119-120

“დადებითი” და “უარყოფითი” ღვთისმეტყველება

ჩვენს წინა საუბარში შევჩერდით დადებითი და უარყოფითი ღვთისმეტყველების რაობის განმარტებაზე. აღვნიშნავდით, რომ საღვთისმეტყველო წვდომა ჭეშმარიტებისა, რამდენადაც ამას კაცობრივი ბუნება დაიტევს, ყველაზე გამოკვეთილად არეოპაგეტულ სწავლებაში და საზოგადოდ მთელს ქრისტიანულ მოძღვრებაში არსებითად ღვთისმეტყველების ამ ორი სახეობით არის გამოხატული. რომელთაგან ყველანაირი გაგებით პირველს, წინმდგომობითაც (ე.ი. ამით იწყება საღვთისმეტყველო წვდომა), უწინარესობითაც, ეწოდება თანამედროვე ტერმინოლოგიით “დადებითი”, ძველ ქართულად “წართქმითი” ღვთისმეტყველება. ესაა იგივე, რასაც გამოხატავს ბერძნული ტერმინი “კატაფატიკური”, “კატაფაზისი” (დადებითობა, მტკიცებითობა) ანუ რასაც ლათინურად “პოზიტიური” ღვთისმეტყველება ეწოდება.

121

ჩვენ ვთვლით, რომ წინა საუბარში არსებითად დავასრულეთ არეოპაგეტიკის შესახებ შესავლის სახით მსჯელობა. უამრავი უაღრესად მნიშვნელოვანი საკითხია ამ ერთ-ერთ ყველაზე უფრო ფუძემდებულურ საღვთისმეტყველო კრებულთან და კორპუსთან დაკავშირებული. არ არის გამორიცხული, რომ ჩვენ დავუბრუნდეთ ამ ძეგლთა კრებულს, არეოპაგეტულ შრომებს, უფრო გვიანდელ ავტორებთან დაკავშირებით პარალელის სახით მოვუხმოთ მათ, ამჯერად კი ვფიქრობთ საკმარისია ის რაოდენობა საუბრებისა, რაც მათ მივუძღვენით და განვაგრძობთ ქრონოლოგიურ განხილვას საეკლესიო ლიტერატურისას.

122

აპოლოგეტური მოღვაწეობის დაფუძნება ქრისტიანულ ეკლესიაში

ჩვენს წინა საუბარში შევეხეთ ისეთ მნიშვნელოვან ძეგლს, როგორიც იყო ერმის თხზულება “მწყემსი” და ფაქტობრივად უკვე ქრონოლოგიურად გადანაცვლებული ვართ II საუკუნეზე. შესავალ ნაწილში, როდესაც ზოგადი მიმოხილვა გვქონდა ქრისტიანული ლიტერატურის ცალკეული ეტაპებისა და ეპოქებისა, მაშინ აღვნიშნავდით, რომ პირობითად პირველი პერიოდის შემდეგ ქრისტიანული მწერლობისა, რასაც სამოციქულო ეპოქა ეწოდება, გამოიყოფა ასევე პირობითად აპოლოგეტური ეპოქა, აპოლოგეტთა მოღვაწეობის ხანა, რაც არსებითად II საუკუნეს გულისხმობს.

123–124

ძირითადი აპოლოგეტური მონაცემები

ჩვენს წინა საუბარში უკვე შევეხეთ და ფაქტობრივად დავიწყეთ განხილვა იმ ეპოქისა, რომელიც ერთ-ერთი გამორჩეულია საეკლესიო ლიტერატურის ისტორიაში და აპოლოგეტიკის სახელით არის ცნობილი. რამდენიმე უარსებითეს მომენტს, რამაც განაპირობა აპოლოგეტიკის აღმოცენება, აპოლოგეტური სამწერლობო ჟანრის და ზოგადად აპოლოგეტური მოღვაწეობის ასეთი მკვეთრი გამოვლინება სწორედ II საუკუნეში, აი ამის მიზეზებს ჩვენ ნაწილობრივ წინა საუბარში შევეხეთ და ამჯერად უკვე კონკრეტულ ძეგლებზე, კონკრეტულ მოღვაწეებზე განვაგრძობთ ჩვენს საუბარს.

125–128

“ბალავარიანი” – ქართული თარგმანის წარმომავლობის შესახებ. ვრცელი და მოკლე რედაქციები

ჩვენს წინა საუბარში შევეხეთ ერთ-ერთი უადრესი აპოლოგეტის, არისტიდეს, აპოლოგიას და აგრეთვე წამოვჭერით ის საკითხიც, რაც აღნიშნულ აპოლოგიას ორგანულად უკავშირდება, ეს გახლავთ, როგორც უკვე შეფასებაც მივეცით, შუა საუკუნეების საეკლესიო ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე უფრო პოპულარული ძეგლი “ბალავარიანი” ანდა “სიბრძნე ბალავარისა”. ჩვენ ვალდებულად ვთვლით ჩვენს თავს, რომ ამ ძეგლის შესახებ დაწვრილებითი საუბარი გვქონდეს, რამდენადაც ეს თხზულება უაღრესად მჭიდროდ უკავშირდება ძველ ქართულ საეკლესიო ლიტერატურასაც.

129

არისტონ პელაიელი და მისი აპოლოგეტური შრომა “იასონისა და პაპისკონის პაექრობა ქრისტეს შესახებ”

ჩვენი წინა განხილვა ეძღვნებოდა არისტიდეს, ერთ-ერთი უადრესი ქრისტიანი აპოლოგეტის შრომას, რომლის განხილვაც გადაჯაჭვულია მეორე, ასევე არანაკლებ მნიშვნელოვანი, საეკლესიო ძეგლის “ბალავარიანის” ისტორიაზე. ამიტომ იყო, რომ არისტიდეს აპოლოგიასთან დაკავშირებით ამ უკანასკნელსაც (ბალავარიანსაც) მნიშვნელოვანი ყურადღება დავუთმეთ. ამჯერად კი კვლავ ვუბრუნდებით ქრონოლოგიურ ხაზს და არისტიდეს შემდეგ შევეხებით შედარებით უფრო გვიანდელი დროის მოღვაწეს, ასევე აპოლოგეტს, რომელიც რამდენჯერმე უკვე ვახსენეთ წინარე საუბრებში, არისტონ პელაიელს. რა თქმა უნდა, არისტონ პელაიელი გაცილებით ნაკლებ მნიშვნელოვანი აპოლოგეტი მოღვაწე გახლავთ, მაგრამ რამდენადაც ამ პიროვნებასაც გარკვეული წვლილი აქვს შეტანილი საეკლესიო აპოლოგეტიკის ჩამოყალიბების დიდ საქმეში, ვფიქრობთ ორიოდე სიტყვით მასაც გარკვეული ყურადღება უნდა დავუთმოთ.