატარა მან ცამეტი წელი. და აი, კვლავ ის ადამიანები იხილა, რომლებიც პირველ ჩვენებაში სთხოვდნენ პასუხს. ამჯერად მთელი ვალის გადახდის ხელწერილი დაუწერეს. ასე ამბობდა ხოლმე ის: “რამდენჯერაც მონასტერში შემაწუხებდნენ, ვალს ვიხსენებდი და მხნედ ვითმენდი ყველაფერს.”

მამა იოანე, ყოველივე ეს ყოვლადბრძენმა იოანემ სხვისი სახელით მიამბო და საკუთარ თავს ანტიოხოზი უწოდა; მაგრამ თავად იყო ის, ვინც დიდი მოთმინების შედეგად ზემოხსენებული ხელწერილი დახია.

152.კვლავ მოვისმინოთ იმის შესახებ, თუ როგორი გონიერება მოიპოვა მან მორჩილების წყალობით. წმიდა საბას ლავრაში ყოფნისას მასთან სამი ახალგაზრდა მონაზონი მივიდა და დამოწაფება სთხოვა. ბერმა სიხარულით მიიღო ისინი, მგზავრობით დაღლილები დაასვენა, სამი დღის შემდეგ კი უთხრა: “ძმებო, სიმართლეს გეუბნებით, უძლური კაცი ვარ, სიძვა მძლევს და ვერც ერთ თქვენგანს ვერ მივიღებ.”

მაგრამ მათ იცოდნენ, როგორიც იყო ბერი და არ დაბრკოლებულან. ბევრი ევედრნენ, მაგრამ ბერი ვერ დაითანხმეს. მაშინ ფეხებში ჩაუვარდნენ და რჩევა სთხოვეს, თუ სად და როგორ სჯობდა მათთვის ყოფნა. ბერი მიხვდა, რომ ისინი  დარიგებას რწმენითა და მორჩილებით მიიღებდნენ და მაშინ ერთ-ერთ მათგანს უთხრა: “შვილო, უფალს სურს, ერთ ადგილას დაეყუდო და ერთ მამას დაემორჩილო.” მეორეს უთხრა: “წადი, ძმაო, გაყიდე ნება და ღმერთს მიეცი ის, აიღე ჯვარი, მოთმინებით იცხოვრე ძმათა კრებულში და ზეცაში დიდძალი საუნჯე გექნება.”

მესამეს უთხრა: “ყოველთვის ისე გახსოვდეს უფლის ეს სიტყვები, როგორც სუნთქვა: “რომელმან მოითმინოს სრულად, ცხონდეს.” წადი და თუ შესაძლებელია, კაცთა შორის ყველაზე მკაცრი და მამხილებელი მოძღვარი მოძებნე, დარჩი მასთან და ყოველდღე ისე სვი დამცირება და გინება, როგორც რძე და თაფლი.”

ძმამ ჰკითხა დიდ იოანეს: “მამაო, ის კაცი დაუდევარი რომ აღმოჩნდეს, როგორ მოვიქცე?” ბერმა უთხრა: “სიძვაშიც რომ ნახო, არ მოშორდე, არამედ შენს თავს უთხარი: “მეგობარო, რისთვის მოხვედი?” მაშინ ნახავ, როგორ განგშორდება ამპარტავნება და როგორ გაუჩინარდება გულქვაობა.”

153.ვისაც ღვთის შიშის მოხვეჭა გვსურს, მთელი ძალით ვიღვაწოთ, რათა იქ, სადაც სათნოება მოიპოვება, უკეთურება, ბოროტება, ცბიერება, მზაკვრობა და მრისხანება არ შევიძინოთ, რადგან ასეც ხდება ხოლმე, და არცაა გასაკვირი. სანამ კაცი მიწის მუშაა ან მენავე, მეფის მტრები მას არაფრად მიიჩნევენ და არც ებრძვიან; მაგრამ როცა ნახავენ, რომ ამ უკანასკნელმა ბეჭედი მიიღო, ხმალი, ფარი და ლახვარი აიღო, მაშინ კბილების ღრჭენით მივარდებიან და მის მოკვლას მოიწადინებენ. აი, ამიტომ არ უნდა დავიძინოთ და ფხიზლად უნდა ვიყოთ.

154.მინახავს უმანკო და მშვენიერი ჭაბუკები, რომლებიც სიბრძნის, ცოდნისა და სარგებლობის მისაღებად მისულან სასწავლებელში და რადგან სხვებს აჰყოლიან,  არაფერი შეუძენიათ გარდა ხრიკების, უკეთურებისა და უხეშობისა. ვისაც გონება აქვს, გაიგოს!

155.ვინც ოსტატდება, შეუძლებელია, რომ დღითიდღე წარმატებას არ აღწევდეს. ზოგიერთი ამ წარმატებას შეიცნობს, ზოგიერთი კი ღვთის განგებით - ვერა.

156.დაოსტატებული ვაჭარი ყოველ საღამოს აღრიცხავს დღის მოგებასა და დანაკარგს; მაგრამ ამას ვერ შეიტყობდა, ყოველთვის რომ არ იწერდეს და ამ გზით არ აკვირდებოდეს სარგებელს. ჩვენც ამგვარად უნდა მოვიქცეთ, ვინაიდან საკუთარ თავზე ყოველდღიური დაკვირვება გონებას ანათებს.[10]

157.როცა უგუნურს კიცხავენ ან საყვედურობენ, ატირდება და მაშინ ის ან თავის გამართლებას იწყებს, ან მყისვე მუხლს იდრეკს; მაგრამ თავმდაბლობით კი არ აკეთებს ამას, არამედ რათა აღარ უსაყვედურონ.

158.ჩუმად იყავი, როცა მოძღვარი გცემს და მიიღე სულის წამალი, ანუ, უკეთ რომ ვთქვათ, სიწმინდის მნათობი.

159.მაშინ ითხოვე პატიება, როცა მკურნალი დამშვიდდება. ვაითუ, გაწყრალმა შენი სინანული არ მიიღოს.

160.კრებულში მყოფი ყოველგვარ ვნებას შეებრძოლოს, განსაკუთრებით კი, ნაყროვანებასა და მრისხანებას, რადგან ხალხმრავლობაში აღნიშნული ვნებებისთვის ბევრი მიზეზი მოიპოვება.

161.მორჩილებს ეშმაკი ისეთი სათნოებების სურვილს შთააგონებს, რომელთა აღსრულებაც არ შეუძლიათ. ასევე, დაყუდებულებს ის ისეთ საქმეებს მოაფიქრებს, რომელთა კეთებაც არ მართებთ.

162.გამოიძიე გამოუცდელ მოწაფეთა გონება და მასში არასწორ აზრებს აღმოაჩენ, კერძოდ: დაყუდების, მკაცრი მარხვისა და გონებაგაუფანტავი ლოცვის სურვილს, დიდებისმოყვარეობის სიძულვილის, მუდმივ სიკვდილზე ფიქრის, მარადდღე ტირილის, ურისხველობის, სრული დუმილისა და სრული სიწმინდის წადილს, რომლებიც საღვთო განგებით დასაწყისში არ ეძლევათ ხოლმე. ამიტომ შემცდარა ზოგიერთი და ამაოდ მიუტოვებია მორჩილება, რადგან მტერს უცდუნებია ის, დაურწმუნებია რა, რომ ყოველივე აღნიშნული დროზე ადრე მოეძია. მტერი კი ამგვარად იმიტომ მოიქცა, რომ ამ უკანასკნელს არ მოეთმინა და თავის დროზე ყველაფერი ეს არ მიეღო.

163.მაცდური დაყუდებულებს არწმუნებს, შენატრონ მორჩილებს უცხოთა შემწყნარებლობის, მსახურების, ძმათა სიყვარულისა და სნეულთა მომსახურების გამო. მაცდური იმ მიზნით იქცევა ასე, რომ პირველთა მსგავსად ესენიც მოუთმენლებად აქციოს და მათი მოღვაწეობა და მოთმინება არასრულყოფილი გახადოს.

164.ნამდვილად ცოტანი არიან ისეთები, რომლებიც ჯერისაებრ ეწევიან დაყუდებულ მოღვაწეობას. საღვთო ნუგეშიც მხოლოდ მათ აქვთ მოპოვებული შრომის შესამსუბუქებლად და ბრძოლაში დასახმარებლად.

165.მორჩილება ჩვენი ვნებების ბუნებისა და სახეობიდან გამომდინარე უნდა ვეძიოთ.

166.თუ ხორცთა განხურვება გძლევს, მოძღვრად მოღვაწე ადამიანი იყოლიე, რომელიც მცირეოდენ საზრდელს დაგაჯერებს, და არა ისეთი, რომელიც სასწაულთმოქმედია და სუფრაზე მრავალს მასპინძლობს. თუ სიამაყე და ურჩობა გმძლავრობს, დაე, შენი მოძღვარი იყოს მკაცრი, და არა დამთმობი, მშვიდი და ალერსიანი.

167.არ ვეძებოთ დაფარულთა მცნობელნი და წინასწარმეტყველნი, არამედ, უპირველეს ყოვლისა, ისეთი მოძღვრები ვეძიოთ, რომლებიც თავმდაბალნი არიან და თავიანთი ცხოვრების წესისა და ადგილის შესაბამისად ჩვენი განკურნება შეუძლიათ.

168.კარგი იქნება, თუ ზემოხსენებული ნეტარი კვიროსის გულისხმას მოიპოვებ და ყოველთვის გემახსოვრება, რომ წინამძღვარი გცდის. მაშინ მოწყენილობაც არასდროს დაგეუფლება და არც სულმოკლე აღმოჩნდები.

169.რაჟამს მოძღვარი უფრო და უფრო მეტად გამხელს და შეურაცხგყოფს, ხოლო შენ მისდამი უფრო და უფრო მეტი სარწმუნოება და სიყვარული გიჩნდება, იცოდე, საყვარელო, რომ სულიწმიდა უხილავად დამკვიდრებულა შენს სულში და ზეგარდმო ძალა გიფარავს. მაგარამ როცა შეურაცხყოფას მამაცურად მოითმენ, მაშინ არც თავი მოიწონო და არც გაგიხარდეს, არამედ, პირიქით, იტირე, სალანძღავი საქმე რომ მოიმოქმედე და მოძღვრის სული შეაწუხე.

არ გაგიკვირდეს, როცა გეტყვი: მოსე წინასწარმეტყველია ჩემი მოწმე, რომ უმჯობესია, ღმერთს შესცოდო, ვიდრე მოძღვარს; რადგან როცა ღმერთს განვარისხებთ, მოძღვარი სთხოვს ჩვენთვის და ღმერთთან შეგვარიგებს; და თუ ჩვენს უხუცესს განვარისხებთ, მაშინ არავინ გვეყოლება, ჩვენთვის ღმერთს რომ შეევედროს. მე კი ვიტყოდი, რომ ერთი და იგივეა ღვთისა და მოძღვრის განრისხება.

170.როცა მამასთან დაგვასმენენ, ყურადღებით ვიყოთ, გამოვიკვლიოთ და დავუფიქრდეთ, როდის გვმართებს მადლობითა და დუმილით მოთმენა, და როდის - ახსნა-განმარტების მიცემა. ვფიქრობ, ყოველთვის დუმილი გვმართებს, როცა ჩვენ გვაყენებენ შეურაცხყოფას, რადგან ასეთ დროს სარგებლობის ჟამია; და თუ სხვა ძმას სდებენ ბრალს, მაშინ საკვირველი სიყვარულისა და მშვიდობის გამო მამას ყოველივე უნდა განვუმარტოთ.

171.მორჩილების სარგებელს ისინი გეტყვიან, რომლებმაც ის უარყვეს; რადგან რაჟამს მორჩილებას განუდგნენ, სწორედ მაშინ მიხვდნენ, სადაც იმყოფებოდნენ თავდაპირველად.

172.ვინც უვნებობასა და ღმერთს ეძიებს, მას დაკარგულად მიაჩნია ყოველი დღე, როცა არ აგინებენ და არ შეურაცხყოფენ.

173.როგორც ქარისგან შერყეული ხე უფრო მეტად იმაგრებს ფესვებს, ისე ძლიერ და შეურყეველ სულს მოიპოვებენ მორჩილებიც.

174.რომელმა დაყუდებულმაც თავისი უძლურება შეიცნო, მოვიდა და საკუთარი თავი მორჩილებით გაყიდა, იგი ბრმა იყო და შრომის გარეშე აეხილა თვალი ქრისტეს მიმართ.

175.საყვარელნო! მტკიცედ დექით, და კიდევ ვიტყვი, დექით თქვენს სარბიელზე! მოღვაწე ძმანო, ისმინეთ, რას ამბობს თქვენთვის ყოვლადბრძენი: უფალმა “ვითარცა ოქრო ბრძმედსა შინა (ანუ მონასტერში) გამოცადნა იგინი და ვითარცა ყოვლად ნაყოფი მსხუერპლთა, შეიწყნარნა იგინი” თავის წიაღში (სიბრძნე 3. 6), რამეთუ მისია დიდება და სიმტკიცე უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ეს საფეხური რიცხობრივად მახარობელთა თანასწორია. რომელი მოღვაწეც მასზე დგას, უშიშრად გასწიოს ცისკენ! ოდესღაც პეტრეს იოანემ მიასწრო საფლავთან მისვლა. აქაც, სინანულამდე მორჩილებაა დაწესებული. მორჩილების სახეს ის წარმოადგენს, რომელმაც საფლავთან მისვლა მიასწრო, ხოლო სინანულისას - ის, რომელმაც უარყოფა ცრემლებით შეინანა.

--------------------------------------------------------------------

[1] - რატომ ამბობს, რომ მორჩილების გარეშე ვერავინ იხილავს უფალს? - მაშ, როგორ იხილეს უფალი მარიამ ეგვიპტელმა, მამა ანტონიმ და სხვებმა?! ნათქვამი შემდეგნაირად უნდა გავიგოთ: ვინც გულმხურვალეა და ხორცი სულს დაუმორჩილა, ის ბოროტების მამხილებელ გონებას, ანუ სინდისს იხდის საკუთარ მსაჯულად. ასეთ ადამიანში ღვთისადმი სიყვარულის მძაფრი ცეცხლი აღეგზნება. ამ ცეცხლის წყალობით ის ღვთის მცნებების მორჩილი ხდება და ხილულ მორჩილებამდე უხილავ მორჩილებას აღწევს. ის წმიდანები, რომლებმაც მორჩილების გარეშე მიაღწიეს წარმატებას, იმიტომ გახდნენ ამგვარნი, რომ სწორედ ეს საღმრთო ცეცხლი ჰქონდათ მოპოვებული. მაგრამ ამ საქმის აღსრულება რთულია და იშვიათად გვხვდება მსგავსი რამ. ვისაც ზემოხსენებული ზრახვა და საქმე არ აქვს, ის მორჩილების გარეშე ვერ იხილავს უფალს. აუცილებელია, ადამიანი ან ღვთის მცნებების მორჩილი იყოს და ამგვარად მიაღწიოს ზემოხსენებულ საზომს, ან მოძღვარს დაემორჩილოს, რათა მისი დახმარებით მიაღწიოს ღვთის მორჩილებას. მოძღვრის მორჩილება ღვთის მორჩილებას ნიშნავს, რადგან მორჩილი ღვთის მცნებების გამო ემორჩილება მოძღვარს.

[2] - თავმდაბალი ადამიანი საერთოდ არ ფიქრობს, რომ სათანადო მორჩილება გამოიჩინა და ცოდვები მიეტევა. ასეთს სწორედაც რომ შენდობილი აქვს ცოდვები. ცოდვები არ მიეტევება ისეთ ადამიანს, რომელიც ამპარტავანია, ურჩია და ჰგონია, სათანადოდ მორჩილებს და შენდობილი აქვს ცოდვები.

[3] - წვრილმანების გამოძიებაში იმას გულისხმობს, როცა მოწაფე დაწვრილებით იკვლევს მოძღვრის სიტყვებს, კერძოდ, ეს რატომ მითხრა ან ის რატომ თქვაო.

[4] - რა დაცემაზეა საუბარი? - ჯორისთვის აკიდებული ტვირთიდან შეუჭამია რაღაც. ეს აღიარა და არა სიძვით დაცემა, როგორც ზოგიერთი უგუნური ფიქრობს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, განა მოძღვარს გაეღიმებოდა სიძვაზე?!

[5] - გულისხმობს ურჩობასა და ამპარტავნებას.

[6] - მორჩილება თავმდაბლობის დასაწყისია. ვისაც არ შეუცნია, რომ მოკლებულია სათნოებებს, მას არ შეუძლია სხვისი მორჩილება. საკუთარი უძლურების შეგრძნებას ადამიანი მორჩილებამდე მიჰყავს. ღვთის შიშით მორჩილება კი თავმდაბლობას შობს, ხოლო თავმდაბლობა სიამაყეს დევნის. აი, ასე ხდება ადამიანი სახლი უვნებობისა.

[7] - მარიამი - მოსეს და.

[8] - შეკრებილთა შორის მყოფებზე ლაპარაკობს. თუ თავმდაბალი ხარ, სულიერი საქმე გულში აღასრულე და ნურც სიტყვით, ნურც სახით გამოამჟავნებ რამეს. საქმეში გონებრივი ლოცვა იგულისხმება. თუ ზარმაცებს განიკითხავ, უმჯობესია, საერთოდ არ ასრულებდე სულიერ ღვაწლს და მაშინ აღარც მათ განიკითხავ. უმჯობესია, ძმების მსგავსი იყო, ვიდრე პატარა საქმის გამო გაამაყდე და გაამპარტავნდე.

[9] - შემდეგზე მსჯელობს: მოწაფე ხორციელ პატივში იმყოფებოდა, ხოლო სულიერად _ უპატიობაში, რადან მოძღვარი მის სულზე არ ზრუნავდა.

[10]
- მოსაწონი ვაჭარი ის არის, ვინც ყოველდღე აკვირდება და განსჯის საკუთარ თავს, ფიქრობს და იკვლევს, თუ როგორ განვლო ყოველი დღე და ყოველი ღამე.

 

თავი მეხუთე

მისივე თქმული  სინანულისთვის, და წმიდანთა ცხოვრება,  რომლებიც “დილეგში” იყვნენ

1.    სინანული ნათლისღების განმაახლებელია. სინანული არის ღვთის წინაშე ახალი ცხოვრების აღთქმის დადება.

2.    მონანული ვაჭარი თავმდაბლობას ყიდულობს.

3.    სინანული ყოველგვარი ხორციელი ნუგეშის მოკლებაა.

4.    სინანული არის თავის დამსჯელი ფიქრი და არაფერზე ზრუნვა, გარდა საკუთარი სულისა.

5.    სინანული არის სასოების ასული და სასოწარკვეთილების უარყოფა.

6.    სინანული თავის დასჯაა არადამამცირებელი.

7.    სინანული ღმერთთან შერიგებაა ცოდვების შესაბამისი სიკეთის ქმნით.

8.    სინანული განწმენდაა სინდისისა, ღმერთმა რომ დაბადებისთანავე მიანიჭა ადამიანს ბოროტების მამხილებლად.

9.    სინანული ნებისა და უკეთურების უარმყოფელი ნუგეშის კარია.

10.    სინანული ყოველგვარი ჭირისა და განსაცდელის ნებაყოფლობითი მოთმენაა.

11.    მონანული თავად იტანჯავს თავს ამა სოფელში ჩადენილი ცოდვების გამო.

12.    სინანული ისაა, როცა მუცელს ძლიერ ამშევენ და საკუთარ თავს ყოველთვის გულმხურვალედ ადანაშაულებენ და ამხელენ.

13.    სინანული ღმერთთან მიმაახლებელია და ცოდვებისგან განმაშორებელია.

14.    ვისაც ღმერთი განგირისხებიათ, ყველანი შეიკრიბეთ და მომიახლოვდით! მოდით, მომისმინეთ და გიამბობთ! შეიკრიბეთ და ნახეთ, რაც ღმერთმა თქვენი და ჩემი სულების სასარგებლოდ მიჩვენა! თავდაპირველად თავშერცხვენილ მუშაკთა საქმეებს მივაგოთ პატივი. ვინც უნებურად დაცემულხართ, მოისმინეთ, დაიმახსოვრეთ და ასე მოიქეცით! ვინც დაცემულხართ და მიწაზე გართხმულხართ, წამოდექით, დასხედით და მოისმინეთ ჩემი სიტყვები! ძმებო, ყური მომაპყარით, ვისაც სწორად მოქცევა და ამ გზით ღმერთთან შერიგება გსურთ!

15.    მე, უძლურს, „დილეგად“ წოდებულ განმარტოებულ მონასტერში დამკვიდრებულთა საოცარი ცხოვრებისა და მოღვაწეობის შესახებ მესმა. აღნიშნული მონასტერი იმ მნათობთა მნათობის ქვემოთ მდებარეობდა, რომელიც მორჩილებისადმი მიძღვნილ თავში ვახსენეთ. ჯერ კიდევ ჩემი იქ ყოფნისას დიდ წინამძღვარს „დილეგში“ წასვლის ნებართვა ვთხოვე და ვისაც არასდროს არავინ გაუწბილებია, მეც დამრთო ნება. მონანულთა მონასტერსა და ჭეშმარიტ მგლოვიარეთა ადგილას მისულმა ისეთი საქმეები ვიხილე, რომელთა შესახებ გავბედავ და ვიტყვი, რომ მსგავსი რამ ზარმაცის თვალს არ უხილავს, უძლურის ყურს არ სმენია და არც მცონარისა და ვნებათა მოყვარულის გულში აღძრულა.

ეს იყო ისეთი საქმეები და სიტყვები, რომელთაც ღვთის მოწყალების გამოწვევა შეეძლოთ; ეს იყო იმგვარი ძალისხმევა და ღვაწლი, რასაც მისი კაცთმოყვარეობის მოდრეკა ხელეწიფებოდა.

ზოგიერთი მათგანი უდანაშაულოდ იყო დასჯილი. ისინი მწუხრიდან გათენებამდე ფეხმოუცვლელად იდგნენ ღია ცის ქვეშ და ბუნებრივი მოთხოვნილებით ძლეულნი, ძილმორეულნი საცოდავად ქანაობდნენ. მიუხედავად ამისა, თავს არანაირ შეღავათს არ უწევდნენ, არამედ საკუთარ თავს უბრაზდებოდნენ, საყვედურობდნენ და შეურაცხყოფდნენ კიდეც. სხვებს ვედრებით დაჟინებით მიეპყროთ ზეცისთვის თვალი და ტირილითა და გოდებით ითხოვდნენ იქიდან შეწევნას. სხვები დასჯილებივით იდგნენ, ხელები ავაზაკებივით უკან შეეკრათ, თავი ჩაეღუნათ და ზეცის ყურების ღირსადაც არ მიიჩნევდნენ თავს. გულში ისე მოზღვავებოდათ მწუხარება, რომ აღარ იცოდნენ, რა ელოცათ, ან ღვთისთვის რა ეთქვათ, ან როგორ დაეწყოთ ვედრება. უსიტყვოდ, მხოლოდ სულითა და გონებით წარმდგარიყვნენ ღვთის წინაშე, ყველაფრის იმედი წარკვეთოდათ და ღვთის იმედი-ღა ჰქონდათ.

სხვები მტვერსა და ნაცარში ისხდნენ, სახე მუხლებში ჩაერგოთ და თავი მიწისკენ დაეხარათ.

სხვები გამუდმებით მკერდში იცემდნენ ხელს და თავიანთ ცხოვრებაზე გოდებდნენ. ზოგიერთს ცრემლებით დაელტო სენაკი. ზოგიერთს ცრემლი არ ჰქონდა და თავს იგვემდა. ზოგიერთი მწუხარებას ვეღარ იტევდა გულში და საკუთარ სულს, როგორც მკვდარს, ისე დასტიროდა.

ზოგიერთი გულისტკივილით კბილებს აღრჭიალებდა, ხმამაღალი გოდებისგან თავს იკავებდა, მაგრამ ხშირად ვეღარ უძლებდა და გმინვა აღმოხდებოდა ხოლმე.

იქ ვნახე ადამიანები, მწუხარებისგან რომ გაოგნებულიყვნენ, სახე გაჰყინოდათ და გულში ჩაბუდებული ამდენი ურვისგან აზროვნება წართმეოდათ. მათი გონება თავმდაბლობის უფსკრულში დანთქმულიყო. გულისტკივილის ცეცხლს მათთვის ცრემლი დაეშრო, მწარე ცრემლებს კი თვალები ამოეწვა.

სხვები დამწუხრებულნი ისხდნენ, მიწას დასცქეროდნენ, განუწყვეტლივ თავს აქნევდნენ, გულის სიღრმიდან ლომივით ღრიალი აღმოხდებოდათ და გოდებდნენ. ზოგიერთი მათგანი დიდი სასოებით ითხოვდა ღვთისგან შენდობას. სხვები თავმდაბლად ამბობდნენ, რომ ცოდვათა შენდობის ღირსნი არ იყვნენ და ღვთის წინაშე ვერაფრით გაიმართლებდნენ თავს. ზოგიერთი სინდისის სიმძიმეს ისე დაეთრგუნა, რომ ღმერთს ევედრებოდა: “თუმცა სასუფევლის ღირსი არ ვართ, ნუ დაგვტანჯავ მაინც და ესეც გვეყოფა!”

იქ ვნახე სულები, რომლებიც ცოდვათა ტვირთის სიმძიმეს იმდენად დაემდაბლებინა, შეემუსრა და მოედრიკა, რომ ქვასაც კი მოულბობდნენ გულს იმ სიტყვებით, რომლებითაც ქვედადრეკილნი ღმერთს შეჰღაღადებდნენ და ამბობდნენ: “ვიცით, მართლა დავიმსახურეთ ყოველნაირი ტანჯვა და ვერც ჩვენს ვალს გავამრთლებთ, თუნდაც რომ ყოველი დაბადებული შეიკრიბოს ჩვენზე საგლოვად; მაგრამ შენი მრავალმოწყალება გვაბედინებს, შეგევედროთ: “ნუ გულის წყრომითა შენითა მამხილებ მე, ნუცა რისხვითა შენითა მსწავლი მე” (ფსალმ. 6. 1). არა ჩვენი საქმეების მიხედვით, არამედ შენი მოწყალებით დაგვსაჯე და ჩვენთვის ისიც საკმარისი იქნება, თუ შენს რისხვას, ენითგამოუთქმელსა და უცნობ სატანჯველს განვერიდებით. სრული შენდობის თხოვნას კი ვერ ვბედავთ, ან როგორ გავბედოთ, როცა აღთქმა უბიწოდ არ დაგვიცავს; არამედ, პირიქით, შეგვიბღალავს კიდეც მას შემდეგ, რაც პირველქმინილი ცოდვები კაცთმოყვარეობით შეგვინდე“.

ჰოი, საყვარელნო, იქ ცხადად შესხმოდა ხორცი დავითის სიტყვებს. იქ ვხედავდი სიცოცხლის ბოლომდე “შებოროტებულ” და “დამდაბლებულ”,  „მარადდღე მწუხარედ მავალ”, “ქედადრეკილ“, ყოველდღე შეჭირვებულ, წყლულებისგან “შეყროლებულ” და “შელპობილ” ადამიანებს, რომლებზეც არავინ ზრუნავდა (შდრ. ფსალმ. 37. 5-8). ურვათა სიმრავლისაგან პურის ჭამაც კი დავიწყებოდათ. წყალს ცრემლით აზავებდნენ, პურის ნაცვლად მიწასა და ნაცარს ჭამდნენ. ხორცი ძვალს მიჰკროდა და სხეული თივასავით გახმობოდათ (შდრ. ფსალმ. 101. 4-11). გარდა ამ სიტყვებისა, მათგან ვერაფერს გაიგებდით: “ვაიმე, ვაიმე! ეს რა დამემართა მე საცოდავს! სამართლიანად, სამართლიანად! მომიტევე, მეუფეო, მომიტევე! შემიწყალე, მოწყალეო! შემინდე, მაცხოვარო ყოველთაო!” ძმებო, იქ ვნახე ადამიანები, რომლებსაც გავარვარებული ენები მხეცის მსგავსად პირიდან გადმოეგდოთ. ზოგი სიცხით იტანჯავდა თავს, ზოგი _ ყინვით. ზოგი იმდენად ცოტა წყალს სვამდა, რომ წყურვილით არ მომკვდარიყო. ზოგი იგემებდა რა მცირეოდენ პურს, ჭამას მაშინვე თავს ანებებდა და ამბობდა: “ვინც პირუტყვებივით მოვიქეცით, ისინი ადამინურ საკვებს არ ვიმსახურებთ.”

სადღა იყო მათთან ან ღიმილი, შვება, უქმი ლაპარაკი, გულისწყრომა, ან მრისხანება? მრისხანება?! - სრულიად დავიწყებოდათ და აღარც ახსოვდათ, საერთოდ თუ არსებობდა მსგავსი რამ ადამიანებს შორის, იმდენად გაენადგურებინა გლოვას მათი გულისწყრომა.

სადღა იყო მათთან ან სიტყვის შებრუნება, კადნიერება, ან სხეულის მოსვენება? სადღა ნახავდით მათთან სიამაყის კვალსა  და შვების იმედს? ვინღა ფიქრობდა ღვინოზე, ხილზე, მოხარშულ საჭმელსა თუ ტკბილის გასინჯვაზე? ამ საწუთროში მათ ყოველივე ამის იმედი წარკვეთოდათ.

ვინღა ზრუნავდა რაიმე ამქვეყნიურ საჭიროებაზე? სადღა იყო კაცის განკითხვა?Mმათგან ყოველთვის ეს სიტყვები და ღაღადისი ისმოდა:

ზოგიერთები ძლიერ ირტყამდნენ მკერდში ხელს და თითქოს ზეციურ კართან მდგარიყვნენ, ღმერთს მიმართავდნენ: “გაგვიღე, ჰოი, კეთილო მსაჯულო, გაგვიღე! გაგვიღე მოწყალების კარი, რომელიც ჩვენი ცოდვებით დავხშეთ! გაგვიღე!”

სხვები ამბობდნენ: “მეუფეო, გამოგვიბრწყინე “პირი შენი და ვცხონდეთ” (შდრ. ფსალმ. 79. 3). სხვები ამბობდნენ: “ჰოი, მეუფეო,  გლახაკთა და “ბნელსა შინა და აჩრდილთა სიკუდილისათა” მსხდომთ გამოგვიჩინე ნათელი შენი” (შდრ. ლუკა 1. 79). სხვები სხვაგვარად ამბობდნენ: “მსთუად მეწინენ ჩუენ წყალობანი შენნი, უფალო, რამეთუ დავგლახაკენით ფრიად”, ვიღუპებით და განწირულნი ვართ” (შდრ. ფსალმ. 78. 8). სხვები ამბობდნენ: “ძმებო, გამოაჩინა უფალმა ნათელი თDსი ჩუენ ზედა?” (შდრ. ფსალმ. 66. 1). სხვები ამბობდნენ: “ძმებო, “ღუარსა განხდა სული ჩუენი... წყალსა მას წინა დაუდგრომელსა ცოდვათა ჩუენთა?” (შდრ. ფსალმ. 123. 4-5)

სხვები ამბობდნენ: “საყვარელო ძმებო, ამიერიდან შეგვინდობს ღმერთი? ან გავიგონებთ მის ხმას, რომ გვეუბნებოდეს: “ვისაც სამუდამოდ გადევთ ბორკილები, გამოდით! ვინც ჯოჯხეთში ჩავარდნილხართ, შემინდვია თქვენი სინანულის გამო!” ყურთ ესმა უფალს ჩვენი ხმა?”

ყველას სიკვდილი ედგა თვალწინ და ამბობდნენ: “ეჰ, როგორი იქნება ჩვენი აღსასრული? ეჰ, როგორი განაჩენი გვექნება, ან სად წავალთ? ჩვენ - გლახაკებს, დაბნელებულებსა და დასჯილებს - გვექნება კი შენდობა? ან ჩვენმა ვედრებამ მიაღწია უფალთან, თუ შერცხვენილი და დამდაბლებული უკუმოიქცა? და თუ უფალთან მიაღწია, რა ქნა? რამდენად შეაბრალა ჩვენი თავი უფალს? ან რა სარგებლობა მოგვიტანა, რადგან არაწმიდა პირიდან და სხეულიდან გამოვიდა და არავითარი არ ძალა გააჩნია?

სრულიად მოწყალე ჰყო ჩვენზე მსაჯული, თუ მცირეოდენ? ნახევრად განიკურნა ჩვენი წყლული? - დიდია ჩვენი წყლული და მრავალი შრომა და ოფლი სჭირდება მის განკურნებას.

მოგვიახლოვდნენ ჩვენი მცველი ანგელოზები, თუ ჯერ კიდევ შორს დგანან ჩვენგან? და თუ არ მოგვიახლოვდნენ, მაშინ ფუჭად და უსარგებლოდ გვიშრომია, რადგან თუ ისინი არ მოგვიახლოვდებიან, არ მიიღებენ ჩვენს ლოცვას და არ შესწირავენ უფალს, თავისთავად ჩვენს ლოცვას არც კადნიერება გააჩნია და არც სიწმინდის ფრთები, უფალთან რომ მიაღწიოს“.

ისინი ერთმანეთს არაერთხელ ეუბნებოდნენ: “ეჰ, ძმებო, რას იტყვით, რაც გვინდოდა, მივაღწიეთ იმას? მოგვეცემა, რაც ვითხოვეთ? მიგვიღებს უფალი? გაგვიღებს მოწყალების კარს?” სხვები იტყოდნენ: “ როგორც ჩვენი ნინევიელი ძმები ამბობდნენ: „ვინ იცის, ნუ უკუე შეინანოს უფალმან” (იონა 3. 9), და გვიხსნას დიდი ტანჯვისგან?!

ჩვენ რაც შეგვიძლია, ის გავაკეთოთ. თუ მოწყალების კარს გაგვიღებს - კეთილი, და თუ არა - “კურთხეულ არს უფალი”, რომელმაც სამართლიანად დაგვიკეტა კარი. ჩვენ მაინც ვიდგეთ და ვრეკოთ სიცოცხლის ბოლომდე, იქნებ, ჩვენგან თავგაბეზრებულმა თავისი მოწყალებით მაინც გაგვიღოს?!”

კიდევ ასე ეუბნებოდნენ ერთმანეთს: “გავიქცეთ, ძმებო, გავიქცეთ! სწორედაც რომ უნდა გავიქცეთ, თანაც სწრაფად, რადგან ჩვენს კეთილ საძმოს ჩამოვრჩით. ვიჩქაროთ, არ დავინდოთ ჩვენი ბოროტი და შეგინებული ხორცი და ისევე მოვკლათ, როგორც მან მოგვკლა ჩვენ!” ასეც იქცეოდნენ სანატრელნი!

ძმებო, ვნახე, თუ როგორ გახევებოდათ მათ მუხლები მრავალი მუხლთა დრეკისგან. ვნახე ტირილით ამომწვარი და ღრმად ჩავარდნილი თვალები, დაცვენილი წამწამები. მხურვალე ცრემლთა სიმრავლეს ღაწვები დაესერა და დაეღარა, სახე დასდნობოდათ და ჩაყვითლებოდათ. მკვდრებისგან არაფრით განსხვავდებოდნენ. იმდენს ირტყამდნენ მკერდში ხელს, რომ ჭრილობები გასჩენოდათ და ზედიზედ დარტყმისას სისხლი სდიოდათ.

სადღა ზრუნავდნენ საწოლსა და ნორმალურ სამოსზე! ყველას დაფლეთილი, უვარგისი, ჭუჭყიანი და ტილით გავსებული სამოსი ეცვა. ეშმაკეულთა ტანჯვა, ჭირისუფალთა მიერ მკვდრების გლოვა, გადასახლებაში მყოფთა და კაცისკვლისათვის შეპყრობილთა ვარამი არაფერი იყო მათ წამებასთან შედარებით.

ნამდვილად, არავინ აიძულებდა მათ, ასე ეტანჯათ თავი. ისინი საკუთარი ნებით იგვემდნენ თავს. ძმებო, არ გეგონოთ, თითქოს სიცრუეს ვამბობდე.

წინამძღვრისთვის - ამ დიდი და ჭეშმარიტი მწყემსისთვის, კაცთა შორის ანგელოზისთვის _ მათ არაერთხელ უთხოვიათ, რომ ეშმაკეულების მსგავსად მათთვისაც დაედოთ ხელ-ფეხზე ბორკილი, კისერზე ჯაჭვი მოებათ, ფეხებზე ხუნდები შეესხათ და სიკვდილის კარამდე არ აეხსნათ.

ვერც მათ უზომო თავმდაბლობას, ღვთისადმი სიყვარულსა და სინანულს დავმალავ: როცა სინანულის ქვეყნის ამ ქველ მოქალაქეებს  უფალთან მისვლა და მისი მიუკერძოებელი საყდრის წინაშე წარდგომა ეგულებოდათ, რაჟამს რომელიმე მათგანი მოახლოებულ აღსასრულს იგრძნობდა, დიდ მამას მათთვის მიჩენილი წინამძღვრის პირით ევედრებოდნენ და აფიცებდნენ, რომ ადამიანებივით დამარხვის ღირსი არ გაეხადათ და პირუტყვებივით მხეცების საჭმელად დაეგდოთ ან მდინარეში ჩაეყარათ. სიბრძნის მნათობსაც ბევრჯერ შეუსრულებია მათი თხოვნა და ფსალმუნისა და პატივის გარეშე უბრძანებია მათი გაყვანა.

მოისმინეთ, რამდენად საშინელი სანახავი იყო მათი სიცოცხლის უკანასკნელი წუთები: როცა წმიდა მონანულები გაიგებდნენ, რომ  რომელიმე მათგანი აღესრულებოდა, სანამ ეს უკანასკნელი ჯერ კიდევ გონებაზე იყო, წყურვილითა და სურვილით, საბრალო სახითა და მწუხარე ხმით, თავის ქნევით მივიდოდნენ მომაკვდავთან და იწვოდნენ რა მისდამი თანაგრძნობით, ეკითხებოდნენ: “რას იტყვი, ძმაო, და ჩვენთან ერთად მონანულო! რას იტყვი, რისი იმედი გაქვს, რას მოელი? რისთვისაც იღვწოდი, მიაღწიე, თუ არა? გაგიღეს მოწყალების კარი, თუ კვლავ ბრალეული ხარ? მიაღწიე, რასაც ესწრაფვოდი, თუ ჯერ კიდევ შორს ხარ? გადაწყდა რამე, თუ ისევ გაურკვეველი იმედი გაქვს?

მოგეცა თავისუფლება, თუ ჯერ კიდევ ეჭვობ? მოეფინა გულს ნათელი, თუ ჯერ კიდევ ბნელშია? გაიგონე შინაგანი ხმა, რომ გეუბნებოდეს: “აჰა, ცოცხალ იქმენ” (იოანე 5. 14); ან “მოგეტევენ შენ ცოდვანი შენნი“ (მათე 9. 2); ან “სარწმუნოებამან შენმან გაცხოვნა შენ”; ან “აჰა, განკურნებულ ხარ?”  იქნებ, ჯერ კიდევ გესმის ხმა, რომელიც გეუბნება: “მიიქცენ ცოდვილნი ჯოჯხეთს” (ფსალმ. 9. 17); ან “შეუკრენით მაგას ჴელნი და ფერჴნი მისნი” (მათე 22. 13); ან “მოისპენ უღმრთოჲ, რაჲთა არა იხილოს დიდებაჲ უფლისა” (ესაია 26. 10).

რას იტყვი, ძმაო? გევედრებით, გვითხარი, სად ხარ, რათა ჩვენც ვიცოდეთ, რა მოგველის. შენი ჟამი უკვე დადგა და სხვა აღარ გექნება უკუნისამდე.”

ზოგიერთი მომაკვდავი კითხვებს პასუხობდა: “კურთხეულ არს უფალი, რომელმან არ მიმცნა ჩუენ ნადირად კბილთა მათთა” (ფსალმ. 123. 6); სხვები ამბობდნენ: “კურთხეულ არს ღმერთი, რომელმან არა განიშორა ლოცვაჲ ჩემი და არცა წყალობაჲ მისი ჩემგან” (ფსალმ. 65. 20); სხვა ტკივილით ამბობდა: “განჴდა-მეა სული ჩუენი წყალსა მას წინადაუდგრომელსა“ ჰაერისმცველთა“ (შდრ. ფსალმ. 123. 5). ეს უკანასკნელი იმიტომ ამბობდა ასე, რომ ჯერ კიდევ გაურკვევლობაში იყო და ელოდა, რა მოხდებოდა სამსჯავროზე. სხვა უარესს ამბობდა: “ვაი იმ სულს, რომელსაც აღთქმა უბიწოდ არ დაუცავს. ამ დროს გაიგებს, რაც ელოდება.”

როცა ყოველივე ეს ვიხილე, ლამის იმედი წარმეკვეთა, ვხედავდი რა ჩემს უწესობასა და იმათ მოღვაწეობას. და რამდენად ბნელი ადგილი გახლდათ!.. ჰაერიც კი მყრალი, საშინელი და შემაწუხებელი იყო. დამსახურებულად ეწოდებოდა მას „დილეგი“ და „საპყრობილე“. მარტო ადგილის ხილვაც კი სინანულისა და გლოვისთვის განგაწყობდათ.

რაც სხვებისთვის რთულია და აუტანელი, ის სულიერ სიმდიდრეს მოკლებულთა და ამ სიმდიდრის მოსურნეთ ტკბილად და საამოდ ესახებათ. სული, რომელიც თავდაპირველ კადნიერებას დაკარგავს, უვნებობის მიღწევის იმედს წარიკვეთს, სიწმინდის ბეჭედს გარყვნის, მადლი შემოეძარცვება, ღვთის ნუგეშს მოაკლდება, აღთქმას შეურაცხყოფს და ცრემლთა ცეცხლს დაშრეტს, მაშინ, თუ მასში ჯერ კიდევ დარჩენილა ღვთის შიშისა და სიყვარულის ნაპერწკალი (როგორებიც ჩვენ მიერ ნახსენები წმიდანები იყვნენ), მათ გახსენებაზე ლახვარი გაუვლის და არა მარტო ზემოთქმულს იდებს თავს, არამედ ღვთის გულისთვის სიკვდილსაც არ მოერიდება.

ისინი როცა დაფიქრდებოდნენ და იხსნებდნენ, თუ რა სიმაღლიდან გადმოვარდნენ, ამბოდნენ: “გავიხსენოთ წარსული დღეები! როგორ ჩაგვიქრა და გაუჩინარდა გულის მხურვალება და მოშურნეობის ცეცხლი?!“ სხვები ღმერთს შეჰღაღადებდნენ: “სადა არიან წყალობანნი შენნი პირველნი, უფალო“ (ფსალმ. 88. 49), შენი ჭეშმარიტებით ჩვენს სულებს რომ  უჩვენე? მოიხსენე მონათა შენთა შრომა და ყვედრება!”

სხვები ამბობდნენ: “ვინნმე მყოს მე თუეთა მათებრ პირველთა დღეთა მათ, რომელთა მცვიდა უფალი? ოდეს-იგი ბრწყინვიდა ნათელი მისი ზედა თავსა ჩემსა“ გულისასა (იობი 29. 2-3).

ამგვარად იგონებდნენ ისინი წარსულ სათნოებასა და მოღვაწეობას და ისე გოდებდნენ მასზე, როგორც მამა დასტირის ხოლმე მკვდარ შვილებს. ასე ამბობდნენ:

“სადაა ჩვენი ლოცვის სიწმინდე? სადაა მისი კადნიერება? სად არის ტკბილი ცრემლები, ამ მწარე ცრემლების ნაცვლად რომ გვქონდა? სადაა უმანკოებისა და სრულყოფილი სიწმინდის იმედი? სადაა ნეტარი უვნებობის მოლოდინი? სადაა რწმენა, მწყემსის მიმართ რომ გვქონდა?

სადაა მისი ლოცვით ჩვენზე გარდამომავალი მადლი? - ყოველივე დავღუპეთ და ისე გაუჩინარდა, თითქოს არც ყოფილა.”

გავიგე, რომ ზოგიერთი მათგანი ხორცის დასატანჯავად ეშმაკეულობას ითხოვდა ღვთისგან. ზოგიერთი სახის დამახინჯებას ევედრებოდა, რათა ყველასთვის თითით საჩვენებელი გამხდარიყო, ოღონდაც კი რამენაირად განრიდებოდა საუკუნო სატანჯველს. ზოგიერთი კეთრს ითხოვდა.

ძმებო, როცა მათი საოცარი მოღვაწეობა და ტირილი ვიხილე, ჩემს თავს აღარ ვეკუთვნოდი, გონებით აღვფრთოვანდი და ვეღარ ვმშვიდდებოდი. ოცდაათი დღე გავატარე მათთან საპყრობილეში, შემდეგ ვეღარ გავძელი და ისევ დიდ მონასტერში, დიდ მამასთან დავბრუნდი.

როცა მან ჩემი სიფერმკრთალე შეამჩნია, მიხვდა, რაც იყო ცვლილების მიზეზი და მითხრა: “რაო, მამა იოანე, ნახე მოღვაწეთა შრომა?”  “ეჰ, მამაო, ნამდვილად შემზარავი რამ ვიხილე. განცვიფრებული ვარ და იმათ უფრო შევნატრი, რომლებიც დაეცნენ, ნანობენ და თავს გლოვობენ, ვიდრე იმათ, რომლებიც არ დაცემულან და არც გლოვობენ, რადგან რომელი დაცემულიც გლოვობს, წამოდგება და აღარ დაეცემა”, - ვუპასუხე მე. “ნამდვილად, ასეა!” - მითხრა მან.

სიმართლის მთქმელი მისი ბაგეებიდან მსმენია: “ათი წლის წინ აქ ერთი ძმა იყო, დიდი მშრომელი და მოღვაწე ადამიანი. ვხედავდი რა მის სულიერ მგზნებარებას, სულ ვშიშობდი, სიკეთის მოძულე ეშმაკს შური არ აეღო და ასეთი სწრაფი წინსვლისას ძმას ქვაზე ფეხი არ წამოეკრა, როგორც ეს ხშირად ემართებათ ხოლმე სწრაფად მოსიარულეებს. ასეც მოხდა...

ერთ ღამეს ძმა ჩემთან ამოვიდა, დაუფარავად მიჩვენა სულიერი წყლული, მისი მოწვა და სამკურნალო წამალი ითხოვა. უზომოდ წუხდა. როცა მიხვდა, რომ მკურნალი მისთვის კანონის დამძიმებას არ აპირებდა (რადგან შეწყალებასა და შენდობას იმსახურებდა), მიწაზე დაემხო, ფეხებზე მოეხვია და ცრემლებით დაბანა. შენ რომ საპყრობილე იხილე, იქ ითხოვა წასვლა. ასე ღაღადებდა: “შეუძლებელია, რომ იქ არ წავიდე!” და მკურნალს აიძულებდა მისდამი ლმობიერი დამოკიდებულება სისასტიკით შეეცვალა, რასაც ავადმყოფებში იშვიათად ნახავთ.

წავიდა ის მონანულებთან და გახდა მათი ამხანაგი და თანამოღვაწე. დასნეულდა ღვთის სიყვარულით დამწუხრებული მისი გული და მერვე დღეს ღვთივ-განისვენა. მომაკვდავმა ითხოვა, არ დაემარხათ და გარეთ გადაეგდოთ.

მე კი აქ მოვიყვანე და როგორც ღირსეული, მამებთან დავმარხე, რადგან ერთკვირიანი მონობის შემდეგ გათავისუფლდა და სამუდამო აზნაურობა მიიღო. აქ არის კაცი, რომელსაც ცხადად ეუწყა, რომ ის ჯერ კიდევ ამ უღირს და საძაგელ ფეხებთან იყო დამხობილი, როცა ღმერთმა ცოდვები მიუტევა.

ან რა გასაკვირია, როცა მან, მეძავი დედაკაცის სარწმუნოებით აღვსილმა, ამ დედაკაცის მსგავსად სასოებით ცრემლებით დაალტო ჩემი უღირსი ფეხები და ამისთვის ცოდვათა შენდობაც მიიღო. როგორც უფალმა თქვა: “ყოველივე შესაძლებელ არს მორწმუნისა” (მარკოზი 9. 23).

16.    მინახავს ბოროტ ხორცთა ტრფიალებით გარყვნილი და გაგიჟებული ადამიანები, შემდგომ გულში სინანულის ცეცხლი რომ მოუპოვებიათ, და რადგან სიყვარულში გამოცდილები ყოფილან, ბოროტი დაუტევებიათ, მხურვალებით ღვთისადმი პირველის მსგავსი ნამდვილი ტრფიალება მოუხვეჭავთ, მეყვსეულად დაუძლევიათ ყოველგვარი შიში და ღვთის სიყვარულისთვის მიუღწევიათ. აი, ამიტომ არ თქვა უფალმა მეძავზე: ძალიან შეეშინდაო, არამედ თქვა: “შეიყუარა ფრიად” (ლუკა 7. 47). ამიტომ შეძლო მან ადვილად ღვთიური და წმიდა სიყვარულით ბოროტი და საძაგელი ტრფიალების განდევნა.

17.    ჰოი, საყვარელო ძმებო, ვიცი, ბევრი არ დაიჯერებს და ბევრიც სასოწარკვეთილების მომტანად შერაცხავს იმ ღვაწლს, რომლის შესახებაც გიამბეთ. ხოლო მამაცი და გონიერი ადამიანი ამ სიტყვებით მახვილსა და ცეცხლოვან ისარს მიიღებს, გულში კი საღვთო შური აღეძვრება საქმითა, და არა სიტყვით. ხოლო ვისაც აღნიშნულ საქმეთა კეთება არ შეუძლია, თავისი უძლურება და სიმდაბლე შეიცნოს, და თუ მოისურვებს, ყოველივეს ადვილად შეძლებს, პირველს დაედევნება, მაგრამ ის კი აღარ ვიცი, რამდენად მოახერხებს მის დაწევას. ზარმაცმა ადამიანმა, დაე, არც გაბედოს ზემოთქმულის გაკეთება. ვაითუ, სასოწარკვეთილებაში ჩავარდეს, რასაც აკეთებს, ისიც წყალში ჩაყაროს და მასზე აღსრულდეს სიტყვები: მოთმინება “რომელსა არა აქუნდეს და რომელ-ღა იგი აქუნდეს, მო-ვე-ეღოს მისგან” (მათე 25. 29).

18.    საყვარელნო, ვინც ცოდვის ორმოში ჩავვარდნილვართ, უნდა ვიცოდეთ, რომ შეუძლებელია იქიდან ამოსვლა, თუ მონანულთა თავმდაბლობის უფსკრულში არ ჩავეფლობით.

19.    სხვაა მონანულთა ტირილითა და მწუხარებით გაზავებული თავმდაბლობა, სხვაა ჯერ კიდევ ცოდვაში მყოფთა და სინდისისგან დასჯილთა თავმდაბლობა, და სხვაა ღვთივ-გარდამოსული სანატრელი და სულთა გამამდიდრებელი თავმდაბლობა სრულყოფილთა.

20.    ამაოდ დავშვრებით, თუ მესამე თავმდაბლობის სიტყვებით გადმოცემას შევეცდებით, რადგან შეუძლებელია მისი სიტყვებით გაგება. პირველის ნიშანი კი გინებისა და შეურაცხყოფის მუდმივი დათმენაა.

21.    ძველი ქცევა და ჩვეულებები ხშირად მძლავრობს იმათში, რომლებიც ცოდვებს დასტირიან, და ეს არცაა გასაკვირი.

22.    იდუმალებითაა მოცული, თუ როდის რა მიზეზით ვისჯებით დაცემით; ჩვენი გონება ვერ მისწვდება, თუ როდის ვეცემით სიზარმაცის მიზეზით, როდის - განგების მიშვებით და როდის _ ღვთის მიტოვების შედეგად. მავანმა მითხრა, რომ როცა ღვთის განგებით ვეცემით, მალე ვდგებით კიდეც, რადგან ვინც ჩვენდა სასწავლებლად დაუშვა დაცემა, ის ეშმაკს არც ხანგრძლივად ატანჯინებს ჩვენს თავს.

23.    ვინც დავეცით, უნდა ვიღვაწოთ და შევებრძოლოთ ეშმაკს, განსაკუთრებით ლოცვის დროს, რადგან სწორედ მაშინ გვესხმის ის თავს და გვახსენებს ღვთისადმი ჩვენს უწინდელ კადნიერებას, სურს რა, ამით ლოცვა-ვედრებაში შეგვიშალოს ხელი.

24.    ნუ შეგიპყრობს უიმედობა, თუნდაც რომ ყოველდღე დაეცე, არამედ მამცურად და გონივრულად გააგრძელე სინანული. მოეწონება შენი მოთმინება მცველ ანგელოზს  და უეჭველად შეგეწევა.

25.    ადვილად იკურნება წყლული, სანამ ახალია; დაძველებული და უყურადღებოდ დატოვებული კი ძნელი საკურნებელია და დიდი შრომა, წამალი, კვეთა და მოწვა სჭირდება ამ საწუთროში, რათა მისი მიზეზით თავად სულიც არ დაიწვას.

26.    ზოგიერთი წყლული დროთა ვითარებაში აღარც იკურნება, „ხოლო ღმრთისა მიერ ყოველივე შესაძლებელ არს“ (მათე 19. 26).

27.    ცოდვით დაცემამდე ეშმაკები გვეუბნებიან: “ღმერთი ცოდვათა მიმტევებელია”; დაცემის შემდეგ კი გვეუბნებიან: “ღმერთი მართლმსაჯულია”.

28.    არ დაუჯერო იმას, ვინც პატარა შეცოდებებზე გეუბნება: “ნეტავ, დიდი არ ჩაიდინო, თორემ ეს რა არის”. ხშირად პატარა ძღვენსაც დაუცხრია მსაჯულის დიდი გულისწყრომა.

29.    ვინც ჭეშმარიტ სინანულშია, მას დაკარგულად მიაჩნია ყოველი დღე, როცა არ გლოვობს, თუნდაც რომ იმ დღეს რამე სიკეთე ჩაიდინოს.

30.    ნურც ერთ მონანულს ექნება მოლოდინი იმისა, რომ სიკვდილის ჟამს შეინანებს და შენდობას მიიღებს. ის, რაც უცნობია და უხილვი, არც სარწმუნო არის.

31.    შენ მაუწყე და “მილხინე მე, რაBთა განმისუენო პირველ წარსვლად ჩემდამდე” ეჭვითა და შიშით (ფსალმ. 38. 14).

32.    იცოდე, ძმაო, სადაც არის სული ღვთისა (შდრ. 2 კორ. 3. 17), იქ ცოდვათა ყოველგვარი ბორკილებიც ირღვევა.

33.    ვისაც სრული თავმდაბლობა აქვს, მისი ცოდვათა ბორკილებიც დარღვეულია. ვინც შორს არის ზემოაღნიშნული ორი საქმისგან, ნუ შეცდება, რადგან ბორკილებისგან თავისუფალი არ არის.

34.    ვინც საკუთარ თავს გლოვობს, ის სხვას არც განიკითხავს და არც დაცემის გამო განსჯის.

35.    როცა მხეცი ძაღლს უკბენს, ძაღლი ამ უკანასკნელზე უფრო ბრაზდება და რადგან ნაკბენი სტკივა, უფრო გაშმაგებით ებრძვის მას.

36.    ფრთხილად ვიყოთ, ძმებო: ვაითუ, სინდისი იმიტომ კი აღარ გვამხელს, რომ წმინდაა, არამედ იმიტომ, რომ ჩვენი მხილება მოსწყინდა.

37.    ცოდვათა მიტევების ნიშანი ისაა, როცა ადამიანს ყოველთვის მოვალედ მიაჩნია საკუთარი თავი.

38.    არაფერი შეედრება ღვთის მოწყალებასა და სახიერებას. ამიტომ საკუთარი თავის მკვლელია ის, ვისაც სასოება წარუკვეთავს.

39.    სიცოცხლის უკანასკნელ დღემდე არ იზარმაცებს ის, ვინც თავმდაბალია და ცოდვებს დასტირის. ვინც ამ ორისგან შორს არის, თავს იტყუებს.

40.    ჭეშმარიტი სინანულის ნიშანი ისაა, როცა დამსახურებულად მიგვაჩნია ყოველგვარი ხილული თუ უხილავი ჭირი და განსაცდელი.

41.    მას შემდეგ, რაც მოსემ მაყვლოვანში ღმერთი იხილა, ისევ დაბრუნდა ეგვიპტეში, ანუ სიბნელეში, სადაც ფარაონისთვის ალიზს ამზადებდნენ. მაგრამ ის კვლავ ავიდა მაყვლოვანში და უფრო მეტიც მიიღო. ვინც ნათქვამის აზრს მიხვდება, არასდროს წარიკვეთს სასოებას.

42.    იობიც დაგლახაკდა, მაგრამ ორჯერ მეტად გამდიდრდა.

43.    ზარმაცებისთვის რთულია აღთქმის შემდეგ დაცემა: მათ უვნებობის მიღწევის იმედი ეკარგებათ და მხოლოდ ორმოდან ამოსვლას-ღა ნატრობენ.

44.    არ დავბრუნდეთ იმ გზით, რომელმაც დაგვაბნია, არამედ სხვა, მოკლე და ახლო, გზით ვიაროთ.

45.    ვნახე, ერთ გზაზე ღვთისკენ ერთდროულად მიმავალი ორი ადამიანი, რომელთაგან ერთი მოხუცებული იყო და შრომით უპირატესი, მეორე კი - მოწაფე. მოწაფე ბერზე წინ გარბოდა და თავმდაბლობის საფლავთან მისვლაც მან მიასწრო (შდრ. იოანე 20. 4).

46.    ფრთხილად უნდა ვიყოთ ყველა, განსაკუთრებით კი ისინი, ვინც დავეცით, რათა უღმერთო ორიგენეს სენი არ დაეუფლოს ჩვენს გულებს. ეს ბილწი ადამიანი ღვთის კაცთმოყვარეობას აყენებს წინ და ავხორცებისა და ზარმაცებისთვის მისაღებია ხოლმე მისი სწავლება.

47.   “ზრახვასა ჩემსა”, მით უმეტეს ჩემს სინანულს, “აღატყდეს ცეცხლი” ვნებათა საგნის შემწველი ლოცვისა (შდრ. ფსალმ. 38. 4).

48.    დაე, ზემონახსენებ “დილეგში” მსხდომი წმიდანები იყვნენ შენთვის სინანულის მაგალითი და იმის მაჩვენებელი, თუ როგორ და რა ზომით გმართებს სინანული. მაშინ აღარ დაგჭირდება წიგნი სინანულის აღდგომის ჟამს ქრისტე-ძე ღვთისას გამოჩენამდე, რამეთუ მისია დიდება თანა მამით და სულიწმიდითურთ აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ. 


ჰოი, მონანულო! ხუთი საფეხური აგივლია, სინანულით ხუთი გრძნობა განგიწმენდია და ამ საწუთროში შენივე ნებით დაგიტანჯავს რა თავი, უნებურ საუკუნო სატანჯველს განრიდებიხარ.

 

თავი მეექვსე

მისივე თქმული სიკვდილზე ფიქრისთვის

1.    ყოველი სიტყვის წინამძღვარი აზრია, ხოლო ყოველგვარი ტირილისა და გლოვისა _ სიკვდილსა და ცოდვებზე ფიქრი. ამიტომ დავაწესეთ ეს უკანასკნელი ჩვენს სიტყვაში თანახმად რიგისა.

2.    სიკვდილზე ფიქრი ყოველდღე სიკვდილია.

3.    სიკვდილის ხსოვნა მუდმივი ოხვრაა.

სიკვდილის შიში ბუნებრივი საქმეა და ურჩობის შედეგს წარმოადგენს; ხოლო სიკვდილის მიმართ ძრწოლა მოუნანიებელი ცოდვების ნიშანია.

4.    ქრისტეს სიკვდილის შეეშინდა, მაგრამ არ შეძრწუნებულა, და ამით ორივე ბუნების თვისებები წარმოაჩინა.

5.    რამდენადაც სხვა საზრდელთან შედარებით პური ყველაზე მეტადაა საჭირო, იმდენად აღემატება სიკვდილზე ფიქრი ყოველგვარ ზრახვასა და საქმეს.

6.    საძმოში მყოფებს სიკვდილზე ფიქრი შრომისკენ, მოღვაწეობისა და შეურაცხყოფის ტვირთვისკენ უბიძგებს; განმარტოებით მყოფებში კი ის გულისტკივილს აღძრავს, რომლის დედა სანატრელი სიტკბოებაა. სიტკბოება კი არის მიზეზი ყოველგვარი ზრუნვის უარყოფისა, მუდმივი ლოცვისა და გონების დაცვისა. აი, ესენი არიან სიკვდილზე ფიქრის მშობლებიცა და ასულებიც.

7.    მიუხედავად მსგავსებისა, რამდენადაც კალა განსხვავდება ვერცხლისგან, გონიერი ადამიანისთვის იმდენად ცხადია სხვაობა სიკვდილის ბუნებრივსა და არაბუნებრივ შიშს შორის.

8.    სახე და ნიშანი სიკვდილის ჭეშმარიტად ხსოვნისა არის ამა სოფლის ყოველგვარ საქმეთა უგულებელყოფა და საკუთარი ნების სრული უარყოფა.

9.    ჭეშმარიტად გამოცდილია ის, ვინც ყოველთვის სიკვდილს მოელის; ხოლო წმიდა და სრულყოფილია იგი, ვისაც ყოველდღე სწადია სიკვდილი.

10.    არაა მოსაწონი სიკვდილის ყოველი გულისთქმა: ზოგიერთს ჩვეულება სძლევს, ცდება და სიკვდილი თავმდაბლობით სწადია, მაგრამ განერიდება კიდეც მას. სხვა უგუნურებით ნატრობს სიკვდილს. არიან ისეთებიც, რომელთაც სინანული არ სურთ და სასოწარკვეთილების გამო ესწრაფვიან სიკვდილს. ზოგს ამპარტავნებისა გამო უვნებლად მიაჩნია თავი და სიკვდილის არ ეშინია. არიან ისეთებიც (თუ საერთოდ არსებობენ ამჟამად), რომლებშიც სულიწმიდაა დამკვიდრებული და მისი ძალით სურთ ამ ქვეყნიდან გასვლა.

11.    ზოგიერთი საგონებელშია და ამბობს: “ რატომ დაგვიმალა ღმერთმა ჟამი ჩვენი სიკვდილისა, თუ ამდენად სასარგბლოა სიკვდილზე ფიქრი?” და არ იციან, რომ საკვირველი სახით ღმერთმა ჩვენივე ცხონებისთვის გააკეთა ეს. ადამიანებმა წინასწარ რომ იცოდნენ, როდის მოკვდებოდნენ, დიდი ხნით ადრე არავინ მივიდოდა მოსანთლავად და არც მონაზონი გახდებოდა, არამედ უსჯულოებით განვლიდნენ ცხოვრებას, სიკვდილის წინ მივიდოდნენ მოსანათლავად და მოსანანიებლად.

12.    როცა ცოდვებზე გლოვობ, არ დაეთანხმო ეშმაკს, რომელიც გეუბნება: “რატომ გლოვობ? _ ღმერთი კაცთმოყვარეა და გლოვის გარეშეც შეგინდობს.” იცოდე, ეშმაკის განზრახვა ისაა, რომ გლოვასა და ღვთის შიშს განგაშოროს; მაგრამ თუ სასოწარკვეთილება მოგეძალა, მაშინ არც ამგვარ ფიქრს მოერიდო.

13.    ვისაც სურს, ყოველთვის ახსოვდეს სიკვდილი და ღმერთი, მაგრამ ხორციელ საზრუნავსა და მოუცლელობას მისცემია, იმ კაცს ჰგავს, რომელსაც ხელები შეუკრავს და ცურვა მოუწადინებია.

14.    სიკვდილის ხსენება საჭმელს გემოს უკარგავს და რაჟამს ეს თავმდაბლობით მოხდება, მასთან ერთად ვნებებიც აღიკვეთება.

15.    გულის ულმობლობა გონებას ასასტიკებს, ხოლო ბევრი საჭმელი ცრემლთა წყაროს აშრობს.

16.    წყურვილი და მღვიძარება გულს შეაჭირვებს, შეჭირვებული გული კი გლოვასა და ცრემლთა დენას იწყებს.

17.    ეს სიტყვები მკაცრად და მძიმედ მოეჩვენებათ ნაყროვანებს, დაუჯერებლად - ზარმაცებს, ხოლო ჭეშმარიტების მუშაკები საქმით გამოსცდიან მას და სიკეთეს პოვებენ.

18.    ვინც გამოცდილებით შეიცნო ეს, მისით ხარობს; ხოლო ვინც ჯერ კიდევ ძიებაშია, მის მოპოვებამდე მწუხარებას ვერ ასცდება.

19.    მამები სრულყოფილ სიყვარულზე ამბობენ: “არასადა დაეცეს”; მე კი ვიტყოდი, რომ სიკვდილის სრულყოფილმა ხსოვნამ არ იცის შიში.

20.    ბევრი საქმე აქვს მოღვაწის გონებას. ესენია: ღვთის სიყვარული, ხსენება ღვთისა, სასუფევლისა, წმიდა მოწამეების მოშურნეობისა, ღვთის ყოვლისმხედველობისა თანახმად ნათქვამისა: “წინაBსწარ ვხედევდ უფალსა, წინაშე ჩემსა მარადის” (ფსალმ. 15. 8), ხსენება უხილავი წმიდა ძალებისა, სიკვდილისა, სატანჯველისა და ღვთის მომავალი განაჩენისა. დავიწყეთ დიდი საქმეებით და იმით დავასრულეთ, რაც ცდომისა და დაცემისგან გვიფარავს.

21.    ერთმა ეგვიპტელმა ძმამ მიამბო: “მას შემდეგ, რაც სიკვდილზე ფიქრი გულში ჩემებეჭდა, ერთხელ საჭიროებიდან გამომდინარე მოვიწადინე, მცირეოდენ მენუგეშებინა ხორცი; მაგრამ სიკვდილი გამახსენდა, რომელმაც აღვირი ამომდო და განზრახვაზე ხელი ამაღებინა. საკვირველი ის იყო, რომ არ მინდოდა სიკვდილზე მეფიქრა, მაგრამ ვერ შევძელი”.

22.    აქვე, თოლაში, ცხოვრობდა სხვა ძმა, რომელიც სიკვდილზე ფიქრით  ხშირად ისე გაოგნდებოდა ხოლმე, რომ იქ მყოფ ძმებს ხელში აყვანილი გაჰყავდათ გონებაწართმეულთა, გულშეღონებულთა და უსულოთა მსგავსად.

23.    არც ევსუქი ქოზიბელის ამბავზე გავჩუმდები და გიამბობთ: თავდაპირველად ის ზარმაცობდა და საერთოდ არ ზრუნავდა სულზე. ამგვარ ცხოვრებას ეწეოდა, როცა მძიმე სენი შეეყარა, გონება დაკარგა და მისი სული ერთი საათის განმავლობაში ნამდვილად გაეყარა ხორცს. გონს როცა მოეგო, იქ მყოფებს გარეთ გასვლა გვთხოვა. როგორც კი გამოვედით, მაშინვე წამოდგა, სენაკის კარი ჩაკეტა და თორმეტი წელი აღარ გამოსულა იქიდან.

არავის ელაპარაკებოდა, არც ცოტას, არც ბევრს. მხოლოდ პურსა და წყალს ღებულობდა მდუმარედ. გამუდმებით დაყუდებული იყო, ნანახი ხილვით გონებაშეძრწუნებული მწუხარებასა და მგლოვარებაში იმყოფებოდა და, იცის უფალმა, არასდროს შეუცვლია თავისი ცხოვრების წესი. გონებამიხდილვით იდგა და უხმოდ სდიოდა მხურვალე ცრემლები.

როცა მისი აღსასრული მოახლოვდა, კელიის კარი გავაღეთ და შიგნით შევედით. ბევრი ვევედრეთ, რამე ეთქვა, მაგრამ მან მხოლოდ ეს გვითხრა: “შემინდეთ, მამებო! ვერავინ შეძლებს ოდესმე ცოდვის ჩადენას, ვისაც სიკვდილი ახსოვს”. გაკვირვებულები ვიყავით, ვხედავდით რა, თუ როგორი იყო ის თავდაპირველად და რამდენად სწრაფად  მოხდა მასში სანატრელი ცვლილება.

როცა გარდაიცვალა, მისი გვამი მონასტრის ახლოს, საძვალეში დავკრძალეთ. რამდენიმე დღის შემდეგ საფლავი გავხსენით, მაგრამ მის წმიდა ცხედარს ვერსად მივაკვლიეთ. უფალს საკუთარი ნებისამებრ მისთვის სასურველ ადგილას გადაებრძანებინა ის, რათა ყველა დარწმუნებულიყო, რომ ევსუქის სინანული შეიწირა და უიმედობას არ მისცემოდნენ ისინი, რომელთაც სიზარმაცის შემდგომ სინანული სწადიათ.

24.    რამდენადაც ზღვის ფსკერზე ამბობენ, მიუწვდომელიაო, იმდენად მიუწვდომელია სიწმინდე სიკვდილზე ფიქრისა და მისგან გამომდინარე საქმეებისა. ამაში ზემონახსენები წმიდანი დაგარწმუნებს.

25.    ვინც მისი მსგავსია, შიშით გამუდმებით შიშს მოიპოვებს, ვიდრე ძვლებში ძალა არ გამოელევა.

26.    უნდა ვიცოდეთ, რომ ყველა სხვა ნიჭთან ერთად სიკვდილის ხსოვნაც ღვთის ნიჭია. ხშირად საფლავებთან უცრემლოდ, ქვა გულით ვმდგარვართ. ხშირად კი მსგავსი სანახაობის გარეშეც ლმობიერები გავმხდარვართ და მივმხდარვართ, რომ ასეთ დროს ღვთის მადლი მოქმედებს.

27.    სიკვდილი იმას ახსოვს, ვინც ყოველი ხორციელი საქმისთვის მკვდარია; ხოლო ვისაც ჯერ კიდევ უყვარს და ზრუნავს რამე საქმეზე, შეუძლებელია, რომ სიკვდილი ახსოვდეს, რადგან ის საკუთარი თავის მტერია.

28.    ნუ მოინდომებ, შენს სიყვარულში სიტყვებით დაარწმუნო ყველა. უმჯობესია, ღმერთს სთხოვო, მან დაარწმუნოს ისინი უთქმელად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მთელი ცხოვრებაც არ გეყოფა ერთდროულად ხორციელი სიყვარულისა და გლოვისათვის, რადგან ამ ორის ერთად ყოფნა ძნელია.

29.    ჰოი, ზარმაცო და უგუნურო მუშაკო! ნუ იტყუებ თავს, თითქოს დღეს შეგიძლია იზარმაცო და დღეისას ხვალ გააკეთებ. არ არსებობს დღე, რომელიც საკმარისი აღმოჩნდებოდა მეუფის ვალს ჯერისაებრ გადასახდელად.

30.    შეუძლებელია, ადამიანმა ერთი დღეც კი ღვთის სათნოდ გაატაროს, თუ ყოველდღე არ იტყვის: “დღეს ჩემი სიცოცხლის უკანასკნელი დღეა! აი, მივდივარ საშინელ საყდარსა და სასამართლოში სიმართლის მსაჯულთან შესახვედრად.”

31.    საოცარია, რომ წარმართებიც იმავეს ფიქრობდნენ და ამბობდნენ, რომ სიბრძნე სიკვდილზე ფიქრში მდგომარეობს. ეს ფიქრია ჩვენი, მორწმუნეების, განმწმენდელი მადლითა უფლისა, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.


ეს არის მეექვსე საფეხური. ვინც მას მიაღწია, აღარ შესცოდავს, რადგან დაწერილია: იხსენებდი უკანასკნელსა მას დღესა სიკვდილისა შენისასა, და უკუნისამდე არა სცოდო (იხ. ზირაქი 7. 36).

თავი მეშვიდე

ჩვენი წმიდა მამის, იოანეს თქმული გლოვისთვის

1.    ჭეშმარიტი საღმრთო გლოვა არის სულის მჭმუნვარება და მწუხარე გული, რომელიც ყოველთვის ტკივილს განიცდის და სიყვარული სწყურია. და რაჟამს ვერ პოულობს მას, გულისტკივილით ეძებს, გოდებით კვალდაკვალ მისდევს, უხმობს, კვნესის და ოხრავს.

2.    გლოვა ნამდვილი ოქროს დეზია, ყოველთვის რომ სულს ჩხვლეტს. გლოვა შიშველია ამა სოფლის საქმეთა სიყვარულისგან, ხორციელი ნუგეშისგან, ნათესავებისა და ახლობლებისგან. მისი საქმე მხოლოდ მწუხარებაა, რომელიც ღვთისმოყვარებამ დანერგა გულში.

3.    გლოვა გამუდმებული ტანჯვაა სინდისისა, რომელიც შინაგანი აღსარებით გულში ცეცხლს აგიზგიზებს.

4.    გლოვა ადამიანური ბუნების დავიწყებაა მსგავსად ნეტარისა, რომელიც გალობს: “დავივიწყე მე ჭამად პური ჩემი” (ფსალმ. 101. 5).

5.    ჭეშმარიტი სინანული არის მწუხარების გარეშე ყოველგვარი ხორციელი ნუგეშის მოკლება.

6.    ჭეშმარიტი გლოვა არის მწუხარე, გულის მხურვალებით ნატკენი სული, რომელსაც ყოველთვის გულის მხურვალების ძიება სწყურია. და როდესაც შრომის შედეგად გამოუბრწყინდება, დაედევნება და მის კვალდაკვალ მწარედ ოხრავს. აი, ეს არის გლოვა.

7.    გლოვა ამა სოფელთან ყოველგვარი კავშირის გაწყვეტაა,  ყოველივესგან განშორება და განდგომაა. გლოვა სიკეთის მომნიჭებელი მწუხარებაა, როცა გული ისრით განუკურნებლად დაჭრილსა ჰგავს და საწადელის მიღწევა სურს.

8.    გლოვა ადამიანის თანამდევი ფიქრია, თავისი მხურვალებით გამუდმებით გულს რომ წვავს და ლმობიერებით ცოდვათა აღიარებისკენ უბიძგებს.

9.    ვინც სანატრელ გლოვას წარმატებით ახლახან შესდგომია, ის მარხვასა და მდუმარებაშია; ვინც უკვე მოიპვა წარმატება, ის არც მრისხანებს და არც სხვის ძვირს იხსენებს; ხოლო ვინც სრულყოფილ გლოვას მიაღწია, მას თავმდაბლობა ახასიათებს, დამცირება სწყურია, ნებაყოფლობითი ჭირისა და უნებლიე განსაცდელების მიმართ შიმშილს განიცდის, გაჭირვებისა და მწუხარების დათმენა სურს, ცოდვილებს არ განიკითხავს და ჭირში მყოფ ძმებს თანაუგრძნობს.

10.    მოწონებას იმსახურებს პირველი, ქებას _ მეორე, ხოლო ნეტარია და ბედნიერი მესამე, რომელსაც გაჭირვება ჰშია და დამცირება და ყვედრება სწყურია, რადგან ჭეშმარიტად გაძღება და აღარ მოშივდება.A

11.    ჰოი, რომელიც გლოვას მისცემიხარ! ყოველნაირად დაიცავი იგი და მკაცრად მოექეცი, თორემ თუ სათანადოდ არ გაუფრთხილდები, ვიდრე შენში გამაგრდება და ფესვს გაიდგამს, განგშორდება და გაიქცევა. შფოთის, ხორციელი საზრუნავის, საამური ცხოვრების, შვების, ყველაზე მეტად კი, მრავლისმეტყველებისა და განცხრომის შედეგად ისიც ისე სწრაფად დადნება და წავა, როგორც ცვილი დნება ხოლმე ცეცხლზე.

12.    ნათლისღების შემდგომ ნათლისღებაზე დიდი ცრემლთა წყაროა, რაც უნდა კადნიერად ჟღერდეს ეს სიტყვები. ნათლისღება პირველქმნილი ცოდვებისგან გვწმენდს, ხოლო ცრემლებით ნათლისღების შემდგომ ჩადენილი ცოდვები მოგვეტევება. ბავშვობაში მიღებულ ნათლისღებას ვრყვნით, ცრემლებით კი ნათლისღებას განვაახლებთ. ღმერთს რომ ჩვენთვის ეს არ მოენიჭებინა, ძნელად თუ ვინმე ცხონდებოდა.

13.    ოხვრა და გლოვა უფალს შეჰღაღადებს; ჩვენი მეოხია ტანჯვის შიშით დადენილი ცრემლები; ხოლო ყოვლადწმიდა სიყვარულით დაღვრილი ცრემლები იმის მაუწყებელია და დამარწმუნებელი, რომ ჩვენი ლოცვა შეწირულია.

14.    თუ თავმდაბლობას ისე ვერაფერი შეეწევა, როგორც გლოვა, მაშინ ცხადია, რომ მას ვერც სხვა რამ წინაღუდგება ისე, როგორც სიცილი.

15.    საყვარელო, მთელი ძალით მიეცი გლოვასა და სანატრელ ლმობიერებას და არ დაანებო თავი, ვიდრე ამა სოფლის ყოველ საქმეზე არ აგამაღლებს და განწმენდილს არ წარგადგენს ქრისტესთან.

16.    გონებაში ყოველთვის წარმოიდგინე და გაიხსენე ცეცხლოვანი ბნელი უფსკრული, იქ მყოფი ულმობელი მსახურები, საშინელი, შემაძრწუნებელი და მიუკერძოებელი მსაჯული, ჯოჯხეთური ალის უძირო მღვიმეები და ჯურღმულები, წყვდიადით მოცული საშინელი ადგილები, ვიწრო და საძაგელი ჩასასვლელები. ყოველივე ამის მსგავსი გაიხსენე, რათა ძლიერმა შიშმა და ძრწოლამ ხორცის მხურვალება დაშრიტოს, გული უხრწნელ სიწმინდეში დამკვიდრდეს, ცეცხლზე მეტად გაბრწყინდეს და სული განანათლოს.

17.    ძრწოლით დადექი ლოცვაზე, ისევე როგორც დასჯილი ავაზაკი დგას ხოლმე მსაჯულის წინაშე, რათა შენმა გარეგნობამ და შინაგანმა განწყობილებამ მართალი მსაჯულის გულისწყრომა დაშრიტოს. არ დატოვებს ის უყურადღებოდ მგლოვიარე სულს, რომელიც ქვრივი დედაკაცის მსგავსად დამწუხრებული დგას მის წინაშე და მას, შეუწუხებელს, აწუხებს.

18.    ვინც სულიერი ცრემლები მოიპოვა, მისთვის ნებიმიერი ადგილია მარჯვე გლოვა-ოხვრისთვის; ხოლო ვინც გარეგნულად გლოვობს, ასეთი ნიადაგ გლოვისთვის შესაფერისი ადგილისა და ვითარების ძიებაში უნდა იყოს.

19.    პირველად მოხსენებულ გლოვაზე ისევე უნდა ვიფიქროთ, როგორც დამალულ საუნჯეზე, რომელიც სავაჭრო ადგილას გამოფენილ განძზე მეტადაა დაცული.

20.    იმათ კი არ დაემსგავსო, რომლებმაც დამარხეს რა მკვდარი, ზოგჯერ მიცვალებულს გლოვობენ და ზოგჯერ მისივე მიზეზით სვამენ და თვრებიან, არამედ საპყრობილეში მსხდომებს მიჰბაძე, რომლებსაც გამუდმებით ტანჯავენ ჯალათები.

21.    ვინც ზოგჯერ გლოვობს, ზოგჯერ კი იცინის და განცხრომას ეძლევა, იმ კაცს ჰგავს, ავხორცობის ძაღლს ქვის ნაცვლად პურით რომ იგერიებს: გარეგნულად ვითომ განდევნის, საქმით კი თავისკენ იზიდავს.

22.    საყვარელო, გულით იყავი მწუხარე, და არა გარეგნულად; რადგან ეშმაკებს ისე აძრწუნებთ მწუხარება, როგორც ქურდებს - ძაღლები.

23.    ჰოი, საყვარელო, ქორწილზე აქ კი არ მოგვიწვიეს, არამედ საუკუნო ცხოვრებაში. აქ კი ჩვენი თავის საგლოვად მოგვიწოდეს.

24.    ზოგიერთები, როცა ტირიან და ცრემლებს აფრქვევენ, ამაოდ ცდილობენ, ასეთ სანატრელ ჟამს არაფერზე იფიქრონ. და არ იციან, რომ პირუტყვის, და არა მეტყველის საქმეა დაუფიქრებლად ცრემლთა დენა.

25.    კეთილი აზრები ცრემლებს შობს; კეთილი აზრების მამა კი ღვთის შიშით განხურვებული მეტყველი გონებაა.

26.    საწოლში დაწოლისას საფლავში წოლა წარმოიდგინე და ცოტას დაიძინებ; სუფრასთან ჯდომისას საშინელი მატლებიანი საუკუნო ტრაპეზი წარმოიდგინე და მოზომილად, ცოტას შეჭამ.

27.    არც წყლის დალევისას დაივიწყო წყურვილი, საუკუნო ცეცხლში რომ არის, და უეჭველად აიძულებ საკუთარ ბუნებას.

28.    როცა მოძღვარი გაგვირისხდება ან დაგვამცირებს, მაშინ საშინელი მსაჯულის განაჩენი წარმოვიდგინოთ და მწუხარებასა და მრისხანებას ისე ჩავიკლავთ უხმოდ, სიმშვიდითა და მოთმინებით, როგორც ორპირიანი მახვილით.

29.    როგორც იობი ამბობს: “ჟამით მოაკლდების ზღუასა” (იობი 14. 11). დროთა ვითარებაში მოთმინების შედეგად თანდათან ჩვენშიც დამკვიდრდება ზემოხსენებული, სრულყოფილებას მიაღწევს და ჩვენც სრულგვყოფს.

30.    დაე, საუკუნო ცეცხლზე ფიქრი შენთან ერთად დაწვეს და ადგეს, და ლოცვის დროს არასდროს დაგეუფლება სიზარმაცე.

31.    დაე, თავად შენმა შავმა სამოსმაც გლოვისკენ გიბიძგოს, რადგან შავი ტანსაცმელი გლოვის სახეა და ვინც მკვდარს გლოვობს, ყველას შავი აცვია.

32.    თუ ვერ ტირიხარ, იმაზე იტირე, რომ არ ტირიხარ; და თუ ტირიხარ, იმაზე იგლოვე, რომ შენი ცოდვებით უშრომელი, საპატიო და სასიხარულო მდგომარეობიდან ჭირსა და ტანჯვაში ჩაიგდე თავი. აი, ამიტომ გმართებს დიდი გლოვა, ტირილი და გოდება.

33.    ჩვენი უფალი ყოველივეს სამართლიანად სჯის. ცრემლებსაც მათი ბუნებისა და ძალის მიხედვით განიკითხავს. მინახავს ცრემლის წვეთები, ისეთივე ტკივილით რომ დაღვრილა, როგორც სისხლი. ასევე მინახავს უშრომლად წყაროსავით დადენილი ცრემლები. მე კი მოღვაწეებს არა ცრემლთა სიუხვის, არამედ შრომისა და ტკივილის შესაბამისად ვნატრიდი. ვფიქრობ, ღმერთსაც ისინი უფრო მოსწონს, რომლებიც შრომითა და ტკივილით ცოტას ტირიან, ვიდრე ისინი, რომლებიც გაურჯელად ბევრ ცრემლს ანთხევენ.

34.    მგლოვიარეს ვერ არგებს ღვთისმეტყველება, ზეციურ საგნებსა და რჯულზე  საუბარი. ყოველივე ეს ცრემლებს აშრობს, რადგან ამ დროს ადამიანი კათედრაზე მდგომსა ჰგავს. მგლოვიარე კი ნაცარსა და ძაძაში მჯდომი კაცის მსგავსია. ამიტომ დავითი, როცა გლოვობდა, მიუხედავად იმისა, რომ ბრძენი მოძღვარი იყო, ამბობდა: “ვითარ-მე ვგალობდეთ გალობასა უფლისასა ქუეყანასა უცხოსა” (ფსალმ. 136. 4), ანუ იმ დროს, როცა სულის წარმწყმედელ ვნებებში ვიმყოფებით.

35.    როცა სული თვითონ, ჩვენი მხრიდან შრომისა და გარჯის გარეშე გახდება ლმობიერი, ატირდება და თვალებს ადვილად დასდინდება ცრემლები, მაშინ უნდა ვიჩქაროთ, რადგან უფალი მოწოდების გარეშე მოსულა, ჩვენდა დასამშვიდებლად მოუცია ღრუბელი და სიცოცხლის წყარო, ანუ ცრემლები, რომლითაც იმ ცოდვებისგან განვიბანებით, ჩვენთა საქმეთა ხელწერილში რომ არის ჩაწერილი.

36.    ძმაო, ამ ჟამს თვალის გუგასავით გაუფრთხილდი, სანამ თავისით არ მიეფარება, რადგან ბევრად უფრო დიდია ძალა მისი სარგებელისა, ვიდრე იმ ჟამისა, რომელიც ჩვენი მცდელობით მოიწევა.

37.    მას კი არ მიუღწევია გლოვისთვის, ვინც მაშინ ტირის, როცა სურს, არამედ იმას, ვინც იმაზე ტირის, რაზეც სურს. ჭეშმარიტად კი ის გლოვობს, ვინც ისე ტირის, როგორც ღმერთს სურს.

38.    ხშირად საღმრთო გლოვას თან სდევს დიდებისმოყვარეობის უმადლო ვნება. თუ გლოვის დროს ვნებები გვძლევს, უნდა დავასკვნათ, რომ მაშინ დიდებისმოყვარეობის ვნებაა ჩვენში.

39.    ჭეშმარიტი გლოვა არის ტკივილი გულისა, რომელიც შვებას, განცხრომასა და საჭმლის გემოს კი არ ეძიებს, არამედ ყოველთვის საკუთარ სიკვდილს ხედავს და თავმდაბალ მონაზონთა მანუგეშებელ ღვთიურ ნუგეშს ისე მოელის, როგორც მოწყურებული ადამიანი - ცივ წყალს.

ვისაც გულის ტკივილით ჭეშმარიტი გლოვა მოუპოვებია, მას სძულს სიცოცხლე, როგორც ცრემლისა და ტანჯვის მომტანი, და საკუთარ ხორცს მტერივით ავიწროებს.

40.    რაჟამს მგლოვიარეებს მრისხანებასა და ამპარტავნებას შევამჩნევთ, მათი ცრემლი და გლოვა სიცრუედ უნდა შევრაცხოთ. აბა, რა საერთო აქვს სინათლეს სიბნელესთან?!

41.    არასწორი და ცრუ გლოვა შობს სიამაყეს, ხოლო ჭეშმარიტი გლოვა - ღვთისმიერ ნუგეშს.

42.    რამდენადაც ცეცხლი წვავს და ანადგურებს ფიჩხს, იმდენად წმინდა ცრემლები უჩინარჰყოფს ყოველგვარ სულიერ შხამსა და ვნებას.

43.    მამები ამბობენ, რომ ჭეშმარიტი ცრემლები ძნელად მოსაპოვებელია, განსაკუთრებით, ახალბედებისთვის, რადგან მრავალია და სხვადასხვაგვარი მათი მიზეზი. ცრემლებს იწვევს: ადამიანის ბუნება, ღმერთი, განსაცდელი, მტრის მიერ მოვლენილი თუ ღვთის სათნო მწუხარება, პატივმოყვარეობა, სიძვა, სიყვარული, სიკვდილზე ფიქრი და სხვა მრავალი. როცა ყოველივე ამას გამოვიძიებთ, წმინდა და არამზაკვრულ ცრემლებს მოვიპოვებთ, რომელთაც სიკვდილის ხსენება შობს. მათში არც სიცრუე იქნება და არც პატივმოყვარეობა, არამედ ეს ცრემლები იქნება ჩვენი განმწმენდელი,  ღვთიური სიყვარულის ამაღორძინებელი, ცოდვათა აღმხოცველი და უვნებობის მომნიჭებელი.

44.    ის კი არ არის საკვირველი, როცა ღვთის სათნო ცრემლებით იწყებენ და უკეთური ტირილით აგრძელებენ, არამედ ისაა საკვირველი და ქების ღირსი, როცა თავდაპირველად უკეთური ან ბუნებრივი ცრემლები იღვრება და შემდეგ ღვთის სათნო ტირილში გადაიზრდება. ნათქვამი კარგად ესმის იმას, ვისაც ამპარტავნება სძლევს.

45.    არ ენდო ცრემლებს, სანამ სრულიად არ განგწმენდს. ის ღვინო კი არ არის სანდო, რომელიც ეს-ესაა საწნახელიდან მოედინება, არამედ ის, რომელიც  უკვე ძველია და არ არის გაფუჭებული.

46.    უდავოდ, სასარგებლოა ღვთის წინაშე დაღვრილი ყოველი ცრემლი. მის სარგებელს კი სიკვდილის ჟამს შევიტყობთ.

47.    ამ საწუთროში ვინც ღვთის ნებისაებრ მუდმივ გლოვაშია, ყოველდღე სულიერად დღესასწაულობს; ვინც ყოველთვის ხორციელ ზეიმშია, მას სამარადისო გლოვა ელოდება.

48.    ავაზაკისთვის არ არსებობს სიხარული საპყრობილეში. არც ჭეშმარიტი მონაზვნისთვის არსებობს დღესასწაული ამ ქვეყანაზე. ალბათ, ამაზე მოთქვამდა ღვთის სათნო მგლოვარებაში მყოფი წინასწარმეტყველიც: “გამოიყვანე საპყრობილით სული ჩემი” (ფსალმ. 141. 8), რათა შენიA გამოუთქმელი ნათლით ხარობდეს.

49.    თავმდაბლობით ამაღლებული მეუფესავით დაჯექი შენს გულში. როგორც ხელისუფალმა, ისე უბრძანე მწარე სიცილს: “წადი”, და წავა, ტკბილ ტირილს _ “მოდი”, და მოვა, ხოლო ხორცს, ამ მონასა და მოძალადეს, უბრძანე: “გააკეთე ეს”, და გააკეთებს.

50.    ჭეშმარიტი სულიერი სიხარული მოუპოვებია მას, ვინც ისე შემოსილა სანატრელი და სასიქადულო გლოვით, როგორც სიძე _ საქორწილო სამოსით.

51.    არსებობს ისეთი მონაზონი, რომელსაც ღვთის შიშში, ჭეშმარიტ სინანულსა და მსახურებაში ისე გაუტარებია ცხოვრება, რომ არც ერთი დღე, საათი თუ წამი დაუკარგავს და უსარგებლოდ გაუფლანგავს, არამედ სიცოცხლის ყოველი დღე და საათი ღვთისსათნოდ გაუტარებია და მუდამდღე უფიქრია, რომ შეუძლებელია განვლილი დღის უკან დაბრუნება, და ამიტომ უცდია, უქმად არც ერთ დღეს ჩაევლო?

52.    ნეტარია ის მონაზონი, რომელიც ყოველდღე დამშვრალა, თავმდაბლობითა და ღვთისმსახურებით გაუტარებია თავისი ცხოვრება, ერთი საათიც არ დაუსვენია და ნიადაგ უფიქრია: “დღეს ჩემი სიცოცხლის უკანასკნელი დღეა”.

53.    ნეტარია ის მონაზონი, რომელიც სულიერი თვალებით უხილავ ძალებს  ხედავს. ასევე სანატრელია და არ დაეცემა ის მონაზონიც, რომელიც, იხსენებს რა სიკვდილსა და საკუთარ ცოდვებს, ხილული თვალებით მარადდღე ალტობს ღაწვებს სანატრელი ცრემლებით. ჩემი აზრით, პირველი მეორის გარეშე არ მოიპოვება.

54.    მინახავს მათხოვრები, მჭევრმეტყველებით მეფისთვის თავი რომ მოუბეზრებიათ და თავიანთი ტკივილისადმი მის გულში სწრაფად აღუძრავთ სიბრალული. ასევე მინახავს სათნოებით ღარიბი და ღატაკი ადამიანები, რომლებიც არა მჭევრმეტყველური, არამედ გულის სიღრმიდან ამოსული უბირი და შესაბრალისი სიტყვებით ემუდარებოდნენ ზეციურ მეუფეს, განწირულებივით ურცხვად, ტანჯვით შეჰღაღადებდნენ, და ძალით გამოუთხოვიათ წყალობა მისგან, ვისი სახიერება და ტკბილი ბუნება არანაირ იძულებას არ ექვემდებარება.

55.    ვინც თავისი ცრემლებით ამაყობს და იმათ განიკითხავს, რომლებიც არ ტირიან, იმ კაცს ჰგავს, მეფემ რომ მისცა მახვილი მტრის მოსაკლავად, მან კი მტერთან ბრძოლა მიატოვა, იარაღი გულში ჩაიცა და თავი მოიკლა.

56.    საყვარელნო, ღმერთს არ სჭირდება გულისტკივილით ადამიანის გლოვა და ტირილი. ღმერთს უფრო ის სწადია, რომ ადამიანის სული მისდამი სიყვარულით ხარობდეს.

57.    საყვარელო, მოსპე შენში ცოდვა, და ტირილი აღარ დაგჭირდება. მკურნალობა არ სჭირდება იმას, ვინც ავად არ არის.

58.    მცნების დარღვევამდე ადამს არ უტირია, ისევე, როგორც მართლები არ იტირებენ აღდგომის შემდგომ, როცა ცოდვა სრულიად აღიგვება, რადგან “იქ არ იქნება სალმობა, მწუხარება და სულთქმა” (შდრ. ისაია 35. 10).

59.    ვნახე, ზოგიერთი გლოვობდა. ვნახე სხვებიც, რომლებიც იმიტომ გლოვობდნენ, რომ ვერ გლოვობდნენ. სინამდვილეში, ეს უკანასკნელნი გლოვობდნენ, თუმცა კი ეგონათ, რომ არ გლოვობდნენ. ეს ღვთის სათნო უცოდინარობა მათ სიამაყისგან იცავდა. სწორედ მათზეა ნათქვამი: “უფალმან განაბრძვნის ბრმანი” (ფსალმ. 145. 8).

60.    მსუბუქი ჭკუისანი ხშირად გაამაყებულან ცრემლებით და ამიტომ ცრემლები ზოგიერთს არ ეძლევა კიდეც. ასეთები ცრემლთა ძიებაში თავს იდანაშაულებენ, ოხვრით, ჭმუნვით, სულიერი მწუხარებითა და გულისტკივილით თავს ისჯიან. ამ უკანასკნელთ ამგვარი საქციელი უფლის წინაშე ცრემლებად შეერაცხებათ, თუმცა კი მათ ასე არ მიაჩნიათ და არაფრად თვლიან თავიანთ შრომას.

61.    თუ დავაკვირდებით, ვნახავთ, რომ ეშმაკები დაგვცინიან: ხშირად როცა გავმძღარვართ, ჩვენში ლმობიერება აღუძრავთ და როცა გვიმარხულია, ჩვენი გულები გაუსასტიკებიათ. ასე იმიტომ იქცევიან, რომ ყალბი და ცრუ ცრემლებით შემცდარნი შვებას მივეცეთ, რომელიც არის დედა ყოველგვარი ბოროტებისა. საყვარელნო, არ ავყვეთ მათ მზაკვრობას, და არც დავემორჩილოთ, არამედ მთელი გულითა და გონებით შევებრძოლოთ.

62.    ლმობიერების ბუნებაზე როცა დავფიქრებულვარ, გამკვირვებია, თუ რატომ ეწოდება მას გლოვა და მწუხარება, როცა სულს სიხარულითა და მხიარულებით განაზავებს და გოლეული თაფლივით ტკბილია. რას ვსწავლობთ აქედან? - იმას, რომ ჭეშმარიტად ღვთის ნიჭია სანატრელი ლმობიერება.

63.    ამ დროს, როცა სანატრელ გულშემუსვრილთა გულებში ნუგეშისმცემელია დამკვიდრებული, სულში გულისთქმის არავითარი მწარე სიტკბოება არ მოიპოვება.

64.    ძმებო, მოვისმინოთ სულისთვის სასარგებლო, ლმობიერებისა და სინანულის აღმძვრელი ამბავი: იყო აქ ერთი ბერი, სახელად სტეფანე, რომელიც მეუდაბნოეობასა და დაყუდებულ ცხოვრებას ეწეოდა. დიდი ხნის მონაზონი იყო, შემკული მარხვით, ცრემლითა და სხვა მრავალი სიქველით.

მისი სენაკი სინას წმიდა მთაზე მდებარეობდა, იქ, სადაც  წმიდა ილია წინასწარმეტყველისა და ღვთისმხილველის სამყოფელი იყო. მაგრამ გულმა უფრო დიდი და აღმატებული სინანულისკენ გაუწია. გაემართა მძოვართა სამყოფელისკენ, რომელსაც “სიდი”, ანუ “ჭირი” ეწოდება და რომელიც სინას მონასტრიდან სამოცდაათი მილითაა დაშორებული. ეს ადგილი ყოველგვარ ნუგეშს მოკლებულია, გზაც კი არ არის. ცხოვრობდა იქ სტეფანე სიდუხჭირეში, ტირილსა და უკიდურეს სინანულში. დიდი ხნის შემდეგ, როცა ძლიერ დაბერდა, კვლავ თავის სენაკში, სინას მთაზე დაბრუნდა, სადაც მას ღვთის დიდი მოშიში ორი პალესტინელი მოწაფე ჰყავდა, რომლებიც წმინდად იცავდნენ თავს.

სტეფანემ რამდენიმე დღე იცხოვრა იქ, შემდეგ დასნეულდა და გარდაიცვალა. გარდაცვალებამდე ერთი დღით ადრე გონება წაერთვა: თვალები გახელილი ჰქონდა და ხან საწოლის მარჯვნივ გაიხედავდა, ხან _ მარცხნივ. იქ მსხდომებს ესმოდათ, თუ როგორ პასუხობდა მომაკვდავი ვიღაცას, რომელიც თითქოს ასამართლებდა მას: “ეჰ, მართალია, მაგრამ ამის გამო ამდენი წელი ვიმარხულე”; “სიმართლეს არ ამბობთ, იტყუებით! არ ჩამიდენია, რასაც მაბრალებთ”; “მართალია, მაგრამ ამის გამო ვტიროდი და ძმებს ვემსახურებოდი”; “სიმართლეს არ ამბობთ, ცილს მწამებთ”; “მართალია, სიმართალეს ამბობთ და ვერ გავიმართლებ თავს, მაგრამ შემწედ უფლის მოწყალება მაქვს”. საშინელი და შემაძრწუნებელი სანახავი იყო ეს უმოწყალო და უხილავი სამსჯავრო. ყველაზე საშინელი კი ის იყო, რომ რაც არ ჩაედინა, იმასაც აბრალებდნენ.

რა საოცარია! თავად დაყუდებული და განდეგილი ამბობდა ზოგიერთ ცოდვაზე, რომ საპასუხო არაფერი ჰქონდა. ამას ამბობდა ის, ვისაც მონაზვნობაში ორმოცი წელი გაეტარებინა, ვისაც ბევრი უტირია და უგლოვია.

ვაიმე, ვაიმე, საყვარელნო! სად იყო მაშინ ეზეკიელ წინასწარმეტყველის სიტყვები, მტანჯველისთვის რომ ეთქვა: “უფალი ამბობს: რაშიც გიხილავ, იმის მიხედვით განგიკითხავ” (შდრ. იეზეკიელი 33. 13-16). მაგრამ მან ამის მსგავსი ვერაფერი თქვა. რატომ, ძმებო? _ დიდება უფალს! მხოლოდ მან უწყის.

ზოგიერთმა მითხრა: „იცის უფალმა, რომ ის უდაბნოში საკუთარი ხელით აჭმევდა ვეფხვებს, ლომებსა და აფთრებს“. _ და აი, ამგვარად განიკითხებოდა სულის გაყრის ჟამს! რა სასჯელი ერგო, ან როგორი განაჩენი გამოუტანეს, ან როგორ დასრულდა ის სამსჯავრო, უცნობია.

65.    როგორც ქვრივი დედაკაცი, ქმარს რომ დამარხავს, ერთადერთი ვაჟი დარჩება და ღვთის შემდგომ მხოლოდ შვილში პოულობს ნუგეშს, ისე ცოდვით დაცემულ სულსაც არ ექნება სხვა სანუგეშო სიკვდილის ჟამს, გარდა მის მიერ გაწეული შიმშილისა, წყურვილისა და დაღვრილი ცრემლებისა.

66.    დაე, ხმატკბილად არ იგალობოს მან, ვინც გლოვობს. მსგავსი საქმეები გლოვას ვნებს. თუ ამ გზით შეეცდები გლოვის მოწვევას, უფრო მეტად განგშორდება ის, რადგან გლოვა მხურვალე სულისთვის ჩვეული ტკივილია.

67.    გლოვა ბევრისთვის გამხდარა უვნებობის წინამორბედი, როცა ვნებათა საგანი მოუსპიათ და სული განუწმენდიათ.

68.    გლოვაში გამოცდილმა ერთმა მოღვაწემ მითხრა: “როცა პატივმოყვარეობის, მრისხანების ან მუცლის ამოვსების სურვილის დაკმაყოფილებას დავაპირებდი, გლოვაზე ფიქრი შინაგანად მამხელდა და მეუბნებოდა: “არ გააკეთო, თორემ შენგან გავიქცევი!” მე კი ვპასუხობდი: “ჰოი, მეგობარო, არ გეურჩები, ვიდრე ჩვენს უფალთან - იესო ქრისტესთან არ მიმიყვან!”

69.    გლოვის უფსკრულში მოიპოვება ნუგეში, ხოლო გულის სიწმინდე საღმრთო ბრწყინვალებას იძენს. ბრწყინვალება ენით გამოუთქმელი ძალაა, რომელიც იდუმალი გზით შეიცნობა და უხილავად იხილვება.

70.    ნუგეში დამაშვრალი და მტკივნეული სულის განსვენებაა, რომელიც ჩვენს შიგნით ჩვილი ბავშვივით ტირის და გაბრწყინებული იცინის.

71.    განსვენება მწუხარებით დაცემული სულის აღმართვაა. ამ დროს სიმწრის ცრემლები საკვირველი სახით სასიხარულო ცრემლებად გარდაიქმნება.

72.    სიკვდილის ხსენებით გამოწვეული ცრემლები შობს შიშს, შიში შობს უშიშობას, რის შემდეგაც სიხარული გამობრწყინდება. რაჟამს დაუსრულებელი სიხარული დასრულდება, მაშინ ბრწყინვალე სიყვარულის ყვავილიც გამოჩნდება.

73.    რათა მწყემსის ნაცვლად მგელი არ მიიღო, თავმდაბლობით შემუსრე თავი და გულში თქვი, რომ მიღებული სიხარულის ღირსი არა ხარ.

74.    არ მიიღო ხილვა, როცა არ არის ხილვის ჟამი. მოითმინე, ვიდრე შენი თავმდაბლობის გამო თავად მოგძებნის, დაგედევნება, დაგეწევა და უკუნისამდე შენთან იქნება წმინდა და სულიერ ქორწილში.

75.    პატარა ბავშვი როცა პირველად გაიცნობს მშობელს, ბედნიერია და სიხარულით ივსება. როცა მშობელი გარკვეული ხნით წავა და ისევ დაბრუნდება, ბავშვს უხარია და თან წუხს: უხარია იმიტომ, რომ კვლავ იხილა ის, ვისი ნახვაც სურდა; ხოლო წუხს იმიტომ, რომ ეს სიხარული მთელი იმ ხნის განმავლობაში მოაკლდა, რა დროითაც შორს იყო იგი მშობლისგან.

76.    დედაც ემალება თავის შვილს. და როცა ხედავს, თუ რა დამწუხრებული ეძებს მას შვილი, უხარია. აი, ასე ასწავლის დედა შვილს, არასდროს მოშორდეს მშობელს. როგორც უფალი ამბობს: “რომელსა ასხენ ყურნი სმენად, ისმინენ!” (მათე 13. 9)

77.    სიკვდილმისჯილს აღარ აინტერესებს, თუ როდის იქნება მღერა-თამაში. არც ჭეშმარიტი მონანული და მგლოვიარე ჰყვება ავხორცობას, პატივმოყვარეობას, გულისწყრომასა და მრისხანებას.

78.    გლოვა არის მონანულ სულში ძირგადგმული ტკივილი, რომელიც დღითი-დღე ისე უმატებს ტკივილზე ტკივილს, როგორც მშობიარეს უმძაფრდება ტანჯვა.

79.    უფალი მართალი არის და სიმართლე უყვარს: ის ჭეშმარიტ დაყუდებულს ჭეშმარიტ გლოვას აძლევს, ხოლო ჭეშმარიტ მორჩილს ყოველდღიურად ანიჭებს სიხარულსა და ნუგეშს.

80.    ვინც მოღვაწეობის ზემოხსენებულ ორ წესს (დაყუდებასა და მორჩილებას - რედ.) სათანადოდ აღასრულებს, საუკუნო გლოვას განერიდება.

81.    განდევნე ძაღლი, გლოვის დროს შენთან რომ მოდის და ღმერთს უმოწყალოსა და შეუბრალებელს უწოდებს, რათა სასოწარკვეთილებაში ჩაგაგდოს. თუ დააკვირდები, შეამჩნევ, რომ ცოდვის ჩადენამდე ის ღმერთს მოწყალესა და მიმტევებელს უწოდებდა.

82.    სიკვდილის მუდმივი ხსენება შობს შიშს. შიშს მოაქვს გლოვა. რაჟამს გლოვა სულში ჩვეულებად გექცევა, ის შენს ბუნებად გადაიქცევა და ძნელად განსადევნი გახდება.

83.    რაც უნდა დიდ ღვაწლში ვიყოთ, თუ ულმობელი გული გვექნება, ვიცოდეთ, რომ ვცდებით. ძმებო, მართალს ვამბობ! ვინც ნათლისღების შემდგომ შეაგინა ხორცი, მას სინანულის ცრემლებით, მხურვალე გულის ცეცხლითა და ღვთის წყალობით ხელმეორე ნათლისღება სჭირდება.

84.    მინახავს ზოგიერთი ადამიანის უკიდურესი გლოვა, გულის ტკივილით მკერდში რომ იცემდა ხელს და პირიდან სისხლს ანთხევდა, და გამხსენებია სიტყვები: “იწყლა ვითარცა თივაჲ და განჴმა გული ჩემი” (ფსალმ. 101. 5).

85.    შიშით მოგვრილი ცრემლები თავისთავად ძრწის და უსაფრთხოებაშია. სიყვარულის ცრემლები კი, ვიდრე სრულყოფილი სიყვარული მოვიდოდეს, ადვილი მოსაპარია, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ცრემლთა დენის ჟამს გულში უზომოდ მხურვალე ცეცხლი გიზგიზებს. საოცარია, რომ ის, რაც უფრო მდაბალია, თავის დროზე უფრო საიმედოცაა.

86.    არსებობს გარემოება, რომელიც ცრემლთა წყაროს აშრობს; არსებობს გარემოება, რომელიც წყაროს კი არ აშრობს, არამედ მასში ტალახსა და ქვეწარმავალს წარმოქმნის. პირველის მიზეზით ლოთი თავის ასულებთან დაეცა ურჯულოდ, ხოლო მეორის მიზეზით ეშმაკი გადმოვარდა ზეციდან.

87.    რაოდენ დიდია ჩვენი მტრების უკეთურება! - ხშირად ისინი თავიანთი მზაკვრული ფანდებით სათნოებათა დედას უკეთურების მშობლად აქცევენ, ხოლო მას, რამაც თავმდაბლობა უნდა მოიტანოს _ ამპარტავნების წყაროდ.

88.    უდაბნოში ყოფნა ჩვენში ხშირად აღძრავს ცრემლსა და ლმობიერებას. ეს უნდა ვისწავლოთ ჩვენი უფალი - იესოსგან, ილია წინასწარმეტყელისა და იოანე ნათლისმცემლისგან, რომლებიც სალოცავად უკაცრიელ უდაბნოში მიდიოდნენ.

89.    მინახავს შფოთსა და ქალაქში აღძრული ცრემლებიც. მტრები იმიტომ იქცევიან ასე, რომ ვიფიქროთ, თითქოს შფოთი არავითარ ზიანს გვაყენებდეს და ამა სოფელს დავუახლოვდეთ. სინამდვილეში ეს ეშმაკის მზაკვრობა და ხრიკებია.

90.    ხშირად ერთ სიტყვასაც კი გაუფანტავს გლოვა. საკვირველი ის იქნებოდა, ერთ სიტყვას რომ შესძლებოდა მისი დაბრუნება.

91.    საყვარელნო, სიკვდილის ჟამს იმის გამო კი არ მოგვთხოვენ პასუხს, თუ რატომ არ ჩავდიოდით სასწაულებს, არ ვღვთისმეტყველებდით ან ვერ ვხედავდით უხილავს, არამედ ღვთის წინაშე იმაზე ვაგებთ პასუხს, თუ რატომ არ ვგლოვობდით ყოველთვის. ამიტომ, ძმებო, ყოველთვის უნდა ვტიროდეთ და ვგლოვობდეთ ჩვენს ცხოვრებას, ყოველთვის ღვთისკენ უნდა ვილტვოდეთ, რომლისა არს დიდება აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.


ეს არის მეშვიდე საფეხური. ვინც მასზე ასვლას ეღირსა, მეც შემეწიოს; თავად მას კი აღარ სჭირდება შემწე, რადგან მეშვიდე საფეხურზე იმ სიბილწისგან განიბანა და განიწმინდა, საწუთროში შვიდ დღეში რომ შემოვიდა.


თავი მერვე

მისივე თქმული ურისხველობისა და გულისწყრომისთვის


1.    როგორც წყალი აქრობს ცეცხლს, ისე აქრობს ჭეშმარიტი გლოვის ცრემლები გულისწყრომისა და მრისხანების ალს. ამიტომ გლოვის შემდეგ გულისწყრომისგან გათავისუფლებაზე ვისაუბრებთ.

2.    ურისხველობა ისაა, როცა ადამიანი ისევე ვერ იცხრობს ყვედრებისა და დამცირების სურვილს, როგორც დიდებისმოყვარე კაცი ვერ ძღება ქებით.

3.    ურისხველობა არის საკუთარ ბუნებაზე გამარჯვება და შეურაცხყოფისადმი უგრძნობელობა, რომელიც დიდი ოფლითა და შრომით მოიპოვება.

4.    სიმშვიდე თვისებაა აუღელვებელი სულისა, რომელიც ერთნაირად ღებულობს ლანძღვასა და ქებას.

5.    ურისხველობის დასაწყისი ბაგეთა დუმილია, როცა გულში არ არის მღელვარება; შუა გზა აზრთა დუმილია, როცა სული ოდნავ შფოთავს; ხოლო დასასრული უშფოთველი სიწყნარეა არაწმინდა ქართა ქროლვისას.

6.    რისხვა დაფარული სიძულვილისა და უხილავი ღვარძლის ამოძრავებაა.

7.    გულისწყრომა განმანაწყენებლის მიმართ ბოროტების ჩადენის სურვილია.

8.    გაცხარება გულის უდროო გახურებაა.

9.    გაფიცხება არის სულში დანერგილი უსიამო შფოთი.

10.    გულისწყრომა არის სიმშვიდის უეცარი შეშფოთება და სულის სისაძაგლე.

11.    როგორც სიბნელე უჩინარდება სინათლის გამოჩენისას, ისე უჩინარდება ყოველგვარი შფოთი და გულისწყრომა თავმდაბლობის გამოჩენისას.

12.    ზოგიერთი ადამიანი განრისხებისთანავე მშვიდდება და ამიტომ არ ცდილობს, ამ ვნებისგან განიკურნოს. არ ახსენდება საწყალს, რომ დაწერილია: წამი გულისწყრომისა მისისა არს დაცემა მისდა (იხ. ზირაქი 1. 22).

13.    ზოგიერთი წისქვილი სწრაფია და წამში უფრო მეტს ფქვავს, ვიდრე სხვა მთელი დღის განმავლობაში დაფქვავდა. ის მაშინვე ანადგურებს მთელ ხორბალსა და სულიერ ნაყოფს. ამიტომ დიდი სიფრთხილე გვმართებს.

14.    ხშირად ძლიერი ქარისგან ისე აგიზგიზებულა ალი, რომ ერთ წამში უფრო დიდი სულიერი ყანა დაუწვავს და მოუოხრებია, ვიდრე ნელი ცეცხლი დაწვავდა ყოველდღიურად.

15.    ჰოი, საყვარელნო, ნურც ეს იქნება ჩვენთვის დაფარული: ხშირად, როცა ვმრისხანებთ, ეშმაკები უცებ გვანებებენ თავს, რათა დიდი ვნებები უმნიშვნელოდ მივიჩნიოთ, უყურადღებოდ დავტოვოთ და ამგვარად მათგან უკურნებლად დავსნეულდეთ.

16.    როგორც ტლანქი, წვეტიანი და დაკორძილი ქვა სხვა ქვებთან ერთად გორვისას მოიქნება, უსწორმასწორობას დაკარგავს და დამრგვალდება, ისე ფიცხ, სასტიკსა და მრისხანე ადამიანს ძლიერ და მკაცრ მოღვაწეებთან ყოფნისას ამ ორი საქმიდან ერთ-ერთი აუცილებლად შეემთხვევა: ან მოთმინების წყალობით ვნებისგან განიკურნება, ან მოღვაწეებს განშორდება და თავის უძლურებას მიხვდება.

17.    მრისხანე კაცი თავისი ნებით ცოფდება, რადგან სძლევს რა ძველი ჩვეულება, გაუცნობიერებლად ბორგავს და ეცემა.

18.    მონანულისთვის არაფერია გულისწყრომაზე საშინელი. სინანულს დიდი თავმდაბლობა სჭირდება, გულისწყრომა კი ამპარტავნების ნიშანია.

19.    უდიდესი სიმშვიდე ისაა, როცა განმანაწყენებლის გვერდით ყოფნისას გული დაწყნარებულია და ამ უკანასკნელისდამი სიყვარული არ უმცირდებათ; ხოლო გულისწყრომის ყველაზე დიდი უკეთურება ის არის, როცა მარტო ყოფნის დროსაც კი ბორგავენ და განმანაწყენებელს ებრძვიან.

20.    რამდენადაც სულიწმიდა სულის დამამშვიდებელია და დამაწყნარებელი, იმდენად სულის შემაშფოთებელი და ამამღვრეველია გულისწყრომა. აი, ამიტომ ვერაფერი აბრკოლებს სულიწმიდას გულისწყრომაზე მეტად.

21.    როგორც ვიცით, მრავალ ბოროტებას შობს გულისწყრომა, მაგრამ მიუხედავად ბოროტებისა, მის ერთ-ერთ ნაშიერს თავისდაუნებურად მაინც მოაქვს ჩვენთვის სარგებლობა. მინახავს მრისხანებისგან გააფთრებული ადამიანები, დიდი ხნის დაფარული ღვარძლი რომ გაუმჟღავნებიათ და მრისხანების ვნებით უფრო დიდი ვნებისგან გათავისუფლებულან, როცა ან საქმის არსი განუმარტავს, ან შენდობა უთხოვია იმას, ვის მიმართაც გულში წყენა ჰქონიათ. ასევე მინახავს ადამიანები, უგუნურად რომ ითმენდნენ და ამგვარი დუმილით გულს ღვარძლით ივსებდნენ. ეს საცოდავები ეშმაკეულებსა და გიჟებზე უარესად მივიჩნიე, რადგან როგორც შევარდენი ემტერება მტრედს, ისე მტრობდნენ სიკეთეს.

22.    საყვარელნო, დიდი ყურადღება და სიფრთხილე გვმართებს ამ მრისხანების გველთან, რადგან ადამიანური ბუნება ისევე თანაშეეწევა მას, როგორც სიძვას.

23.    მინახავს მრისხანე ადამიანები, სიბრაზის გამო საჭმელზე რომ უთქვამთ უარი და უგუნური მარხვით შხამზე შხამი დაუმატებიათ. მინახავს სხვებიც, გულისწყრომა რომ მოუმიზეზებიათ, ნაყროვანებას მისცემიან და როგორც მაღალი კლდიდან, ისე ჩავარდნილან ღრმა ორმოში. მინახავს გონიერი ადამიანებიც, დაოსტატებული მკურნალებივით მარხვა და ჭამა ერთმანეთისთვის რომ შეუზავებიათ, ორივესგან ზომიერი ნუგეში მიუღიათ და დიდად უსარგებლიათ.

24.    ზომიერი გალობა ზოგჯერ გულისწყრომას აცხრობს, ზოგჯერ კი, თუ ის უდროოა და უზომო, ავხორცობას უწყობს ხელს. ამიტომ დროულად და ზომიერად უნდა ვიგალობოთ.

25.    თავმდაბალი პასუხი გულისწყრომას აცხრობს, ხოლო თავხედური შეპასუხებით გულისწყრომა იზრდება. ამიტომ ყველაფერში თავმდაბლობა გვმართებს.

26.    ერთხელ გარკვეული საჭიროებისთვის სენაკიდან გამოვედი და გავიგონე, დაყუდებულები მოძალებული გულისწყრომისა და სიბრაზისაგან თავიანთ სენაკებში გალიაში გამომწყვდეული კაკბებივით რომ იკორტნებოდნენ, ბორგავდნენ და გამძვინვარებულნი სახეში ხელს ირტყამდნენ, თითქოს მათ წინაშე მათი განმანაწყენებელი ადამიანი მდგარიყო. მე მათ ღვთის შიშით ვურჩიე, მარტო საერთოდ არ დაყუდებულიყვნენ, რათა ადამიანის სახე არ დაეკარგათ და ეშმაკებად არ ქცეულიყვნენ.

27.    მინახავს ვნებითა და ღვარძლით სავსე გულები, ზარმაცები, ხორცთა, სიმღერისა და განცხრომის მოყვარენი რომ ყოფილან. რათა ადამიანიდან პირუტყვად არ ქცეულიყვნენ, რჩევა მიმიცია, დაყუდებულიყვნენ, ვინაიდან ეს არის აღნიშნული ვნებისა და სიბინძურის მტერი.

28.    ზოგიერთებმა მითხრეს, რომ საშინლად იძლეოდნენ ორივე ვნებისგან. ამ უკანასკნელთ საერთოდ ავუკრძალე თავიანთ ნებაზე ცხოვრება. მათ მოძღვრებს კი სიყვარულით ვურჩიე, მოწაფეებისთვის ზოგჯერ  დაყუდების, ზოგჯერ კი საძმოში ცხოვრების ნება მიეცათ; და მაინც მოძღვრებს მივანდე, საკუთარი შეხედულებისამებრ, მოწაფეების ვნებებიდან გამომდინარე გადაეწყვიტათ ყველაფერი.

29.    ავხორცი ადამიანი მხოლოდ საკუთარ თავს, უკიდურეს შემთხვევაში, კიდევ ერთს _ თავის თანამზრახველს - ვნებს; მრისხანე ადამიანი კი, მგლის მსგავსად, ხშირად მთელ სამწყსოს აღაშფოთებს და მრავალ თავმდაბალ სულს ჰკლავს.

30.    საშინელებაა სულიერი თვალის გულისწყრომით დაბნელება. როგორც წინასწარმეტყველი ამბობს: "განრისხდა გულის წყრომითა თუალი ჩემი" (ფსალმ. 6. 7). ამაზე უარესია, როცა სულიერ მრისხანებას ბაგეებიც წარმოაჩენს. ხელით შეხება კი მტერია და სრულიად უცხოა მონაზვნური ცხოვრებისთვის.

31.    თუ ძმის თვალიდან ბეწვის ამოღება გსურს, ფრთხილად იყავი, რომ საექიმო იარაღის ნაცვლად ისარი არ გამოიყენო. ისარი მკაცრი პასუხი და უხეში მოპყრობაა, ხოლო საექიმო იარაღი _ მშვიდად შეგონება და მოთმინებით მხილება.

32.    მოციქული ამბობს: "ამხილე, შეჰრისხენ და ნუგეშინის-ეც" (2 ტიმ. 4. 2), მაგრამ სცემეო, არ უთქვამს. და თუ უცემრად არაფერი გამოდის, ჰოი, წინამძღვარო, მაშინ სხვისი, და არა საკუთარი ხელით სცემე დროდადრო.

33.    თუ დავაკვირდებით, ვნახავთ, რომ მრავალი მრისხანე ადამიანი იჩენს გულმოდგინებას მარხვაში, მღვიძარებასა და დაყუდებაში. ეშმაკის მიზანი ისაა, რომ დაარწმუნოს ისინი, გაამრავლონ თავიანთი ვნების ხელშემწყობი პირობები სინანულისა და მოღვაწეობის საბაბით.

34.    როგორც ადრე ვთქვით, თუ ეშმაკის შეწევნით ერთ მგელს მთელი სამწყსოს არევა შეუძლია, მაშინ ცხადია, რომ ანგელოზის დახმარებით ერთ ბრძენ ძმასაც შეუძლია მღელვარების დაცხრომა ისევე, როგორც ზეთით სავსე ტიკი აცხრობს ღელვას. რამდენადაც პირველი ღვთისგან დაისჯება, იმდენად მეორე დაჯილდოვდება და ყველასთვის სასარგებლო მაგალითი გახდება.

35.    სანატრელი ურისხველობის დასაწყისი ისაა, როცა შეურაცხყოფას, დამცირებასა და ლანძღვას სიმწრით, გულისტკივილით ითმენენ; შუა გზა ყოველივე აღნიშნულის მწუხარების გარეშე მოთმენაა, ხოლო დასასრული ისაა (თუ კი ვინმე ოდესმე მიაღწევს), როცა ლანძღვას ქებად მიიჩნევენ.

36.    პირველო, გიხაროდეს! იცოცხლე, მეორევ! უფლის მიერ ნეტარი ხარ და ილხინე, სრულყოფილო მესამევ!

37.    საცოდავი სანახაობა ვიხილე მრისხანე ადამიანებთან, რაც მათ დაფარული ამპარტავნებისგან ემართებოდათ: როცა განრისხდებოდნენ, შემდეგ იმაზე ბრაზობდნენ, რომ განრისხდნენ. გაკვირვებული ვიყავი, ვხედავდი რა, დაცემას კვლავ დაცემით რომ სჯიდნენ, ცოდვაზე ისევ ცოდვით იძიებდნენ შურს, და შემებრალა ისინი. გამაოცა ეშმაკის ამგვარმა მზაკვრობამ და ლამის თავის გადარჩენის იმედი დამეკარგა.

38.    ვინც ხედავს, რომ მრისხანება, ამპარტავნება, მზაკვრობა და პირმოთნეობა სძლევს და სურს, მათ წინააღმდეგ სიმშვიდის ორლესული მახვილი აღმართოს, ასეთმა მკაცრ მოღვაწე ძმებს მიმართოს და ისე მივიდეს მათთან, როგორც სიბილწის განმბანელ სამრეცხაოსა და სულის საცხოვნებელ ადგილას. დარჩეს იქ, თუ ვნებებისგან სრული განწმენდა სწადია. რაჟამს მისი გონება ლანძღვა-შეურაცხყოფით გაილახება, ხორცი ტანსაცმელივით გაითელება, დაიწიხლება და შეიმუსრება, მაშინ სულიერი სამოსის ყოველგვარი ჭუჭყიც განიწმინდება და კარგად გაირეცხება.

39.    დაე, საყოველთაოდ გავრცელებულმა ნათქვამმაც დაგარწმუნოს, რომ უპატიობა, დამცირება და ლანძღვა მართლა სულიერ ვნებათა განმბანელია: როცა ერის ადამიანები ვინმეს ძლიერ გალანძღავენ, ამაყად ამბობენ, ესა და ეს კარგად გავრეცხე და დავბანეო. და მართლაც, ასეა!

40.    სხვაა გლოვით გამოწვეული ურისხველობა ახალბედათა და სხვაა სრული ურისხველობა და უშფოთველობა სრულყოფილთა. პირველნი ცრემლებით ისე თოკავენ მრისხანების ვნებას, როგორც აღვირითა და ლაგამით; ხოლო მეორენი უვნებობით ისე კლავენ მას, როგორც გველს - მახვილით.

41.    ვნახე მავანთა მიერ ერთდროულად გალანძღული სამი მონაზონი. ერთი ლანძღვამ გაანაწყენა, მაგრამ ხმა არ ამოუღია; მეორეს გაუხარდა, რომ გალანძღეს, მაგრამ იმაზე შეწუხდა, შეურაცხმყოფელი რომ დაზარალდა; ხოლო მესამემ წარმოიდგინა, თუ რამდენად ევნო მოყვასს და მწარედ ატირდა. ამ სამში დაინახავდით შიშის, სასყიდლისა და სიყვარულის მუშაკებს.

42.    რამდენადაც ერთი სახელით ვიხსენიებთ თავ-კისრის ხურვებას, თუმცა მას მრავალი, და არა ერთი გამომწვევი მიზეზი აქვს, იმდენად მრავალი და სხვადასხვაგვარია გულისწყრომისა და სხვა ვნებათა გამომწვევი მიზეზი. შესაბამისად, შეუძლებელია მათი ერთნაირად მკურნალობა. მე კი ვიტყოდი, ვისაც ეს სენი სჭირს, იჩქაროს და იმისდა მიხედვით იმკურნალოს, როგორიცაა დაავადება და მისი გამომწვევი მიზეზები.

43.    უპირველეს ყოვლისა, თითოეულმა თავისი დაავადების მიზეზი უნდა გამოიკვლიოს და როცა მიზეზს მიაგნებს, ღვთის შეწევნითა და სულიერ მკურნალთა მზრუნველობით უნდა მიიღოს წამალი და მკურნალობა.

44.    შევიკრიბოთ სულიერად და იგავის მაგალითზე გამოვიკვლიოთ აღნიშნული დაავადების მიზეზები, თუ საიდან ჩნდება ან როგორ იკურნება ის. ვისაც სურვილი გაქვთ, მოდით ჩვენს სულიერსა და უხილავ სამსჯავროზე, დავსხდეთ და გამოვიძიოთ მრისხანების ზემონახსენები ვნება.

45.    ჰოი, ძმებო, როგორ მივაგნოთ ამ დაავადების გამომწვევ მიზეზებს, ან როგორ გამოვიცნოთ ამ უხილავი მტრის მშობელი? მოდით, ვიღვაწოთ, შევბოჭოთ მძლავრი მრისხანება, უხილავს უხილავი ბორკილები გამოვუძებნოთ და ჩვენი სიმშვიდით ვტანჯოთ, რადგან სწორედ სიმშვიდის ბორკილებია მისი მომთვინიერებელი. ქვე დავცეთ და ვცემოთ ჩვენი მოთმინებით, ყოვლადწმიდა სიყვარულს გადავცეთ. ის წამოათრევს და მოიყვანს მას უხილავ სამსჯავროზე. შემდეგ კი გონების პირით შევეკითხოთ:

46.    ”ჰოი, უგუნურო, უჭკუოვ, უღირსო და დაუოკებელო! გვითხარი, რა ჰქვია მამაშენს? რა არის უკეთური დედაშენის სახელი, რომელმაც ბოროტად გშვა შენ? რა ჰქვია შენს ბოროტსა და ბილწ ვაჟებსა და ასულებს? როგორ შეიძლება შენს სიავესთან ბრძოლა და შენი მოკვლა?”

47.    ის გვიპასუხებს: “ბევრი დედა მყავს. არც მამა მყავს ერთი. ჩემი დედები არიან: ამპარტავნება, ვეცრხლისმოყვარეობა, ნაყროვანება, ზოგჯერ - სიძვა. ჩემი მამები არიან: ქედმაღლობა და ამ უკანასკნელისგან მიღებული ვახში. ჩემი შვილები არიან: გულღვარძლიანობა, სიძულვილი, მტრობა და საკუთარი ნათქვამის დაცვა-მტკიცება.

48.    ხოლო ჩემი მტერია ურისხველობა და სიმშვიდე, რომელთა მიერაც ახლა ვარ შეკრული. თავმდაბლობაა, რომელიც მებრძვის და მანადგურებს მე. და თუ ვინაა მისი მშობელი, თავად მას ჰკითხეთ თავის დროზე".

ძმებო, ამ ვნების დასათრგუნად მოგვმადლოს ღმერთმა თავმდაბლობა, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ


მერვე საფეხურზე ურისხველობის გვირგვინი მოიპოვება. ვისაც ეს გვირგვინი ბუნებრივად აქვს მიცემული, მას, შესაძლოა, მეტი არაფერი გააჩნდეს; ხოლო ვისაც ურისხველობა შრომითა და ოფლით მოუპოვებია, მას რვავე ვნება დაუმარცხებია.

 

თავი მეცხრე

ჩვენი ნეტარი მამის, იოანეს თქმული გულღვარძლიანობისთვის

1.    წმიდა სათნოებები იაკობის მიერ ნანახი კიბის მსგავსია და მასზე ასვლით ადამიანი თანდათან ცამდე მაღლდება. ბოროტი საქმეები კი იმ ჯაჭვსა ჰგავს, პეტრე მოციქულს რომ დასცვივდა. ვნებებიც ზუსტად ასევეა ერთმანეთზე დამოკიდებული და სული ჯოჯოხეთამდე ჩაჰყავთ. როგორც უწმინდურმა გულისწყრომამ გვითხრა, გულღვარძლიანობა მისი ნაშიერი ყოფილა. ამიტომ მშობლის შემდგომ მის უკეთურ შვილზე ვისაუბრებთ.

2.    გულღვარძლიანობა არის მრისხანების შხამი, რომელიც ცოდვებს იმახსოვრებს. ის სიმართლის სიძულვილი და სათნოებათა გამანადგურებელია. ის გესლია, სულის მომაკვდინებელი და მატლია, გონების მჭამელი.

3.    ის არის ლოცვის შემარცხვენელი,[1] ვედრების დამაბრკოლებელი. მისთვის უცხოა სიყვარული. ის არის სულის ლურსმანი, მრისხანე ადამიანთა საყვარელი მწარე სიტკბოება და უამური საქმე. ის გამუდმებული ცოდვაა, დაუძინებელი ურჯულოებაა და უკეთურებაა ყოველჟამიერი.

4.    ის ერთ-ერთია იმ ბნელ და ბოროტ ვნებათაგან (გულღრძოობაზე მოგახსენებთ), რომელიც ვნებების მშობელი კი არ არის, არამედ მათი ნაშიერია, უფრო სწორად, მშობელიცაა.[2] ამიტომ მასზე ბევრი საუბარი არ მსურს. ვინც მრისხანებას სძლია, მას გულღრძოობაც მოუკლავს; მაგრამ ვიდრე ცოცხალია მამა, იქვე აუცილებლად იქნებიან შვილებიც.

5.    ვინც სიყვარული მოიპოვა, მისთვის უცხოა შური. რომელ ადამიანშიც მტრობაა, ის ფუჭად შრომობს და სულს წარიწყმედს.

6.    გაფანტავს სიძულვილს სიყვარულის ტრაპეზი, დაამშვიდებს და დააწყნარებს სულს წმიდა ნიჭი.

7.    მოუკრძალებელი ტრაპეზი კადნიერების დედაა. ნაყროვანება სიყვარულის სარკმლიდან შემოდის.

8.    მინახავს, სიძულვილს დიდი ხნის სიძვის ბორკილები რომ დაუმსხვრევია. იქვე მინახავს გულღრძოობაც, რომელსაც სიძვის ბორკილების ხელმეორედ შეკვრა არაფრით დაუშვია. და გამკვირვებია, ეშმაკს ეშმაკი რომ განუდევნია. იქნებ, ეს ღვთის განგებულებით ხდება, და არა ეშმაკისაგან?!

9.    გულღრძოობისგან შორს არის ბუნებრივი, მტკიცე სიყვარული. მაგრამ სიფრთხილე გვმართებს! მასთან ახლოს ადვილად მიდის სიძვა და სიყვარულის მტრედში სიძვის მკბენარს მალავს.

10.    თუ ღვარძლიანი ხარ, შენი ღვარძლი ეშმაკებისკენ მიმართე. თუ შენში მტრობაა, ყოველთვის საკუთარი ხორცის მტერი იყავი.

11.    სხეული მზაკვარი და უმადური მეგობარია: რამდენადაც ვაამებთ - იმდენად გვავნებს.

12.    გულღრძოობა წმიდა წიგნის მზაკვრულად განმარტებაა, რადგან საკუთარი უკეთურების მოწმედ მოჰყავს ის.

13.    მისი შემარცხვენელია უფალი იესოს ლოცვა, რომელსაც ვერ წარმოვთქვამთ, ვიდრე გულღრძოობა ჩვენთან იქნება.

14.    თუ, ბევრი მცდელობის მიუხედავად, ამ ვნების გულიდან სრულად ამოგდებას ვერ შეძლებ, მაშინ შენს განმანაწყენებელს ზედიზედ სთხოვე პატიება და გარეგნულად გამოიჩინე მის მიმართ სიყვარული, რათა ამგვარი საქციელის გამო სინდისმა გამხილოს, შეგრცხვეს და მთელი გულით შეიყვარო ის.

15.    ის კი არ იყოს შენთვის ამ ვნებისგან სრული განკურნების ნიშანი, როცა შეურაცხმყოფელისთვის ილოცებ, ან საჩუქრით გაახარებ, ან ტრაპეზზე მიიწვევ, არამედ ის, როცა შეიტყობ, რომ რაღაც სულიერ ან ხორციელ განსაცდელშია, და შენ ამ უკანასკნელზე ისევე შეწუხდები და იტირებ, როგორც საკუთარ თავზე. იცოდე, აი, მაშინ ხარ ღვარძლისგან თავისუფალი.

16.    გულღვარძლიანი დაყუდებული დამალული ასპიტია, რომელიც მომაკვდინებელ შხამს საკუთარ წიაღში ატარებს.

17.    ქრისტეს ვნებათა გახსენება ღვარძლიანობას კურნავს, რადგან მისი შემარცხვენელია მაცხოვრის უბოროტობა და სიმშვიდე.

18.    სველ შეშას ჭია უჩნდება, ხოლო ზარმაცსა და ჯიუტად მდუმარე დაყუდებულს ღვარძლიანობა ეძალება.

19.    ვინც მას განეშორება - ცოდვათა შენდობას პოვებს, ხოლო ვინც მას გაჰყვება _ ღვთის მოწყალებას დაშორდება.

20.    ცოდვათა შენდობის მოსაპოვებლად ძლიერ უშრომია ბევრს, მაგრამ უბოროტო ადამიანს გაუსწრია მისთვის. უფალი ამბობს: “მიუტევეთ და მოგეტევნენ” (ლუკა 6. 37).

21.    ჭეშმარიტი სინანულის ნიშანი უბოროტობაა. ვისაც ღვარძლი აქვს და ჰგონია, რომ სინანულშია, იმ ადამიანს ჰგავს, რომელსაც სიზმარში ნამდვილი სირბილი მოუწადინებია.

22.    მინახავს ღვარძლიანი ადამიანები, სხვები რომ უმხელიათ გულღვარძლიანობაში, შემდეგ საკუთარი სიტყვებისა შერცხვენიათ და ამ ვნებისგან დამცხრალან.

23.    არავის ეგონოს, თითქოს პატარა იყოს ეს უკეთური ვნება. ის იმდენად დიდია, რომ ხშირად მოღვაწე და სულიერი ადამიანებიც კი დაუცია. ამ ვნებისგან დახსნისთვის ვევედროთ უფალს, რამეთუ მისია დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.


ეს არის მეცხრე საფეხური. ვინც მას მიაღწია, თამამად სთხოვოს ქრისტეს ცოდვათა შენდობა.

---------------------------------------------------------------------


[1] - ლოცვის შემარცხვენელი არის იმიტომ, რომ ვამბობთ რა: “მოგვიტევენ ჩუენ თანანადებნი ჩუენნი, ვითარცა ჩუენ მივუტევებთ თანამდებთა მათ ჩუენთა”, მაშინ გულღვარძლიანობა ჩვენს ლოცვას არცხვენს.

[2] - იმიტომ არის მშობელიც, რომ სიამაყისგან გამოწვეული გულისწყრომა შობს გულღრძოობას, ხოლო გულღრძოობა შობს შურსა და კაცისკვლას.


თავი მეათე

მისივე თქმული ძვირის თქმისა და განკითხვისათვის

1.      ვფიქრობ, ყველა გონიერმა ადამიანმა იცის, რომ კილვა-ძაგება სიძულვილისა და ღვარძლიანობისგან იშვება. შესაბამისად, მშობლის შემდგომ შვილზე ვისაუბრებთ.

2.    ძაგება სიძულვილის ნაშიერია. ის წვრილი სნეულებაა, რომლითაც ადამიანი შეუმჩნევლად ავადდება. ის წურბელაა, სიყვარულის სისხლის მწოველი და გამანადგურებელი. ის გულის ორპირობაა, რომელსაც სიბილწე და სიმძიმე მოაქვს და რომელიც სიწმინდეს ანადგურებს.

3.    ერთხელ შევესწარი, მავანნი ვიღაცას რომ აძაგებდნენ. გავუწყერი მათ და ვუთხარი, შეეწყვიტათ მსგავსი საუბარი. ამ ბოროტების მოქმედებმა კი მიპასუხეს, რომ ასე იმ პიროვნებისადმი სიყვარულისა და ზრუნვის გამო იქცეოდნენ. მე მივუგე: “თავი დაანებეთ ასეთ სასტიკსა და ავ სიყვარულს, რათა არ გამტყუნდეს წინასწარმეტყველის სიტყვები: “რომელი იტყDნ იდუმალ მოყუასისა თDსისა ძDრსა, ესე წარვდევნი” (ფსალმ. 100. 5).

4.    თუ ის გიყვარს, ილოცე მისთვის და ნუ აძაგებ, რადგან ლოცვით ღმერთი შეეწევა და შეიწყალებს.

5.    ძმაო, დაფიქრდი! იუდა მოწაფეებთან ერთად იყო, ავაზაკი კი _ კაცისმკვლელებთან. ავაზაკი საკვირველი სახით ერთ წამში ცხონდა, ხოლო იუდა წარწყდა. თუ ამაზე მუდამ იფიქრებ, დიდ სარგებელს პოვებ მოყვასის განკითხისგან თავის შესაკავებლად.

6.    ვისაც განკითხვის დაძლევა სურს, დანაშაულში ძმას კი არ დასდოს ბრალი, არამედ ამ დანაშაულის ჩამაგონებელ ეშმაკს. არავის სურს, შესცოდოს ღმერთს, თუნდაც რომ სიზარმაცე სძლევდეს. არც ვინმეს აიძულებენ ძალით.

7.    მინახავს ადამიანები, ცხადად რომ შეუცოდავთ, მაგრამ ფარულად შეუნანიათ. რომლებიც მეძაობისთვის განმიკითხავს, განწმენდილან რა სინანულით, წმიდა აღმოჩენილან ღვთის წინაშე.

8.    არ მოგერიდოს და ვინც შენთან ძმას აძაგებს, უთხრი: “გაჩუმდი, ძმაო! მე უარესს ვაკეთებ ყოველდღე და აბა, როგორ განვიკითხო ის?!” ამგვარი საქციელით ორ სასარგებლო საქმეს გააკეთებ: საკუთარ სულსაც არგებ და მოყვასსაც განკურნავ.

9.    მოყვასის განუსჯელობა ცხონებისკენ მიმავალი ერთ-ერთი უმოკლესი გზაა. უფალი ამბობს: “ნუ განიკითხავთ და არა განიკითხნეთ” (ლუკა 6. 37). ამიტომ შევეცადოთ, ძმებო, არ განვიკითხოთ ჩვენი ძმები, რაგვარ ცოდვაშიც უნდა ვნახოთ ისინი.

10.    რამდენადაც წყალი ვერ უთავსდება ცეცხლს, იმდენად განკითხვა - მოყვასის სიყვარულს.

11.    რომც იხილო, ვინმე სიკვდილის წინ სცოდავდეს, არ განიკითხო, რადგან ადამიანისთვის უცნობია ღვთის განაჩენი.

12.    ბევრ ადამაინს ცხადად ჩაუდენია დიდი ბოროტება, მაგრამ უფრო მეტი სიკეთე ფარულად უკეთებია. და შემცდარან განკითხვის მოყვარულნი, როცა მზის ნაცვლად მხოლოდ კვამლი უხილავთ.

13.    მომისმინეთ, მომისმინეთ, ჰოი, ცოდვილ კაცთა ბოროტო განმკითხელებო! თუ ჭეშმარიტია უფლის სიტყვები (და ეს ასეცაა!): “რომლითა განკითხვითა განიკითხვიდეთ, განიკითხნეთ” (მათე 7. 2), მაშინ ცხადია, რომ ჩვენც იმავე ხორციელსა თუ სულიერ ცოდვაში ჩავვარდებით, რაშიც ბრალს ვდებთ და რის გამოც განვიკითხავთ მოყვასს.

14.    ვისაც სხვისი ცოდვების განკითხვა ეჩქარება, იმიტომ ვარდება ამ ვნებაში, რომ არ ახსოვს და ნამდილად არ ზრუნავს თავის ცოდვებზე. თუ ადამიანი თავმოყვარეობის საბურველს  ჩამოიშორებს და სათანადოდ დაინახავს საკუთარ ბოროტებას, მაშინ ის ამ ქვეყნად აღარაფერზე იზრუნებს, და იფიქრებს, რომ მთელი ცხოვრებაც არ ეყოფა საკუთარი ცოდვების გამოსაგლოვად, თუნდაც ასი წელი იცხოვროს და მდინარე იორდანესავით სდიოდეს თვალებიდან ცრემლები.

15.    ჭეშმარიტ გლოვას დავაკვირდი და მასთან ძაგებისა და განკითხვის კვალიც კი ვერსად ვნახე.

16.    ეშმაკები მზაკვარნი არიან: ისინი ჩვენს ცოდვაში ჩაგდებას ცდილობენ; მაგრამ თუ ეს ვერ მოახერხეს, მაშინ ცოდვილთა განკითხვას ჩაგვაგონებენ და უკეთურნი მეორის საშუალებით პირველს შებილწავენ.

17.    ღვარძლიანი და შურიანი ადამიანისთვის დამახასიათებელია შემდეგი რამ: სხვისი სწავლების, სათნოების ან კეთილი სიტყვების მოსმენისას მაშინვე ამ უკანასკნელის ძაგებას იწყებს, გადაემტერება და შეიძულებს მას.

18.    მინახავს ადამიანები, ფარულად ბევრი მძიმე ცოდვა რომ ჩაუდენიათ. რამდენადაც არავის დაუნახავს მათი ცოდვები, ყველას წმიდა ჰგონებია ეს უკანაკნელნი. მათ კი მკაცრად უმხელიათ და განუკითხავთ მსუბუქ ცოდვათა ჩამდენნი.

19.    განკითხვა მხოლოდშობილი ძის ღირსების მიტაცებაა და სულის დამღუპველია.

20.    რამდენადაც ამპარტავნებას სხვა ვნების გარეშეც შეუძლია ჩვენი წარწყმედა, იმდენად შესაძლებელია სულის სრული წარწყმედა მხოლოდ მოყვასის განკითხვით, ისევე, როგორც ერთადერთმა, განკითხვამ, დასაჯა და წარწყმიდა ფარისეველი.

21.    ბრძენი მევენახე მწიფე მარცვალს ჭამს და მჟავეს - ტოვებს. ასევე ბრძენი და მეცნიერი ადამიანი, იხილავს რა ვინმეს სათნოებებს, გულში დაიმარხავს, ხოლო ნაკლს ყურადღებას არ მიაქცევს. უგუნური ადამიანი კი მხოლოდ მოყვასის ნაკლსა და შეცდომებს დარაჯობს. ასეთზე ნათქვამია: “გამოიძიეს უშჯულოებაჲ, განილინეს გამოძიებასა გამოსაძიებელისასა” (ფსალმ. 63. 6). შენ კი, ძმაო, საკუთარი თვალითაც რომ იხილო ძმის ცოდვა, არ განიკითხო, რადგან თვალიც შემცდარა ხშირად, არამედ უგალობე უფალს, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.


ეს არის მეათე საფეხური. ვინც ამ ვნებას სძლია, ის ან სიყვარულის, ან გლოვის მუშაკია.


თავი მეთერმეტე

ჩვენი წმიდა მამის, იოანეს თქმული დუმილისა და მრავლისმეტყველებისთვის

1.      წინა თავში ვისაუბრეთ, თუ რამდენად ბოროტია და მაცდური განკითხვა. ახლა ცოტა რამ მრავლისმეტყველებაზეც ვთქვათ, რომელიც არის მიზეზი და კარი ძაგება-განკითხვისა, საიდანაც შემოდის, უფრო სწორად, გამოდის ეს უკანასკნელი.

2.    მრავლისმეტყველება ტახტრევანია, რომელზეც ზის და თავს იწონებს ამპარტავნება.

3.    მრავლისმეტყველება არის უგუნურების ნიშანი, ძაგების კარი, კადნიერების წინამძღვარი, ტყუილის მსახური, ლმობიერების მომსვრელი, მოწყენილობის მომტანი, ძილის წინამორბედი, კეთილ გულისზრახვათა განმაბნეველი, გლოვის უჩინომყოფელი, გულის მხურვალების გამაგრილებელი და ლოცვის დამაბნელებელი.

4.    კეთილგონივრული დუმილი არის ლოცვის დედა, მიტაცებულის დაბრუნება, ღვთიური ცეცხლის მცველი, ღვთის სათნო ზრახვათა მასწავლებელი, გულის ზრახვათა მხურვალების დარაჯი. დუმილი მსტოვარია, რომელიც გამუდმებით უთვალთვალებს მტერს. ის გლოვის ბორკილია და ცრემლის მეგობარი. ის ყოველთვის სიკვდილს იხსენებს, საშინელ ტანჯვას წარმოიდგენს და მომავალ სამსჯავროზე ფიქრობს. ის არის საღვთო მწუხარების მსახური, კადნიერების მტერი, დაყუდების მეგობარი, დიდებისმოყვარეობის ამრიდებელი, გონების გამამდიდრებელი, დაცემათა მტერი, სულიერ ხედვათა მომნიჭებელი, უჩინარი წარმატება და უხილავი ზესვლა.

5.    ვისაც საკუთარი დაცემა შეუცნია, ის საკუთარ ენასაც იცავს. ვინც ბევრს ლაპარაკობს, მას საკუთარი თავი სათანადოდ ვერ შეუცნია.

6.    ვისაც დუმილი უყვარს, ღმერთს უახლოვდება, და რამდენადაც უახლოვდება, იმდენად ნათლდება მისგან.

7.    იესოს დუმილმა პილატე შეარცხვინა და მდუმარე კაცის სულმა დიდებისმოყვარეობა მოსპო.

8.    პეტრემ ერთი სიტყვა თქვა და შემდეგ იმიტომ ტიროდა მწარედ და გლოვობდა, რომ დაავიწყდა წინასწარმეტყველის სიტყვები: “ვთქუ, ვიმარხნე გზანი ჩემნი, რაჲთა არა ვცოდო ენითა ჩემითა” (ფსალმ. 38. 1). და კიდევ: უმჯობეს არს გარდამოჭრა სიმაღლისგან, ვიდრეღა დაცემა ენისგან (იხ. ზირაქი 20. 18).

9.    არ მინდა ამაზე ბევრი ვილაპარაკო, მაგრამ ვნებათა მრავალფეროვნება მაიძულებს. ოდესღაც ერთი ადამიანი დუმილზე მესაუბრებოდა და მითხრა: “მრავლისმეტყველებას ორი რამ იწვევს: ან აღზრდა და ცუდი ჩვევა. ენა სხეულის ორგანოა. რასაც მიეჩვევა, იმას გააკეთებს; ან - ამპარტავნება და ზოგჯერ - ნაყროვანება. ეს უმთავრესად მოღვაწეებთან გვხვდება. ამიტომ ბევრს ამოუდია მუცლისთვის შიმშილის ლაგამი და ამის წყალობით ენაც დაუდუმებია”.

10.    ვისაც სიკვდილი ახსოვს, მას ფუჭი ლაპარაკი სძულს. ვინც გლოვობს, ის მრავლისმეტყველებას ცეცხლივით გაურბის.

11.    ვისაც დაყუდება უყვარს, ის ბაგეებს იცავს. ვისაც აქეთ-იქით სიარული უყვარს, მას მრავლისმეტყველება სენაკიდან აძევებს.

12.    ვისაც უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტეს სიტკბოება უგემია და ზეციური ცეცხლის სურნელება უყნოსავს, ის ისევე გაურბის ადამიანებს, როგორც ფუტკარი - კვამლს. როგორც კვამლი დევნის ფუტკარს, ისე ხალხმრავლობა მიუღებელია ასეთი ადამიანისთვის.

13.    ძნელია უჯებიროდ წყლის შეჩერება. გაცილებით რთულია ენის დადუმება მარხვის გარეშე, მაგრამ ყოველივე შესაძლებელია ღვთის შეწევნით, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისადე, ამინ.


ეს არის მეთერთმეტე საფეხური. ვისაც ეს მტერი დაუმარცხებია, მას ბევრი ვნება გაუნადგურებია საკუთარ თავში.

 

თავი მეთორმეტე

მისივე თქმული ტყუილისთვის

1.    რკინა და ქვა შობს ცეცხლს, ხოლო მრავლისმეტყველება და განცხრომა - ტყუილს.

2.    ტყუილი სიყვარულს რყვნის. ის ცრუ ფიცის მშობელია, რაც თავის მხრივ ღვთის უარყოფას ნიშნავს.

3.    ვისაც გონება აქვს, არავის ეგონოს, თითქოს ტყუილი პატარა ცოდვა იყოს. ტყუილთან დაკავშირებით სულიწმიდამ საშინელი სიტყვები წარმოთქვა დავით წინასწარმეტყველის პირით: "რომელი იტყჳნ სიცრუვესა, არა წარემართოს წინაშე თუალთა ჩემთა".

4.    თუ დავით წინასწარმეტყველი ღმერთზე ამბობს: "წარსწყმიდნე შენ ყოველნი, რომელნი იტყჳან სიცრუვესა" (ფსალმ. 5. 7), მაშინ, რაღა დაემართებათ იმათ, რომლებიც ტყუილს ფიცთან ერთად თხზავენ?!

5.    მინახავს ადამიანები, ტყუილით რომ ხარობდნენ, მხიარული და ამაო საუბრით სიცილს იწვევდნენ და მგლოვიარეთა წესს რყვნიდნენ.

6.    როცა ეშმაკები შეამჩნევენ, რომ სიცილსა და ხუმრობაში მყოფთაგან ვინმე შეკრებილთა გაცლას დააპირებს, ასეთს ცდუნების მიზნით მზაკვრულად ორ აზრს ჩააგონებენ: პირველი - “არ შეაწუხო მოსაუბრე!” და მეორე - "არ გაამჟღავნო, სხვებზე მეტად რომ გიყვარს ღმერთი!”

7.    არ დააყოვნო და გაიქეცი ასეთებისგან. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ლოცვის დროს სიცილისა და განცხრომის მომგვრელი აზრები მოგივა და დაგაბნელებს.

8.    არათუ გაიქეცი, არამედ, თუ შეგიძლია, ჩაშალე კიდეც ბოროტი საუბარი და შეკრებილებს სიკვდილი და განკითხვის დღე შეახსენე. უმჯობესია, მცირეოდენი სიამაყე შეგეპკუროს, ოღონდაც სარგებელი მოუტანო საკუთარ თავსაც და სხვებსაც.

9.    ორგულობა ტყუილის დედაა და ხელობა, ვინაიდან ორგულობა სხვა არაფერია, თუ არა ტყუილში გაწვრთნა და ცრუ ფიცი.

10.    ვინც ღვთის შიში მოიპოვა, მისთვის უცხოა ტყუილი, რადგან მას საკუთარი შინაგანი და მიუკერძოებელი მსაჯული ჰყავს - სინდისი.

11.    როგორც თითოეულ ვნებას განსხვავებული სასჯელი შეესაბამება, ისე ტყუილსაც. სხვაა სასჯელი ტანჯვის შიშით ნათქვამი სიცრუისთვის და სხვაა სასჯელი ტყუილისთვის, საჭიროების გარეშე, ღვთის შიშის არქონის შედეგად რომ ითქმება.

12.    ერთმა საზრდოს გამო იცრუა, მეორემ - ავხორცობისთვის, სხვამ - გარშემომყოფთა გასაცინებლად, სხვამ - ძმისთვის რომ ბოროტება გაეკეთებინა.

13.    მეთაურთაგან მიყენებული ტანჯვით ტყუილი აილაგმება, ხოლო ცრემლთა სიმრავლე სრულიად სპობს და ანადგურებს მას.

14.    ტყუილის მთქმელი კეთილგონიერებას იმიზეზებს და სულის წარწყმედას სიმართლედ მიიჩნევს.

15.    მატყუარა კაცი იჩემებს, თითქოს საქმით რააბ ნეძვს ჰბაძავდეს და საკუთარი წარწყმედით სხვების ხსნაზე მსჯელობს.

16.    თუ ტყუილისგან სრულიად განვიწმინდებით, შემდგომში რამე განსაცდელიც რომ შეგვემთხვას და სიცრუის თქმა მოვინდომოთ, ტყუილი მაინც გაიქცევა ჩვენგან.

17.    ჩვილმა ბავშვმა არ იცის ტყუილი! არც ბოროტებისგან განშორებულმა სულმა!..

18.    კაცის გულს როცა ღვინო ეამება, ძალაუნებურად სიმართლეს ამბობს. ლმობიერების ცრემლებით აღვსებულთათვისაც უცხოა ტყუილი, რადგან ისინი გამუდმებით უფალს ადიდებენ, რომლისა არს დიდება აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.


ეს არის მეთორმეტე საფეხური. ვისაც  ეს გველი დაუძლევია, მას ძლიერი საძირკველი მოუპოვებია. ეს საძირკველი არის ჭეშმარიტება


თავი მეცამეტე

მისივე თქმული მოწყენილობისთვის

1.    როგორც ადრე ვახსენეთ, მოწყენილობის ვნებაც მრავლისმეტყველების ერთ-ერთი რტოა, უფრო მეტად, ერთ-ერთი პირმშო. ამიტომ ბოროტ ვნებათა შორის მას სათანადო ადგილი მივუჩინეთ.

2.    მოწყენილობა არის სულის სისუსტე, გონების დაუძლურება, მოღვაწეობის უგულებელყოფა, მონაზვნობის შეძულება, ერისკაცთა მონატრება. მოწყენილობა ღმერთს უმოწყალობასა და არასახიერებაში სწამებს ცილს. ის სუსტია ფსალმუნებაში, უძლურია ლოცვაში, დაუღალავი - ხორციელ მსახურებაში, დაუზარელი - ხელსაქმეში და პირმოთნე - მორჩილებაში.

3.    მორჩილი ადამიანისთვის უცხოა მოწყენილობა, რადგან ხილული საქმეებით ის უხილავს იხვეჭს.

4.    საძმოში ცხოვრება წინაღუდგება მოწყენილობას. ის მარტომყოფი კაცის მუდმივი თანამაცხოვრებელია.

5.    განდეგილს მოწყენილობა სიკვდილამდე არ დაეხსნება და საფლავის კარამდე ყოველდღიურად შეებრძოლება.

6.    მოწყენილობის ეშმაკი, დაინახავს რა განდეგილის სენაკს, გაეცინება, მიუახლოვდება და ამ უკანასკნელთან დამკვიდრდება.

7.    ექიმი დილით მოინახულებს ხოლმე ავადმყოფებს, ხოლო მოწყენილობა შუადღისას ეწვევა დაყუდებულებს.

8.    მოწყენილობა დაყუდებულებს უცხოთა შეწყნარებასა და ხელსაქმით მოწყალების გაცემას ჩააგონებს.

9.    ის დაუზარელად შეაგონებს დაყუდებულებს, მოინახულონ სნეულები და შემდეგ სიტყვებს შეახსენებს: "სნეულ ვიყავ, და მომხედეთ მე" (მათე 25. 36).

10.    მოწყენილობა დაყუდებულებს მწუხარეთა და სულმოკლეთა მოსანახულებლად აღძრავს, და სულმოკლეთა ნუგეშისცემას იგონებს ის, ვინც თავად არის სულმოკლე.

11.    ლოცვაზე როცა ვდგებით, საჭირო საქმეებს გვახსენებს და ეს პირუტყვი ყოველ ღონეს ხმარობს, რათა ჩვენც ისევე განგვაშოროს ლოცვას, როგორც პირუტყვი გაჰყავთ ხოლმე ხარტუკით.[1]

12.    მოწყენილობის ეშმაკი სამი საათის განმავლობაში იწვევს ციებას, თავის ტკივილს, ცხელებასა და მუცლის ტკივილს.

13.    ცხრა საათი როცა მოახლოვდება, ის მცირეოდენ შვებას იძლევა. სუფრას როცა გაშლიან, საწოლიდან წამოახტუნებს ადამიანს, ლოცვის ჟამს კი კვლავ დაუმძიმებს სხეულს.

14.    ლოცვაზე როცა წარვდგებით, ძილით დაგვნთქავს და ზედიზედ მთქნარებით პირიდან გამოგვტაცებს გალობის მუხლებს.

15.    ყველა სხვა ვნება საწინააღმდეგო სათნოებით აილაგმება; მოწყენილობას კი მონაზვნისთვის ყოველმხრივ სიკვდილი მოაქვს.

16.    მამაცი სული მკვდარ გონებას მკვდრეთით აღადგენს, ხოლო მოწყენილობა და სიზარმაცე მთელ სიმდიდრეს გაფლანგავს.

17.    რადგან რვა ბოროტი ზრახვისგან ერთ-ერთი მოწყენილობაა, თანაც ყველაზე მძიმე, ამიტომ ჯერისაებრ გამოვიკვლიოთ ის. მაგრამ თავდაპირველად შემდეგი ვთქვათ:

18.    ფსალმუნთა კითხვამდე მოწყენილობა არ ჩანს, და როცა ლოცვის კანონს დავასრულებთ, თვალები მაშინღა აგვეხილება.

19.    მოწყენილობის დროს წარმოჩნდება, თუ ვინ ებრძვის საკუთარ თავს. სხვა ვერაფერი მოუტანს მონაზონს იმდენ გვირგვინს, რამდენსაც მოწყენილობა, როცა მას არ ემორჩილებიან.

20.    თუ დააკვირდები, მიხვდები, რომ ის ყოველთვის გვებრძვის ლოცვის დროს: ჯერ დაჯდომას, შემდეგ კედელზე მიყრდნობას, შემდეგ სენაკის სარკმლიდან გახედვას ჩაგვაგონებს და ნაბიჯის ხმებს მოგვაყურებს.

21.    ვინც ჭეშმარიტად გლოვობს, მას მოწყენილობა ვერ გაეკარება.

22.    მოდით, საყვარელნო, სიკვდილსა და ცოდვებზე ფიქრით შევბოჭოთ ეს მტანჯველი, ვგვემოთ ხელსაქმით, საუკუნო სიკეთეზე ფიქრით მივიყვანოთ და წარვუდგინოთ სულიერ სამსჯავროს, და ვკითხოთ მას: “ჰოი, ღონემიხდილო და ზარმაცო, გვითხარი, ვინ გშვა ბოროტად? ვინ არიან შენი ნაშიერნი? ვინ გებრძვის შენ? ვის შეუძლია შენი მოკვლა?”

ის გვეტყვის: ჭეშმარიტ მორჩილებთან თავის მოსადრეკი ადგილიც კი არ მაქვს. ვცხოვრობ განდეგილებთან. ბევრი მშობელი მყავს: ზოგჯერ ეს არის სულის ულმობლობა, ზოგჯერ - ზეციურ სიკეთეთა დავიწყება, ზოგჯერ - გადაჭარბებული შრომა. მრავალი ნაშიერი მყავს: ჩემი მიზეზით დადიან აქეთ-იქით, ეურჩებიან მოძღვარს, ივიწყებენ საუკუნო სასჯელს. ხშირად ჩემი მიზეზით უარუყვიათ მონაზვნობის აღთქმაც. ჩემი მოწინააღმდეგეა ფსალმუნება და ხელსაქმე, რომელთა მიერაც ახლა ვარ შეკრული. ჩემი მტერი სიკვდილზე ფიქრია. მკლავს საუკუნო სიკეთეთა მოპოვების იმედით აღვლენილი ლოცვა. და თუ ვინ არის ლოცვის მშობელი, თავად მას ჰკითხეთ, რადგან იგი უგალობს და შეჰღაღადებს უფალს, რომლისა  არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.


ეს არის ვნებებზე მეცამეტე გამარჯვება. ვინც ეს გამარჯვება მოიპოვა, ის ყველაფერში გამოცდილია.

-----------------------------------------------------------------------

[1] - ხარტუკი ლატანს შორის მოქცეული კავია, რომელსაც საქონელს ცხვირში გამოსდებენ ხოლმე და შემდეგ ორი კაცი მიათრევს (იხ. სულხან-საბას ლექსიკონი).


თავი მეთოთხმეტე

მისივე, ჩვენი წმიდა მამის, იოანეს თქმული ნაყროვანებისთვის

1.    სხვა ვნებების მსგავსად, ნაყროვანებაზეც მსურს, მცირე რამ ვთქვა; მაგრამ რასაც მუცლის სიხარბეზე ვიტყვი, ჩემდა გასაგონადაც ვამბობ. გამიკვირდებოდა ისეთი ადამიანის ნახვა, რომელიც საფლავში ჩასვლამდე ამ ვნებისგან თავისუფალი იქნებოდა.

2.    ნაყროვანება მუცლის ორპირობაა: როცა გამძღარია, ცოტააო, იჩემებს; როცა სავსეა და გასკდომაზე, გაიძახის, მშიაო და ისევ საჭმლის გულმოდგინე ძიებაშია.

3.    ნაყროვანება ახალ-ახალ საჭმელს იგონებს და გემოთმოყვარეობის წყაროს წარმოადგენს.

4.    ერთ სათავეს დაუხშობ? - სხვაგან ამოყოფს თავს. იმასაც დაახშობ? - სხვა მხრიდან გძლევს.

5.    ნაყროვანება თვალს ატყუებს: მუცელი ცოტას იტევს, ეს კი ყველაფრის ერთბაშად შთანთქმას მოუწოდებს.

6.    სიმაძღრე სიძვის მამაა, ხოლო მუცლის დამშევა - სიწმინდის წინამძღვარი.

7.    ლომს ვინც ეფერება, ხშირად ათვინიერებს კიდეც; მაგრამ ვინც სხეულს ეფერება, უფრო მეტად ამძვინვარებს მას.

8.    ურიას შაბათი და დღესასწაული ახარებს, ხოლო ნაყროვან მონაზონს - შაბათ-კვირა.

9.    ის ერთი წლით ადრე გამოითვლის, თუ როდის არის აღდგომა და დღესასწაულის დადგომამდე მოამზადებს სანოვაგეს.

10.    მუცლის მონა იმაზე ფიქრობს, თუ რომელი სანოვაგით აღნიშნოს დღესასწაული, ხოლო ჭეშმარიტი ღვთის მონა - თუ რომელი საღმრთო მადლით გამდიდრდეს.

11.    ნაყროვანი სიხარულით ღებულობს მასთან მისულ უცხოს, მაშინვე სუფრას უშლის და საკუთარ უძლურებას ძმის სიყვარულად შერაცხავს.

12.    ვინმე თუ ესტუმრა, ღვინით იხსნილებს. თავისი ჭკუით, სათნოებას ფარავს, სინამდვილეში კი ვნების მონაა.

13.    დიდებისმოყვარეობა ხშირად ემტერება ნაყროვანებას. ეს უკანასკნელნი ისევე ერჩიან ერთმანეთს საწყალი მონაზვნის გამო, როგორც ნაყიდი მონისთვის.

14.    ერთი კანონის დარღვევას აიძულებს, მეორე - საკუთარი სათნოების წარმოჩენას.

15.    ბრძენი მონაზონი ორივეს განერიდება, რადგან დროულად დევნის ერთის საშუალებით მეორეს.

16.    რაჟამს ხორციელი ბრძოლები მოგვეძალება, მაშინ ყველგან და ყოველჟამს უნდა ვტანჯოთ ხორცი. თუ ხორცს მოვაკვდინებთ (არ ვიცი, რამდენად მოვახერხებთ ამას სიცოცხლეში), აი, სწორედ მაშინ უნდა დავფაროთ ჩვენი სათნოება.

17.    მინახავს, მოხუცებულ მღვდლებს ეშმაკები რომ დასცინოდნენ: ისინი სხვის მორჩილებაში მყოფ ჭაბუკებს წვეულების დროს აიძულებდნენ, ეხსნილათ მათთვის აკრძალული ღვინითა და საჭმლით მას შემდეგ, რაც სანოვაგეს აკურთხებდნენ და ჯვარს გადასახავდნენ.

18.    თუ მსგავს ადგილას აღმოვჩნდებით და გვეცოდინება, რომ ისინი ნამდვილად ღვთის მოშიში და მოღვაწე მღვდლები არიან, მაშინ კურთხევის გამო მცირეოდენ დავარღვიოთ ჩვენი წესი; მაგრამ თუ დაუდევრობის გამო იქცევიან ასე, მაშინ მათ კურთხევას ყურადღება არ მივაქციოთ, მით უმეტეს თუ ხორცთა განხურვება გვმძლავრობს.

19.    უბადრუკსა და საწყალ ევაგრეს მჭევრმეტყველებითა და აზროვნებით ბრძენთა უბრძენესი ეგონა თავი, მაგრამ შეცდა უგულისხმო და ბევრ საქმეში უგუნურთა შორის ყველაზე უგუნური აღმოჩნდა, მათ შორის ამაშიც, როცა ამბობდა: "როცა სულს ბევრი საჭმელი სწადია, მაშინ პურითა და წყლით შევავიწროვოთ ის”. ეს იმას ჰგავს, პატარა ბავშვს რომ უთხრა, ერთი ნაბიჯით ავიდეს კიბის თავში. ჩვენ არ ვეთანხმებით ნათქვამს და ვიტყვით: ბუნებრივია, როცა სულს მრავალფეროვანი საჭმელი სწადია. თუ ძლიერი ბრძოლები არ გვაქვს, და არც დაცემის შიში, მაშინ მისი მზაკვრობის წინააღმდეგ ხერხი ვიხმაროთ და ასე მოვიქცეთ: თავდაპირველად მსუყე საჭმელზე ვთქვათ უარი, შემდეგ - ცხელზე, შემდეგ - გემრიელზე. თუ შესაძლებელია, მუცელს დამანაყრებელი და ადვილად მოსანელებელი საკვები მივცეთ, რათა მისი გაუმაძღარი გონება გავაძღოთ, ხოლო სწრაფი მონელებით ისე გავექცეთ ხორცთა განხურვებას, როგორც ცეცხლს.

20.    თუ დავაკვირდებით, დავინახავთ, რომ ბევრი საჭმელი, რომელიც მუცელს ბერავს, ხორცთა აღძვრასაც იწვევს.

21.    გაიცინე, როცა ეშმაკი სერობის შემდეგ გეტყვის, ხვალ დადე მარხვის აღთქმაო. დადგება ხვალინდელი დღის ცხრა საათიც და ნახავ, თუ როგორ უარყოფს ის თავის აღთქმას.

22.    სხვაა იმათი მარხვა, რომლებიც არ დაცემულან, და სხვაა - დაცემულთა. პირველთ ხორცთა აღძვრის მოკვდინება აქვთ ნიშნად, ხოლო მეორენი სიცოცხლის ბოლომდე შეურიგებლად და ულმობლად ებრძვიან ხორცსა და მუცელს.

23.    პირველებს ბუნებრივი მდგომარეობის მარადის უვნებლად დაცვა სურთ, ხოლო მეორეებს - სულიერი მჭმუნვარებითა და ხორცთა დაძაბუნებით ღვთისთვის თავის შებრალება.

24.    სრულყოფილთათვის შვებისა და სიხარულის ჟამი სრული უზრუნველობის მოპოვებისას დგება, მოღვაწეთათვის - ბრძოლისა და მტრის დამარცხების დროს, ხოლო ვნებებით შეპყრობილთათვის  - როცა დღესასწაულთა დღესასწაულია და კრებათა კრება.

25.    ნაყროვანის გულში საჭმელ-სანოვაგეზე ფიქრი და სიზმარია, ხოლო მგლოვიარეთა გულში - განკითხვის დღესა და სამარადისო ტანჯვაზე ფიქრი და სიზმარი.

26.    დაეუფლე მუცელს, ვიდრე თავად დაგეუფლება და იძულებული გახდები, შერცხვენილმა იმარხულო.

27.    სიძვის გამოუთქმელ ორმოში ჩაცვენილებმა იციან, რასაც ვამბობ. საჭურისები ამაში გამოუცდელები არიან.

28.    მუცელს საუკუნო ცეცხლზე ფიქრით ამოსდე აღვირი, თორემ დამორჩილებიან რა მუცელს, საბოლოოდ მრავალს მოუკვეთავს ასო და ორივე სიკვდილით მომკვდარა.

29.    დავაკვირდეთ, დავუფიქრდეთ და უთუოდ მივხვდებით, რომ მხოლოდ ნაყროვანება ყოფილა დანთქმათა მიზეზი, რომელთაც ჩვენში ჰქონია ადგილი.

30.    მარხულის გონება ფხიზლად ლოცულობს, ხოლო ნაყროვანის გონება სავსეა უწმინდური კერპებით.

31.    მაძღარი მუცელი თვალთა წყაროს შრეტს, ხოლო  მშიერი მუცელი ცრემლთა წყაროს წარმოადინებს.

32.    ვინც მუცლის მაამებელია და ჰგონია, სიძვის ეშმაკს სძლია, იმ კაცს ჰგავს, ცეცხლს ზეთით რომ აქრობს.

33.    როცა მუცელს ვავიწროვებთ - გული მდაბლდება; როცა ვანებივრებთ - გონება მაღლდება და აზრები იფანტება.

34.    ძმაო, განიკითხე საკუთარი თავი განთიადისას, შუადღისას და საღამოჟამს ჭამის წინ და თავად მიხვდები მარხვის სარგებელს.

35.    დილით აზრები შფოთავს და იფანტება, შუადღისას მცირედ უძლურდება, ხოლო მზის ჩასვლისას სრულიად მდაბლდება.

36.    შეავიწროვე მუცელი და ენასაც უეჭველად დაადუმებ. ბევრი საჭმლით ენა ძლიერდება და მრავლისმეტყველებას იწყებს.

37.    ფხიზლად იყავი მასთან და შეებრძოლე. მცირედაც თუ გაირჯები, მაშინვე უფალი შეგეწევა.

38.    ტიკს რაც უფრო მეტად დაამუშავებენ, მით უფრო გაიბერება; მაგრამ თუ უყურადღებოდ დატოვებენ და არ დაამუშავებენ, იმდენად ტევადი ვერ იქნება.

39.    ვინც მუცელს ჭამას მუდამ აიძულებს - ნაწლავებს იფართოებს; ხოლო ვინც მარხულობს - ნაწლავებს ივიწროებს; დავიწროებული  ნაწლავები ბევრს ვეღარ იტევს და ბუნებრივად ვმარხულობთ.

40.    წყურვილით ხშირად დაუცხრიათ წყურვილი, მაგრამ შიმშილით შიმშილის განდევნა ძნელია და თითქმის შეუძლებელი.

41.    როცა მუცელი გძლევს, იშრომე და სძლიე მას; თუ უძლურებაში ხარ და ვერ შრომობ, მაშინ მღვიძარებით ტანჯე ის.

42.    როცა ძილისგან დაგიმძიმდება თვალები, ხელსაქმეს მიმართე; მაგრამ თუ ძილი არ გძალავს, დაანებე ხელსაქმეს თავი და ილოცე; რადგან შეუძლებელია, ღმერთსაც ემსახურო და მამონასაც, ანუ ღმერთზეც იფიქრო და ხელსაქმეზეც.

43.    იცოდე, ზოგჯერ ეშმაკი ადამიანის მუცელში მკვიდრდება და იმდენად გაუმაძღარს ხდის, რომ თუნდაც მთელი ეგვიპტე გადაჭამოს და მდინარე ნილოსი შესვას, მაინც ვერ გაძღება.

44.    როცა გავძღებით, ნაყროვანების უწმინდური ეშმაკი წავა დ სიძვის ეშმაკს გამოგვიგზავნის, უამბობს რა ყველაფერს ჩვენს შესახებ და ეტყვის: "იჩქარე, ჩქარა უჩურჩულე და აღაშფოთე! ნუ სწუხარ, ახლა სავსეა მისი მუცელი და დიდი გარჯა არ დაგჭირდება".

45.    განრისხებული მოვა ჩვენთან სიძვის ეშმაკი და რაჟამს იხილავს, მაძღარნი ვართ, გაეღიმება, ხელ-ფეხს ძილით შეგვიკრავს, ისე მოგვექცევა და დაგვცინებს, როგორც თავად სურს, წარმოდგენებითა და სიბილწის დაღვრით სულსა და ხორცს შეაგინებს.

46.    რა საოცარია, ძმებო! როგორ ბილწავს და აბნელებს ნივთიერი სხეული უსხეულო და უნივთო გონებას! ან როგორ წმენდს, აფაქიზებს და მჭვრეტელს ხდის ეს თიხა უნივთო გონებას.

47.    თუ ვიწრო გზით სიარული აღუთქვი ღმერთს, მაშინ მუცელიც შეავიწროვე. იცოდე, აღთქმას არღვევ, ვიდრე ის განსვენებაშია.

48.    მოისმინე, რას ამბობს უფალი: ფართოა გზა მუცლისა, რომელიც სიძვით წარწყმედისკენ მიდის და მრავალი დადის ამ გზით.

49.    “ვითარ-იგი იწრო არს ბჭე და საჭირველ გზაჲ” მარხვისა, რომელიც სიწმინდის სავანეში მიდის და მცირედნი დადიან ამ გზით (შდრ. მათე 7. 14).

50.    ეშმაკთა მთავარი ზეციდან გადმოგდებული ანგელოზია. ვნებათა მთავარი კი მუცლის სიმაძღრეა.

51.    სანოვაგით სავსე სუფრასთან ჯდომისას გონებაში სიკვდილსა და სასჯელზე იფიქრე. მაგრამ ამგვარადაც კი გაგიჭირდება, მცირედ მაინც დააოკო ნაყროვანების ვნება.

52.    სასმელის მიღებისას გაიხსენე ძმარი და ნაღველი, შენმა მეუფემ რომ შესვა. შედეგად, ან იმარხულებ, ან ამოიოხრებ, დამდაბლდები გონებით და შენსავე თავს დაადანაშაულებ.

53.    ძმაო, არ მოიტყუო თავი! ვერ გაექცევი უხილავ ფარაონს და ვერც ზეციურ პასექს იხილავ, ვიდრე ამა სოფელში ყოველდღე არ შეჭამ მდოგვსა და უცომოს.

54.    მდოგვი მარხვის ღვაწლი, ჭირი და ნაკლულოვანებაა; ხოლო უცომო მდაბალი გონებაა, რომელიც სიამაყის საფუარს არ ღებულობს.

55.    შენი ფიქრი და აზრი წინასწარმეტყველის სიტყვებით განმსჭვალე: ”რაჟამს იგინი(ანუ ეშმაკნი) მაჭირვებდიან  მე, შევიმოსი ძაძაჲ და დავიმდაბლი მარხვითა სული ჩემი და ლოცვაჲ ჩემი წიაღადვე” სულისა ჩემისა იყოს განუშორებლად (ფსალმ. 34. 13).

56.    მარხვა არის ადამიანური ბუნების იძულება, პირის  გემოს უარყოფა, ხორცთა განხურვების ალაგმვა, ბოროტ აზრთა მოკვეთა, ბილწი სიზმრებისგან გათავისუფლება, ლოცვის სიწმინდე, სულის მნათობი, გონების მცველი, გულის უგრძნობელობის განმაქარვებელი, ლმობიერების კარი, მდაბალი ოხვრა, გულის შემმუსვრელი, უქმმეტყველების უჩინომყოფელი, დაყუდების მიზეზი, მორჩილების მცველი, ძილის განმდევნელი, სხეულის სიჯანსაღე, უვნებობის წინამძღვარი, ცოდვათა მიმტევებელი და სამოთხის კარი.

57.    მოდით, ძმებო, და ნაყროვანების ვნებას, ამ ყველაზე დიდ ბოროტებას, ბოროტთა წინამძღვარს, ადამის დაცემას, ესავის წარწყმედას, ისრაელისAმომსვრელს, ნოეს უპატიობას, გომორელთა ამომბუგავს, ლოთის შეცოდებას, ელია მღვდლის ძეთა დამღუპველსა და სიბილწის მომტანს ვკითხოთ, რათა მისგანვე გავიგოთ, თუ საიდან იშვება, რას შობს, ვინ არის მისი შემმუსრველი ან ვის შეუძლია მისი სრული დამარცხება.

58.    “გვითხარ, ჰოი, ყოველი ხორციელის მტანჯველო და გაუმაძღრობის ოქროთი ყველას მომსყიდველო! როგორ შემოდიხარ ჩვენში? რას შობ ჩვენში შემოსვლის შემდგომ? როგორ გადიხარ ჩვენგან?”

და ეს უკეთურიც ამგვარად გვიპასუხებს ჩვენ, რომლებიც შეურაცხყოფითა და ლანძღვით ვეკითხებით: რატომ შეურაცხმყოფთ და მლანძღავთ ისინი, რომლებიც ჩემი ხელქვეითები ხართ? როგორ ცდილობთ ჩემგან თავის დაღწევას? - მე ხომ თქვენთან თქვენივე ბუნება მაკავშირებს. ჩემთვის საჭმლის სიმრავლეა კარი. ჩემი გაუმაძღრობის მიზეზია ძველი ჩვეულება, სულის ულმობლობა და სიკვდილის დავიწყება. როგორ გაიგებთ ჩემი ნაშიერების სახელებს? - დავთვალე და ზღვის ქვიშაზე მეტი აღმოჩნდნენ ისინი. მაინც მოისმინეთ ჩემი საყვარელი პირმშოებისა და შვილების სახელები: ჩემი ძე-პირმშო არის სიძვა, მის შემდგომ არის გულის უგრძნობელობა, შემდეგ - ძილი, შემდეგ - ბილწ აზრთა ზღვა, ღელვა და ტალღები. ჩემგანაა ენითაღუწერელ და გამოუთქმელ უწმინდურობათა უფსკრული. ჩემი ასულები არიან: მცონარება, მრავლისმეტყველება, კადნიერება, განცხრომა, სიცილი, კამათი, გულქვაობა, ურჩობა, ულმობლობა, დაბნელება, სიამაყე და სიცარიელე გონებისა, წუთისოფლის სიყვარული, რომელსაც მოსდევს შერყვნილი ლოცვა, გონების გაფანტვა და ხშირად _ მოულოდნელი განსაცდელებიც. მათგან იშვება ყველაზე დიდი საშინელება - სასოწარკვეთილება. ვნებებს მე ვშობ, მე ვამრავლებ დაცემას და ვავიწყებ სიკვდილს.

მებრძვის, მაგრამ ვერ მერევა ცოდვებზე ფიქრი. ძლიერ მემტერება სიკვდილზე ფიქრი, მაგრამ ადამიანებში მაინც არაფერია ისეთი, ჩემი სრული მოსპობა რომ შეეძლოს.

ვისაც სულიწმიდა მოუპოვებია, ის ჩემს წინააღმდეგ შეჰღაღადებს და ევედრება. სულიწმიდაა ჩემი მომაოხრებელი, ის არ მაძლევს საშუალებას, ვავნო ადამიანს. ხოლო რომლებსაც ნუგეშისმცემლის გემო არ უხილავთ, ისინი უთუოდ დატკბებიან ჩემი სიტკბოებით, რადგან მხოლოდ სულიწმიდაა ჩემი განმაქარვებელი, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.


ეს არის მეთოთხმეტე საფეხური - დიდსა და ძლიერ ბოროტ ვნებაზე გამარჯვება. ვინც ეს ვნება დაამარცხა, ცხადია, რომ სრული სიწმინდისა და უვნებობისკენ მიემართება.

 

თავი მეთხუთმეტე

მისივე თქმული უხრწნელი სიწმინდისა და ქალწულებისთვის, რომელსაც ხრწნადი კაცნი შრომითა და ოფლით მოიპოვებენ

1.    როგორც უკეთური და მძლავრი ნაყროვანებისგან გვესმა, ხორციელი ბრძოლა თვითონ მისი ნაშობი ყოფილა. არცაა გასაკვირი! ამასვე გვასწავლის ჩვენი პირველი მამა, ადამიც: ის რომ ნაყროვანებით არ დაცემულიყო, ცოლს არ შეიცნობდა. როცა შეიცნო, სამოთხიდან გამოაძევეს. ამიტომ ვინც პირველ მცნებას დაიცავს, მეორით არ დაეცემა, ადამის ძეობას შეურყვნელად შეინარჩუნებს და ანგელოზებს მცირედ ჩამორჩება; ესეც იმიტომ, რომ როგორც დიდი გრიგოლ ღვთისმეტყველი ამბობს, ბოროტება უკვდავი არ იყოს. რადგან ზემოხსენებულ ვნებაზე გამარჯვებას მშვენიერი სიწმინდე მოსდევს, ამიტომ სათანადო ადგილას დავაწესეთ სიწმინდეზე საუბარი და  ძალისაებრ ჩვენისა ვიტყვით:

2.    სიწმინდე უსხეულო არსებების ბუნების გათავისებაა.

3.    სიწმინდე ქრისტესთვის სასურველი ტაძარია და გულისთვის ცაა დედამიწაზე.

4.    სიწმინდე არის ბუნების ზებუნებრივი უარყოფა და მოკვდავი და ხრწნადი სხეულით უხორცო არსებების საკვირველი მიბაძვა.

5.    წმინდაა ის, ვინც სიყვარულით სიყვარული განდევნა და უნივთო ცეცხლით ცეცხლი დაშრიტა.

6.    წმინდაა ის, ვისშიც არანაირი ცვლილება და ძვრა არ ხდება ძილშიც კი.

7.    სიწმინდე ყველა სათნოების საერთო სახელია.

8.    წმინდა არის ის, ვისაც სრული სიფხიზლე მოუპოვებია და ვისშიც ვნების არანაირი კვალი არ არის.

9.    სრული სიწმინდის კანონი და ზღვარი ის არის, როცა გონება უცვლელია ნებისმიერი სხეულის მიმართ და მისთვის ერთია სულიერი თუ უსულო, მეტყველი თუ უტყვი.

10.    ვისაც სიწმინდე მოუპოვებია, არავის ეგონოს, რომ ის საკუთარი ძალით მოიპოვა. შეუძლებელია საკუთარი ბუნების დამარცხება!

11.    სადაც ბუნება დამარცხდა, უეჭველია, რომ იქ ბუნებაზე აღმატებული დაემკვიდრა. უდავოდ, უმდაბლესს უმაღლესი სძლევს.

12.    სიწმინდის დასაწყისი არის აზრთა სრული დაცვა და ოცნებათა ალაგმვა ბოროტი სანახაობის ხილვისას და ზედიზედ დინებისას, მაშინაც კი, როცა ძილში გარკვეული ხნით ოცნების გარეშე ხდება დინება. საშუალოა სიწმინდე, როცა ხორცთა ბუნებრივი აღძვრა ოცნებისა და დინების გარეშე ეუფლებათ; ხოლო სრულყოფილი სიწმინდე არის ხორცის მოკვდინება, რომელსაც წინ უძღვის უწმინდურ აზრთა მოკვდინება.

13.    ჭეშმარიტად ნეტარია ის მონაზონი, რომელიც არაფრის, არანაირი სხეულის, სახისა თუ სილამაზისადმი ვნებას არ განიცდის და საკუთარ თავს მსგავსი რამეების მიმართ ვნების ვერანაირ კვალს ატყობს.

14.    ის კი არ არის წმინდა, ვინც თიხა უბიწოდ დაიცვა, არამედ იგი, ვინც მისი ყოველი ასო სულს დაუმორჩილა.

15.    დიდია ის, ვისაც შეხებისას ვნება არ ეუფლება; მაგრამ მასზე დიდია იგი, ვინც ხედავს, უვნებელი რჩება და ხილვით დანთებულ ცეცხლს ზეციური სიკეთისა და მშვენიერების ხსენებით სძლევს.

16.    ვინც ამ ძაღლს ლოცვით დევნის, ლომებთან მებრძოლ კაცს ჰგავს; ვინც მას გონებაში ეკამათება და წინ აღუდგება, იმ კაცს ჰგავს, თავის მტერს რომ დევნის; ხოლო ვინც მის მოსვლას საერთოდ არაფრად აგდებს, უკვე საფლავიდან აღმდგარა, თუმცა კი ხორცშია.

17.    თუ სიწმინდის ნიშანია ის, როცა ძილში ოცნების დროსაც კი ხორცის აღძვრა არ ეუფლებათ, მაშინ ცხადია, რომ დიდი ვნებიანობისა და სიბილწის ნიშანია ის, როცა სიფხიზლეში ფიქრისას დენა შეემთხვევათ.

18.    ვინც ამ ძლიერ მეტოქეს ხორციელი შრომითა და ოფლით უპირისპირდება, იმ კაცს ჰგავს, მტერი რომ თივის ღეროთი  შეუკრავს; ვინც მარხვითა და მღვიძარებით ებრძვის, იმ კაცს ჰგავს, მოწინააღმდგე რკინის ბორკილებით რომ შეუბოჭავს; ხოლო ვინც თავმდაბლობით, ურისხველობითა და წყურვილით წინაღუდგება, იმ კაცს ჰგავს, მეტოქე რომ მოუკლავს და ქვიშაში დაუმარხავს.

19.    ქვიშაში იგულისხმება თავმდაბლობა, რადგან ის ვნებებისთვის საძოვარს კი არ წარმოადგენს, არამედ მიწასა და ნაცარს.

20.    ამ მოწინააღმდეგეს ზოგი მოღვაწეობით, ზოგი - თავმდაბლობით, ზოგი - საღმრთო ნიჭითა და გამოცხადებით ბოჭავს. პირველი ცისკრის ვარსკვლავს ჰგავს, მეორე - სავსე მთვარეს, მესამე - ბრწყინვალე მზეს; სამივეს ადგილი კი ცაშია.

21.    თავდაპირველად ირიჟრაჟებს, შემდეგ ნათდება და ბოლოს მზეც გამობრწყინდება. ასე უნდა წარმოვიდგინოთ ზემოთქმულიც.

22.    მელა თავს მოიმძინარებს ხოლმე, ხოლო სიძვის ეშმაკი ბრძოლას აყოვნებს. პირველი ჩიტის შესაპყრობად იქცევა ასე, ხოლო მეორე - ადამიანთა სულების მონადირებისა და წარწყმედის მიზნით.

23.    ძმაო, არ დაიჯერო ხორცთა ბრძოლის შეწყვეტა და მთელი სიცოცხლე არ ენდო მათ, სანამ ქრისტესთან არ წარგადგენენ.

24.    ნუ გექნება მარხვის იმედი, რომ დაცემისგან დაგიცავს. ვინც არაფერს ჭამდა, ზეციდან გადმოვარდა. განა შენ უჭმელობა გიშველის?!

25.    გულისხმისმყოფელ ადამიანებს უთქვამთ, რომ მონაზვნობა საკუთარ ხორცთან მტრობა და მუცელთან ბრძოლაა.

26.    დამწყებნი შვებისა და განსვენების გამო ეცემიან ხორციელად; საშუალოდ წარმატებულნი _ სიამაყის გამო (ახალმოსულებიც ეცემიან სიამაყისგან), ხოლო სრულყოფილებასთან  მიახლებულნი მხოლოდ მოყვასის განკითხვის გამოისობით ეცემიან.

27.    ზოგიერთი დაბადებიდან საჭურისს შენატრის, რამდენადაც იგი თავისუფალია ხორციელი ბრძოლებისგან. მე კი იმას შევნატრი, ყოველდღე რომ ისაჭურისებს თავს და, როგორც ორლესული მახვილით, ისე იკვეთს ბილწ აზრებს.

28.    მინახავს ადამიანები, უნებურად რომ დაცემულან; მინახავს სხვებიც, საკუთარი ნებით რომ ეწადათ დაცემა, მაგრამ ვერ ახერხებდნენ; ეს უკანასკნელნი უფრო უბადრუკებად მივიჩნიე, ვიდრე ისინი, ყოველდღე რომ ეცემოდნენ, რადგან არ შეეძლოთ და სიმყრალე ეწადათ.

29.    საცოდავია, ვინც ეცემა; მაგრამ უფრო საცოდავია, ვინც სხვასაც დასცემს, რადგან ორივეს დაცემისა და გულისთქმის სიმძიმეს ტვირთულობს.

30.    ნუ მოიწადინებ სიძვის ეშმაკის დავა-კამათით განდევნას. მას ჩვენს წინააღმდეგ მრავალი მიზეზი აქვს, რადგან ჩვენივე ბუნებით გვებრძვის.

31.    ვისაც ხორცთან შებრძოლება და გამარჯვება საკუთარი ძალით სურს, ამაოდ დაშვრება. თუ უფალი არ დაარღვევს ხორციელ სახლს და არ ააშენებს სულიერს, ამაოდ იფხიზლებს და იმარხულებს ამ სახლის დარღვევის მოსურნე.

32.    უჩვენე უფალს სნეულება შენი ბუნებისა, ყოველთვის გახსოვდეს შენი უძლურება და ღვთისგან სიწმინდის მადლს უხილავად მიიღებ.

33.    როგორც ერთმა ქვემონახსენებ ვნებაში ჩავარდნილმა და შემდეგ გამოფხიზლებულმა  კაცმა მითხრა, ზოგჯერ ავხორცებს განსაკუთრებული ხორციელი ტრფიალება ეუფლებათ; მათში ურცხვი და უკეთური სული შედის, რომელიც გულის გრძნობებში იბუდებს; გულში ისეთ ხორციელ ტკივილს აღუძრავს, თითქოს ცეცხლოვან ქურაში იწვოდნენ და ამ დროს აღარც ღმერთის ეშინიათ, არაფრად აგდებენ საუკუნო ტანჯვაზე ფიქრს, სძულთ ლოცვა, მიცვალებულებს უსულო ქვებივით შეჰყურებენ. ვისშიც ეს ვნებაა, სულელსა და ჭკუაზე შეშლილს ემსგავსება. ეს ვნება კაცს მეტყველთა თუ პირუტყვთა სხეულისადმი გულისთქმებით ათრობს. უკეთურების სულის ასეთი ბრძოლების ხანგრძლივობა რომ არ მოკლდებოდეს,[1] ვერც ერთი სული გადარჩებოდა, ვისაც თიხა - სისხლსა და მყრალ ბალღამთან შეერთებული ხორცი - ჰმოსავს. ან როგორ გადარჩებოდა, როცა ყოველივე არსებულს განუძღომლად სწადია თავისივე მონათესავე: სისხლს - სისხლი, მატლს - მატლი. ასევე სწადია ხორცს ხორცი, მიუხედავად იმისა, რომ სასუფევლის მოყვარულნი და ბუნების მაიძულებელნი ყოველგვარ ძალისხმევას მივმართავთ ამ მაცდურის საცდუნებლად.

34.    ნეტარია, ვისაც ზემონახსენები ბრძოლა არ განუცდია. ვილოცოთ, რათა უფალმა გვიხსნას მისგან. ამ უფსკრულში ჩავარდნილთ დიდი შიმშილი და შრომა სჭირდებათ სათნოებათა კიბეზე ასასვლელად.

35.    დავუფიქრდეთ და გავიაზროთ: იქნებ, ჩვენთან ბრძოლის დროს თითოეულ ეშმაკს განსაზღვრული საქმე ისევე აქვს დავალებული, როგორც ეს ომში ხდება ხოლმე?! აი, ეს არის საკვირველი.

36.    გადავწყვიტე, მებრძოლებს დავკვირვებოდი და ერთმანეთზე საშინელი დაცემა ვიხილე. “რომელსა ასხენ ყურნი სმენად, ისმინენ!” (მათე 11. 15)

37.    ეშმაკებს სჩვევიათ: ხშირად ყოველგვარ ხრიკს, მზაკვრობას, ძალისხმევასა და მცდელობას მიმართავენ, რათა, განსაკუთრებით, მოღვაწე მონაზვნებს ბუნებრივი კი არა, არაბუნებრივი ვნებებით შეებრძოლონ. ამიტომ დედაკაცებთან ყოფნისას ბევრს არანაირი ბრძოლა ჰქონია და გაჰხარებია საკუთარი თავის გამო, მაგრამ საცოდავები ვერ მიმხვდარან, რომ სადაც დიდი დაცემაა, იქ ეშმაკები მცირეს აღარ დაგიდევენ.

38.    ვფიქრობ, ჩვენ, უბადრუკებს, არაბუნებრივი ვნებებით[2] ორი მიზეზის გამო გვებრძვიან ჩვენი მკვლელები: პირველი - იმიტომ, რომ ამ შემთხვევაში დაცემის მიზეზის პოვნა ყველგანაა შესაძლებელი; და მეორე - ამისთვის სასჯელიც უფრო დიდია და აღმატებული.

39.    ზემოაღნიშნული იცის მან, ვინც თავდაპირველად კანჯრებს (ველური ვირი - რედ.) მბრძანებლობდა და იმორჩილებდა, მაგრამ საბოლოოდ სულთა განმხრწნელ კანჯართა მიერ თავად გახდა ეშმაკთა მორჩილი და დასაცინი. ის, ვინც ზეციური პურით საზრდოობდა, საბოლოოდ ამ სიკეთეს მოაკლდა. საკვირველია, რომ მონანიების შემდგომაც, ჩვენი წინამძღვარი ანტონი ამ უკანასკნელზე ტკივილითა და მწუხარებით ამბობდა: “დიდი სვეტი დაეცა”. მაგრამ ყოვლადბრძენს არ გაუმხელია, თუ რით დაეცა ის, რადგან იცოდა, რომ ეს იყო ხორციელი სიძვა, თანაც სხვა სხეულთან შეუხებლად.

40.    არსებობს ჩვენში სიკვდილი და წარწყმედა ერთგვარი დაცემით, რომელიც ყოველთვის ჩვენშია და თან გვდევს, განსაკუთრებით, სიჭაბუკეში. ვერ ვიკადრე, დამეწერა მასზე, რადგან მან დააბრკოლა ჩემი ხელი, ვინაც თქვა: “რაჲ იგი დაფარულად ვიეთგანმე იქმნებიან, საძაგელ არს თქმადაც, დაწერაჲ და სმენაჲ საქმეთა მიერ”.

41.    ჩემს, მაგრამ არა ჩემს, მტრის მოყვარე ხორცს[3] დიდმა პავლემ სიკვდილი უწოდა, როცა თქვა: ’’ვინ-მე მისჴნეს ჴორცთა ამათგან ამის სიკუდილისათა?’’ (რომ. 7. 24) ხოლო გრიგოლ ღვთისმეტყველმა მას ვნებული და სიბნელის მონა შეარქვა. მწყუროდა, გამეგო, რატომ უწოდებდნენ წმიდა მამები მას ამგვარად.

42.    თანახმად ნათქვამისა, თუ ხორცი სიკვდილია, მაშინ ცხადია, რომ არასდროს მოკვდება ის, ვინც მას დაამარცხებს. “ვინ არს კაცი, რომელი ცჴონდეს და არა იხილოს სიკუდილი’’, ანუ საკუთარი ხორცის შებილწვა?!

43.    გევედრებით, მითხარით, ვინ უფრო დიდია: იგი, ვინც მოკვდა და აღსდგა, თუ  იგი, ვინც არასდროს მომკვდარა? ვინც მეორეს შენატრის, თავს იტყუებს, რადგან ქრისტე მოკვდა და აღსდგა. ხოლო ვინც პირველს - მკვდრეთით აღდგომილს - შენატრის, ყოველ დაცემულსა და მკვდარს მოუწოდებს, სასოება არ წარიკვეთონ.

44.    კაცთმოძულე მტერი - სიძვის ეშმაკი - ღმერთს კაცთმოყვარეს უწოდებს და ჩაგვაგონებს, რომ ეს ვნება ბუნებრივია და ღმერთი  მალე შეგვინდობს. მაგრამ დავუკვირდეთ ეშმაკთა მზაკვრობას: დაცემის შემდეგ ისინი ღმერთს მართლმსაჯულსა და უმოწყალოს უწოდებენ. დაცემამდე ცდილობენ, ცოდვისკენ მიგვიზიდონ, ხოლო დაცემის შემდეგ - სასოწარკვეთილებაში ჩაგვაგდონ.

45.    ვიდრე მწუხარება და სასოწარკვეთილება გვებრძვის - დაცემას არ ვეძლევით, და როცა გვინელდება - კვლავ ის მტანჯველი მოდის, ღმერთს რომ კაცთმოყვარეს უწოდებს.

46.    რამდენადაც უხრწნელი და ყოვლადწმიდაა უფალი, იმდენად ახარებს მას ჩვენი სხეულის უხრწნელობა და სიწმინდე.

47.    ეშმაკებს ისე არაფერი ახარებთ, როგორც სიძვის სიმყრალე, და არც ერთი ვნება უყვართ ისე, როგორც სხეულის შეგინება.

48.    სიწმინდე ღვთის შეთვისება და მსგავსებაა ძალისაებრ კაცისა.

49.    მიწა და ცვარია ნაყოფის სიტკბოების დედა, ხოლო სიწმინდის დედა დაყუდებაა მორჩილებასთან ერთად.

50.    ვინც ხორცს დაყუდებით სძლია და უვნებობა მოიპოვა, თუ სოფელს დაუახლოვდება, კვლავ ვნებები აღეძვრება. მორჩილების შედეგად მოპოვებული უვნებობა კი ყველგან გამოცდილი, მტკიცე და შეურყეველია.

51.    მინახავს, სიამაყეს თავმდაბლობა რომ მოუტანია,[4] და გამხსენებია სიტყვები: ”ვინ ცნა გონებაჲ უფლისაჲ?” (რომ. 11. 34)

52.    უფსკრული და შვილი ამპარტავნებისა არის დაცემა; დაცემა კი ხშირად გამხდარა თავმდაბლობის მიზეზი ცხონების მსურველთათვის.

53.    ვისაც სიძვის ეშმაკის ნაყროვანებითა და სიმაძღრით დამარცხება სურს, იმ კაცს ჰგავს, ცეცხლს ზეთით რომ  აქრობს.

54.    ვინც ხორცთა ბრძოლის დაცხრომას მხოლოდ მარხვით ცდილობს, იმ კაცსა ჰგავს, ცალი ხელით რომ ცურავს და დიდი ზღვის გადალახვა მოუწადინებია.

55.    მარხვა თავმდაბლობით შეაზავე. უსარგებლოა პირველი მეორის გარეშე.

56.    თუ ვინმე ხედავს, რომ მასში რამე ვნებაა გაბატონებული, უპირველეს ყოვლისა, მის წინააღმდეგ შეიარაღდეს, განსაკუთრებით კი, სიძვას, ამ მტერს, შეებრძოლოს. ვერაფერს გვარგებს სხვა ვნებათა ძლევა, თუ ამ უკანასკნელს არ დავამარცხებთ. თუ ამ ეგვიპტელს მოკვლავთ, მაშინ ჩვენც ვიხილავთ უფალს თავმდაბლობის მაყვლოვანში.

57.    ერთხელ, გამოვიცდებოდი რა, აღმოვაჩინე, რომ ეს სიძვის მგელი პირუტყვულ სიხარულს, ცრემლსა და ნუგეშს მზაკვრულად აღმიძრავდა სულში; მე კი ჩემი ბავშვური გონებით ეს უკანასკნელი სულიერ ნაყოფად მივიჩნიე, მაშინ, როცა  გახრწნა და უნაყოფობა იყო.

58.    ჭეშმარიტად, “ყოველი ცოდვაჲ, რომელი ქმნეს კაცმან, გარეშე ჴორცთა არს; ხოლო რომელი ისიძვიდეს, თჳსთა მიმართ ჴორცთა ცოდავს" (1 კორ. 6. 18), რადგან ადამიანი თავად ბუნებასა და ხორცს შეაგინებს სიბილწის დინებით, რაც სხვა ცოდვის დროს არ ხდება.

59.    მაინტერესებს, რატომ ვამბობთ ყველა სხვა ცოდვაზე: “შესცოდა’’, ხოლო სიძვაზე დამწუხარებულნი აღვნიშნავთ: ”დაეცა?!”

60.    თევზი ანკესს გაურბის, ხოლო ავხორცი სული - დაყუდებას.

61.    როდესაც ეშმაკი ორი ადამიანის ბინძური სიყვარულით დაკავშირებას მოიწადინებს, მაშინ ორივე მხარეს გამოსცდის და ერთმანეთის სიყვარულს აღუძრავს გულში. თუ ისინი მაშინვე არ შეიწყნარებენ ვნებიან გულისთქმებს, მაშინ ეშმაკი თავდაპირველად სულიერ სიყვარულს მოიმიზეზებს და შემდეგ თავისი სურვილისამებრ გააჩაღებს ვნებათა ცეცხლს.

62.    ავხორცობისკენ მიდრეკილნი ხშირად არიან მოწყალენი, გულჩვილნი, ცრემლუხვნი და მოსიყვარულენი; სიწმინდის ღვაწლში მყოფნი კი ასეთები არ არიან.

63.    ერთხელ ერთმა ბრძენმა და გონიერმა კაცმა მკითხა: “კაცისკვლისა და ღვთის უარყოფის შემდგომ რომელია ყველაზე მძიმე ცოდვა?” მე ვუპასუხე: "მწვალებლობა!” მან მითხრა: ’’როგორ? რანაირად? როცა მწვალებელები კათოლიკე (საყოველთაო - რედ.) ეკლესიაში მართლმადიდებლურად ინათლებიან, გულით უარყოფენ და შეაჩვენებენ ერესს, ეკლესია მათ მაშინვე წმინდა საიდუმლოს ზიარების ღირსად ხდის; ხოლო ვინც სიძვით ეცემა, აღსარებას ამბობს და ცოდვას თავს ანებებს, მას, მოციქულთა და მამათა კანონის თანახმად, გარკვეული ხნით ზიარებისგან განაყენებენ?!” გამაკვირვა საქმის იდუმალებამ, მაგრამ საიდუმლო საიდუმლოდ დარჩა და ვერ ავხსენი, თუ რატომ ხდება ასე.[5]

64.    გამოვიძიოთ, გამოვიკვლიოთ და გამოვარკვიოთ: ფსალმუნთგალობისას თუ რომელ სიტკბოებას აღძრავს სიძვის ეშმაკი, და რომელს _ სულიწმიდის სიტყვები, მათში დავანებული მადლი და ძალა?!

65.    ძმაო, თუ ჯერ კიდევ ახალგაზრდა ხარ, არ შეცდე! მინახავს მავანნი, თავიანთ შეყვარებულებზე მთელი გულით რომ ულოციათ. ეგონათ, ხსოვნისა და სიყვარულის წესს ასრულებდნენ, სინამდვილეში კი, ამას სიყვარულითა და სიძვის სურვილით აკეთებდნენ.

66.    შეხებითაც შეიძლება ხორციელად შეგინება. შეხების გრძნობა მხედველობასა და სმენაზე უფრო ძლიერია და უფრო სწრაფადაც შეუძლია ვნების მოტანა.

67.    გაიხსენე ის, ვინც სახვევით შეიხვია ხელი, და შენც გეშინოდეს საკუთარი თუ სხვისი სხეულის ხელით შეხებისა.[6]

68.    ვფიქრობ, შეუძლებელია, ვინმეს ჭეშმარიტად განწმენდილი ეწოდოს, ვიდრე ოქროდ არ გარდაქმნის მიწასა და თიხას, თუ შეძლებს; რადგან ძალიან ძნელია ეს.

69.    სარეცელზე დაწოლის ჟამს ფრთხილად უნდა ვიყოთ, რადგან მაშინ ჩვენი გონება სხეულის გარეშე, მარტო ებრძვის ეშმაკებს. და თუ გონება ავხორცია, ადვილად უღალატებს კიდეც სულს.

70.    ყოველთვის შენთან ერთად დაიძინოს სიკვდილზე ფიქრმა და იესოს ლოცვამ. ძილში ვერაფერი  შეგვეწევა ისე, როგორც ეს უკანასკნელნი, და ვერც რა ჰპოვო მათზე უკეთესი.

71.    ზოგი ამბობს, ხორცთა ბრძოლისა და დაცემის მიზეზი მხოლოდ საჭმელიაო. მე კი მრავალი სნეული და მარხული მინახავს, ხორცთა ბრძოლითა და დინებით საშინლად რომ შებილწულა.

72.    ერთხელ აღნიშნულის შესახებ ერთ მეტად გამოცდილსა და გონიერ ბერს ვკითხე. ნეტარმა გარკვევით ამიხსნა: “ძილში დინებას ადგილი აქვს ზედმეტი ჭამისა და მოსვენების შედეგად. ზოგჯერ ამპარტავნების გამოისობით გვემართება, როდესაც ხანგრძლივი დაუბრკოლებლობის მიზეზით ვქედმაღლობთ. ზოგჯერ მოყვასის განკითხვის გამოც ხდება. ბოლო ორი მიზეზით დინება შეიძლება სნეულებსაც შეემთხვათ. ვფიქრობ, სამივეც შესაძლებელია. თუ ვინმე სამივე მათგანისგან განწმენდილია, და მაინც შეემთხვა დაცემა, მაშინ ნეტარი ყოფილა უვნებობის ეს მუშაკი, რადგან  დაცემის მიზეზი ეშმაკთა შურია. ღმერთიც დროდადრო იმიტომ უშვებს დაცემას, რომ უცოდველი განსაცდელით მან მაღალი სიმდაბლე მოიპოვოს”.

73.    ძილში ნანახი სიზმარი დღისით არავინ გაიხსენოს, რადგან ესეც ეშმაკის განზრახვა და მზაკვრობაა, რათა სიზმრით მღვიძარენიც შეგვბილწოს.

74.    ეშმაკთა კიდევ ერთი ხრიკიც შევიტყოთ: როგორც ჯანმრთელობისთვის მავნე საკვებს ხშირად გარკვეული ხნის შემდეგ მოუტანია ზიანი, სწორედ ამგვარადვე მომხდარა ხოლმე სულიერ საკითხშიც. მინახავს კაცნი, შვება-განსვენებასა და ღვინის სმაში რომ ყოფილან და არანაირი ბრძოლა ჰქონიათ იმხანად. მაგრამ მოქცეულან რა ასე მრავალგზის, შემდგომში მტრებს სწორედ ამ მიზეზით შეუბილწავთ მათი სული.

75.    მინახავს ისეთებიც, დედაკაცებთან ერთად რომ ჭამდნენ და ტრიალებდნენ, და არანაირი ბოროტი ფიქრი მოსვლიათ აზრად; მაგრამ როდესაც შემცდარნი თავს მიენდვნენ, აღარ ფრთხილობდნენ და ეგონათ, რომ სიმშვიდესა და უცდომელობაში იმყოფებოდნენ, საკუთარ სენაკში მოულოდნელად დაცემულან. და თუ როგორია სულიერი თუ ხორციელი დაცემა, რომელიც მარტო ყოფნის ჟამს შეიძლება შეგვემთხვას, იმან უწყის, ვისაც ეს განუცდია; ხოლო ვისაც არ განუცდია, სჯობს, არაფერი იცოდეს.

76.    ასეთ დროს დიდად შეგვეწევა, თუ ძაძით შევიმოსებით, ნაცარში დავსხდებით, ფეხზემდგომი ხელაპყრობით ვილოცებთ, ვიშიმშილებთ, წყურვილით პირს გავიშრობთ და მხოლოდ ოდნავ გავისველებთ, საფლავებთან ვიქნებით; მაგრამ უმთავრესად გულის სიმდაბლე შეგვეწევა. თუ შესაძლებელი იქნება, ბერული აზროვნების მოძღვარს ან მოღვაწე ბერს მიმართე დახმარების მიზნით. გამიკვირდებოდა, თუ ვინმე დამოუკიდებლად შეძლებდა დიდი უფსკრულიდან ხომალდის ნავსაყუდელში შეყვანას.

77.    ხშირად ორი ადამიანის მიერ ჩადენილი ერთი და იგივე ცოდვა ერთისთვის ასმაგად მძიმე აღმოჩენილა, ვიდრე მეორესთვის, და ეს დამოკიდებული ყოფილა ამ უკანასკნელთა აღზრდაზე, ცოდვის ადგილზე, საზომსა და სხვა მრავალზე.

78.    მრავალი და სხვადასხვა მიზეზის გამო ხდება დაცემა. ზოგჯერ ეს მავნებელ პირებთან ყოფნისა და ხილვის შედეგად ხდება, ზოგჯერ - საჭმლის, ზოგჯერ - სიამაყის და ზოგჯერ - სხვა მიზეზთა გამოისობით.

79.    სრული სიწმინდის შესახებ გასაოცარი რამ მიამბეს: მავანს უხილავს რა ძალიან ლამაზი დედაკაცი, გაჰკვირვებია შემოქმედის სიბრძნე და ძალა - თიხისა და არაფრისაგან მსგავსი მშვენიერების შექმნისა გამო, და დიდად უდიდებია დამბადებელი. მხოლოდ სილამაზის ხილვით ღვთის უდიდეს სიყვარულამდე მისულა და ცრემლთა ნაკადული დასდენია. საოცარია! ის, რაც სხვისთვის დაცემისა და წარწყმედის მომტანია, მისთვის ზებუნებრივი გვირგვინოსნობის მიზეზი აღმოჩნდა.

80.    თუ ეს ადამიანი მსგავს შემთხვევებში ამგვარ საზომსა და გონიერებასაა მიღწეული, მაშინ უხრწნელი აღდგომით იგი უკვე აღმდგარა საყოველთაო აღდგომამდე.

81.    ამგვარადვე ხდება სიმღერისა და გალობის დროს. გალობისგან ღვთისმოყვარე სულს სულიერი სიხარული და ღვთის სიყვარული ეუფლება, თვალზე ცრემლები ადგება; ხოლო ავხორცნი ვნებასა და ცდუნებაში ვარდებიან.

82.    როგორც ადრე შევნიშნეთ, სიძვის ეშმაკი განდეგილებსა და მეუდაბნოეებს სასტიკად ებრძვის. არცაა გასაკვირი! ბევრი ეშმაკია უდაბნოში მას შემდეგ, რაც უფალმა ისინი უდაბნოსა და უფსკრულში განდევნა ჩვენი ცხონებისთვის.

83.    დაყუდებულს ძლიერ ებრძვიან ეშმაკები, რათა დაარწმუნონ, თითქოს უდაბნოში ყოფნა ვერაფერს რგებს და ამგვარად მის ერში გაყვანას ცდილობენ.

84.    ერში ყოფნისას ეშმაკები მცირე ხნით თავს გვანებებენ, რათა დავრწმუნდეთ, რომ საზიანო არაფერია, და შესაბამისად, ერში დავრჩეთ. აი, ასე ელოდება მტერი მარჯვე დროს და ადვილადაც დაგვცემს.

85.    რომელ საქმეშიც და ადგილზეც გვებრძვიან მტრები, იქ უნდა შევებრძოლოთ ჩვენც. მათთვის მიუღებელი რომ არ იყოს ეს ადგილი და საქმე, რაღატომ შეგვებრძოლებოდნენ?! და თუ გვებრძვიან, ხოლო ჩვენ არ ვებრძვით და ვემორჩილებით, მაშინ ცხადია, რომ მისი მეგობრები გავმხდარვართ.

86.    ხშირად, როცა რამე საჭიროების მიზნით ერში მივდივართ, მოძღვრის ლოცვით უფლის მარჯვენა გვიფარავს, რათა ჩვენ გამო უფლის სახელი არ დაიგმოს. ზოგჯერ იმდენად გაქვავებულია გული, ვერც კი ვგრძნობთ, ერში თუ ბრძოლა გვაქვს; იმდენად ვართ გამძღარნი მავნებელ საგანთა ხილვითა და საუბრით, ვერც ვამჩნევთ, ვნებაში რომ ვიმყოფებით, სიძვის ეშმაკი თავისი ნებით რომ წასულა და ამპარტავნების ეშმაკს დაუკავებია მისი ადგილი.

87.    ვისაც სიწმინდის მოპოვება გწადიათ, ყველამ მოისმინეთ მისი მზაკვრობისა და ხრიკების შესახებ. მის მზაკვრობაში გამოცდილმა ერთმა ადამიანმა მითხრა, რომ სიძვის ეშმაკი ხშირად განეშორება ხოლმე მონაზონს, და როცა ეს უკანასკნელი დედაკაცებს შორის ზის, გულში ლმობიერებას აღუძრავს, ცრემლთა წყაროს აღმოუცენებს, ჩააგონებს, უქადაგოს მათ სიკვდილზე, საუკუნო სასჯელზე, სიწმინდესა და მოღვაწეობაზე. ისინიც, ამ უკანასკნელის ლმობიერი სიტყვებითა და მოჩვენებითი გარეგნობით მოხიბლულნი, ისევე გარბიან ამ მგლისკენ, როგორც მწყემსისკენ. და როცა ერთმანეთს შეეჩვევიან და გაკადნიერდებიან, სწორედ მაშინ დაეცემა ეს უბადრუკი.

88.    გაიქეცით, ძმებო, რათა არც დაინახოთ, არც გაიგოთ რამე იმ ნაყოფზე, რომლის გასინჯვაც აღთქმით უარყავით. გამიკვირდებოდა, ჩვენი თავი დავით წინასწარმეტყველზე ძლიერად რომ მიგვეჩნია, რაც, თავის მხრივ,  შეუძლებელია.

89.    იმდენად დიდი და მაღალია სიწმინდის სათნოება, რომ წმიდა მამებმა მას უვნებობა უწოდეს.

90.    ზოგიერთი ამბობს, რომ შეუძლებელია, ადამიანს წმინდა ვუწოდოთ ცოდვით დაცემის შემდგომ. მე არ ვეთანხმები მათ და ვიტყვი: დიახ, შესაძლებელია! რამდენადაც მსურველს შეუძლია ველურ ზეთისხილზე შინაური ტკბილი და კარგი ზეთისხილის დამყნობა, იმდენად ცოდვის შემდეგ სიწმინდე შესაძლებელია.

91.    ზეციური სასუფევლის კლიტენი ხორციელად ქალწულისთვის რომ მიენდოთ, ზემოთქმული კიდევ შეიძლებოდა გაგვემართლებინა. ახლა კი, მათი შემარცხვენელია ის, ვისაც სიდედრი ჰყავდა, განიწმინდა და სასუფევლის კლიტენი ჩააბარეს.[7]

92.    მრავალგვარია სიძვის ეშმაკის მზაკვრობა და ხრიკები. ვისაც ცოდვით დაცემა არ გამოუცდია, ჩააგონებს, მხოლოდ ერთხელ გამოსცადონ და შემდეგ აღარ გაიმეორონ; ხოლო ვინც დაცემულა, იმათ განცდილი ცოდვის გემოს შეახსენებს.

93.    გამოუცდელთაგან ბევრს ცოდვით დაცემა უცოდინარობის გამოისობით არ სურს. გამოცდილთაგან მრავალს, რომელთაც ნაგემი აქვთ მისი სიმყრალე და სძაგთ იგი, ცოდვასთან მიახლოებაც კი არ სურს. ასევე, მრავალ გამოუცდელს სურს მისი გამოცდა, და მრავალ გამოცდილს ახსენდება მისი გემო და მარცხდება.

94.    ხშირად, გვიფარავენ რა უხილავად წმინდა ანგელოზები, მშვიდად ვიძინებთ და მშვიდად ვიღვიძებთ, მით უმეტეს მაშინ, როცა ლოცვა-ვედრებით ვიძინებთ; ხშირად მშვიდად ვიძინებთ, მაგრამ ეშმაკთა მიერ მოვლენილი ბოროტი სიზმრებით შეშფოთებულნი ვიღვიძებთ.

95.    ჩემში ’’ვიხილე მე უღმრთოჲ უფროჲს ამაღლებული და აღმატებული”, აღშფოთებული და გაამაყებული “ვიდრე ნაძუთამდე ლიბანისათა. და თანა-წარვჰჴედ” მარხვით “და აჰა არა იყო” მისი უწინდელი გულისწყრომა, “და ვეძიებდ მას”, დავმდაბლდი რა გონებითა “და არა იპოვა ადგილი მისი” და კვალი მისი (შდრ. ფსალმ. 36. 35-36).

96.    ვინც ხორცი დაამარცხა, მან ბუნებას სძლია; ხოლო ვინც ბუნებას სძლია,  ბუნებაზე ამაღლდა. ვინც ამგვარ საზომს მიაღწია, ის “მცირედ რაჲმე ანგელოზთა” დაკლებულია ან, იქნებ, არცაა დაკლებული?! (შდრ. ფსალმ. 8.6)

97.    რა გასაკვირია, თუ უნივთო უნივთოს ებრძვის! ჭეშმარიტად საოცარია ის, როცა ნივთიერია მასთან დაპირისპირებული და მძიმე ნივთით უნივთო და უხორცო მტრებსა სძლევს.[8]

98.    საყვარელნო, ესეც იცოდეთ! ღმერთმა ჩვენდამი დიდი ზრუნვისა და წყალობის გამოისობით დედაკაცებს თითქოს აღვირი ამოსდოო და მიმადლა შიში, რიდი და სირცხვილი. დედაკაცებს მამკაცებთან ძალით რომ შესძლებოდათ მისვლა, ვერც ერთი ხორციელი გადაურჩებოდა მათ.

99.    როგორც მამები ამბობენ, სხვაა წვრილმანი აზრი, სხვა - აზრთან გონებით გასაუბრება, სხვა - თანხმობა, სხვა - ტყვეობა, სხვა - ბრძოლა და სხვა - რასაც ვნებას უწოდებენ. ნეტარნი ამგვარად ხსნიან: წვრილმანი აზრი არის უბრალო სიტყვა ან ახლად ხილული ხატება, რომელიც გულში აღწევს; გონებით გასაუბრება ისაა, როცა გონება ვნებიანად ან უვნებოდ უწყებს საუბარს გულში შეღწეულ ხატებას; თანხმობა ისაა, როცა სული უტკბება და იღებს ხატებას; ტყვეობა გულის უნებურად, ძალმომრეობით მიტაცებაა, ანუ ეს არის ჩვენი კეთილი ზნის გამრყვნელი შეჩერებული აზრი; ბრძოლა ისაა, როცა აზრი და ადამიანი ერთმანეთის პირისპირ იბრძვიან, და ან მარცხდებიან, ან იმარჯვებენ; ვნებას იმას უწოდებენ, როცა აზრი ხანგრძლივადაა დაბუდებული სულში, ჩვეულებადაა ქცეული და გონება თავისით ილტვის მისკენ. ჩამოთვლილთაგან პირველი უცოდველია. ბრძოლა ან გვირგვინის, ან ტანჯვის მომტანია. ტყვეობა სხვაგვარად განისჯება ლოცვის დროს, სხვაგვარად - მოცალეობისას, სხვაგვარად - ბოროტი აზრების და სხვაგვარად - ამაო ფიქრების ჟამს. ვნებას უსათუოდ შესაბამისი სინანული ესაჭიროება, სხვაგვარად, საუკუნო ტანჯვას დაიმსახურებს. ვისთანაც ვნების გარეშე მოდის პირველი, მას დანარჩენებიც ერთიანად გაუნადგურებია.

100.    ბრძენი მამები ამბობენ, რომ არსებობს აზრი, რომელიც ყველა ზემოხსენებულზე უფრო მეტად ნატიფია და შეუმჩნეველი. მას გონების ელვას უწოდებენ, რადგან უსწრაფესად, დაყოვნების, სიტყვისა და ხატების გარეშე გაუცნობიერებლად ანახებს სულს ვნებას. ის იმდენად მყისიერი, უჟამო და მოუხელთებელი შეხსენებაა, რომ ზოგიერთები საერთოდ ვერც ამჩნევენ მას.

101.    ვისაც ამ აზრის სინატიფე შეუცნია, მას შეუძლია გვასწავლოს, თუ როგორ და რაგვარად აღიძვრება სულში ვნებიანი სიძვა ყოველგვარი გააზრების გარეშე მხოლოდ თვალის შევლებით, ხელის შეხებითა და ხმის მოსმენით.

102.    ზოგიერთები ამბობენ, რომ ვნება ხორცს გულში აღძრული ზრახვების შედეგად ეუფლება. სხვების აზრით, ბოროტი ზრახვების მიზეზი ხორციელი გრძნობებია. პირველთა თქმით, გონება რომ ვნებას არ გასძღოლოდა წინ, არც ხორცი გაჰყვებოდა მას. მეორენი თავიანთი ნათქვამის დასაცავად ხორციელი ვნებების სიბოროტეს ასახელებენ და ამბობენ, რომ ხშირად სახის დანახვისას, ხელით შეხებისას, სუნის ყნოსვისას ან საამური ხმის მოსმენისას გულში ზრახვები აღიძვრება. ვისაც ძალუძს, დაე, მათ განგვიმარტონ აღნიშნულ საქმეთა არსი უფლის შეწევნით, ვინაიდან ამ უკანასკნელთა ცოდნა მეტად სასარგებლოა მათთვის, ვინც შემეცნებით ღვაწლში იმყოფება; ხოლო ვინც სიწრფელით, უბრალოებით ეწევა ცხოვრებას და გულში სიმარტივე აქვს, მისთვის ზედმეტია ამგვარ საქმეთა ძიება. ყველასთვის ხელმისაწვდომი არაა ცოდნა, ასევე, არც სანატრელი სიწრფელე. ჯაჭვი მტრის მზაკვრობის შესაბამისად გამოიყენება.

103.    ზოგიერთ ვნებას გონება აღძრავს ხორცში, ხოლო ზოგიერთს, პირიქით, ხორცი აღძრავს გონებაში. მეორე ერის ხალხში გვხვდება, ხოლო პირველი - მეუდაბნოეებში, რამდენადაც ამ უკანაკნელთ არ გააჩნიათ ხილული პირობები ვნებებისთვის. მე კი აღნიშნულთან დაკავშირებით ვიტყოდი: "ეძიებდე სიბრძნესა უკეთურთა თანა და არა ჰპოვო" (იგავნი 14. 6).

104.    როცა სიძვის ეშმაკს ძლიერ შევებრძოლებით, გულიდან განვდევნით, მარხვის ქვითა და თავმდაბლობის მახვილით დავტანჯავთ, მაშინ, როგორც ჭია რამე, ისე დარჩება ის ჩვენს სხეულში, უდროო და უჯერო ხორცთა აღძვრას მოგვივლენს და ჩვენს შებილწვას მოინდომებს. აღნიშნული, უმთავრესად, იმათ ემართებათ, რომელნიც ამპარტავნების ეშმაკს ემორჩილებიან და იმით ამაყობენ, ბოროტი ზრახვები რომ ზედიზედ არ აღეძვრებათ გულში. ისინი ნათქვამის უტყუარობაში თავად დარწმუნდებიან, როცა დაყუდების ჟამს გულის სიღრმეში, როგორც სკორეში დამალულ გველს, ისე აღმოაჩენენ ზრახვას, რომელიც მათ ჩააგონებს, თითქოს საკუთარი ძალითა და მცდელობით მიუღწევიათ იმ მცირეოდენი გულის სიწმინდისთვის, რაც აქვთ. უბადრუკნი ვერ აცნობიერებენ სიტყვებს: "ანუ რაჲ გაქუს, რომელი არ მიგიღებიეს” უსასყიდლოდ, ანუ ღვთის წყალობით, სხვების შეწევნითა და ლოცვით?! (შდრ. 1 კორინთ. 4. 7)

105.    ამ უკანასკნელთ დიდი ძალისხმევა მართებთ, რათა ზემონახსენები გველი დიდი სიმდაბლით განდევნონ გულიდან. მაშინ შეძლებენ ისინი თავიანთი ტყავის სამოსის განძარცვას და უფლისთვის გამარჯვების საგალობლის სიწმინდით გალობას იმ ყრმათა მსგავსად, რომელნიც ყოველთა უფალს მიეგებნენ. და როცა ისინი ამ ბოროტი ტყავის სამოსს განიძარცვავენ, აღარ აღმოჩნდებიან შიშველნი უმანკოებისა და სიმდაბლისაგან (შდრ. 2 კორინთ. 5. 30).

106.    ყველა სხვა ეშმაკზე მეტად ეს ეშმაკია ჩასაფრებული და რაჟამს ყველაზე მეტად გაგვიჭირდება ხორციელი მოღვაწეობა და ლოცვა, მაშინ შეგვებრძოლება ეს უწმინდური.

107.    ვინც ჯერ კიდევ ჭეშმარიტად გულით ვერ ლოცულობს, მას ლოცვის დროს დიდად შეეწევა ხორციელი ღვაწლი, როგორიცაა: ხელთა განპყრობა, მკერდში ხელის ცემა, მხურვალე გულით ცისკენ თვალის აპყრობა, ვაება, ხშირი მუხლთადრეკა, რასაც სხვა ადამიანთა თანდასწრებით ვერ აკეთებენ ხოლმე. ამიტომ ეშმაკებიც სწორედ ასეთ დროს ესხმიან თავს იმათ, რომელთაც ლოცვის უხილავი ძალითა და გონებისმიერი მრისხანებით არ ძალუძთ მათი უკუგდება და თავის გამხნევება, რის გამოც ხშირად მარცხდებიან კიდეც.

108.    ასეთ დროს, თუ შესაძლებელია, მცირე ხნით გაეცალე ადამიანებს, დაიმალე  და სულიერი თვალი ზეცას მიაპყარ. თუ ეს არ შეგიძლია, მაშინ ხორციელი თვალით ახედე ზეცას და ჯვრის სახით ხელებგანპყრობილი უძრავად დადექ, რათა ამგვარად შეარცხვინო და დაამარცხო ამალეკი. ვისაც შენი შეწევნა შეუძლია, არა ამა სოფლის, არამედ მდაბალი სიტყვებით შეჰღაღადე. უპირველეს ყოვლისა, შეჰღაღადე:  "მიწყალე მე, უფალო, რამეთუ უძლურ ვარ" (ფსალმ. 6. 2), და მაშინ იხილავ ზეგარდმო ძალასა და უხილავ შემწეობას, რომლის დახმარებითაც უხილავ მტრებს უხილავად განდევნი. ვინც მტერთან ამგვარ ბრძოლას ისწავლის, ის უხორცოდ, მხოლოდ სულითაც შეძლებს მათ დამარცხებას; რადგან პირველის გამო მეორით აჯილდოებს ღმერთი სიმართლის მუშაკებს.

109.    ერთხელ ძმათა შესაკრებელში მივედი და შევნიშნე, რომ ერთი მოღვაწე ძმა სიძვის ზრახვებს შეეშფოთებინა. რადგან მან ლოცვისთვის მარჯვე, ფარულ ადგილს ვერ მიაკვლია, ბუნებრივი მოთხოვნილების დაკმაყოფილება მოიმიზეზა და მტრების წინააღმდეგ იქ ილოცა მხურვალედ. მე ვუსაყვედურე უწესო ადგილას ლოცვისთვის, მან კი მიპასუხა: "უწმინდურ აზრთა განდევნისათვის ამგვარ მყრალ ადგილას ვილოცე იმიტომ, რომ სიმყრალეს განვრიდებოდი”.

110.    ყველა ეშმაკი ცდილობს, ადამიანს თავდაპირველად გონება დაუბნელოს და გონების დაბნელების შემდგომ გააკეთებინოს ის, რაც სწადია; რადგან თუ გონების თვალს არ დაუბნელებენ, ვერც საუნჯეს მოჰპარავენ. უმთავრესად, სიძვის ეშმაკი იქცევა ამგვარად. მას ხშირად ისე დაუბნელებია ადამიანის გონება, სხვების წინაშე ისეთი რამის კეთება და თქმა აუძულებია, რომელსაც შეშლილებიც კი არ გააკეთებდნენ.  გამოფხიზლების შემდგომ უწინდელი უშვერი საქმეებისა და სიტყვების გამო ასეთებს არა მარტო სხვების, საკუთარი თავისაც კი შერცხვენიათ და საკუთარი სიბრმავე გაჰკვირვებიათ. მისგან მიყენებული მწუხარების გამო ბევრს გაუნებებია თავი ამ ბოროტებისთვის.

111.    ზურგი შეაქციე და ნუ მოუსმენ უკეთურს, რომელიც რამე ცოდვისა და ბოროტების ჩადენის შემდგომ ლოცვაში, მარხვასა და მღვიძარებაში გაბრკოლებს და უიმედობას გისახავს, არამედ გაიხსენე უფლის ნათქვამი: "უსაჯო მას, რათჲა არა... მაწყინებდეს მე” მტერთა მიერ ვნებებით შეპყრობილი და ბოროტი ჩვეულებებით შეჭირვებული მისი სულის გამო (ლუკა 18. 5).

112.    საყვარელო, ის უკეთური მტერიც განდევნე, რომელიც გეუბნება: “აისრულე გულისთქმა! შემდგომშიც შეძლებ მონანიებას, ლოცვას, მარხვას, მღვიძარებას, გლოვასა და სულის მიხედვას!” განდევნე ის შენგან! მრავალს ჩაუდენია ბოროტება, მაგრამ ვეღარ დაუღწევია რა თავი გულისთქმათა ტყვეობისთვის, ვეღარ შეუნანია და უმალ მომკვდარა.

113.    სიძვა ლოცვის დამაბრკოლებელია, ღვთის წინაშე კადნიერების განმაქარვებელი და გონების დამაბნელებელია.

114.    ვერავინ სძლევს ხორცს, თუ გულს არ შემუსრავს. ვერავინ შემუსრავს გულს, თუ საკუთარ თავს არ უარყოფს. და განა, შეიძლება გული არ შეიმუსროს, როცა მკვდარია ნება?!

115.    არსებობს ვნებულზე უფრო ვნებულნიც, რომელნიც აღსარებასაც თავიანთი სიბილწით ტკბობად და ვნებად აქცევენ.

116.    ყოველგვარი ბილწი ზრახვა სიძვის ეშმაკისგან იშვება. მას კურნავს და დევნის მარხვა, ზრახვების უგულებელყოფა, მღვიძარება, გულის სიმდაბლე და ღვთისადმი თავის მინდობა.

117.    როგორ მოვიქცე, რაგვარი ხერხით მოვთოკო ეს ჩემი მეგობარი, ხორცი, და სხვა ვნებათა მსგავსად როგორ განვსაჯო?! - არ ვიცი! ვიდრე შევბოჭავ - თავს ითავისუფლებს, ვიდრე დავტანჯავ - ვურიგდები და ვიდრე დავსჯი - თანავუგრძნობ.

როგორ ვძლიო მას, რაც ბუნებრივად მიყვარს?! როგორ გავთავისუფლდე მისგან, რასთანაც სამუდამოდ ვარ დაკავშირებული?! როგორ მოვკლა იგი, რაც ჩემთან ერთად უნდა აღდგეს?! როგორ ვაქციო უხრწნელად ის, რომელსაც ხრწნადი ბუნება მიუღია?! რა მოვიმიზეზო მასთან, რომელსაც უამრავი მიზეზი აქვს?! მარხვით თუ შევბოჭავ - მოყვასს განვიკითხავ და კვლავ მის ხელში აღმოვჩნდები; განკითხვას თუ დავეხსნები და ამგვარად ვძლევ - გულში ვამაყობ და კვლავ მის ხელში ვვარდები; ის ჩემი შემწეცაა და ჩემ წინააღმდეგ მებრძოლიც, ჩემი მეგობარიცაა და მტერიც, ჩემი მეოხიცაა და მეტოქეც. როცა ვაამებ - მებრძვის და როცა ვთრგუნავ - უძლურდება. თუ მივენდობი _ წარმწყმედს და თუ ვტანჯავ -  არ ითმენს; თუ შევაჭირვებ _ მეც ვიტანჯები, თუ დავაძაბუნებ - სათნოებებს სხვა საშუალებით  ვერ მოვიპოვებ; მას ვებრძვი და იგი მიყვარს, მას ვდევნი და მასვე შევიტკბობ. ჰოი, საოცრება! რაშია ჩემი საიდუმლო, რით აიხსნება ჩემში ამგვარი წინააღმდეგობრიობა, რომ საკუთარი თავის მტერიცა ვარ და მოყვარეც?!

118.    თავად შენ მითხარ, ჰოი, ჩემო მეუღლევ - ჩემო ბუნებავ! არ მსურს სხვამ მასწავლოს, თავად შენ მითხარ, იარების გარეშე როგორ გაგექცე, როგორ მოვიგერიო შენი მიზეზით გამოწვეული ბუნებრივი ბრძოლები?! შენთან მტრობა ქრისტეს აღვუთქვი! როგორ ვძლიო შენს ძალმომრეობას, რადგან შენი იძულებით დამორჩილება მწადია?!

119.    ხორცი კი თავის სულს მიუგებს: ”რაც არ იცი, არ გეტყვი; რაც ორივემ ვიცით, იმას გეტყვი. განხურვების გარე მიზეზთა მამა ჩემი შვება-განსვენებაა, ხოლო შინაგანი აღძვრისა - უწინდელი ჩვეულებები და საქმეები. ჩასახვისას დაცემას ვშობ. ეს კი შობის შემდგომ სასოწაკვეთილების მიერ სიკვდილს შობს. თუ ჩემსა და შენს უძლურებას შეიცნობ, ამით ხელებს შემიკრავ; თუ სტომაქს დაამშევ, ფეხებსაც შემიკრავ, წინ რომ ვეღარ ვიარო; თუ მორჩილებას შეუდგები, ჩემგან შორს იქნები, და თუ სიმდაბლეს მოიხვეჭ, მომიკვეთ ღვთის შეწევნით, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ”.

ეს მეთხუთმეტე საფეხურია. ვინც ხორცშია და სიწმინდის ამ საფეხურისთვის მიუღწევია, იგი მომკვდარა, აღმდგარა და მარადიული უხრწნელება აქვე მიუღია.

-----------------------------------------------------------------------------------

[1] - ძლიერი ბრძოლის ხანგრძლივობა სულიწმიდის ძალით მოკლდება.

[2] - არაბუნებრივი ვნებებია: მამათამვლობა, პირუტყვთან დაცემა, და ასევე ხელით დაცემა.

[3] - ჩემია იმიტომ, რომ სულთანაა შერწყმული; ხოლო ჩემი არ არის იმიტომ, რომ სულს ებრძვის.

[4] - თავმდაბლობა ისაა, როცა ყველა ადამიანზე მდაბლად მიიჩნევენ თავს, რაც გონების ახოვანებითა და ღვთის შიშით მიიღწევა; მაგრამ შეიძლება გამოიწვიოს დაცემამაც, რომლის დედა არის ამპარტავნება.

[5]
- მწვალებლობა გონების განდრეკილებაა და ენის საქმე; სიძვა კი ყოველგვარ ხორციელ გრძნობებსა და სულიერ ძალებს ცვლის, არსებიდან არარსებად აქცევს და ჩვენში არსებულ ღვთის ხატებას ხრწნის.

[6]
- გაიხსენე ის ძმა, რომელსაც საკუთარი დედა გადაჰყავდა მდინარეზე.

[7]
- პეტრე მოციქულს გულისხმობს.

[8] - უნივთო არის ანგელოზი, ეშმაკი და სული, ხოლო ნივთიერი _ ხორცი.

 

თავი მეთექვსმეტე

მისივე თქმული ვერცხლისმოყვარეობისთვის

1.    მრავალმა ბრძენმა და სულიერმა მოძღვარმა ზემონახსენები მოძალადის შემდგომ ეს მრავალთავიანი ვეშაპი დააწესა თავის სიტყვაში. ჩვენც, უგუნურებმა, არ შევცვალოთ ბრძენთაAწესი და მათსავე წესს მივსდიოთ. ჯერ მცირე რამ თავად სნეულებაზე ვთქვათ და შემდეგ მკურნალობაზეც ვილაპარაკოთ.

2.    ვერცხლისმოყვარეობა არის კერპთა თაყვანისცემა, ურწმუნოების ასული და უძლურების წინასწარმეტყველი. მას სიბერის ცრუ შიში აქვს, არის შიმშილის მაუწყებელი, უწვიმობის მაცნე და ყოველგვარი ბოროტების დედა.

3.    ვერცხლისმოყვარეობა სახარების შეურაცხმყოფელი და მცნებების ნებაყოფლობით დამრღვევია.

4.    ვინც სიყვარული მოიპოვა, მან ფული განაბნია; ხოლო ვინც ამბობს, რომ ორივე აქვს, ის საკუთარ თავს აცდუნებს.

5.    ვინც თავის თავს გლოვობს, მან საკუთარი ხორციც მოიძულა და საჭიროების შემთხვევაში არც მას დაინდობს.

6.    ნუ ამბობ, რომ გლახაკებისთვის აგროვებ. ცათა სასუფეველი ორი დანგითაც (წვრილი ფულია - რედ.) უყიდიათ.

7.    ერთმანეთს შეხვდნენ უცხოთმოყვარე და ქონებისმოყვარე, და მეორემ პირველს უგუნური და მფლანგველი უწოდა.

8.    ვინც ეს ვნება დაამარცხა, მას საზრუნავი მოუკვეთავს; ხოლო მის მიერ შეკრული წმინდა გულით ვერასდროს ილოცებს.

9.    ვერცხლისმოყვარეობის დასაწყისი არის მოწყალებაზე ფიქრი, ხოლო დასასრული _ გლახაკთა სიძულვილი.

10.    ვიდრე აგროვებენ - მოწყალებას ქადაგებენ; როცა ფულს შეაგროვებენ - ხელები ეკვრებათ.

11.    მინახავს ფულით ღარიბი ადამიანები, სულიერად რომ გამდიდრებულან და სიხარულისგან ხორციელი სიდუხჭირე დავიწყნიათ.

12.    ნივთების მოყვარე მონაზვნისთვის უცხოა მოწყენილობა, რადგან მარადდღე შრომობს და მოციქულის სიტყვებს იხსენებს: "უკუეთუ ვისმე არ უნებს საქმის, ნუცა ჭამნ" (2 თესალ. 3. 10); ასევე: "რომელნი იყვნეს ჩემ თანა, ჴელნი ესე ჩემნი ჰმსახურებდეს" (საქმე 20. 34).


ეს არის ვნებებზე მეთექვსმეტე გამარჯვება. ვინც ეს მოიპოვა, მას სიყვარული მოუხვეჭავს და საზრუნავი მოუკვეთავს.


თავი მეჩვიდმეტე

მისივე თქმული უპოვარებისთვის

1.    უპოვარება არის ურვისგან განშორება, უზრუნველი ცხოვრება, დაუბრკოლებელი მოგზაურობა, უფლის მცნებების რწმენა და მწუხარების არცოდნა.

2.    უპოვარი მონაზონი წუთისოფლის მეფეა. მას თავისი საზრუნავი ღვთისთვის მიუნდია და ღვთისადმი რწმენით ყველა მისი მონა გამხდარა; საჭიროების გამო არავის მიმართავს და ყველაფერს ღვთის ხელიდან იღებს.

3.    უპოვარი მონაზონი უვნებობის შვილია. რაც აქვს, იმასაც ისე მიიჩნევს, თითქოს არ აქვს. სულისთვის რამე საზიანოს თუ შენიშნავს, რაც იმ ადგილას იქნება, ყველაფერს ნაგვად შერაცხავს. ვინც რამე ხორციელ საქმეზე წუხს, ის არ არის უპოვარი.

4.    უპოვარი მონაზვნის ლოცვა წმინდაა, ხოლო ქონებისმოყვარე მონაზონი ამსოფლიურ საგნებზე ლოცულობს.

5.    მორჩილებაში მყოფთათვის უცხოა ვერცხლისმოყვარეობა. ვისაც საკუთარი თავი უარუყვია, სხვას რაღას ჩათვლის თავისად?

6.    უპოვარი ერთ რამეს უნდა უფრთხოდეს: ვისაც ბევრი არაფერი აბადია, მას აქეთ-იქით სიარულის სურვილი ადვილად ეუფლება.

7.    მინახავს, ნივთის სიყვარულს მონაზვნისთვის მოთმინება რომ უსწავლებია. მაგრამ მე იმათ ვამჯობინებდი, უფლისთვის რომ მიმოდიან, ვიდრე იმათ, ნივთების გამო ერთ ადგილას რომ არიან. და თუ უფლის სიყვარულისთვის მოთმინებასაც გამოიჩენენ, მაშინ, მართლაც, სანატრელნი იქნებიან.

8.    ვისაც ზეციური სიტკბოება განუცდია, ის ადვილად უარყოფს ქონებას; ქონებით ის ხარობს, ვისაც ამ სიტკბოების გემო არ უნახავს.

9.    ვინც უმეცრებით, უგუნურად და პირუტყვულად ხდება გლახაკი, ის ორივეს აკლდება: წარმავალსაც ღუპავს და საუკუნოსაც ვერ ეღირსება.

10.    ჰოი, მონაზვნებო, ნუ ვიქნებით ფრინველებზე ნაკლებად მორწმუნენი! ისინი არც ზრუნავენ და არც აგროვებენ, არამედ მათი გამომზრდელის - უფლებათა უფლისა - სწამთ.

11.    დიდია იგი, ვინც ღვთისთვის ქონებას უარყოფს; ხოლო წმიდაა იგი, ვინც საკუთარ ნებას უარყოფს. პირველი ასწილად მიიღებს ქონებასა და მადლს, ხოლო მეორე უზენაეს დიდებას დაიმკვიდრებს საუკუნო ცხოვრებაში.

12.    ზღვას არ დაელევა ღელვა, ხოლო ვერცხლისმოყვარეს - მრისხანება და მწუხარება.

13.    ვინც სიმდიდრე უგულებელყო, ის თავის მართლებას, კამათსა და შფოთს განრიდებია; ხოლო ნივთებისმოყვარე ნემსისთვისაც სიკვდილამდე იბრძოლებს.

14.    მტკიცე სარწმუნოებით საზრუნავზე ფიქრი ისპობა, ხოლო სიკვდილზე ფიქრით ხორცსაც უარყოფენ.

15.    იობში ვერცხლისმოყვარეობის კვალიც არ მოიპოვებოდა და ამიტომ არც დამწუხრებულა, როცა ყოველივე დაკარგა.
16.    "ძირი არს ყოველთა ბოროტთაჲ ვეცხლის მოყვარეობაჲ" (1 ტიმ. 6, 10), და ასეცაა, რადგან მისგან არის სიძულვილი, ქურდობა, კაცისკვლა, შფოთი, მტრობა, ღვარძლი, შეუბრალებლობა და შური.

17.    ზოგიერთს პატარა ცეცხლით ბევრი ნივთი დაუწვავს, ხოლო ბევრი ერთი სათნოებით განრიდებია ყველა ზემოთქმულ ვნებას. ამ სათნოებას ქონების სიძულვილი ეწოდება. ის იშვება ღვთიური გონების განცდითა და იმ პასუხისგებაზე ფიქრით, რომელიც სიკვდილის ჟამს მოგველის.

18.    ვინც ყოველგვარ ბოროტებათა დედის - ნაყროვანების - შესახებ სიტყვა ყურადღებით წაიკითხა, მისთვის უცნობი არ არის, რომ ეს უკეთური თავის მეორე შვილად ულმობლობასა და გულქვაობას ასახელებდა, მაგრამ კერპთმსახურების ამ მრავალთავიანმა გველმა შემიშალა ხელი, მათთვის კუთვნილი ადგილი მიმეჩინა. რვა ბოროტების ჯაჭვში მამებმა მესამე ადგილი ვერცხლსმოყვარეობას მიაკუთვნეს, რომელზეც მცირე რამ მოგახსენეთ. ახლა კი გულქვაობასა და ულმობლობაზე მსურს გესაუბროთ, შემდეგ - ძილსა და მღვიძარებაზე და შემდეგ _ ბოროტის შიშზე, რადგან თითოეული ეს სენი დამწყებთათვისაა დამახასიათებელი, რომელთაგან ყველა გვიხსნას უფალმა, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ეს არის მეჩვიდმეტე საფეხური: ვინც მას მიაღწია, ის დაუბრკოლებლად აღვალს ზეცაში.



თავი მეთვრამეტე

ჩვენი წმიდა მამის, იოანე სინელი იღუმენის მიერ თქმული გულქვაობისა და უგრძნობელობისთვის, რაც ხორციელ სიკვდილამდე სულიერ სიკვდილს წარმოადგენს

1.    გულქვაობა გონების სიკვდილი და სულის მკვლელია.

2.    გულქვაობა იშვება გამუდმებული სიზარმაცისგან, ხოლო სიზარმაცე - მოცალეობისა და მცონარების სიყვარულისგან.

3.    უგრძნობელობა არის ჩვევადქცეული სიზარმაცე, გონების სიბრმავე, ბოროტ ჩვეულებათა მშობელი, გულმოდგინების საფრთხე,  მოღვაწეობის მახე, ლმობიერების მტერი, სასოწარკვეთილების კარი, გულმავიწყობის დედა და ღვთის უშიშრობის შვილი, რომელიც შობის შემდგომ თავად ხდება დედა თავისი დედისა.

4.    გულქვა და უგრძნობელი ადამიანი უგუნური ფილოსოფოსია; ის არის მასწავლებელი, თავისივე თავს რომ ისჯის და თავისივე საწინააღმდეგოდ ლაპარაკობს; ის ბრმა წინამძღვარია, თავად რომ ვერ ხედავს და სხვას ასწავლის ხედვას; წყლულის მკურნალობაზე მსჯელობს და თავად განუწყევტლივ თავს იწყლულებს; სნეულების განკურნებაზე ლაპარაკობს და მავნე საკვებს იღებს; ვნებებს შეაჩვენებს და მაშინვე ბოროტ საქმეს უბრუნდება, მრისხანებს და უბადრუკს თავისი სიტყვებისა არა რცხვენია; ბოროტებას რომ ჩადის, ხვდება, მაგრამ თავს მაინც არ ანებებს; ენით სიკეთის ქმნის პირობას დებს და საქმით ბოროტებას აკეთებს; სიკვდილზე ბრძნულად ლაპარაკობს და უკვდავივით იქცევა: სულის გაყრაზე ოხრავს და ისე თვლემს, თითქოს უკვდავი და წარუვალი იყოს; მარხვაზე მსჯელობს და ნაყროვანებისთვის იღვწის; სასჯელზე კითხულობს და ეღიმება; სიამაყეზე კითხულობს და კითხვისთანავე ამაყობს; მღვიძარებაზე ისმენს და თავად ძილს ეძლევა; ლოცვას აქებს და თავად ცეცხლივით გაურბის; მორჩილებას შენატრის და უპირველეს ყოვლისა თავად ურჩობს; ქონების სიძულვილს აქებს და ძონძისთვის შეურაცხყოფის მიყენებისა და შფოთის ატეხისა არა რცხვენია.

როცა აღშფოთდება, მრისხანებს. შემდგომ, ამ მრისხანების გამო, ისევ მრისხანებს, მარცხზე მარცხს უმატებს და გონზე ვერ მოდის; როცა გაძღება, ნანობს, მაგრამ მცირე ხნის შემდეგ ისევ ჭამს; დუმილს შენატრის და მას უხვსიტყვაობით ადიდებს; სიმშვიდეს ასწავლის და სწავლების დროსვე ბრაზობს; როცა გამოფხიზლდება, ოხრავს, მაგრამ როგორც კი თავს დახრის, იმავე ვნებაში ვარდება; სიცილს აძაგებს და გლოვის შესახებ სიცილით ასწავლის; ხალხის წინაშე საკუთარ თავს სიამაყეში ამხელს და ამგვარი მხილებით ხალხის ქებას ყიდულობს; ადამიანებს სახეში ვნებით შესცქერის და სიწმინდეს ასწავლის; დაყუდებულებს აქებს, თავად კი ერში დაეხეტება და არ რცხვენია; მოწყალე ადამიანებს ადიდებს და გლახაკებს აყვედრის; ყოველთვის საკუთარ თავს ამხელს და გონს მოსვლა არა სწადია.

5.    ბევრი მინახავს ისეთი, სიკვდილისა და საუკუნო ტანჯვის გაგონებაზე ცრემლები რომ დაუღვრია, მაგრამ სანამ ჯერ კიდევ ცრემლიანი ჰქონია თვალები, სასწრაფოდ სუფრაზე გაქცეულა; და გამკვირვებია, უგრძნობელობით გაძლიერებულმა ამ მწარე დედოფალმა და სიმყრალის საუნჯემ - მუცელმა - გლოვას რომ სძლია.

6.    კლდის მსგავსი და რკინაზე მაგარი ამ ვნების მზაკვრობანი, წყლულებანი და საქმენი ჩემი შეძლებისდაგვარად წარმოვაჩინე, მასზე ბევრის თქმა არ შემიძლია. ხოლო ვისაც უფლის შეწევნით ამ წყლულის წამლობა ძალუძს, დაე, ნუ დაიზარებს და უწამლოს. მე კი, რამდენადაც მის მიერ ძლიერ ვარ შეპყრობილი, საკუთარი უძლურების აღიარებისა არა მრცხვენია. ვერც ჩემით შევძლებდი მისი ხრიკებისა დ მზაკვრობის ამოცნობას, თავად რომ არ ეღიარებინა. როდესაც უფლის შიშითა და განუწყვეტელი ლოცვით ვტანჯე, მაშინ თქვა ამ მოძალადემ და ბოროტმოქმედმა: „ჩემი მეგობრები მკვდრის დანახვაზე იცინიან, ლოცვის ჟამს გული ქვასავით აქვთ და დაბნელებულნი არიან. წმიდა საკურთხევლის წინ უგულისხმოდ დგანან; წმიდა საიდუმლოს უბრალო პურივით ჭამენ. მე ლმობიერებისა და ყოველივე იმ სიკეთის მტერი ვარ, ახოვანებითა და გულმოდგინებით რომ იშვება. მათი მოკვლა მამაჩემისგან ვისწავლე. მე სიცილის დედა ვარ, მე ვარ ძილის მშობელი და სიმაძღრის მეგობარი. მე თვალთმაქცობის მოყვარული ვარ. როდესაც მსაყვედურობენ და შემაგონებენ, არას ვდარდობ“. უბადრუკმა ეს რომ მოვისმინე, ამ შეშლილის სიტყვებმა გამაკვირვა და დედამისის სახელი ვკითხე. მან მითხრა: "მე მხოლოდ ერთი რამ კი არ მშობს, არამედ მრავალნაირია და განუწყვეტელი ჩემი შობა. ძალას სიმაძღრე მმატებს, დროთა ხანგრძლივობა მზრდის, ბოროტი ჩვეულება განმამტკიცებს და ვისაც იგი აქვს, ჩემგან ვერ გათავისუფლდება.  მარადის იღვაწე მღვიძარებით და საუკუნო სასჯელზე იფიქრე. იქნებ, მცირეოდენი შვება იგრძნო და მიხვდე, თუ რა არის შენში ჩემი მშობელი დედა, რადგან ყველაში ერთი და იმავე დედისგან არ ვიშვები.

7.    ხშირად ილოცე საფლავებთან და მიცვალებულთა სახება წარუშლელად აღიბეჭდე გულში. თუ ყოველივე ამას მარხვის კალმით არ დაწერ შენში, უკუნითი უკუნისამდე ვერ დამამარცხებ“.

ეს გამარჯვების მეთვრამეტე საფეხურია. ვისაც იგი დაუძლევია, გლოვა და ცრემლი მოუპოვებია.

თავი მეცხრამეტე

მისივე თქმული ძილისთვის და სხვებთან ერთად ლოცვისთვის

1.    ძილი ბუნების განმამტკიცებელია. ის სიკვდილის სახეა და გრძნობების უმოქმედობაა.

2.    ძილი ერთია, მაგრამ სხვადასხვაგვარია გულისთქმათა მსგავსად. მას იწვევს: ბუნება, საჭმელი, ეშმაკი, ზოგჯერ მკაცრი მარხვაც, რომლის დროსაც ხორცი უძლურდება და შემდგომ ძილით ინუგეშებს თავს.

3.    ისევე, როგორც ბევრი სასმელის დალევა ჩვეულებაზეა დამოკიდებული, ბევრ ძილსაც ჩვეულება განაპირობებს. ამიტომ მონაზვნობის დასაწყისში ამაზე განსაკუთრებულად უნდა ვიზრუნოთ, რადგან შემდგომში ჩვეულების მოცილება ძნელია.

4.    დავუფიქრდეთ და მივხვდებით: როცა სულიერ საყვირს დასცემენ, ანუ ჟამის ლოცვას დარეკავენ, მაშინ ძმები ხილულად იკრიბებიან ლოცვისთვის, ხოლო მტრები უხილავად - ბრძოლისთვის. აი, ამიტომ ზარის დარეკვის შემდეგ ეშმაკები გარს გვეხვევიან და გვეუბნებიან: „ერთი წუთით დაისვენე, ვიდრე პირველ ფსალმუნს იტყოდნენ და შემდეგ წადი ეკლესიაში!“ ასევე არსებობენ ეშმაკებიც, რომლებიც ლოცვაზე მისულებს ძილით დაგვნთქავენ; სხვებს ხორციელი საჭიროების გამო უჩვეულოდ ხშირად გავყავართ გარეთ; სხვები ეკლესიაში საუბრისკენ გვიბიძგებენ; სხვები ბილწი აზრებით წარგვტაცებენ გონებას; სხვები, როგორც უძლურებს, კედელს მიგვაყრდნობენ და ხშირ უზომო მთქნარებას იწვევენ ჩვენში; ზოგიერთი მათგანი ცდილობს, ლოცვის დროს გაგვაცინოს და ამით ღმერთი განარისხოს ჩვენზე; სხვები დავითნის სწრაფად თქმას გვაიძულებენ, სხვები ჟამნობისას სიამაყეს გვგვრიან, სხვები ჟამნობით ტკბობას აღგვიძრავენ; ასევე, სხვები ბაგეებზე გვასხდებაინ და ლოცვისთვის პირის გაღებას არ გვანებებენ.

5.    ვინც გულში მტკიცედ გადაწყვეტს და იფიქრებს, რომ ჭეშმარიტად ღვთის წინაშე დგას ლოცვის დროს, იგი სვეტივით შეურყევლად იდგება და არანაირი ზემოთქმული ვნება არ შეემთხვევა.

6.    ხშირად, ჭეშმარიტი მორჩილი, როცა ლოცვაზე დგება, სრულიად ივსება ნათლითა და სიხარულით, რადგან ეს მოღვაწე თავიდანვე უზაკველი მორჩილებითა და მსახურებით იყო საამისოდ მომზადებული და განხურვებული.

7.    ვფიქრობ, ყველას შეუძლია ბევრ ხალხთან ლოცვა, მაგრამ ბევრისთვის ერთ ძმასთან ლოცვაა უმჯობესი; მარტო ლოცვა კი ძალზე ცოტას თუ ხელეწიფება.

8.    ბევრ ხალხთან ლოცვისას უნივთო და მაღალი ლოცვის აღვლენას ვერ შეძლებ, რადგან გონება ან იმ სიტყვების აღქმით იქნება დაკავებული, რომლებსაც გალობ, ან რომელიმე დაწესებული ლოცვით, და მუხლთა გალობისას მას იტყვი გულში, ვიდრე მოყვასი მუხლს დაასრულებდეს.

9.    ლოცვის დროს არავინ არ უნდა აკეთოს საქმე. ნეტარ ანტონთან მისულმა ანგელოზმა კეთილად გვასწავლა, ჯერ ხელსაქმე დავასრულოთ და შემდეგ ვილოცოთ.

10.    ცეცხლი ოქროს ცდის, ხოლო ლოცვაზე დგომა - მონაზვნის კრძალვასა და სიყვარულს ღვთის მიმართ, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ვინც სანატრელ ლოცვას მოიპოვებს, ის ღმერთს უახლოვდება და ეშმაკებს განერიდება.

თავი მეოცე

მისივე თქმული ხორციელი სიფხიზლისთვის, რისგანაც სულიერი სიფხიზლე იშვება

1.    მიწიერი მეფეების წინაშე ზოგიერთი უიარაღოდ, პატივით დგას, ზოგიერთი - კვერთხით, ხოლო ზოგი - ხმლითა და საჭურვლით. პირველები ბევრად განსხვავდებიან უკანასკნელებისგან: ისინი უმაღლესი პატივითა და წესით მეორეებსა და მესამეებს აღემატებიან, რამდენადაც მეფის საყვარელი და გულითადი ხალხია. ჩვენც მოვიდეთ და ვნახოთ, თუ როგორ ვდგავართ ღვთის წინაშე ლოცვაზე მწუხრის ჟამს, დღისითა და ღამით. ზოგიერთი ღამით ფხიზლობს და უნივთოდ, ყოველგვარი ზრუნვისგან შიშველი ხელგანპყრობილი დგას ლოცვაზე, ზოგი ფსალმუნთა გალობით ფხიზლობს, ზოგი წიგნს კითხულობს, სხვა ხელსაქმით ებრძვის ძილს, სხვა კი სიკვდილის ხსენებაში ატარებს ღამეს ლმობიერების მოსაპოვებლად. ამათ შორის პირველნი და უკანასკნელნი ღვთისადმი დიდი სიყვარულის გამო ფხიზლობენ; მეორენი და მესამენი, რომლებიც ფსალმუნებს გალობენ და კითხულობენ, სამონაზვნო გზით მიდიან; ხოლო რომლებიც ხელსაქმით ფხიზლობენ, ისინი უმდაბლესი გზით მიდიან. ღმერთი ადამიანის შრომას მისი განზრახვისა და შესაძლებლობის მიხედვით იწირავს და შესაბამისად ანიჭებს მადლს.

2.    ფხიზელი თვალით გონება იწმინდება, ხოლო ბევრი ძილით გული ქვავდება და სული ბნელდება.

3.    ფხიზელი მონაზონი სიძვის მტერია, ხოლო მძინარა - მისი მეგობარი.

4.    სიფხიზლე არის გულქვაობის შემუსრვა, სიზმრებისგან გათავისუფლება, ცრემლის მომხვეჭელი, გულის დამამდაბლებელი, აზრების მცველი, საჭმლის მომნელებელი, ეშმაკთა მტანჯველი, ენის აღვირი და ოცნებების განმდევნელი.

5.    ფხიზელი მონაზონი აზრებზე ნადირობს და ღამის მყუდროებაში ადვილად შეუძლია მათი დანახვა და შეპყრობა.

6.    ღვთისმოყვარე მონაზონი ზარის დარეკვისას ამბობს: “ვაშა, ვაშა, რა კარგია!” ხოლო ზარმაცი და მცონარა ამბობს: “ვაიმე, ვაიმე, როგორ მეზარება!”

7.    ნაყროვანები სუფრის გამზადებისას გამოიცდებიან, ხოლო ღვთისმოყვარეებს ლოცვის ღვაწლი სცდის.

8.    ნაყროვანი სუფრის დანახვაზე კუნტრუშით გარბის, ხოლო ლოცვის მოყვარე მისვლას აყოვებს.

9.    ბევრ ძილს გულმავიწყობა მოაქვს, სიფხიზლე კი გონებას წმენდს.

10.    მუშაკთა სიმდიდრე კალოზე და საწნახელში გროვდება, ხოლო მონაზონთა სიმდიდრე და გონიერება _ ღამის ლოცვასა და გონებრივ ჭვრეტაში.

11.    ბევრი ძილი ბოროტი მეუღლეა, რადგან ზარმაცებს ნახევარ სიცოცხლეს ართმევს.

12.    გამოუცდელი მონაზონი ზღაპარში ფხიზლობს და ლოცვის მოახლოებისას თვალები უმძიმდება.

13.    ზარმაცი მონაზონი მრავალსიტყვაობაში გამოცდილია და გულმოდგინე, ხოლო წიგნის კითხვის დროს თვალებს ძლივს ახელს.

14.    საყვირის ხმა მკვდრებს აღადგენს, ამაო საუბარი კი ზარმაცებსა და მცონარებს აფხიზლებს.

15.    მზაკვარი მეგობარია ძილის ვნება: ჭამა-სმის დროს გაგვეცლება და მარხვისა და ლოცვის ჟამს ძლიერ გვებრძვის.

16.    ლოცვის ჟამს ის ადამიანს ხელსაქმეს ახსენებს ძილის განსადევნად.

17.    ის ძლიერ ებრძვის დამწყებ მონაზვნებს, რათა თავიდანვე სიზარმაცე ასწავლოს და სიძვის ეშმაკის მისაღებად მოამზადოს.

18.    არ უგულებელვყოთ სხვებთან ერთად ლოცვა, ვიდრე მისგან არ გავთავისუფლებით, რადგან ამ დროს სხვებისა შეგვრცხვება და ძილს არ მივეცემით.

19.    კურდღლის მტერი ძილია, ხოლო ძილისა - პატივმოყვარეობის ეშმაკი.

20.    ვაჭარი ვაჭრობის შემდეგ ითვლის მონაგებს, ხოლო ფხიზელი და გულმოდგინე მონაზონი კანონის აღსრულების შემდგომ აღრიცხავს თავის სარგებელს.

21.    ლოცვის შემდეგ ყურადღებით იყავი და მრავალ ეშმაკს იხილავ, თავს რომ გვესხმიან და ჩვენში ბილწი აზრების დათესვას ცდილობენ. ისინი ამ გზით შურს იძიებენ ჩვენზე იმისთვის, რომ ლოცვის დროს შევებრძოლეთ.

22.    კვლავ დადექი დარაჯად და იმათაც იხილავ, ვინც მუდამ მზად არის ჩვენი სულიერი ნაყოფის პირმშოთა დასატაცებლად.

23.    ხშირად ძილში ფსალმუნების სიტყვებს ჩვეულებიდან გამომდინარე ვამბობთ, ხშირად ეშმაკები აკეთებენ ამას, რათა ამპარტავნებაში ჩაგვაგდონ. მესამე შემთხვევაზე კი თქმას არ ვაპირებდი, მაგრამ მავანმა მაიძულა. ამგვარად, სული, რომელიც უფლის სიტყვებით განუწყვეტლივ იწვრთნება, ძილშიც იმავეს აკეთებს, ვინაიდან პირველის გამო უფალი მას მეორეს მიმადლებს ბოროტ სულთა მიერ მოვლენილი ოცნებების განსადევნად.

24.    თუ ძმებს შორის ხარ და მათთან ერთად ასრულებ მღვიძარების სათნოებას, მაშინ შიშის ეშმაკი დიდად ვერ შეგებრძოლება; მაგრამ თუ განმარტოებით, განდეგილთა ადგილას იმყოფები, ყურადღებით უნდა იყო, რომ არ დაგეუფლოს სიამაყის შვილი და ურწმუნოების ასული - შიში, რომელსაც ვძლევთ, თუ მარადის გვექნება ლტოლვა უფლისკენ, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

მეოცე საფეხური: მასზე ასული გულის ნათელს მოიპოვებს.

თავი ოცდამეერთე

მისივე თქმული შიშისთვის

1.    შიში პატივმოყვარე სულში აღძრული ბავშვური ჩვეულებაა.

2.    შიში რწმენისგან განშორებაა მოულოდნელის მოლოდინით.

3.    მფრთხალი უწინარეს შემთხვევისა წარმოიდგენს სირთულეებს.

4.    მფრთხალი შიშით გამოწვეული წარმოდგენებით მუსრავს გულს.

5.    შიში სასოების გამანადგურებელია.

6.    ამპარტავანი სული შიშის მონაა, რადგან საკუთარი ძალის იმედი აქვს და რამე ხმის გაგონებაზე მაშინვე ძრწის.

7.    ვინც გულით გლოვობს და წუხს, მან საერთოდ არ იცის შიში; ბევრ ამპარტავანს კი შიშისგან გონება წართმევია, რადგან ღმერთი ამპარტავნებს სამართლიანად განსწავლის, რათა ამ უკანასკნელთა გამო სხვებიც შეშინდნენ და თავმდაბლობა ისწავლონ.

8.    ყოველი მფრთხალი პატივმოყვარეა. მაგრამ განა ყველა თავმდაბალია, ვისაც არ ეშინია?! - არც ავაზაკები და საფლავის მძარცველები ფრთხებიან ადვილად.

9.    რომელი ადგილისაც გეშინია, არ დაიზარო და ღამით იქ მიდი. თუ ამ ეშმაკს ადგილს დაუთმობ, მაშინ ეს ბავშვური და სასაცილო ვნება შენთან ერთად დაბერდება.

10.    იქ წასვლისას ლოცვით აღიჭურვე, ხოლო ადგილზე მისულმა ხელები განაპყარ და უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტეს სახელით ტანჯე მტრები, რადგან მასზე ძლიერი საჭურველი არც ცაში მოიპოვება და არც მიწაზე.

11.    როცა ამ სენისგან გათავისუფლდები, ადიდე მხსნელი. თუ მისი მადლიერი იქნები, უკუნისამდე დაგიცავს.

12.    შეუძლებელია, ერთხელ ისე ამოივსო მუცელი, რომ მეტად აღარ დაგჭირდეს ჭამა; ასევე, შეუძლებელია, ერთხელ ისე დაამარცხო შიში, რომ აღარასდროს შეგებრძოლოს.

13.    ის გლოვის შესაბამისად განიდევნება: რამდენადაც ცრემლები გვაკლდება, იმდენად გვეძალება შიში.

14.    „შეძრწუნდეს თმანი ჩემნი და ჴორცნი“, - ამბობდა ელიფაზი ამ მტრის მზაკვრობაზე (იობი 4. 15), და მეც იმავეს ვიტყოდი.

15.    თავდაპირველად ზოგჯერ სული შინდება, ზოგჯერ - ხორცი, მაგრამ შემდგომში ამ ვნებას მეორეს გაუზიარებს ის, რომელიც პირველად დაშინდება.

16.    როცა ხორცი შეძრწუნებულია, მაგრამ სულში შიში არ არის, მაშინ ახლოსაა ამ სენისგან გათავისუფლება; ხოლო რაჟამს ყოველგვარ მოულოდნელ ჭირსა და წარმოსახვას შემუსრვილი გულით უშიშრად ვხვდებით და არაფრად მივიჩნევთ, მაშინ ნამდვილად თავისუფალი ვართ შიშისგან.

17.    ღამის სიბნელე და ადგილის უკაცრიელობა კი არ აძლიერებს ეშმაკებს ჩვენს წინააღმდეგ, არამედ სულიერი უნაყოფობა. ზოგჯერ კი ეს ღვთის განგებულებით დაიშვება ჩვენდა სასწავლებლად.

18.    ვინც ღვთის მონაა, მას მხოლოდ თავისი მეუფის ეშინია; ხოლო ვისაც მისი არ ეშინია, მას საკუთარი ჩრდილიც კი აფრთხობს.

19.    როცა ადამიანთან ბოროტი სული მიდის, ხორცი ძრწის, ანგელოზის მისვლისას კი სული ხარობს. სწორედ იმით ვსცნობთ ანგელოზის მოსვლას, რომ ასეთ დროს დაუყოვნებლივ ლოცვისკენ მივისწრაფით, რადგან მოვიდა ჩვენი კეთილი მცველი უფლის მიერ, რომლისა არს დიდება აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

თავი ოცდამეორე

ჩვენი წმიდა მამის, იოანეს მიერ თქმული პატივმოყვარეობისთვის


ზოგიერთის აზრით, პატივმოყვარეობა და ამპარტავნება ერთმანეთისგან განსხვავდება და ამიტომ რვა მთავარ ვნებას ასახელებს: პირველია ნაყროვანების ვნება, მეორე - სიძვა, მესამე - ვერცხლისმოყვარეობა, მეოთხე - მრისხანება, მეხუთე - მოწყენილობა, მეექვსე - მწუხარება, მეშვიდე - პატივმოყვარეობა და მერვე - ამპარტავნება. ხოლო გრიგოლ ღვთისმეტყველი, და მრავალი სხვაც, შვიდ ვნებას ასახელებენ, რადგან პატივმოყვარეობასა და ამპარტავნებას ერთ ვნებად მიიჩნევენ. მე მათ აზრს უფრო ვიზიარებ, რადგან არ არსებობს ადამიანი, პატივმოყვარეობა რომ დაუძლევია, თავად კი ამპარტავნებას უძლევია. ეს ორი ვნება ისევე განსხვავდება ერთმანეთისგან, როგორც მცირეწლოვანი ყრმა განსხვავდება მოწიფული მამაკაცისგან ან ხორბალი - ფქვილისგან. პირველი დასაწყისია, მეორე - დასასრული.

1.    მოკლედ ვისაუბროთ უწმინდურ სიამაყეზე, ამ ვნებათა დასაბამსა და აღმასრულებელზე, რადგან ვინც მასზე ვრცლად ბჭობს, იმ კაცს ჰგავს, ქარს რომ წონის.

2.    პატივმოყვარეობა გარეგნულად ბუნების შეცვლით, კეთილი ზნის გაუკუღმართებითა და ბრალდებისგან თავის არიდებით ვლინდება. შინაგანი ბუნებით კი ის ნაშრომის განმაბნეველი, ოფლის განმაქარვებელი, სულიერ საუნჯეთა ქურდი, ურწმუნოების შვილი და ამპარტავნების წინამორბედია. ის არის ნავსაყუდელში დაღუპვა. ის ჭიანჭველაა კალოზე, რადგან მასავით პატარაა, მაგრამ მთელ ნაყოფსა და ნაშრომს ანადგურებს.

3.    ჭიანჭველა ხორბლის დამწიფებას ელოდება, ხოლო პატივმოყვარეობა - მონაზვნის სიმდიდრის დაგროვებას.

4.    ჭიანჭველას ის ახარებს, როცა რამეს იპოვის და მოიპარავს; ხოლო პატივმოყვარეობას - როცა ანადგურებს და განაბნევს.

5.    სასოწარკვეთილების ეშმაკს ბოროტების სიმრავლე ახარებს, ხოლო პატივმოყვარეობის ეშმაკს - სათნოებათა სიუხვე.

6.    პირველის ასული წყლულებათა სიმრავლეა, ხოლო მეორისა - შრომათა სიუხვე.

7.    დააკვირდი და ნახავ, რომ ეს უკეთური სიკვდილის ბოლომდე ყოველთვის შენთან იქნება შემოსვის ჟამს, სიარულისას თუ ნებისმიერი საქმის კეთებისას.

8.    მზე განურჩევლად ყველასთვის ბრწყინავს. ასევე, ყოველგვარ საქმეში გვხვდება პატივმოყვარეობაც: როცა ვმარხულობ - გონებაში ვამაყობ; როცა იმ მიზნით ვიხსნილებ, სხვებმა რომ არ შეიტყონ ჩემი მარხვა, ისევ ვამაყობ, ამჯერად იმიტომ, რომ ბრძნულად მოვიქეცი; კარგი ტანსაცმლით შემოსვისას - ვამაყობ, ძველით შემოსვისას - ისევ ვამაყობ; ვდუმვარ - ვამაყობ, ვლაპარაკობ და - ისევ ისე ვიქცევი. სადაც არ უნდა გადააგდო ეს ბოროტი კუროსთავი, ყველგან მისი ეკალი ამოყოფს თავს სულის მოსაკლავად.

9.    პატივმოყვარე კერპთმსახურია ქრისტიანობაში. ჰგონია, ღმერთის სწამს, და სინამდვილეში, ღმერთის კი არა, ადამიანების მაამებლობას ესწრაფვის.

10.    პატივმოყვარეა ყოველი ადამიანი, ვისაც თავის გამოჩენა უყვარს. დაუჯილდოებელი რჩება მისი მარხვა და უსარგებლოა მისი ლოცვაც, რადგან ორივეს კაცთა ქებისთვის აკეთებს.

11.    პატივმოყვარე მოღვაწე ორმხრივად ზარალდება: ხორცს ტანჯავს და ჯილდოს ვერ ღებულობს.

12.    როგორ შეიძლება, არ გაგეცინოს, უფრო სწორად, არ იტირო პატივმოყვარე მუშაკზე, რომელსაც ლოცვის დროს ეს ვნება ყველას წინაშე ხან აცინებს და ხან ატირებს.

13.    თავმდაბლობის შესაძენად ღმერთს ხშირად დაუმალავს ჩვენთვის, თუ რამე სათნოებას ვფლობთ. ჩვენი მაქებარი, უფრო სწორად, ქებით ჩვენი მაცდუნებელი კაცი კი ჩვენს სიმდიდრეზე გვახელინებს თვალს. რაჟამს მასზე თვალი გვეხილება, სწორედ მაშინ იღუპება და უჩინარდება მთელი სიმდიდრე.

14.    პირში მაქებარი კაცი ეშმაკის მოციქული, ამპარტავნების წინამძღვარი, ლმობიერების განმაქარვებელი, სიკეთის გამანადგურებელი და მცდარ გზაზე დამყენებელია. როგორც წინასწარმეტყველი ამბობს: “მნატრებელნი თქვენნი გაცთუნებენ თქვენ” (ესაია 3. 12).

15.    დიდია ის ადამიანი, ვინც ლანძღვას სიხარულით ტვირთულობს; ხოლო წმინდა და პატიოსანია ის, ვინც ქებას უვნებლად განერიდება.

16.    მინახავს მგლოვიარენი, სხვებს რომ გაულანძღავთ, ამის გამო განრისხებულან და, როგორც ვაჭრობაში ხდება ხოლმე, ვნებით ვნება უყიდიათ.

17.    “ვინ-მე უკუე იცის კაცმან კაცისაჲ, გარნა სულმანვე კაცისამან” (1 კორ. 2. 11). ამიტომ რცხვენოდეს ყველას, ვინც კაცს პირში აქებს.

18.    რაჟამს გაიგებ, რომ მეგობრს შენზე აუგი უთქვამს, მაშინ გამოიჩინე მის მიმართ სიყვარული.

19.    დიდი საქმეა, როცა სული კაცთა ქებას უარყოფს, მაგრამ ეშმაკთა ქების უარყოფა უფრო დიდია.

20.    ის კი არ აჩვენებს თავმდაბლობას, ვინც თავად იმდაბლებს თავს (ვინ არ გამოიჩენს მოთმინებას საკუთარი თავის მიმართ?!), არამედ ის, ვისაც სხვები ლანძღავენ, მაგრამ ითმენს და ამ უკანასკნელთა მიმართ სიყვარული არ უმცირდება.

21.    პატივმოყვარეობის ეშმაკის გამოცდა განვიზრახე და ვნახე, რომ მან ერთ ძმას აზრები ჩააგონა, შემდეგ წავიდა და რაც მას ჩააგონა, სხვა ძმას აცნობა. ამის შემდგომ პირველი ძმა მეორესთან ფიქრების გასაზიარებლად იმ მიზნით გაგზავნა, რომ მას ეს უკანასკნელი დაფარულთა მცნობელად შეერაცხა.

22.    ხშირად ეს უწმინდური სხეულის ასოებსაც ეხება, მათში თავის მზაკვრობას თესავს და მომავლის მაუწყებლად ადამიანის ასოებს ათრთოლებს.

23.    არ მიიღო, რაჟამს ის ეპისკოპოსობასა და წინამძღვრობას მოგანდომებს, რადგან ძნელია ძაღლის გაგდება იმ ადგილიდან, სადაც მას ხორცი ეგულება.

24.    მას შემდეგ, რაც მცირე ხანს მშვიდად გავატარებთ უდაბნოში დაყუდებით, მტერი სოფელში დაბრუნებას გვირჩევს და გვეტყვის: “წადი წარწყმედული სულების გადასარჩენად და საცხონებლად!”

25.    სხვაა ინდოელთა გარეგნობა და სხვა - თეთრკანიანთა; მსგავსადვე, სხვაგვარია პატივმოყვარეობა მონასტრის მკვიდრთა შორის და სხვაგვარი - უდაბნოში დამკვიდრებულთა შორის.

26.    როცა ერისკაცები მონასტერში მიდიან, პატივმოყვარეობის ეშაკი მათ წინ უსწრებს და უგუნურ მონაზვნებს ამ უკანასკნელთა შესახვედრად გასვლასა და მიგებებას ჩააგონებს.

27.    ასწავლის, ერისკაცებს ფეხებში ჩაუვარდნენ. ისინიც, ამპარტავნებით აღვსილნი, თავმდაბლობას იჩემებენ და ერისკაცთა თვალში სახეს სიმშვიდით იმშვენებენ; სინამდვილეში, მათი გონება ამ უკანასკნელთა ქონებიდან გარკვეული ნაწილის მიღებითაა დაკავებული, ერისკაცებს “უფალს” უწოდებენ და ეუბნებიან: “ღვთის შემდეგ თქვენს ხელშია ჩვენი სიცოცხლე”.

28.    სუფრას როცა მიუსხდებიან, პატივმოყვარეობა მათ მარხვას ჩააგონებს და ისინიც უმოწყალოდ ამხელენ ქვემდგომთ.

29.    ლოცვაზე როცა დადგებიან, პატივმოყვარეობა ზარმაცს ახოვნად აქცევს, უხმოს - კეთილხმოვნად, მძინარას - ფხიზლად. წიგნის კითხვის, ფსალმუნისა და იბაკოს წარდგომის წარმოთქმის პატივს ისინი ეკლესიის მოწესეს სთხოვენ და ერისკაცთა წასვლამდე ამ უკანასკნელს მოძღვარსა და მამას უწოდებენ.

30.    თუ მოწესე თხოვნისამებრ მიაგებს პატივს - ამაყობენ, და თუ უარს ეტყვის - ბევრჯერ გალანძღავენ.

31.    ერისკაცთა წასვლის შემდეგ პატივმოყვარეობის ეშმაკი მათ გულებს ურჩობისკენ მიდრეკს, ყველას მიმართ განარისხებს და ყველას წაჰკიდებს.

32.    პატივმოყვარეობას დიდების ნაცვლად ხშირად სირცხვილი მოაქვს და სამარცხვინო მდგომარეობაში აგდებს თავის მოწაფეებს, როცა ისინი მრისხანებენ.

33.    პატივმოყვარეობას ხშირად ფიცხი ადამიანი მშვიდად უქცევია.

34.    ის ხშირად ერთვის ბუნებრივ საქმეებს და მათი დახმარებით დასცემს უბადრუკებს. ვიხილე, ერთმა ეშმაკმა თავისი თანამოძმე ეშმაკი რომ გაანაწყენა და განდევნა: ერთხელ, როცა ძმები ერთმანეთს განურისხდნენ და ჯერ კიდევ შფოთში იყვნენ, ერისკაცები მოვიდნენ. მათ პატივმოყვარეობის, და არა ღვთის გამო მაშინვე შეწყვიტეს ჩხუბი, დაიცხრეს მრისხანება და თავი პატივმოყვარეობას მიჰყიდეს, რადგან უბადრუკებმა ერთდროულად ორი ვნების მონობა ვერ შეძლეს.

35.    პატივმოყვარე ადამიანი გარეგნულად და სხეულით მონაზვნებთან იმყოფება, ხოლო გონებითა და საქმით - ერისკაცებთან.

36.    საყვარლებო! თუ ზეციური სიკეთისკენ გვექნება სწრაფვა, ზეციურ დიდებას ვიგემებთ. ვინც ამ დიდების გემოს იხილავს, ის ყოველგვარ ამქვეყნიურ დიდებას უგულებელყოფს. გამიკვირდებოდა, თუ ვინმე, ვისაც მისი გემო არ უხილავს, ამაოსა და წარმავალს უარყოფდა.

37.    ხშირად შევუპყრივართ პატივმოყვარეობას, მაგრამ შემდგომ მოვქცეულვართ და უფრო ძლიერ თავად ის შეგვიპყრია. მინახავს მავანნი, სულიერი მოღვაწეობა პატივმოყვარეობით რომ დაუწყიათ. ვისი დასაწყისიც უვარგისი ყოფილა, მისი დასასრული კეთილი და საქებარი აღმოჩენილა, როცა გონება პატივმოყვარეობისგან თავმდაბლობისკენ მიუქცევია.

38.    ვინც ბუნებრივი საქმეებით ამაყობს, მაგალითად, განათლებით, ხელმარჯვეობით, კარგი კითხვით, ღრმა აზროვნებით, კარგი ხმით, ლამაზი სახით, ტანადობით თუ მსგავსი რამეებით, ასეთი ვერასდროს ეზიარება ზებუნებრივ სიკეთეს, რადგან ვინც მცირეში ურწმუნოა, ის დიდშიც ურწმუნოებასა და სიამაყეს გამოიჩენს.

39.    ვნებების დასათრგუნად, სასწაულთმოქმედებისა და წინასწარმეტყველების მადლის მოსაპოვებლად მრავალს შეუმუსრავს და დაუძაბუნებია საკუთარი ხორცი, მაგრამ თავმდაბლობა ვერ შეუძენია. და ვერ მიმხვდარან საწყლები, რომ შრომა კი არა, თავმდაბლობაა ყოველივე ზემოთქმულის დედა.

40.    ვინც შრომის სანაცვლოდ ღვთისგან ნიჭს ითხოვს, მას უვარგისი და სუსტი საძირკველი ჩაუყრია; ხოლო ვისაც ჭირისა და შრომის ღირსად მიაჩია თავი, ის მოულოდნელად, უეცრად მიიღებს დიდ სიმდიდრეს.

41.    საყვარელო, არ შეიწყნარო სიამაყის ეშმაკი, როცა ის სხვებისთვის სარგებლობის მოტანის მიზნით სათნოებების გამჟღავნებას გირჩევს. “რამეთუ რაჲ სარგებელ ეყოს კაცსა”, თუ მთელ ქვეყნიერებას არგებს და თავად სულს წარიწყმედს? (შდრ. მათე 16. 26)

42.    ადამიანს ვერაფერი არგებს ისე, როგორც თავმდაბლობა, კეთილი ზნე, ტკბილი და მშვიდი სიტყვა. ასეთი ადამიანი სხვებისთვისაც მაგალითია, რომ არ იამაყონ. რა შეიძლება იყოს ამაზე უფრო სასარგებლო?!

43.    ერთმა წმიდა და გამოცდილმა ბერმა მიამბო: “ერთხელ ძმათა შესაკრებელში ვიყავი, როცა პატივმიყვარეობისა და ამპარტავნების ეშმაკები მოვიდნენ ჩემთან. ერთი მარჯვნივ დამიჯდა, მეორე _ მარცხნივ. ერთი სიამაყით მკრავდა თითს ფერდში და მაქეზებდა, რომ იქ მყოფთათვის ჩვენებისა თუ უდაბნოში გაწეული მოღვაწეობის შესახებ მომეთხრო. მე განვდევნე იგი და ვუთხარი: “მართლუკუნ იქცენ და სირცხჳლეულ იქმნენ, რომელთა უნდა ბოროტი ჩემი” (ფსალმ. 39. 15). მაშინ დაუყოვნებლივ მეორემ მიჩურჩულა მარცხენა ყურში: “ვაშა, ვაშა! დიდი ხარ, უსირცხვილო დედაჩემი რომ გააძევე და დაამარცხე”. ხოლო მე ზემოთქმულის შემდგომი მუხლი ვუთხარი მას: “მიიღედ მეყსეულად სირცხDლი მათი, რომელი მეტყოდეს მე: ვაშა, ვაშა!” რა კარგად მოიქეციო” (შდრ. ფსალმ. 39. 16).

44.    იმავე ბერს ვკითხე, თუ როგორ შეიძლება იყოს პატივმოყვარეობა ამპარტავნების დედა. მან მიპასუხა: “ქებით კაცის სული ამაყი ხდება, და როცა სული გაამაყდება, მაშინ მას ამპარტავნებაც შეიპყრობს, რომელიც სულს ცამდე აიყვანს და უფსკრულში, ჯოჯოხეთის ქვესკნელამდე ჩაიყვანს”.

45.    არსებობს ღვთისგან ბოძებული დიდება, როგორც წერია: “მადიდებელნი ჩემნი ვადიდენ” (1 მეფეთა 2. 30); და არსებობს სხვა, ეშმაკის განგებით მოწეული დიდებაც, როგორც ნათქვამია: “ვაი თქუენდა, რაჟამს კეთილსა გეტყოდიან თქუენ კაცნი” (ლუკა 6. 26).

46.    თუ გსურს, გაიგო, რომელია ღვთისგან ბოძებული დიდება, იმით მიხვდები, როცა დიდებას მავნებლად შერაცხავ, ყოველნაირად შეეცდები მისგან გაქცევას და სადაც უნდა წახვიდე, შენს ცხოვრებას ყველგან დამალავ. ხოლო ეშმაკისგან მოვლენილ დიდებას იმით სცნობ, როცა შენი სათნოებების სხვებისთვის გამხელას მოიწადინებ.

47.    ბილწი სიამაყე ადამიანთა წინაშე ისეთი სათნოებების დაჩემებას ჩაგვაგონებს, რომლებიც არ გაგვაჩნია, და სახარების სიტყვებს შეგვახსენებს: “ეგრეთ ბრწყინევდინ ნათელი თქუენი წინაშე კაცთა, რაBთა იხილნენ საქმენი თქუენნი კეთილნი და ადიდებდენ მამასა თქუენსა ზეცათასა” (მათე 5. 16).

48.    თავის მოყვარეებს ღმერთი პატივმოყვარეობისგან ხშირად იცავს მათზე მოწეული ყვედრებისა და დამცირების გზით.

49.    სიამაყის განდევნის დასაწყისი არის ბაგეთა დაცვა, დამცირებისა და ყვედრების სიყვარული; შუა გზა - ყოველივე საქმის მოკვეთა, რასაც პატივმოყვარეობა მოაქვს; ხოლო დასასრული (თუ ამ უფსკრულს საერთოდ აქვს დასასრული!) არის ის, როცა ადამიანი ყოველნაირად ეძიებს გინებას, ყვედრებასა და შეურაცხყოფას.

50.    საყვარელო, არ დაფარო შენი აუგი საქმეები, რომელთა ჩვენებით თითქოს შეიძლება ვინმე დაბრკოლდეს!

51.    არ შეიძლება ყოველგვარი წყლულის ერთი წამლით მკურნალობა. სხვა წამალია საჭირო, როცა ჩვენ თავად ვეძიებთ დიდებას და სხვა _ როცა არ ვეძიებთ და სხვებისგან მოდის.

52.    როცა ისეთ საქმეს მოვკიდებთ ხელს, რომელსაც პატივმოყვარეობა მოაქვს, მაშინ გავიხსენოთ, თუ როგორი ტირილითა და შიშით ვლოცულობდით სენაკში, და თუ მართლაც ჭეშმარიტი ლოცვა გვწადია, უეჭველად შევარცხვენთ ამ უსირცხვილოს. თუ ამგვარად ფიქრი არ შეგვიძლია, მაშინ ის სირცხვილი გავიხსენოთ, პატივმოყვარეობას რომ მოსდევს, “რამეთუ ყოველმან რომელმან აღიმაღლოს თავი თDსი, იგი დამდაბლდეს” აქაც და საუკუნო ცხოვრებაშიც (შდრ. ლუკა 14. 11).

53.    რაჟამს ჩვენი მაქებარნი, უკეთ რომ ვთქვათ, მაცდურნი, ქებას დაგვიწყებენ, მაშინ ჩვენი ფარული ცოდვები და უსჯულოებათა სიმრავლე გავიხსენოთ, და ასე მივხვდებით ჩვენს უღირსებას.

54.    ხშირად საჭიროა ამაყი ადამიანების თხოვნის  დაკმაყოფილება. რათა სათხოვარი ლოცვით არ მიიღონ და უფრო მეტად არ გაამაყდნენ, უფალი ასწრებს მათ და თხოვნამდე აძლევს სათხოვარს.

55.    წრფელი ადამიანები ამ გესლით დიდად არ იწამლებიან, რადგან სიამაყე სიწრფელის განმდევნელია და ზაკვითა და ცბიერებით ცხოვრებაა.

56.    არსებობს მატლი, რომელსაც, როცა გაიზრდება, ფრთები ესხმება და მაღლა მიფრინავს. ასევე, როცა პატივმოყვარეობა გაიზრდება, შობს ამპარტავნებას - ყოველგვარი ბოროტების დასაბამსა და მოქმედს.

57.    ვინც ამ სენით არ არის დაავადებული, ის ძალიან ახლოსაა ცხონებასთან;  ხოლო ვინც მის მიერაა შეპყრობილი, ის შორს აღმოჩნდება წმიდანთა დიდებისგან.

ვისაც ოცდამეორე საფეხურზე პატივმოყვარეობა არ შეიპყრობს, ის ღვთის მტრისა და მოძულის _ ამპარტავნების - მიერ აღარ დაეცემა.


თავი ოცდამესამე

ამპარტავნებისთვის, სადაც გმობაზეც ლაპარაკობს

1.    ამპარტავნება არის ღვთის უარყოფა, ეშმაკთან მეგობრობა, ადამიანთა შეურაცხმყოფელი, განკითხვის დედა, ქების ნაშობი, სულიერი უნაყოფობის სახე, ღვთის შემწეობის განმდევნელი, გაოცებისა და უგონობის წინამორბედი, დაცემათა მიზეზი, სიცოფისა და გულისწყრომის წყარო, ორგულობის კარი, ეშმაკთა ძლიერება, ცოდვათა მცველი, უმოწყალობის მშობელი, მოწყალების არცოდნა, სასტიკი მოპასუხე, ულმობელი მსაჯული, ღვთის წინააღმდეგი და გმობის ძირი.

2.    ამპარტავნების დასაწყისი პატივმოყვარეობის დასასრულია, შუა გზა - მოყვასის შეურაცხყოფა, საკუთარი ღვაწლის ურცხვად ქადაგება, გულში თავის ქება, მხილების სიძულვილი; ხოლო სრულყოფილი ამპარტავნება არის ღვთის შეწევნის უარყოფა, საკუთარი საქმეებით სიხარული, საკუთარ ძალებზე მინდობა და ეშმაკისეული გონება.

3.    ვისაც ბოროტების ამ უფსკრულისთვის თავის არიდება გვსურს, ყველამ ვისმინოთ! ამპარტავნება ღვთისადმი მადლიერებით იწყება, რადგან ეშმაკს თავიდანვე ღვთის უარყოფის ურცხვად ჩაგონება არ ძალუძს.

4.    მინახავს ადამიანები, ღმერთს პირით რომ მადლობას ეუბნებოდნენ და გონებაში ამაყობდნენ. ამის მოწმეა ფარისეველიც, რომელიც ამბობდა: “ღმერთო, გმადლობ შენ” (ლუკა 18. 11).

5.    სადაც დაცემაა, იცოდე, რომ იქ თავდაპირველად ამპარტავნებამ დაიმკვიდრა, რადგან სწორედ ეს, მეორე, არის პირველის მომასწავებელი.

6.    ერთი მოძღვრისგან მსმენია: “როგორც მივხვდი, თორმეტი უწმინდური ვნება არსებობს და თუ ერთ-ერთ მათგანს, კერძოდ, ამპარტავნებას, ნებით მიიღებ, მაშინ ის დანარჩენი თერთმეტის ადგილს დაიკავებს”.

7.    ამპარტავანი მონაზონი მრავლისმეტყველი და კამათის მოყვარულია, ხოლო თავმდაბალი - მშვიდი და უთქმელი.

8.    როგორც კვიპაროსი არასდროს მოიდრიკება მიწამდე, ისე ამპარტავანი მონაზონი არასდროს გამოიჩენს თავმდაბლობას.

9.    ამპარტავან მონაზონს უფროსობა სწადია, რადგან სხვაგვარად ამდენად სწრაფად ვერ წარწყმდება.

10.    მას თავი თავმდაბალი ჰგონია, სინამდვილეში კი ამპარტავნებითაა სავსე და ძლეული.

11.    თუ “ამპარტავანთა შეჰმუსრავს უფალი” (იაკობი 4. 6), მაშინ ვინღა შეიწყალებს ამ უბადრუკებს?

12.    თუ “წინაშე უფლისა საძაგელ-არს ყოველი გულითა მაღალი” (იგავნი 16. 5), მაშინ სხვა ვინღა შეიყვარებს მათ?

13.    ამპარტავნისთვის ჭკუის სასწავლებელია ცოდვით დაცემა, მისი შემაწუხებელია ეშმაკი, ხოლო თავად დაავადება გონების დაკარგვითა და სიგიჟით ვლინდება. პირველი კაცთა მკურნალობას ექვემდებარება, ხოლო მეორე - არა.

14.    ყველა, ვინც მხილებას გაურბის და ვისაც მხილება აღაშფოთებს, თავად ადასტურებს, აღნიშნულ ვნებაში რომ იმყოფება; ხოლო ვინც მხილებას ესწრაფვის, მალე თავისუფლდება კრულებისაგან.

15.    თუ ერთადერთმა ამპარტავნებამ, სხვა ვნების გარეშე გადმოაგდო ეშმაკი ზეციდან, მაშინ უნდა დავასკვნათ, რომ ზეცაში ასვლა მხოლოდ თავმდაბლობით, სხვა სთნოების გარეშეც, ყოფილა შესაძლებელი.

16.    ამპარტავნება ოფლისა და სულიერი სიმდიდრის დამღუპველია.

17.    “ღაღადებდეს და არავინ იყო მაცხოვარ“ მათთვის, ვინაიდან ამპარტავნებით შეჰღაღადეს უფალს და „არა ისმინა მათი” (ფსალმ. 17. 42), რადგან რისთვისაც ევედრებოდნენ, ის მიზეზი არ მოუსპიათ.

18.    ერთი სულიერი ბერი ძმას ასწავლიდა, მან კი, დაბრმავებულმა, ბერს უპასუხა: “მამაო, მაპატიე, მაგამ ამპარტავანი არ ვარ”. მაშინ ბრძენმა ბერმა მას უთხრა: “შვილო, რას მეუბნები, უფალმა შეგინდოს! ზუსტად ახლა დამარწმუნე, რომ ამპარტავანი ხარ, რადგან თავად აღიარე ეს, როგორც კი თქვი, რომ ამპარტავანი არ ხარ”.

19.    ასეთებისთვის მეტად სასარგებლოა მორჩილება, დამცირებით ცხოვრება და წმიდა მამათა ზებუნებრივი სათნოებების წაკითხვა. იქნებ, ამით მაინც მოიპოვონ გადარჩენის იმედი.

20.    სირცხვილია სხვისი სამკაულით თავის მოწონება. ასევე, უდიდესი უგუნურებაა ღვთის მადლითა და ნიჭით ამპარტავნება.

21.    იმით იამაყე, რაც შობამდე და ამ ქვეყნად მოსვლამდე გქონდა, და არა იმით, რაც შობის შემდგომ მოგცა ღმერთმა, რომელმაც გშობა და არაფრისგან არსებად გაქცია.

22.    რომელი სათნოებებიც გონების გარეშე აღგისრულებია ან რაშიც გონიერება არ დაგჭირვებია, იმით იამაყე, რადგან შენი მხოლოდ ესენი არის; რაც გონების დახმარებით მოგიმოქმედებია, ის შენი ვერ იქნება, რამდენადაც გონება ღვთისგან გებოძა. რაც სხეულის გარეშე გიღვაწია, მხოლოდ ის ჩათვალე საკუთარი ძალისხმევის შედეგად; ხოლო რაც სხეულის შემწეობით გიკეთებია, ის შენი ვერ იქნება, რადგან სხეული შენი საკუთრება კი არ არის, არამედ ღვთის მიერაა შექმნილი.

23.    არ დაიმშვიდო გული სიცოცხლის ბოლომდე, ვიდრე განაჩენს არ გამოგიტანენ. როგორც გსმენია, ქორწილში მიწვეულთა და სუფრაზე მსხდომთათვისაც შეუკრავთ ხელ-ფეხი და ბნელ ქვესკნელში ჩაუყრიათ (შეადარ. მათე 22. 13).

24.    ჰოი, თიხავ და მიწისგან შექმნილო, არ იამყო, რამდენად ბევრიც უნდა იღვაწო, რადგან მრავალი უხოროცო და უნივთო არსება გადმოვარდნილა ზეციდან.

25.    რაჟამს ეშმაკი თავის მსახურთა შორის დამკვიდრდება, მათ ძილში თუ ცხადად ანგელოზის ან მოწამის სახით გამოეცხადება, საიდუმლოს გაუმჟღავნებს და მადლს მიანიჭებს, რათა უბადრუკნი აცდუნოს და სრულიად გადაიყვანოს ჭკუიდან.

26.    ბევრჯერაც რომ მოვკვდეთ ქრისტესთვის, მაინც ვერ გადავიხდით მის ვალს, რადგან სხვაა ღვთის სისხლი და სხვა - მონისა, არათუ ღვთაებრივი ბუნების, არამედ ხორციელი ბუნებისა გამო.

27.    ვიცოდეთ, ძმებო: თუ გამოვიკვლევთ და გამოვიძიებთ, ვნახავთ, რომ ძველი მამების ნაკვალევსაც კი არ მივახლოვებივართ. არც მონაზვნობის აღთქმას ვიცავთ სათანადოდ და, თუ დავუფიქრდებით, მივხვდებით, რომ ჯერ კიდევ საერო ვნებებში ვიმყოფებით.

28.    ჭეშმარიტი მონაზვნობა არის წარუტაცებელი სულიერი თვალი და ძლიერი ნდომა ღვთისა.

29.    მონაზონი ის არის, ვისაც ბრძოლის დაწყება ისევე ახარებს, როგორც მონადირეს - ნადირის პოვნა, და მის გამოსაწვევად განგებ გარბის.

30.    მონაზონი ის არის, ვისი გონებაც სიცოცხლის ბოლომდე დღემუდამ ღმერთითაა აღტაცებული და გამუდმებით ამა ცხოვრებისათვის წუხს.

31.    მონაზონი ის არის, ვისაც ისე სწყურია სათნოებანი, როგორც ავხორცს - გულისთქმანი.

32.    მონაზონი ის არის, ვისი სულიერი თვალიც დაუჩრდილავი და ნათელია.

33.    მონაზონი ის არის, ვისაც სული თავმდაბლობის უფსკრულად უქცევია, სადაც ყოველგვარ ვნებას დანთქავს და აშთობს.

34.    სიამაყე ადამიანს ცოდვებს ავიწყებს. ცოდვების ხსოვნას თავმდაბლობა მოაქვს.

35.    ამპარტავნება სულიერი სიღატაკეა: სიზმარსა და სიბნელეში თავი მდიდარი ჰგონია, ხოლო რაჟამს გამოიღვიძებს და სინათლე გამოუბრწყიდება, მაშინღა ხვდება, რომ პურიც არ აბადია.

36.    ზოგიერთი ადამიანი სიმდიდრეს იკვეხნის და არაფერი გააჩნია, ზოგიერთი კი ძალიან მდიდარია და თავს იმდაბლებს.

37.    ეს ბილწი (ამპარტავნება - რედ.) არათუ ჩვენს წარმატებას დაუშვებს, არამედ იმ სიმაღლიდანაც გადმოგვაგდებს, რომელზეც ვიმყოფებით.

38.    ამპარტავანი იმ ბროწეულს ჰგავს, გარედან რომ საღია და შიგნით - დამპალი.

39.    ამპარტავან მონაზონს ეშმაკი აღარ სჭირდება, რადგან თავად არის საკუთარი თავის მტერი და მოწინააღმდეგე.

40.    რამდენადაც სინათლისთვის უცხოა სიბნელე, იმდენად ამპარტავანი მონაზვნისთვის უცხოა ყოველგვარი სათნოება.

41.    ამპარტავნის სულში გმობის სიტყვები იშვება, ხოლო თავმდაბლის სულში - ზეციური ხილვები.

42.    ქურდს მზე სძულს, ხოლო ამპარტავანს - სიმშვიდე და თავმდაბლობა.

43.    არ ვიცი, როგორ ხდება, მაგრამ ამპარტავნები ცდებიან: ჰგონიათ, უვნებობას მიაღწიეს და მხოლოდ სიკვდილის ჟამს ხვდებიან თავიანთ სიღატაკეს.

44.    ვინც ამგვარ საპყრობილეშია ჩავარდნილი, მან სიბნელისგან დასახსნელად ტირილით ბევრი უნდა ევედროს ღმერთს, რადგან ასეთს ადამიანი ვეღარ უშველის და მხოლოდ ღმერთი თუ შეეწევა.

45.    ერთხელ ეს უთავო ვნება, რომელიც დედამისის მხრებზე შემდგარიყო, ჩემს გულში აღმოვაჩინე. ორივე მორჩილების ხაფანგით მოვინადირე, თავმდაბლობით ვტანჯე და ვკითხე, თუ რომელი კარით შემოვიდნენ ჩემში. ტანჯვის შემდგომ მიპასუხეს: “ჩვენ არც დასაბამი გვაქვს და არც შობა, რადგან თავად ვართ ყოველგვარი ვნების დასაბამი და მშობელი. გვებრძვის მორჩილებისგან ნაშობი გულშემუსვრილება. ჩვენ არავის ვემორჩილებით. სწორედ ამიტომ, ურჩობის გამო, გადმოვცვივდით ზეციდან ზეცაში მთავრებად დაბადებულნი. მოკლედ ვიტყვით: ჩვენ ვართ ყველაფერი იმის მშობელნი, რაც თავმდაბლობას წინ აღუდგება. ჩვენი მოწინააღმდეგეა ყოველივე, რაც თავმდაბლობას შეეწევა. ჩვენ ზეცაშიც კი შფოთი შევქმენით და შენ როგორღა დაგვაღწევ თავს?! კაცთა გულში ხშირად შევდივართ მას შემდეგ, რაც შეურაცხყოფას დაითმენენ, მორჩილებას, ურისხველობას გამოიჩენენ, სხვის ძვირს აღარ გაიხსენებენ და იმოღვაწებენ. ჩვენ ვშობთ: სულიერ დაცემებს, რისხვას, გულღრძოობას, გულისწყრომას, გმობას, ყვირილს, ორგულობას, სიძულვილს, შურს, თავისმართლებას, თავნებობასა და ურჩობას.

მხოლოდ ერთ რამეს ვერ ვამარცხებთ და გეტყვით, თუ რა არის ეს. თუ ღვთის წინაშე ყოველთვის გულწრფელად დაიდანაშაულებ თავს, იცოდე, რომ ობობას ქსელივით დავდნებით შენს წინაშე”. როგორც ხედავ, ამპარტავნების ცხენი პატივმოყვარეობაა. ჭეშმარიტი თავმდაბლობა და თავის დადანაშაულება ცხენსაც შეარცხვენს და მხედარსაც. ისინი ტკბილად უგალობებენ უფალს გამარჯვების საგალობელს: “უგალობდეთ უფალსა, რამეთუ დიდებით დიდებულ არს, ცხენები და მჴედრები შთასთხია ზღუასა”  (გამოსვლა 15. 1) და თავმდაბლობის უფსკრულში, რომლისა არს დიდება აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ოცდამესამე საფეხური: ვინც მასზე ავა (თუ შეძლებს), ძლიერი იქნება

თავი ოცდამესამე

მისივე თქმული ენით აღუწერელი გმობის აზრებისთვის

1.    გვსმენია, ბოროტ ძირს რტოც ბოროტი აქვსო. როგორც წინა თავში ბილწი ამპარტავნება ამბობდა, ენითუთქმელი გმობის ბოროტი მისი ნაშიერი ყოფილა. ამიტომ, საჭიროა, მასზეც ვისაუბაროთ. ის პატარა ბოროტება კი არ არის, არამედ ძალიან დიდია და ყველაზე საშინელი ვნებაა. ყველაზე ცუდი ისაა, რომ ადვილი არ არის სულიერ მკურნალთან მასზე საუბარი, აღსარების თქმა და მისი განქიქება. ამიტომ მრავალი ადამიანისთვის გამხდარა ის სასოწარკვეთილების მიზეზი, და რგორც ჭია ჭამს ხეს, ისე ამ უწმინდურს გაუნადგურებია მათი სასოება.

2.    ეს ბილწი, უკეთური ხშირად გვესხმის თავს წმიდა წირვის ჟამს, გვებრძვის წმიდა ზიარების დროს, რათა დავგმოთ უფალი და წმიდა მსხვერპლი. აქედან უნდა დავასკვნათ, რომ ჩვენს სულში კი არ აღიძვრება ამგვარი წარმოუდგენელი და ენითუთქმელი ბოროტება, არამედ უნდა მივხვდეთ, რომ ღვთის მოძულე, უფლის გმობისთვის ზეციდან გადმოვარდნილ ეშმაკს ეკუთვნის ეს სიტყვები. ეს ბილწი სიტყვები ჩვენი რომ ყოფილიყო, როგორღა ვცემდით თაყვანს ან მადლიერებით მივიღებდით ღვთიურ მადლს? განა შესაძლებელია, ერთდროულად აკურთხო კიდეც და ძვირიც თქვა?

3.    ამ მაცდურს ხშირად წაურთმევია გონება და ეშმაკეულად უქცევია მრავალი ადამიანი. ვინაიდან რთულია აღსარებაზე ამგვარ ფიქრთა აღიარება, ის ბევრთან ერთად დაბერებულა. ჩვენს წინააღმდეგ ისე არაფერი აძლიერებს ეშმაკებსა და მსგავს ზრახვებს, როგორც საეშმაკო ბრძოლათა დამალვა.

4.    არავინ იფიქროს, რომ თავად არის გმობის სიტყვების მიზეზი. უფალი გულთმეცნიერია და იცის, რომ ეს სიტყვები ჩვენ კი არ გვეკუთვნის, არამედ ჩვენს მტრებს.

5.    სიმთვრალის გამო ფეხები ებორკებათ. ასევე, ამპარტავნებაა ბოროტ ფიქრთა მიზეზი. ადამიანი უდანაშაულოა, ფეხი რომ ებორკება, მაგრამ სიმთვრალე მისი ბრალია და ამისთვის დაისჯება კიდეც.

6.    ლოცვაზე როცა ვდგებით, უწმინდური და ენითუთქმელი აზრები გვესხმიან თავს, რომლებიც ლოცვის დასრულებისთანავე მიდიან. ვინც მათ არ ებრძვის, იმას არც ისინი ებრძვიან.

7.    ეს უღმერთო არა მარტო ღმერთსა და საღვთო საქმეს გმობს, არამედ ბილწ და უშვერ სიტყვებსაც აღგვიძრავს გულში, რათა ან ლოცვა მივატოვოთ, ან სასოწარკვეთილებაში ჩავვარდეთ.

8.    მას მრავალი დაუბრკოლებია ლოცვისგან და მრავალიც გაუბრუნებია წმიდა ზიარებიდან. ამ ბოროტსა და კაცთმოძულე მოძალადეს ზოგის სხეული მწუხარებით დაუდნია, სხვები _ მარხვით დაუძაბუნებია და მცირედი შვებაც არ მიუცია მათთვის. არამარტო ერისკაცებს, არამედ მონაზვნებსაც დამართნიათ ეს. შემდგომში ამ უკანასკნელთათვის მას სასო წარუკვეთავს და უთქვამს: “ნუღარ გექნებათ ცხონების იმედი. ახლა ურწმუნოებსა და წარმართებზე უარესნი ხართ”.

9.    ვინც გმობის ეშმაკისგან იტანჯება, იცოდეს, რომ ამგვარ ზრახვათა მიზეზი თავად კი არ არის, არამედ უწმინდური ეშმაკი, რომელიც უფალს ეუბნებოდა: “ესე ყოველი მიგცე შენ, უკუეთუ დაჰვარდე და თაყუანის-მცე მე” (მათე 4. 9). ამიტომ  ნურც ჩვენ მივაქცევთ მას ყურადღებას, არაფრად მივიჩნიოთ მისი სიტყვები და ვუთხრათ: “წადი, ეშმაკო, “უფალსა ღმერთსა ჩემსა თაყუანის-ვსცე და მას მხოლოსა ვმსახურებდე”. შენვე დაგიბრუნდეს ეს საზიზღარი სიტყვებიცა და ტკივილიც,  ახლაც და მომავალ საუკუნეშიც “თხემსა შენსა ზედა დაგიჴედინ” ეს გმობა” (შდრ. ფსალმ. 7. 17).

10.    ვისაც ზემოთქმული სიტყვების გარეშე სწადია გმობის ეშმაკთან შებრძოლება, იმ კაცს ჰგავს, ელვის შეპყრობა ხელით რომ მოუსურვებია. აბა, როგორ შეიპყრობს, როგორ წინაღუდგება ან როგორ შეებრძოლება იმას, რაც გულში ქარივით სწრაფად გაივლის, სიტყვას თვალის დახამხამებაში თესავს და უჩინარდება?!

11.    ყოველი მტერი ჯერ დადგება, შემდეგ იბრძვის, აყოვნებს და დროს აძლევს მათ, ვისაც მასთან შებრძოლება სწადია. ეს უკანასკნელი კი ასე არ იქცევა: გამოჩენისთანავე უჩინარდება და სიტყვის თქმისთანავე იმალება.

12.    ხშირად ეს ეშმაკი გულწრფელ და გულუბრყვილო ადამიანებთანაც მიდის და ებრძვის. ესენი კი სხვებზე მეტად შფოთავენ და ღელავენ. ამიტომ ვიტყვით: გმობის მიზეზი ყოველთვის ამპარტავნება არ არის, ის ზოგჯერ ეშმაკთა შურისგან მომდინარეობს.

13.    ვუფრთხილდეთ მოყვასის განკითხვას და გმობის აზრები აღარ შეგვაშფოთებენ, რადგან მეორის მიზეზი და ძირი პირველია.

14.    როგორც სახლში მყოფს გარეთ მავალთა ხმები ესმის და არ ეპასუხება, ისე სულს ესმის და აშფოთებს სხეულში მყოფ ეშმაკთა საგმობი სიტყვები, რომელთაც ისინი სულში გავლისას ამბობენ.

15.    ვინც მათ არად ჩააგდებს, მათგან გათავისუფლდება; ვინც სხვაგვარად მოინდომებს მათთან შებრძოლებას, ეს უკანასკნელნი სამუდამოდ დარჩებიან მასთან. ვისაც უწმინდური სულის შეპყრობა სურს, იმ კაცს ჰგავს, ქარის დაჭერა რომ მოუწადინებია.

16.    იყო ერთი მოღვაწე ბერი, რომელსაც ეს ეშმაკი ოცი წლის განმავლობაში ებრძოდა. ბერმა მარხვითა და მღვიძარებით დააჭკნო სხეული და მაინც ვერ ჰპოვა შვება. მაშინ მან ფურცელზე დაწერა და აღიარა ეს ვნება, ფურცელი ერთ წმიდა ბერს მისცა, თავად კი ფეხებში ჩაუვარდა და მის შეხედვასაც ვერ ბედავდა. ბერმა წაიკითხა, გაიღიმა, ძმა წამოაყენა და უთხრა: “შვილო, ქედზე დამადე ხელი!” როგორც კი ძმა ამგვარად მოიქცა, ბერმა უთხრა: “ძმაო, ჩემზე იყოს ეს ცოდვა, რამდენი წელიც შენთან დაუყვია. მხოლოდ შენ ყურადღება აღარ მიაქციო.” ძმა მარწმუნებდა, ბერის სენაკიდან გამოსული არც კი ვიყავი, როცა ვნება გაუჩინარდაო. იმ ძმამ მიამბო ეს. ის დიდად მადლობდა მრავალმოწყალე ღმერთს, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

ვინც ამ ვნებაზე გამაჯვება მოიპოვა, მას ამპარტავნება გაუძევებია.

თავი ოცდამეოთხე

მისივე თქმული სიმშვიდისთვის, სიწრფოებისა და უმანკოებისთვის, რომლებიც ადამიანური ბუნებიდან კი არ წარმოდგებიან, არამედ გულმოდგინე  შრომით მოიპოვებიან, ასევე ცბიერებისთვის

1.    მზეს განთიადის ნათელი უძღვის წინ. ასევე, ყოველგვარ სიმდაბლეს წინ უძღვის სიმშვიდის სათნოება. მოვუსმინოთ ჭეშმარიტ ნათელს, რომელიც სათნოებებს შემდეგნაირად განაწესებს: “ისწავეთ ჩემგან”, “რამეთუ მშჳდ ვარ და მდაბალ გულითა” (მათე 11. 29). მზის ამოსვლამდე ჯერ სინათლე უნდა ვიხილოთ, შემდეგ - მზე. როგორც შეუძლებელია მზის ხილვა სინათლის გარეშე, ისე შეუძლებელია სიმშვიდის გარეშე თავმდაბლობის მოპოვება.

2.    სიმშვიდე ის არის, როცა გონება ერთიანად დაწყნარებულია და უცვლელია პატივსა თუ უპატიობაში.

3.    სიმშვიდე ის არის, როცა მოყვასი გლანძღავს ან შეურაცხგყოფს და შენ მთელი სულით, განწმენდილი გულით ლოცულობ მასზე.

4.    სიმშვიდე მრისხანების ზღვაში აღმართული კლდეა, რომელიც მისკენ მიმავალ ყოველგვარ ტალღას შემუსრავს და თავად შეურყეველი რჩება.

5.    სიმშვიდე ყოველგვარი განსაცდელის მადლობითა და სიხარულით დათმენაა.

6.    სიმშვიდე სიმტკიცეა მოთმინებისა და ბჭეა, უკეთ რომ ვთქვათ, დედაა სიყვარულისა. ის არის განსჯის უნარი. ნათქვამია: “ასწავლნეს (უფალმა) მშჳდთა გზანი მისნი” (ფსალმ. 24. 9). ის ცოდვათა შენდობის მომნიჭებელია, კადნიერებაა ლოცვის დროს და სულიწმიდის სამკვიდრებელია. “ვის ზედა მივიხილო, არამედ ანუ მდაბალსა ზედა და მყუდროსა”, - ამბობს სულიწმიდა (ესაია 66. 2).

7.    სიმშვიდე არის: მორჩილების შემწე, ღვთის მოშიშების წინამძღვარი, გულისწყრომის აღვირი, მრისხანების დამაცხრობელი, სიხარულის მომნიჭებელი, ქრისტეს მსგავსება, ანგელოზთა თვისება, ეშმაკთა ბორკილი და ვნებებთან საბრძოლველი იარაღი.

8.    უფალი მდაბალთა და მშვიდთა სულებში განისვენებს, მშფოთვარე ადამიანის სული კი ეშმაკის საყდარს წარმოადგენს.

9.    მშვიდნი დაიმკვიდრებენ ქვეყანას, ხოლო მრისხანენი თავიანთი ქვეყნიდან განიდევნებიან.

10.    მშვიდი ადამიანის სული სიწრფელის საყდარია, ხოლო მრისხანე ადამიანის გონება უკეთურებითა და ცბიერებითაა დაკავებული.

11.    მშვიდი ადამიანის სული ბრძნულ სიტყვას იწყნარებს, რადგან: “უძღუეს (უფალი) მშჳდთა საშჯელსა შინა” (ფსალმ. 24. 9), მით უმეტეს განსჯისკენ.

12.    წრფელი სული თავმდაბლობის მეუღლეა, ხოლო ცბიერი სული – ამპარტავნების მეგობარი.

13.    მშვიდთა სულები გონიერებით აღივსება, ხოლო მრისხანეთა - სიბნელითა და უგუნურებით.

14.    მრისხანე და პირმოთნე ადამიანები ერთმანეთს შეხვდნენ და არ მოიძევებოდა მათ საუბარში გულწრფელად ნათქვამი სიტყვა.

15.    თუ პირველის გულში ჩაიხედავ, სხვის ძვირს აღმოაჩენ; და თუ მეორის სულს დააკვირდები, მზაკვრობას წააწყდები.

16.    სიწრფელე თვისებაა მარტივი სულისა, რომლისთვისაც უცხოა ბოროტება.

17.    ცბიერება ეშმაკთა ხელობა და უშვერებაა, რაც შორს არის ჭეშმარიტებისგან.

18.    პირმოთნეობა სულისა და გონების დამაბნელებელი ბოროტებაა, რომელიც ყოველმხრივ ცბიერებითაა შეწნული.

19.    სიწრფელე არის უზაკველი გონება, გულწრფელი სახე და მართალი სიტყვა, რომელიც არც მოჩვენებითია და არც წინასწარ მოფიქრებული.

20.    უმანკოება წესია მხიარული სულისა, რომელიც სრულიად შორსაა ყოველგვარი მზაკვრობისგან.

21.    უმანკოება ბუნებაა წმიდა სულისა, რომელიც ისეთივეა, როგორიც დაიბადა, და რომელიც ყველას მიმართ კეთილია და აღუშფოთებელი.

22.    ცბიერება არის: სიწრფელისგან განშორება, ცთომილი გონება, ტყუილით შეთხზული სიტყვა, ცრუ ფიცი, ხრიკებისა და გულღრძოობის უფსკრული, მზაკვრობის შესწავლა, ტყუილში დახელოვნება, განსჯისა და მორჩილების მტერი, დაცემის მომტანი, სიმდაბლის მოწინააღმდეგე, ჩვევადქცეული ამპარტავნება, სინანულის შემაჩვენებელი, გლოვისგან განშორება, აღსარების მტერი, თავნებობის მოყვარული, უვნებობის მოწინააღმდეგე, მხილების დროს ღიმილი, სულელური მწუხარება, მოჩვენებითი კრძალვა და ეშმაკური ცხოვრება.

23.    ცბიერი კაცი ეშმაკის მეგობარია და მოყვასი. მასთან დაკავშირებით უფალი გვეუბნება: “მიჴსნენ ჩუენ ბოროტისაგან” (მათე 6. 13).

24.    გავექცეთ პირმოთნეობის უფსკრულსა და ცბიერების მღვიმეს. დაწერილია: “უკეთურნი ადრე მოისრნენ” (ფსალმ. 36. 9), და “ვითარცა თივაჲ მსთუად განჴმენ და ვითარცა მხალი მწუანვილისაB ადრე დამოცჳვენ” (ფსალმ. 36. 2), რადგან მსგავსი რამეები ეშმაკთა საძოვარს წარმოადგენს.

25.    ღმერთს ეწოდება როგორც სიყვარული, ისე - სიწრფოება. “ქებათა ქებაში” ბრძენი ამიტომ ეუბნება წმინდა გულს: “სიწრფოებამან (რომელიც არის ღმერთი) შეგიყვარა შენ” (ქება 1. 3). ამ ბრძენი კაცის ყოვლადბრძენი მამა კი ამბობს: “ტკბილ და წრფელ არს უფალი” (ფსალმ. 24. 8); ხოლო იმათ ცხოვრებაზე, რომლებიც მისნაირები (ღვთის მსგავსნი - რედ.) არიან, ბრძანებს: “განარინნის წრფელნი გულითა” (ფსალმ. 7. 11). ასევე დაწერილია: “სიწრფოებანი იხილნა პირმან მისმან” (ფსალმ. 10. 7).

26.    სიწრფელეს არაფერი შეედრება. აი, ამიტომ, ვიდრე ადამს ის ჰქონდა, საკუთარი სულის სიშიშვლესა და ხორცის უშვერებას ვერ ხედავდა.

27.    კარგია და სანატრელი ბუნებით მონიჭებული სიწრფოება, მაგრამ მაინც ვერ შეედრება იმათსას, რომელნიც შრომითა და ოფლით უკეთურებისგან სიწრფოებად მოიქცევიან. პირველი დაცულია უკეთურებისა და ვნებებისგან, მეორეს კი დიდი თავმდაბლობა და სიმშვიდე მოაქვს. პირველის საზღაური არ არის დიდი, ხოლო მეორისა - გაცილებით მაღალია.

28.    ვისაც უფლის მოპოვება გვსურს, წრფელად, უზაკველად, წმინდა და მარტივი გულით უნდა მივეახლოთ მას. რადგან ის მარტივია, და არა რთული, ამიტომ თვითონაც მარტივ და უმანკო სულებს ეძიებს; ხოლო სიმარტივე და სიწრფელე თავმდაბლობის გარეშე არ არსებობს.

29.    ცბიერი და მზაკვარი ადამიანი საიდუმლოთა ცრუ მცნობელია: იკვეხნის, რომ სიტყვების მიხედვით აზრთა გაგება შეუძლია, ხოლო გარეგნობის მიხედვით - გულისნადებისა.

30.    მინახავს წრფელი ადამიანები, მზაკვარი, ცბიერი ხალხისგან მზაკვრობა და ცბიერება რომ შეუსწავლიათ, და გამკვირვებია, თავიანთი ბუნება ამდენად სწრაფად რომ გაურყვნიათ.

31.    რამდენადაც ადვილად სწავლობს წრფელი ადამიანი მზაკვრობას, იმდენად რთულია მზაკვარი და ცბიერი ადამიანის წრფელად გარდაქმნა.

32.    ჭეშმარიტმა უცხოობამ, მორჩილებამ და დუმილმა ბევრჯერ შეძლო შეუძლებლის გაკეთება და მრავალი უკურნებლად დაავადებულის განკურნება.

33.    თუ სწავლულებითა და განათლებით ბევრი ამაყდება, უსწავლელობით, პირიქით, ხშირად მდაბლდებიან, რადგან უსწავლელობით ადამიანი თავს ვერ მოიწონებს.

34.    ჭეშმარიტი სიწრფელის სახე და მაგალითი გახდა დიდი ანტონის მოწაფე - ნეტარი პავლე წრფელი. მსგავსი წინსვლა ამდენად მცირე ხანში არავის არსად უხილავს, და ვერც იხილავს.

35.    წრფელი მონაზონი მეტყველი ცხვარია. მას მთელი თავისი ტვირთი მოძღვრის მხრებზე აქვს შემოდებული.

36.    ცხვარი მწყემსს არ ეკამათება. არც წრფელი ადამიანი უბრუნებს სიტყვას თავის წინამძღვარს: მიჰყვება იქ, სადაც მწყემსს სურს, და თუნდაც დაკლას, წინააღმდეგობას არ უწევს.

37.    “ძნიად შევიდეს მდიდარი სასუფეველსა ცათასა”. ასევე, ცბიერებით დაბრძენებული უგუნურიც ძნელად თუ მოიპოვებს სიმშვიდეს.

38.    დაცემას ხშირად მოუქცევია ცბიერი ადამიანები, მათდა უნებურად მოუტანია რა მათთვის ცხონება და უმანკოება.

39.    ძმაო, იჩქარე, გახდი სულელი და თავი დაანებე ამაო სიბრძნეს, რათა ამგვარად მოიპოვო ცხონება და სიწრფელე უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტეს შეწევნით, რომლისა არს დიდება თანა მამით და სულით წმიდითურთ აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.


ვინც ამ საფეხურზე გამარჯვება მოიპოვა, დაე, კადნიერი იყოს, რადგან ქრისტეს  მიმბაძელი გამხდარა და ცხონება მოუპოვებია.

 

თავი ოცდამეხუთე

მისივე თქმული ვნებათა მკვლელი და გამანადგურებელი სანატრელი თავმდაბლობისთვის

ვისაც სურს, გამოუცდელებს სიტყვით ნათლად აჩვენოს, თუ როგორია ჭეშმარიტი ღვთის სიყვარული, გარკვევით განუმარტოს ყოვლადწმიდა თავმდაბლობა, სანატრელი სიწმინდე და ღვთისმიერი ბრწყინვალება, ნამდვილი ღვთის შიში და ღვთიური დამოწმება, რომელიც გულში ხდება, იმ კაცსა ჰგავს, რომელსაც სიტყვებითა და მაგალითებით მოუწადინებია თაფლის სიტკბოების ჩვენება იმათთვის, რომელთაც არასდროს გაუსინჯავთ მისი გემო. ეს უკანასკნელი (რომელიც თაფლის სიტკბოებას სიტყვებით აღწერს) ამაოდ ლაპარაკობს. პირველი კი ან სრულიად გამოუცდელია იმ საქმეში, რომელზეც მსჯელობს და განმარტავს, ან დიდად ამპარტავანია.

ერთხელ მამათა შესაკრებელში თიხის ჭურჭლით, უფრო სწორად, თიხის სხეულებით საუნჯე შემოიტანეს გამოსაკვლევად. სიტყვით გამოუთქმელი იყო მისი ბუნება, მხოლოდ ჭურჭელზე დაწერილი სახელი ცხადყოფდა, რომ ეს სანატრელი თავმდაბლობა გახლდათ. სულიერ სამსჯავროზე შეიკრიბნენ ღვთის სულით მავალნი. თითოეულმა თან მოიტანა სიბრძნისა და მეცნიერების ღვთივდაწერილი ფიცრები და დაიწყეს გამოძიება სანატრელი თავმდაბლობის ბუნებისა. ზოგიერთი ამბობდა: “თავმდაბლობა საკუთარი ქველი საქმეების კრძალვით დავიწყებაა”; სხვებმა თქვეს: “თავმდაბლობა ის არის, როცა ადამიანს საკუთარი თავი ყველაზე უკანასკნელად და ცოდვილად მიაჩნია”; სხვებმა: “თავმდაბლობა საკუთარი უძლურების შეცნობაა”; სხვებმა: “თავმდაბლობა ის არის, როცა მრისხანების ჟამს პატიების თხოვნას მოყვასს ასწრებენ”; სხვებმა თქვეს: “თავმდაბლობა ღვთის მადლისა და მოწყალების შეცნობაა”; სხვებმა: “თავმდაბლობა შემუსვრილი სულის ცნობიერება და საკუთარი ნების უარყოფაა”.

1.    როცა ყოველივე ეს მოვისმინე და გონებაში დავუფიქრდი სანატრელი თავმდაბლობის ბუნებას, სიტყვებით ვერ შევიცანი ის. ამიტომ, როგორც ყველაზე უკანასკნელმა, სანატრელ მამათა ბაგეებიდან ტაბლაზე დაცვენილი ნამცეცები ძაღლივით მოვლოკე და აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით შემდეგნაირად განვაწესებ და ვიტყვი: თავმდაბლობა ენით გამოუთქმელი მადლია, რომელიც მხოლოდ იმათთვის არის ცნობილი, ვისაც ის მოუპოვებია.

ის ენით აღუწერელი სიმდიდრეა; ის ღვთის სახელია და ნიჭია ღვთისა, რადგან თავად ღმერთი ამბობს: არა ანგელოზისგან, არა ადამიანისგან, არა წიგნიდან, არამედ ჩემგან, ყოველივეს შემოქმედისგან, ისწავლეთ, “რამეთუ მშჳდ ვარ და მდაბალ გულითა” და გონებითა, “და ჰპოვოთ განსუენებაჲ სულთა თქუენთაჲ” ბრძოლათა და ზრახვათაგან (შდრ. მათე 11. 29).

2.    სხვაგვარი სანახავია ეს წმინდა ვენახი ვნებათა ზამთრის ჟამს, სხვანაირად გამოიყურება არე მისი სათნოებათა გაზაფხულზე, სხვაგვარია ზაფხულში და სხვაგვარი - ნაყოფის მოწევის დროს. თითოეული ჟამისთვის განსაკუთრებული საქმეებია დამახასიათებელი, თუმცა ყველას ერთი ბოლო აქვს - სიხარული და მხიარულება.

როცა ყოვლადქებული თავმდაბლობის მტევანი ჩვენში აყვავებას დაიწყებს, მაშინ დიდებისა და კაცთა ქების შესაძულებლად, გულისწყრომისა და მრისხანების განსაგდებად მოღვაწეობას ვიწყებთ.

როცა სათნოებათა ეს დედოფალი ჩვენს სულში სულიერად ასაკოვანი გახდება, მაშინ არარად, მეტიც, საძაგლად შევრაცხავთ ჩვენს ქველ საქმეებს; ყოველდღე იმას ვიფიქრებთ, რომ ცოდვათა ტვირთს ვიმძიმებთ, ჩვენზე მოწეულ ღვთის მადლს გაუცნობიერებლად ვაბნევთ და ამ მადლს ჩვენივე სასჯელის დამამძიმებლად შევრაცხავთ უღირსებისა გამო. აი, მაშინ იქნება ჩვენი გონება გაუქურდავი და გულშემუსვრილების საგანძურში უსაფართხოდ დაცული; მხოლოდ ქურდების განზრახვასა და ხმას გავიგებთ, თავად კი უვნებელნი დავრჩებით, ვინაიდან თავმდაბლობა ხელშეუხებელი საუნჯეა.

3.    თავმდაბლობის მარადყვავილოვანი ნაყოფის აყვავებასა და გაზრდაზე, გავბედე და, მცირეოდენი ბრძნული სიტყვა ვთქვი; ხოლო მის სიმწიფესა და მღვდელმშვენიერ ნაყოფიერებაზე თავად უფალს ჰკითხეთ, უფლის მონებო, და მან გაუწყოთ, რადგან მე მისი სიტყვებით წარმოჩენა არ ძალმიძს.

4.    შეუძლებელია სანატრელი თავმდაბლობის სიმდიდრისა და სიმაღლის გამოთქმა, სრულიად წარმოუდგენელია მისი ბუნების სიტყვებით გადმოცემა. მის გარეგნულ ნიშნებზე კი ძალისაებრ ჩვენი ცოდნისა ვიტყვით.

5.    ახალბედათა ჭეშმარიტი სინანული, ყოველგვარ ბიწიერებას განშორებული გლოვა და ყოვლადწმიდა თავმდაბლობა ისევე განსხვავდება ერთმანეთისგან, როგორც ფქვილი, ცომი და პური. სული შეიმუსრება და დაიფქვება ჭეშმარიტი სინანულით, რომელიც ცრემლთა მშვენიერი წყლით გარკვეული სახით შეერთვის და შეეზილება ღმერთს; შემდეგ კი უფლის მიერ აგიზგიზებული ცეცხლით გამოცხვება და განმტკიცდება აუფუებელი და ამპარტავნებისგან განშორებული სანატრელი თავმდაბლობა.

6.    აი, ამიტომ ეს სანატრელი სამკეცი ჯაჭვი, უკეთ რომ ვთქვათ, ცისარტყელა,[1] ერთ ძალად იკვრება, და ერთია მათი საქმეცა და ძალაც. რასაც ერთზე ვიტყვით, ის მეორესა და მესამესაც ეხება. ამიტომ მათზე მოკლედ ვილაპარაკებ.

7.    სათნოებათა ამ ქველი და დიდებული სამებისთვის დამახასიათებელია: პირველი - ყოველგვარი ლანძღვა-შეურაცხყოფის სიხარულით ტვირთვა და დათმენა. ამ დროს ადამიანს სულიერი ხელი გაშვერილი აქვს ყვედრება-დამცირების, როგორც სულიერ სნეულებათა განმაქარვებელი და დიდ ცოდვათა აღმხოცველი წამლის, მისაღებად და შესატკბობად. ამ სამძალოვანი სათნოების მეორე ნიშანი გულისწყრომის სრული მოკვდინება, გულშემუსვრილება და ყველაფერში საკუთარი თავის დამნაშავედ მიჩნევაა. ხოლო მისი მესამე საფეხური არის საკუთარი სათნოებებისადმი სრული უნდობლობა-ურწმუნოება და სარწმუნოებით სწავლის მიღების გამუდმებული წყურვილი.

8.    “დასასრული სჯულისაჲ” და წინასწარმეტყველთა “ქრისტე არს მაცხოვრად  ყოვლისა მორწმუნისა” (შდრ. რომ. 10. 4); ხოლო ყოველგვარ უწმინდურ ვნებათა ბოლო არის პატივმოყვარეობა და ამპარტავნება. ამ უკანასკნელთა მკვლელია ეს წმიდა და სანატრელი ირემი (თავმდაბლობა - რედ.), რომელიც თავის მეუღლეს (ვისთან ერთადაც ის ცხოვრობს) ყოველგვარი მომაკვდინებელი გესლისგან იცავს. როგორც კი გულში ბოროტი გველი გამოჩნდება, თავმდაბლობა დაუყოვნებლივ განაქიქებს და მოჰკლავს მას. თავმდაბლობასთან ერთად შუძლებელია იყოს სიძულვილი, ურჩობა, შეკამათება, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა მართლმორწმუნეობაზე ელაპარაკებიან ურწმუნოებს.

9.    ვინც ამ სანატრელის მეუღლე გახდება, ის ალერსიანი, კეთილი, მოწყალე, მშვიდი და წმიდა იქნება, არ ეცოდინება ნაღველი, იქნება ფხიზელი, გულმოდგინე, და მრავალსიტყვაობა რომ თავიდან ავიცილო, გახდება ყოველგვარი ვნებისგან უვნებელი. ნათქვამია: “სიმდაბლესა შინა ჩუენსა მომიჴსენნა ჩუენ უფალმან,.. და მიჴსნნა ჩუენ მტერთა ჩუენთაგან” (ფსალმ. 135. 23-24), ვნებებისა და ბრძოლებისგან.

10.    თავმდაბალი მონაზონი არ იძიებს იმას, რაც დაფარულია და მიუწვდომელი; ამპარტავანი კი ღვთის სამართალსაც იკვლევს.

11.    ერთ სულიერ მონაზონს პირისპირ გამოეცხადნენ ეშმაკები და ქება დაუწყეს. ყოვლადბრძენმა ბერმა კი უპასუხა: “თუ თქვენ ჩემს ქებას შეწყვეტთ, თქვენი წასვლით მივხვდები, რომ დიდი ვარ; თუ ჩემს ქებას არ შეწყვეტთ, მაშინ თქვენი ქებიდან მივხვდები ჩემს უწმინდურებას, რადგან “საძაგელ არს წინაშე უფლისა ყოველი მაღალი გულითა” (იგავნი 16. 5). ახლა კი ან განმშორდით, რათა დიდი მეგონოს თავი, ან შემაქეთ და თქვენით მოვიპოვებ სიმდაბლეს”. ეშმაკები გააოცა ამ ორმხრივმა სიბრძნემ, დამარცხდნენ და გაუჩინარდნენ.

12.    ძმაო, ნუ იქნება შენი სული ის ჭა, რომელიც ზოგჯერ სიცოცხლის წყალს აღმოაცენებს და ზოგჯერ დიდებისმოყვარეობისა და სიამაყის სიცხისგან შრება; არამედ იყოს შენი სული წყარო უვნებობისა, რომელიც გამუდმებით გულშემუსვრილების წყალს წარმოადენს.

13.    იცოდე, საყვარელო: “ღელეთა განამრავლონ იფქლი” (ფსალმ. 64. 13) და სულიერი ნაყოფი.

14.    “ღელე” თავმდაბალი სულია, რომელიც შეურყევლად და აღუზევებლად შრომისა და სათნოების მთებს შორის არის მოქცეული.

15.    არ მიმარხულია, არ მიფხიზლია, არც მიწაზე მძინებია, არამედ “დავმდაბლდი, და მაცხოვნა მე” უფალმა (ფსალმ. 114. 6).

16.    სინანული სულს აღადგენს და აღამაღლებს, ცრემლები ცის კარზე რეკს, ხოლო თავმდაბლობა ამ კარს აღებს. მე კი ვიტყოდი: თაყვანს ვცემ სამგვაროვნებას ერთარსებით და ერთარსებას სამებით.

17.    მზე ყოველივე ხილულს ანათებს, ხოლო თავმდაბლობა ყოველგვარ სათნოებას განამტკიცებს.

18.    სინათლე რომ არ არსებობდეს, ყოველივე ბნელი იქნებოდა. თავმადაბლობა რომ არ არსებობდეს, ჩვენი შრომაც ფუჭი იქნებოდა.

19.    არსებულ მიწებს შორის მხოლოდ ერთადერთმა[2] იხილა ერთხელ მზე. არსებობს ერთი აზრი, რომელიც მრავალგზის შობს სიმდაბლეს.

20.    მხოლოდ ერთადერთ დღეს გაიხარა ქვეყნიერების ყოველმა მკვიდრმა.[3] ასევე, თავმდაბლობაა ერთადერთი სათნოება, რომელსაც ეშმაკები ვერ იჩემებენ.

21.    სხვაა სიამაყე, სხვაა - არ გაამაყდე და სხვაა - თავმდაბლობა. პირველი ყოველთვის სხვას განიკითხავს, მეორე არავის განიკითხავს, მათ შორის, არც საკუთარ თავს; ხოლო მესამე უდანაშაულოა და მაინც ყოველთვის საკუთარ თავს განიკითხავს.

22.    სხვაა თავმდაბლობა, სხვაა - მოღვაწეობა თავმდაბლობის მოსაპოვებლად, და სხვა - თავმდაბალთა ქება. პირველი სრულყოფილებს ახასიათებთ, მეორე - ჭეშმარიტ მორჩილებს, ხოლო მესამე - მორწმუნეებს.

23.    ვინც შინაგანად არის თავმდაბალი, მას ვერც საკუთარი ბაგეები გაქურდავს; რადგან რაც საგანძურში არ ძევს, მას ვერც კარიდან გაიტანენ.

24.    სანამ ცხენი მარტოა, თავი სწრაფი ჰგონია; აი, როცა ასპარეზზე გავა, მაშინ მიხვდება თავის უძლურებას.

25.    კურნების დასაწყისის მანიშნებელია, როცა ადამიანი არ ამაყობს იმით, რაც  ბუნებრივად აქვს მიმადლებული. ადამიანი ვერ შეიგრძნობს სურნელებას, ვიდრე სიამაყის სიმყრალეს ყნოსავს.

26.    ყოვლადწმიდა თავმდაბლობამ თქვა: “სანამ ჩემი მოყვარული ჩემი თანაზიარი გახდება, არავის განიკითხავს, არც ეკამათება, არც დიდება სწადია, არც უფროსობა სურს. ხოლო მას შემდეგ, რაც ჩემი თანაზიარი გახდება, “მართალსა სჯულ არა უც” (1 ტიმოთე 1. 9).

27.    ერთ მონაზონს სანატრელი თავმდაბლობის მოპოვება ეწადა. მივიდნენ მასთან ეშმაკები და მის გულში ქება დათესეს. სანატრელმა მათ დასამარცხებლად ხერხს მიმართა და თავისი კელიის კედლებზე უმაღლესი და უდიდესი სათნოებების სახელები დაწერა, როგორიცაა: სრულყოფილი სიყვარული, ანგელოზებრივი თავმდაბლობა, წმინდა ლოცვა, გამოუთქმელი სიწმინდე და ამის მსგავსნი. როცა ქების აზრები ეწვეოდა, ამბობდა: “აბა, მივიდეთ სამხილებელ ადგილას!” მივიდოდა კედელთან, წაიკითხავდა სათნოებათა სახელებს და თავის თავს მიმართავდა: “ჰოი, საწყალო, ყოველივე ეს რომც მოიპოვო, მაინც შორს იქნები ღვთისგან. ჯერჯერობით არც ერთი მათგანი გაქვს და როგორღა ამაყობ?”

28.    თუ რაში მდგომარეობს ძალა და არსი ამ მზისა, ამის თქმა არ ძალგვიძს, ხოლო მისი მოქმედებიდან, თვისებიდან და ჩვეულებიდან გამომდინარე, ამ უკანასკნელის რაობაზე მცირედს მოგახსენებთ.

29.    თავმდაბლობა ღვთიური საფარველი და საკუთარი სათნოებების ვერ ხედვაა.

30.    თავმდაბლობა გულშემუსვრილების უფსკრულია, რომელსაც სულიერ ნაყოფთა მპარავნი ვერ ძარცვავენ.

31.    თავმდაბლობა არის “გოდოლ მტკიცე წინაშე პირსა მტერისასა” (ფსალმ. 60. 4).

32.    “არა ირგოს  მტერმან  მისგან, და შვილმან  უშჯულოებისამან (ანუ გულისთქმამ)ვერ შესძინოს ვნებად მისა” (ფსალმ. 88. 23); და მოსრას “პირისაგან მისისა მტერნი მისნი და მოძულენი მისნი” დაამხოს (ფსალმ. 88. 23).

33.    ზემოხსენებულთა გარდა სხვა ნიშნებიც არსებობს, რითაც საკუთარ სულიერ სიმდიდრეს სცნობს ის, ვისაც სულში სანატრელი თავმდაბლობა მოუპოვებია. ზემოხსენებულთა დანახვა და გამოთქმა ადამიანს ძალუძს, მაგრამ ის, რაც თავმდაბალი ადამიანის სულში ხდება, ენით აღუწერელია.

34.    სანატრელი თავმდაბლობის შენში დამკვიდრებას მაშინ სცნობ, როცა გული ენით უთქმელი სინათლით აღივსება და ლოცვისადმი აღუწერელი ტრფიალება დაგეუფლება. მაგრამ თავდაპირველად გულში არავის უნდა განიკითხავდე რამე ცოდვისა თუ ცთომილებისა გამო. ამის წინამორბედი კი ამპარტავნებისა და დიდებისმოყვარეობის სიძულვილია.

35.    ყველა, ვისაც სულით ჭეშმარიტად შეუცნია საკუთარი უძლურება, ნაყოფიერ მიწაზე თესავს. სადაც ამგვარად არ თესავენ, იქ ვერც თავმდაბლობა აყვავდება.

36.    ვისაც საკუთარი უძლურება შეუცნია, მას ღვთის შიში მოუპოვებია, და დადის რა ღვთის შიშით, სიყვარულის ბჭესაც მიაღწევს.

37.    თავმდაბლობა სასუფევლის ბჭეს წარმოადგენს, რომელსაც მასთან მისული ადამიანი  სასუფეველში შეჰყავს. ვფიქრობ, ამაზე ამბობდა უფალი: ამ კართან მისული ამა სოფელში უშიშრად “შევიდეს და გამოვიდეს და საძოვარი პოვოს” (იოანე 10. 9), და მდელოც სამოთხის განსასვენებელში.[5]

38.    ყველა, ვინც სამონაზვნოდ სხვა კარით შემოვიდა, ქურდია და ავაზაკი.

39.    ვისაც თავმდაბლობის მოპოვება გვსურს და გვწადია, საკუთარ თავს დავუკვირდეთ: თუ ვნახავთ, რომ მთელი სულითა და გულით გვსურს, მოყვასი ჩვენზე უკეთესი და პატივცემული იყოს, მაშინ უნდა დავასკვნათ, რომ ახლოს არის ღვთის წყალობა.

40.    როგორც შეუძლებელია თოვლისგან ცეცხლის დანთება, ისევე შეუძლებელია მწვალებელთა შორის თავმდაბლობის პოვნა.

41.    ეს სათნოება მხოლოდ მართლმორწმუნეებს ხელეწიფებათ, თანაც იმათ, ვინც წმიდა და ღვთისმოყვარეა.

42.    ბევრნი ვამბობთ, რომ ცოდვილები ვართ, და, შესაძლოა, ასეც ვფიქრობთ; მაგრამ გულის სიმდაბლე მაინც სხვებისგან მიყენებული შეურაცხყოფით გამოიცდება.

43.    ვინც ამ აუღელვებელ ნავსაყუდელში შედის, დაე, დაუცხრომლად მანამ ეძიოს შეურაცხი და მდაბალი საქმეები, სიტყვები, ზრახვები, ძალისხმევა, ადგილი და ცხოვრების წესი, სანამ ღვთის შეწევნით აღნიშნული საქმეების საშუალებით ამპარტავნების მარადმღელვარე ზღვას დააღწევს თავს და სულის ნავს სამშვიდობოს გაიყვანს. ვინც თუნდაც მარტო ამ ბოროტებას განერიდება, მას მეზვერის მსგავსად დანარჩენი ცოდვებიც მალე მიეტევება.

44.    ზოგიერთისთვის  ძველი ცოდვები შენდობის შემდგომაც კი მუდამჟამ დამდაბლების მიზეზს წარმოადგენს და მათი საშუალებით ბოროტი ამპარტავნების ქედს მუსრავს. სხვები ქრისტეს ვნებებს იხსენებენ და მიიჩნევენ რა თავს მის მოვალედ, სიმდაბლეში იმყოფებიან. სხვები ყოველდღიურად  ჩადენილი ცდომილებებით მუსრავენ გულს;  სხვები მოწეული განსაცდელებისა და სნეულებათა საშუალებით იტკბობენ სათნოებათაA დედას; არიან ისეთებიც (ამჟამად თუ არსებობენ, არ ვიცი), რომლებიც ღვთის მადლით რაც უფრო მეტ წარმატებას აღწევენ, მით უფრო იმდაბლებენ თავს, მსგავსი სიმდიდრის უღირსად თვლიან თავს და მიიჩნევენ, რომ დღითი დღე ვალს ვალზე უმატებენ. აი, ეს არის თავმდაბლობა, ნეტარება და სრულყოფილება.

45.    თუ ნახავ ან გაიგებ, რომ ვინმემ მცირე ხანში მიაღწია უვნებობის სიმაღლეს, დარწმუნებული იყავი, რომ ამას არა რომელიმე სხვა, არამედ ამ სანატრელი მოკლე და უტყუარი გზით  მიაღწია.

46.    აი, დიდებული მეუღლეები - თავმდაბლობა და სიყვარული. პირველი ადამიანს აღამაღლებს, ხოლო მეორე ამაღლებულის დაცემას არ დაუშვებს, რადგან “სიყუარული არა სადა დაეცემის”.

47.    სხვაა გულშემუსვრილება, სხვა - საკუთარი თავის ცოდნა და სხვა - თავმდაბლობა.

48.    დაცემა შობს გულშემუსვრილებას. ვინც ეცემა, შეიმუსრება, სანაქებო ურცხვობით ძრწოლით დგება  ლოცვაზე, უძლურივით ეყრდნობა სასოების კვერთხს და ამ კვერთხით სასოწარკვეთილების ძაღლს იგერიებს.

49.    თავის შეცნობა საკუთარი ძალების სწორად შეფასებაა, მსუბუქი ცოდვების გამუდმებული ხსენება და კვლევაა.

50.    თავმდაბლობა ქრისტეს უხილავი სწავლებაა, რომელიც ღირსთა სულებში უხილავად მკვიდრდება და რომლის სიტყვებით გამოთქმაც ენას არ შეუძლია.

51.    ვინც ამბობს, რომ ამ ნელსაცხებლის სურნელი მცირედ მაინც უგრძვნია, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, შექებისას მცირეოდენ უტოკავს გული ან ქების სიტყვები სიამოვნებს,  თავს ნუ იტყუებს და აღიაროს, რომ სრულიად შემცდარია.

52.    მსმენია, ერთი კაცი მხურვალე გულით რომ ამბობდა: “ნუ ჩუენთჳს, უფალო, ნუ ჩუენთჳს, არამედ სახელსა შენსა ეც დიდებაჲ“ (ფსალმ. 113. 9); ამ უკანასკნელმა იცოდა, რომ ჩვენი ბუნება თავისით ქებისგან თავს ვერ დაიცავდა უვნებლად. ასევე ამბობდა: “შენ მიერ არს ქებაჲ ჩემი ეკლესიასა შინა დიდსა” (ფსალმ. 21. 26), ანუ მომავალ საუკუნო ცხოვრებაში, და იქ მისვლამდე შენმიერი ქება ამა სოფლისა არად, უფრო მეტიც, მავნებლად შემირაცხავს.

53.    თუ უდიდესი ამპარტავნების ნიშანია ის, როცა დიდების მოხვეჭის მიზნით ისეთ სათნოებებს იჩემებენ, რომლებიც არ გააჩნიათ, მაშინ უდიდესი თავმდაბლობის გამოხატულებაა ის, როცა ისეთ დანაშაულს გვაბრალებენ, რომელიც არ ჩაგვიდენია, ჩვენ კი თავს არ ვიმართლებთ და ვიბრალებთ კიდეც მას.

54.    ამგვარად მოიქცა ის, ვინც ყველი და პური აიღო ხელში, თავისი კელიის კართან ძელზე დაჯდა და მსგავსი სიმდაბლე აჩვენა. სიწმინდის სხვა მუშაკმა კი სამოსელი შემოიძარცვა და ვნებისგან თავისუფალი ქალაქში მიმოდიოდა.

55.    ასეთები ყურადღებას აღარ აქცევენ, აბრკოლებენ თუ არა სხვებს, რადგან ლოცვით ყოველთა უხილავად  დარწმუნების ძალა აქვთ მიღებული.

56.    ვინც პირველზე ზრუნავს, ის მეორის ნაკლებობას ამჟღავნებს. სადაც ღმერთი მზადაა თხოვნათა შესასრულებლად, იქ ჩვენთვის ყოველივეა შესაძლებელი.

57.    ძმებო, გვერჩივნოს, ღმერთს ვაამოთ, და არა კაცთა. ღმერთს ძლიერ ახარებს, როცა ხედავს, რომ ამაო სიამაყის დათრგუნვისა და ალაგმვის მიზნით კაცთაგან შეურაცხყოფას ვეძიებთ.

58.    მსგავს სიკეთეთა მომტანია ჭეშმარიტი უცხოობა. ახლობელთა შეურაცხყოფისა და დამცირების ტვირთვა ძალიან დიდ ადამიანებს ხელეწიფებათ.

59.    საყვარელო, ნუ გაგაკვირვებს ჩემი ნათქვამი! არ არსებობს ადამიანი, ერთი ნაბიჯით კიბის თავში რომ ასულიყოს.

60.    “ამით ცნან  ყოველთა, ვითარმედ” ქრისტეს მოწაფეები ვართ, როცა არათუ ეშმაკები დაგვემორჩილებიან, არამედ როცა ჩვენი სახელები დაიწერება “ცათა შინა” სიმდაბლისა (შდრ. ლუკა 10. 20).

61.    უნაყოფობა თურინჯის ხის რტოებს მაღლა სწევს. როცა ხე მსხმოიარეა, მაშინ რტოები ქვემოთ აქვს დახრილი. ვინც გულისყურით კითხულობს ამ სიტყვებს, მის აზრსაც ჩასწვდება.

62.    ამ სანატრელ კიბეს ღმერთმა ოცდაათი, სამოცი და ასი საფეხური უბოძა. უკანასკნელ საფეხურზე სრულყოფილნი ადიან, შუაზე - მოღვაწენი, ხოლო პირველზე ასვლა ყველას შეუძლია.

63.    ვინც საკუთარ შესაძლებლობებს აცნობიერებს, თავის ძალას აღმატებულ საქმეს არ ხელჰყოფს და სანატრელი თავმდაბლობის გზით მიდის.

64.    როგორც ქათამს ეშინია არწივისა, ისე თავმდაბალს - სიტყვის შებრუნებისა.

65.    ბევრი შესულა სასუფეველში წინასწარმეტყველების, ნიშნებისა და სასწაულების გარეშე, მაგრამ საქორწილო წვეულებაზე ვერავინ შევა თავმდაბლობის გარეშე.

66.    პირველის მცველი მეორეა, ხოლო პირველის გამო მეორე ხშირად გაუჩინარებულა ქარაფშუტებში.

67.    უფალმა ამგვარად ჩვენი დამდაბლების მიზნით განაგო. მეორის მსგავსად (თავმდაბლობის მსგავსად - რედ.) სხვა ვერავინ ხედავს საკუთარ წყლულებს. ამიტომ საჭიროა, რომ ჩვენ კი არ ვიყოთ ჩვენივე თავის მოძღვარნი, არამედ სულიერი მწყემსი ვიყოლიოთ, და როცა წყლულებისგან განვიკურნებით, მადლობა ვუთხრათ ღმერთსა და მოძღვარს.

68.    თავმდაბალ ადამიანს ყოველთვის ისე სძულს საკუთარი ნება, როგორც მაცდური, და თავს უცოდინრად მიიჩნევს. აი, ამიტომ, რაც უმჯობესია, მდაბლად ითხოვს ღვთისგან და ღვთის შეწევნით სარწმუნოებით სწავლობს სიკეთეს.

69.    თავმდაბალი ადამიანი ყოველთვის მორჩილია, ყურს უგდებს სხვათა უმჯობეს რჩევას, არასდროს ენდობა თავს და თავის საზრუნავს მიანდობს უფალს, რომელმაც ბალაამის ვირიც კი აალაპარაკა. და მან თუნდაც რომ ყოველივე ღვთისთვის აკეთოს და თქვას, მაინც არ ენდობა საკუთარ გონებას, რადგან, რამდენადაც ამპარტავანს უმძიმს, სხვას ჰკითხოს რჩევა, იმდენად თავმდაბლისთვის რთულია, მიენდოს საკუთარ თავს.

70.    ვფიქრობ, ცოდვით წარუტაცებლობა მხოლოდ ანგელოზებს ახასიათებთ. პავლეც კი, უდიდესი მიწიერი ანგელოზი, შემდეგს ამბობდა: “არარაჲ თავსა ჩემსა შემიცნობიეს, არამედ არა თუ ამით განვმართლდები. ხოლო განმკითხველი ჩემი უფალი არს” (1 კორინთ. 4. 4). აი, ამიტომ ყოველთვის საკუთარი თავის განკითხვა და დადანაშაულება გვმართებს, რათა ნებით დამდაბლებულნი უნებურ ცოდვებს განვერიდოთ. ასე თუ არ  მოვიქცევით, სიკვდილის ჟამს მათ გამო დიდ გვემაში აღმოვჩნდებით.

71.    ვინც ღვთისგან რამეს ითხოვს და თავს უღირსად მიიჩნევს, უფრო მეტს მიიღებს. ამის მოწმეა მეზვერე, რომელმაც ცოდვათა შენდობა ითხოვა და განმართლდა.

72.    ავაზაკმა მხოლოდ სასუფეველში მოხსენიება ითხოვა და მთელი სამოთხე დაიმკვიდრა.

73.    როგორც არ არსებობს ქვეყნად დიდი და პატარა ცეცხლის ბუნება, ერთია მათი ბუნება და მცირე ნაკვერცხლსაც ისეთივე თვისება აქვს, როგორიც დიდ ღუმელს, ისე ჭეშმარიტი სიმდაბლე, სადაც კი დამკვიდრდება, ცოდვის ყოველგვარ ნივთს სპობს.

74.    ვიდრე ნებით ვცოდავთ, ის ჩვენთან ვერ იქნება. იცოდა უფალმა, რომ სხვისი მაგალითით სული მდაბლდება. ამიტომ აიღო არდაგი და თავმდაბლობის სახე და გზა თავად გვიჩვენა, ვინაიდან სული საქმეთა მიმბაძველია: როგორიცაა საქმეები, ისიც ისეთივეა.

75.    უფროსობა ერთ-ერთი ანგელოზისთვის ამპარტავნების მიზეზი გახდა, თუმცა მთავრობა მას ამისთვის არ ებოძა.

76.    სხვაა საყდარზე მჯდომი ადამიანის გონება და სხვა - სკორეში მჯდომი დავრდომილისა. ალბათ, ამიტომ, იჯდა რა ქალაქგარეთ ნაგავსაყრელზე, მოიპოვა სრული თავმდაბლობა მართალმა იობმა და სულიერი მეცნიერებით თქვა: “ამისთჳის განვიქარვე თავი ჩემი და დავაგდე. შემირაცხიეს თავი ჩემი მიწად და ნაცრად” (იობი 42. 6).

77.    კაცთა შორის ყველაზე დიდ ცოდვილად მანასე მიმაჩნია, რომელმაც ღვთის ტაძარი და სამსხვერპლო კერპებით შებილწა. თუნდაც რომ მთელ ქვეყანას ემარხულა მისთვის, მაინც არ იქნებოდა ეს საკმარისი შენდობის მისაღებად; მაგრამ უკურნებლის განკურნება თავმდაბლობამ შეძლო.

78.    დავითი ღმერთს მიმართავს: “უკუეთუმცა გენება, მსხუერპლი შე-მცა-მეწირა”, მაგრამ მარხვისა “საკუერთხი არა გთნდეს”, “მსხუერპლი ღმრთისა არს სული შემუსრვილი, გული შემუსრვილი” (ფსალმ. 50. 18-19).

79.    “შევსცოდე უფალს”, - მრუშობისა და კაცისკვლის გამო ღაღადყო სანატრელმა სიმდაბლემ, და მეყვსეულად ესმა: “უფალმანცა მიგიტევნა ცოდვანი შენნი” (2 მეფეთა 12. 13).

80.    სანატრელმა მამებმა თავმდაბლობისკენ მიმავალ გზად შრომა დაასახელეს. მე კი მორჩილებასა და გულის სიწრფელესაც დავურთავდი. ეს უკანასკნელნი თავიანთი ბუნებით სიამაყის მოწინააღმდეგენი არიან.

81.    თუ ამპარტავნებამ ზოგიერთი ანგელოზი ეშმაკად აქცია, მაშინ თავმდაბლობასაც შესძლებია ეშმაკის ანგელოზად გარდაქმნა. ამიტომ დაცემულნი არ მიეცნენ უიმედობას.

82.    შევეცადოთ, ძმებო, და ყოველ ძალისხმევას მივმართოთ, რათა საწადელი თავმდაბლობის თავამდე ავმაღლდეთ. თუ თავს ვერ ვწვდებით, მაშინ მის მხარზე მაინც დავსხდეთ. თუ მხრებამდე ასვლაც არ შეგვიძლია, მაშინ ვეცადოთ, მისი მკლავიდან მაინც არ ჩამოვვარდეთ; რადგან ვინც იქიდან ვარდება, არც კი ვიცი, საერთოდ თუ მოიპოვებს რამე საღმრთო მადლს.

83.    თავმდაბლობის საძირკველი და გზა (მაგრამ არა მისი ნიშნები) არის: უპოვარება, უცხოება, სიბრძნის დაფარვა, მოწყალების თხოვნა, კეთილშობილი წარმომავლობის დამალვა, კადნიერების განდევნა, მრავლისმეტყველებისგან განდგომა. სხვა ვერაფერი დაამდაბლებს სულს, როგორც ის, როცა საამაყოდ მიზეზი გვაქვს და ჩვენ კი ხორციელი დიდებისგან უკანმოუხედავად გავრბივართ. სწორედ მაშინ წარმოჩნდება ჩვენი ღვთისმოყვარეობა.

84.    როცა რამე ვნებას შეებრძოლები, მშვენიერი თავმდაბლობა შემწედ წაიყვანე და მაშინ “ასპიტსა და ვასილისკოსსა ზედა ხDდოდი და დასთრგუნო შენ ლომი და ვეშაპი” (ფსალმ. 90. 13), ანუ ცოდვასა და სასოწარკვეთილებას უჩინარჰყოფ, ხოლო ეშმაკსა და ვეშაპს (რაც არის ხორცი) ქრისტეს ძალით დათრგუნავ.

85.    თავმდაბლობა სულის ცოდვათა უფსკრულიდან ცამდე ამყვანებელი კიბეა.

86.    მავანმა იხილა რა მისი მშვენება თავის გულში, გაკვირვებამ შეიპყრო. ჰკითხა მშობლის სახელი. მან კი მხიარული და გაბრწყინებული სახით მიუგო: “როგორ გაიგებ ჩემი მშობლის სახელს, როცა საკვირველი და უსახელოა ის. არ გეტყვი მის სახელს, ვიდრე შენში არ დამკვიდრდება ღმერთი, რომლისა არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე, ამინ”.

წყლისა და წყაროს დედა უფსკრულია, ხოლო გონიერებისა და განსჯისა - თავმდაბლობა.

-------------------------------------------------------------

[1] - სიკეთისა და მადლის მრავალფეროვნების გამო თავმდაბლობას ცისარტყელას უწოდებს.

[2] - გულისხმობს იმ მიწას, რომელიც მოსეს მიერ მეწმული ზღვის  განპობით გამოჩნდა, ასევე ისუს მიერ იორდანეს განპობით გამოჩენილ მიწას.


[3] - ეს ერთი დღე ნოეს კიდობნიდან გამოსვლის დღეა.

[4] - ბუნებრივ სიკეთეში გულისხმობს: წარჩინებულ გვარიშვილობას, ხელმარჯვეობას, სწავლის ნიჭს, მშვენიერ ხმასა და ლამაზ გარეგნობას.


[5] - იგულისხმება შემდეგი: ვინც ქრისტეს მსგავსი სიმდაბლით შეუდგება მონაზვნობას, ის რიგიანად შედის და გამოდის საწუთრო ცხოვრებიდან და პოვებს საძოვარს _ საღმრთო განსვენებას.

AddThis Social Bookmark Button

ბოლოს განახლდა (MONDAY, 17 OCTOBER 2011 00:19)