Georgian (Georgia)English (United Kingdom)

საეკლესიო გალობის მოყვარულთა საყურადღებოდ „ბიზანტიური გალობის შემსწავლელმა ჯგუფმა“ გამოსცა ბიულეტენი სათაურით: „ადიდებს სული ჩემი უფალსა“. აქ მოთავსებულია წმიდა ეგნატე ბრიანჩანინოვის მიერ პოეტური პროზით წარმოთქმული სიტყვა „გალობა ჯვრის ჩრდილქვეშ“, რომელიც მოუწოდებს ჯვარცმულის მიერ ჯვრით გამოხსნილ კაცობრიობას, უგალობოს უფალს სადიდებელი გალობა მსგავსდ ებრაელი ერისა, რომელიც ღმერთმა სასწაულებრივად იხსნა ფარაონისგან მეწამული ზღვის გადალახვით.

აქვეა თარგმნილი ნაწყვეტი წიგნიდან „История и теория русской духовной музыки“, რომელიც მოიცავსIV-VIII საუკუნეების პერიოდს ეფრემ ასურიდან იოანე დამასკელამდე. წიგნის ავტორი აღნიშნავს: „ბიზანტიური საღმრთისმსახურო გალობა, ისევე როგორც მთელი აღმოსავლეთის ეკლესიის გალობა, დღემდე არ იცნობს არარვახმათა საგალობლებს“, - რითაც მოწმობს, რომ ადგილობრივ ეროვნულ ეკლესებსაც გააჩნიათ ბიზანტიური გალობის კვალობაზე რვა ხმაზე გაწყობილი საგალობლები. ჩვენგან დავუმატებთ, რომ საქართველოს ეკლესიაში რვა ხმაზე გაწყობილი საგალობლების გადასარჩენად XIX საუკუნეში მრავალმა სასულიერო პირმა იღვაწა წმიდა გაბრიელ და წმიდა ალექსანდრე ეპისკოპოსების თაოსნობით. დღეს ამ გალობის აღსადგენად უწმიდესის და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, ილია II-ის ლოცვა-კურთხევით შექმნილია საეკლესიო გალობის ცენტრი და რამდენიმე ტაძარში უკვე ისმის ეს გალობა. სამწუხაროდ, ბიულეტენის რედაქცია დუმილით უვლის გვერდს ამ მოვლენას, მიუხედავად იმისა, რომ მკითხველისადმი თავის მისალმებაში აცხადებს: „ქრისტესმიერი სიყვარულის დასტურად ჯგუფი მზადაა დაუთმოს საგაზეთო ადგილი ნებისმიერ დაინტერესებულ, თუნდაც განსხვავებული აზრის მატარებელ პირს, თუკი მოწოდებული მასალა შეეხება გალობას და დაფუძნებული იქნება არა ვარაუდებზე, არამედ ჭეშმარიტ ფაქტებზე და ამასთანავე დაცული იქნება ქრისტიანული ზნეობის ელემენტარული ნორმები“.

ზემოთ ხსენებული წიგნის ავტორი აღნიშნავს: „რვახმათა არ არის გაყინული და უძრავი სქემა, წარმოადგენს რა თავისთავად ეკლესიურ კრებით შემოქმედებას. იღებდა რა თავის შემოქმედებაში უფრო და უფრო ახალ საგალობლებს, თავის ისტორიულ არსებობაში ჰქონდა უნარი ცოცხლად გამოხმაურებოდა მართლმადიდებლური ცნობიერების საჭიროებას და მოთხოვნილებებს“. უცნაურად გვეჩვენება ის, რომ ბიულეტენის რედაქცია, თუ იზიარებს მოყვანილ მოსაზრებას, რატომ ერთი სიტყვითაც არ აღნიშნავს საქართველოს ეკლესიის წიაღში საუკუნეების მანძილზე მიმდინარე „ეკლესურ კრებით შემოქმედებას“ ერთი მხრივ, და მეორე მხრივ, პირიქით, ამ შემოქმედების შედეგად ჩამოყალიბებული ქართული სეკლესიო, კანონიკური, რვა ხმაზე გაწყობილი გალობის სანაცვლოდ ცდილობს შემოიტანოს საქართველოს ეკლესიის წიაღში და მორწმუნე ერის ცნობიერებაში ბერძნულ ეკლესაში ამგვარი შემოქმედების შედეგად ჩამოყალიბებული გალობა გაყინული სახით.

ეს ტენდენციურობა - საეკლესიო ლიტურგიკულ პრაქტიკაში ბიზანტიური გალობის აბსოლუტიზაციის მცდელობა და ეროვნული ადგილობრივი ეკლესიების შემოქმედებითი ღვაწლის იგნორირება - იგრძნობა მომდევნო წერილშიც, რომელიც ეძღვნება ღირსი მამის, იოანე დამასკელის, ცხოვრებას. მითითებულია, რომ ტექსტი აღებულია წიგნიდან „წმიდათა ცხოვრება“ წმიდა დიმიტრი როსტოველის რედაქციით; მაგრამ მკითხველი ვერ მიხვდება, სად მთავრდება წმიდა დიმიტრი როსტოველის სიტყვები და სად იწყება ბიულეტენის რედაქციის ვერსიები. კერძოდ, წმიდა დიმიტრი როსტოველის ავტორიტეტს ამოფარებული ბიულეტენის რედაქცია წერს: „წმიდა იოანე დამასკელის სიცოცხლეშივე „რვა ხმათა“ (იგულისხმება საღვთისმსახურო წიგნი, რომელსაც ბერძნულად და სლავურად ეწოდება „ოქტოროსი“, ხოლო ქართულ საღვთისმსხურო პრაქტიკაში მას „პარაკლიტონს“ უწოდებენ) მიიღო მთელმა აღმოსავლეთის ეკლესიამ, ცოტა ხნის შემდეგ გავრცელდა დასავლეთის ეკლესიაშიც“. რედაქციამ ან არ იცის, ან დუმილით უვლის გვერდს იმ ფაქტს, რომ ამ დროისათვის დასვლეთ ეკლესიაში კანონიკურ გალობად აღიარებულია გრიგორისეული ქორალი, რომლის სათავეში დგას წმიდა გრიგორი დიდი დიოლოგოსი (VI-VII სუკუნეები), და ამით გაუცნობიერებელ მკითხველს არასწორ წარმოდგენას უქმნის.

იმავე გვერდზე ბიულეტენში არის ამონარიდი კ. როზენშილდის წიგნიდან: „История зарубежной музыки“, მიძღვნილი იოანე დამასკელის ღვაწლისადმი, სადაც ვკითხულობთ: „დამასკელის დამსახურებაა ისიც, რომ დაგვიტოვა რა „ოქტოიხოსი“, რვა კილოს მიხედვით სისტემურად დაჯგუფებული ჰიმნები, მან შეაჯამა და განაზოგადა ჰიმნების შექმნის პრაქტიკა. „ოქტოიხოსის“ კილოები დიატონურია. ესენია განზოგადებული ჰიმნური მელოდიის ტიპები მათთვის დამახასიათებელი საყრდენი ხმით, ინტონაციებით, გამღერებით, კულმინაციური სიმაღლეებით, დამამთავრებელი საქცევებით, მელოდიური ფრაზების ცვლილებით“. სამწუხაროა, რომ ბიულეტენის რედაქცია არც ამ სიტყვების შემდეგ სარგებლობს შემთხვევით, მოახსენოს მკითხველს იმის შესახებ, რომ ქართული საეკლესიო საგალობლებიც რვა ხმაზეა გაწყობილი და რომ ეს რვავე ხმა დიატონურია. მეტიც, თანამედროვე ბერძნულენოვან ეკლესიაში რვა ხმიდან ყველა აღარ არის დიატონური, ზოგი ქრომატული, ზოგი კი ენჰარმონიული კილოთი შეიცვალა, მაგრამ რედაქცია ამაზეც დუმს და არ სურს აღიაროს ის, ქრომატიზმები არ არის იოანე დამასკელის დროინდელი მოვლენა, არამედ გაცილებით უფრო გვიან შემოდის საეკლესიო გალობაში.

 

შემდეგი წერილი „ზეციური და მიწიერი“ ეკუთვნის ა. უნგიაძეს, ბიულეტენის სარედაქციო საბჭოს წევრს. შესავალ ნაწილში ქვესათაურით „რათა გულისხმავყოთ“ ავტორი წერს: „...მოპაექრეთაგან მრავალს არა აქვს ბოლომდე გაცნობიერებული საეკლესიო გალობის თვითარსი, მისი დანიშნულება და როლი ღვთისმსახურებაში“. კარგი იქნებოდა, რომ ა.უნგიაძეს დაეკონკრეტებინა, ვის გულისხმობს „მოპაექრეებში“; თავის თავს ალბათ არ გულისხმობს. მაშინ ვის? ქართული კანონიკური საეკლესიო გალობის დამცველებს, რომელთა შორის, პირველ რიგში, მოიაზრებიან წმიდა გაბრიელ და ალექსანდრე ეპისკოპოსები? XIX-XX საუკუნეების ქართული სამღვდელოების მუსიკალურად განათლებულ ნაწილს, ვინც მომავალი თაობისათვის გადაარჩინა ქართული საეკლესიო გალობა? საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ს, რომლის ლოცვა-კურთხევით 1988 წლიდან შექმნილმა საეკლესიო გუნდებმა აახმიანეს XIX საუკუნეში გადარჩენილი საეკლესიო კანონიკური საგალობლები? თუ მგალობლებს, რომლებმაც ეს ლოცვა-კურთხევა შეასრულეს და იცავენ საქართველოს ეკლესიის მემკვიდრეობას? როგორც ჩანს, ა.უნგიაძე, რომელიც არც თუ ისე დიდი ხანია, რაც მოვიდა ეკლესიაში, პრეტენზიას აცხადებს იმაზე, რმო „ბოლომდე აქვს გაცნობიერებული საეკლესიო გალობის თვითარსი, მისი დანიშნულება და როლი ღვთისმსახურებაში“ და უფლება აქვს ეკლესიის ზემოთ ხსენებულ ღვაწლმოსილ მამებს და მათს კვალზე მოღვაწე მორწმუნე ახალგაზრდებს მიუთითოს, რომ „მათი მსჯელობა და არგუმენტები ეკლესიის სწავლებისა და გარდამოცემის სრული იგნორირება... ამ სწავლებისადმი დაპირისპირება“ არის. საიდან ასეთი კადნიერება, გესლი და ღვარძლი, ასეთი ცილისწამება და ამპარტავნება? როგორც ჩანს, ბიულეტენის რედაქციის ტენდენციურობის ფესვები ამგვარ სულიერ სნეულებაში უნდა ვეძიოთ და არა ფაქტობრივ მასალაში, რომელიც, მათივე პუბლიკაციების მიხედვით, ამის საფუძველს არ იძლევა. კერძოდ, ბიზანტიური გალობის მელოდიებზე ქართული სიტყვების მორგების მსურველები მრევლში ნერგავენ აზრს, რომ ცდილობენ იოანე დამასკელის გალობის აღდგენას საქართველოს ეკლესიაში; ხოლო მათ მიერ ათენიდან მოწვეული პროფესორი სტათისი ამბობს: „დღეს ზუსტად არ შეგვიძლია ვთქვათ, ეს რა მელოდიები იყო. იგივე შეგვიძლია ვთქვათ ქართულ საგალობლებზეც... ასეთი სურათია X საუკუნემდე“. ცნობისათვის, იოანე დამასკელი მოღვაწეობდა VIII საუკუნეში. ბიულეტენის სარედაქციო საბშოს წევრებმა კი თურმე იციან, რა მელოდიები იყო და გამოსცეს კიდეც ბროშურა ხმამაღალი სათაურით: „ასე გალობდნენ ძველად საქართველოში“.

ა. უნგიაძე თავისი წერილის შემდეგ ნაწილში ქვესათაურით „გალობაჲ წართქვეს“ ასაბუთებს საეკლესიო გალობის ზეციურ წარმომავლობას, რაც ეკლესიაში არასოდეს ყოფილა პოლემიკის საგანი და მორწმუნეთათვის აქსიომას წარმოადგენს. თავად ეკლესია ზეციური წარმომავლობისაა; სულიწმიდის მადლი, მოციქულთა რწმენა, ხატი, სატაძარო არქიტექტურა განა ზეციური წარმომავლობის არ არის? მაგრამ წარმომავლობა არ გულისხმობს და არ ითხოვს თავისი ასლის სიზუსტით განმეორებას. საეკლესიო გალობა არც ძველი აღქთქმის ეკლესიაში და არც ახალი აღთქმის ეკლესიაში არ ყოფილა და არ არის ანგელოზთა გალობსი ზუსტი ასლი. ასევე მაცხოვრის ხატები არ წარმოადგენენ მისი ხელთუქმნელი ხატის ზუსტ ასლს და არც დღევანდელი ღვთისმსახურების ფორმები არის ზუსტი ასლი პირვანდელი, მოციქულთადროინდელი ეკლესიის ღვთისმსახურების ფორმებისა. ავტორი კი კატეგორიულად აცხადებს, რომ „სწორედ ბიზანტიურ გალობაშია შემონახული ის გვარი და სახე გალობისა, რომელიც მაცხოვარმა პირადი მაგალითით დაგვიწესა“. დღეს რომ ვინმემ დაიწყოს იმის მტკიცება, რომ მარტო ერთ რომელიმე ხატზე არის სწორად ასახული მაცხოვრის სახე, რას იტყვიან ამ ადამიანზე? კაცთათვის შეუძლებელია ღვთის სახის ან ხმის ზუსტად ასახვა, ეს მხოლოდ გარკვეული მიახლოებით არის შესაძლებელი; მაგრამ ვინ გაკადნიერდება, დღეს ამტკიცოს, რომელი ხატი უფრო მიახლოებულია თავის პირველსახესთან. დიდი პრეტენზიაა საკითხის ასე დასმა. რაც ზეციური წარმომავლობისაა, ის ყველასთვის არის, მისი ბუნება გამოცხადებითია და ყველგან შეიძლება გაცხადდეს. საქართველოს ეკლესიის საწყისი უფლის კვართშია, მაცხოვრის და ღვთისმშობლის ხელთუქმნელ ხატებშია, მოციქულთა ქადაგებაშია, წმიდა ნინოს ვაზის ჯვრით კურთხევაშია, სვეტიცხოვლის სასწაულშია. ბიზანტია მერე იყო. განა ბიზანტიისგანაც არ მიუღია, მაგრამ თავისი სახე არ დაუკარგავს. ამაშია ეკლესიის კრებითობა. ა.უნგიაძე კი ლოზუნგური სილოგიზმებით ცდილობს მკითხველი დაარწმუნოს, რომ ბიზანტიურ გალობაში ყველაზე მეტად არის „შემონახული მაცხოვრის, მოციქულებისა და ეკლესიის წმიდა მამების მიერ გადმოცემული თუ შექმნილი საგალობლების მელოდიები, რათა ჩვენც მსგავსად ვიგალობოთ, ეკლესიის მიერ ცალსახადაა გარკვეული, აღწერილი და დადასტურებული, ეფუძნება ღვთიურ და ღვთისმშობლისმიერ კურთხევებს, საეკლესიო და წმიდა მამების სწავლებასა და გადმოცემებს, განმტკიცებულია მრავალი სასწაულითა და ნიშნით. ამიტომ სრულიად ბუნებრივია, მართლმადიდებელ ქრისტიანს გაუჩნდეს სურვილი, მიიღოს ეკლესიის გამოცდიღუბა და შეუერთდეს მას“. ე.ი. დასავლეთის ეკლესიის გამოცდილება განხეთქილებამდე, რუსეთის, სერბეთის და საქართველოს ეკლესიების გამოცდილება არ არის ეკლესიის გამოცდილება? მცდელობა, ტრადიცია აიყვანო დოგმის რანგში, განხეთქილების სულის სათავეა. სად არის „ეკლესიის მიერ ცალსახად გარკვეული, აღწერილი და დადასტურებული“, რომ მხოლოდ ბიზანტიური გალობა არის კანონიკური? რომელ კრებაზე? შვიდი მსოფლიო კრების კანონებში ვერ ნახავ ამას. თვითონ ბერძნულენოვან ეკლესია-მონასტრებშიც კი ერთმანეთისაგან განსხვავებული მუსიკალური ინტონაციებით გალობენ. რომელია მათგან ის ერთადერთი, რომელზეც ასეთი პათოსით წერს ა.უნგიაძე? თავისი სმენით გამოარჩია? ამიერიდან, უნგიაძის პოზიციის თანახმად, საქართველოს ეკლესიაში ან „შენ ხარ ვენახრ“ აღარ უნდა იგალობებოდეს, ან ბიზანტიურ კილოზე უნდა გადაკეთდეს. ამგვარი ტრაგიკომიზმი არის ფარისევლური ხიბლის ნიშან-თვისება, ის არც მიწიერია და არც ზეციური, ის ცდომილი გონების და ცდომილი გრძნობების ნაყოფია...

 

...„ბიულეტენში“ დაბეჭდილია აგრეთვე ათენის უნივერსიტეტის პროფესორის მ.სტათისის ინტერვიუ. საეკლესიო გალობის ექსპერიმენტატორებს იგი უხსნის: „ენის მორგება მელოდიაზე საკმაოდ რთული და სერიოზული საკითხია და ცოტა პრობლემატურიც, რამდენადაც იგი ბერძნული ენისათვის შექმნილი საგალობლებია... ეს პრობლემა მნიშვნელოვანია იმდენად, რამდენადაც მთავარია შენარჩუნებულ იქნეს ბიზანტიური მელოდია, ან არ დაირღვეს მელოდია. მაგრამ თუკი რომელიმე ქართველი შეეცდება დაწეროს თავისი მელოდია ამ ნიშნების (იგულისხმება ბერძნული ნივმები - ავტ.) დახმარებით, ამ შემთხვევაში მას შეუძლია აბსოლუტურად სრულყოფილი მელოდიის - ტექსტთან შეფარდებული მელოდიის შექმნა. და მე ვფიქრობ, რამდენიმე წელიწადში გამოჩნდება რომელიმე ქართველი, რომელიც შეძლებს ქართული მელოდიის ჩაწერას ბიზანტიური ნიშნებით, ეს უკვე თქვენზეა დამოკიდებული, თქვენს სიმდიდრეზე“.

„ბიულეტენის“ რედაქციის წევრები ცდილობენ ბიზანტიური გალობა იტერნაციონალურად გამოაცხადონ, მაგრამ ვერ აღწევენ თავს იმ რეალობას, რომ ეს „ბერძნული ენისათვის შექმნილი საგალობლებია“, რადგან საღვთისმსახურო წიგნები, მათ შორის „ოქტოიხოსიც“ (რვა ხმათა) ბერძნულად დაიწერა. სხვა ენის მორგება ამ მელოდიაზე ბერძენ პროფესორსაც კი „საკმაოდ რთულ საკითხად“ ეჩვენება, მისი ახალბედა მოწაფეები კი სწავლის დაწყებამდეც საკმაოდ იოლად ართმევენ თავს ამ „რთულ საკითხს“ და რატომღაც ამ ექსპერიმენტს მიიჩნევენ ბიზანტიური გალობის შესწავლის მთავარ მიზნად.

ეს პრობლემა, ბერძენი პროფესორის თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანია იმ შემთხვევაში, თუ მთავარია „შენარჩუნებულ იქნეს ბიზანტიური მელოდია“. მაგრამ იგი არ გამორიცხავს იმას, რომ „რომელიმე ქართველმა შეიძლება დაწეროს თავისი მელოდია“. მეტიც, „მას (ქართველს) შეუძლია აბსოლუტურად სრულყოფილი მელოდიის - ტექსტთან შეფარდებული მელოდიის - შექმნა“, ე.ი. არა „ტექსტის მელოდიასთან“, როგორც ამას ცდილობენ ჩვენი ფსევდობიზანტინისტები, არამედ „მელოდიის ტექსტთან“, როგორც ეს განახორციელეს საქართველოს ეკლესიის ღვაწლმოსილმა მამებმა თოთხმეტი საუკუნის მანძილზე. გულსატკენია, რომ „ბიზანტიური გალობის შემსწავლელთა ჯგუფის“ საშური ენერგია იხარჯება თოთხმეტსაუკუნოვანი მემკვიდრეობის უგულებელყოფაზე, რათა თავიდან დაიწყონ უკვე გავლილი გზა. რისთვის, რომ ძველის ნანგრევებზე და ნაწვალებ ახალზე დაიწეროს მათი სახელები? ნეტავი ბერძენი პროფესორისათვის მაინც მოესმინათ და გაეგოთ მისი ნათქვამი. ამ მუსიკოსის იმედი, რომ „რომელიმე ქართველმა ეგებ შეძლოს ქართული მელოდიის ჩაწერა ბიზანტიური ნიშნებით“ ყურადსაღებია იმდენად, რამდენადაც ქართული ნევმური ნიშნების წაუკითხაობის გამო ხუთხაზიან სანოტო სისტემაზე ჩაწერილი საგალობლები ეგებ უკეთ გამოიხატოს ბერძნული ნევმების გამოყენებით. მაგრამ ეს მრავალ ახალ პრობლემასთან არის დაკავშირებული, რომელთა გარკვევა არ წარმოადგენს ჩვენი მოკლე მიმოხილვის მიზანს.

„ბიულეტენის“ შემდეგი წერილი „ბიზანტიური გალობის ნოტაცია (ნევმები)“ მიზნად ისახავს, დახმარება გაუწიოს „მგალობლებს ხუთხაზიანი სანოტო სისტემიდან ნევმებით გალობაზე გადასვლის პროცესში“. ამ რუბრიკასაც ბატონი ა.უნგიაძე უძღვება. წერილის პირველივე წინადადება გაკვირვებას იწვევს, რადგან ავტორი საეკლესიო გალობის ხმებს მუსიკალური გამომსახველობის „ხერხების“ სინონიმად მიიჩნევს, თუმცა ცხადია, რომ ხერხი მუსიკალური გამომსახველობის ელემენტია, ხმა კი სისტემაა. ავტორის მიერ შემოთავაზებული ტერმინოლოგია არ არის სწორი, რადგან მიღებულია ტერმინი: „მუსიკის გამომსახველობითი საშუალებები“ და არა „ხერხები“; ამასთან ერთად „ხმა“ არის კილოების, მელოდია-მოდელების სისტემა და არა „მუსიკალური გამომსახველობის ხერხი“. ტერმინოლოგიის არცოდნა დაბალი დონის დილეტანტიზმის მაჩვენებელია. აღრევა ცოტა ქვემოთაც გვხვდება, და ისევ ტერმინების უზუსტობის გამო. ავტორი წერს: „მე-8 საუკუნეში წმ. იოანე დამასკელმა საეკლესიო კანონიკური გალობისათვის არსებულთაგან შეარჩია და დაადგინა 8 ხმა“. როგორც ეკლესიის დოგმატური სწავლება წმ. იოანე დამასკელმა კი არ დაადგინა, არამედ სისტემატიზირებული სახით გადმოსცა ერთ წიგნად, ასევე მან არსებული საეკლესიო საგალობლების და კილოების სისტემატიზაცია მოახდინა და არა კანონიზაცია. კანონიზაცია ეკლესიის კრებითი შემოქმედების შედეგია. იგივე შეიძლება ითქვას გრიგორისეულ ქორალზე დასავლეთის ეკლესიაში. თვითონ ავტორიც იზიარებს ამას ცოტა ზემოთ. წინა წერილში „ზეციური და მიწიერი“ იგი აღნიშნავს: „საეკლესიო გალობა ექვემდებარება კანონიზაციას და ტიპიკონიზაციას, (ავტორის დამახასიათებელი გამოთქმებია - პ.გ.) ეს პროცესი როგორც შედეგი ეკლესიის ცხოვრებისა და წმიდა მამათა შემოქმედებისა (ხაზი ჩემია - ავტ.) ზედმიწევნით ზუსტადაა ასახული და დაცული ეკლესიის სწავლებაში“. მაგრამ აქაც უზუსტობაა. ჯერ ერთი, პროცესი არ არის შედეგი, მეორე, ეკლესიის სწავლებაში ასახული და დაცული არის არა პროცესი, არამედ კრებითობა, როგორც აუცილებელი პირობა სულიწმიდის მოქმედებისა ეკლესაში. რომმა დაკარგა კრებითობა იმის გამო, რომ კრძალავდა შემოქმედებით პროცესს ადგილობრივ ეკლესიებში. მსგავსი უნიფიკაციის გზას გვთავაზობენ ა.უნგიაძე და მისი თანამოაზრეები.

თავისი გამოკვლევის ობიექტურობის დასამოწმებლად ა. უნგიაძე აღნიშნავს: „მასალის მომზადებისას ჩვენ ვისარგებლეთ სხვადასხვა წყაროებით. პირველ რიგში ესაა სასწავლო კურსი, რომელიც ბიზანტიური გალობის შემსწავლელ ჯგუფს ჩაუტარა პროფესორმა გრიგორიუს სტათისმა; მასალები, ამოკრეფილი ეპიკოპოს დიონისიოს ლ.ფსარიანოსის ნაშრომიდან „ბიზანტიური მუსიკა მართლმადიდებლურ ბერძნულ ეკლესიაში“, ათენი, 1960 წ.; მასალები ნაშრომიდან ინგლისურ ენაზე: David J. Melling, Reading Psalmodia, Part I, Part II, Part III; ასევე ბულგარული წყაროებიდან დავასახელებთ ბულგარეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის სინოდალურ გამოცემას „КРАТЬК ПСАЛТИКИЕН ВЪЗКРЕСНИК, Осмогласник“.

პროფესორ გ. სტათისის მიერ ჩატარებული „სასწავლო კურსი“ წარმოადგენს ზოგად მიმოხილვას (რამდენადაც შესაძლებელია ეს ერთი კვირის მანძილზე) იმ კურსისა, რომელიც საბერძნეთში 5 წლის მანძილზე იკითხება. ბერძნული ნოტაციის შესწავლა და გალობის დროს მისი გამოყენება მრავალწლიან მუშაობას მოითხოვს. ბიულეტენის რედაქციის წევრები კი ვიდრე ისწავლიან თვითონ, მხოლოდ სმენით დამახსოვრების უნარზე დაყრდნობით ასწავლიან სხვებს; თანაც ბერძნულ მელოდიაზე ქართული სიტყვების მორგების ექსპერიმენტს კანონიკურ გალობად აცხადებენ და თვითნებური ღვაწლის ნაყოფს ეკლესიის ლიტურგიკულ პრაქტიკაში იერარქიის კურთხევის საწინააღმდეგოდ ნერგავენ.

ეპისკოპოსი დიონისიოს ლ. ფსარიანოსი, ა. უნგიაძის თქმით, „ბიზანტიურ მუსიკალურ ხელოვნებას ძველბერძნულად ანუ ელინურად მიიჩნევს“ და არ ეთანხმება ამაში, ბერძენთა მხრივ „დასაკუთრების“ ტენდენციად, „მიკერძოებულ თვალსაზრისად“ თვლის. იგი არც პროფესორ გ. სტათისის სიტყვას ეთანხმება, რომელიც ამბობს, რომ ეს „ბერძნული ენისთვის შექმნილი საგალობლებია“.

 

რაც ეხება ბულგარეთში გამოცემულ სახელმძღვანელოს, ა. უნგიაძეს, როგორც ჩანს, ყდის იქით არ ჩაუხედავს. მან ალბათ არაფერი იცის ბულგარეთის ეკლესიაში გალობის მდგომარეობის შესახებ. წირვა-ლოცვის ნაწილს ბერძნულ (ბიზანტიურ) კილოზე გალობენ, ნაწილს რუსულ (სლავურ) კილოზე, ნაწილი კი ავტონომიური ბულგარული წარმომავლობისაა. ეს ბულგარეთის ისტორიული ბედით არის განპირობებული. ბულგარეთის დამოუკიდებლობა ისეთი ხანმოკლე იყო ხოლმე, რომ ვერ შეძლო გალობის ერთიანი, მთლიანი სისტემის შექმნა ქართველების, რუსებისა და სერბებისაგან განსხვავებით. ა.უნგიაძისთვის მნიშვნელოვანი სხვა რამეა, იგი წერს, „დასახელებული წიგნი კი წარმოადგენს სინოდალურ გამოცემას და არა რომელიმე ჯგუფის პოზიციას“. ადგილობრივი ეკლესიის სინოდი ეკლესიის კრებითობის სახეა არა მარტო ბულგარეთში, არამედ ყველგან. ამასთან დაკავშირებით ა.უნგიაძის, მთლიანად „ბიზანტიური გალობის შემსწავლელი ჯგუფის“ და ყველა დაინტერესებული პირის საყურადღებოდ გავიხსენებ, რომ წმინდანად შერაცხილმა ეპისკოპოსმა ალექსანდრე ოქროპირიძემ 1884 წ. მისცა ლოცვა-კურთხევა ბ.იპოლიტოვ-ივანოვს, რომ ხუთხაზიან სანოტო სისტემაზე გადმოეტანა ქართული საეკლესიო საგალობლები. „ეს შრომა (ლიტურღია) ბ.იპპოლიტოვ-ივანოვმა წარადგინა უწმიდ. სინოდში 1896 წ. უწმიდესმა სინოდმა გადასცა ბ.სმოლენსკის, - სამაგალითო მცოდნეს გალობისას მთელს რუსეთში, დირეკტორს სინოდალურის სასწავლებლის და ხოროსას მოსკოვში, განსახილველად და ჰაზრის გამოსათქმელად; იმანაც წარუდგინა და მშვენიერი ჰაზრიც მისცა ამ გალობაზედ და მასთანვე დასძინა აუცილებელი საჭიროება მისი დაბეჭდვისა და გავრცელებისა. უწმ. სინოდმა გამოუგზავნა ეგზარხოსად ყოფილს მაღალ ყ\დ უსამღვდელოეს ვლადიმერს, რომელმაც მოიწვია ქართველნი სემინარიის ეკლესიაში მოსასმენად 7 დეკემ. 1897 წ. მოსმენის შემდეგ ჰკითხა მისმა ყ\დ უსამღვღელოესობამ ჰაზრი და ყველამ მოიწონა, მას შემდეგ, როცა მისმა ყ\დ უსამღვდელოესობამ შეკრიბა მოწვეულთაგან წერილობითი ჰაზრი მაშინ წარადგინა უწმიდეს სინოდშივე და იქიდან იპპოლიტოვ-ივანოვს გაუგზავნა იმ ჰაზრით, რომ მოწონებული მოსკოვის ცენზურისაგან დაბეჭდილიყო გასავრცელებლად. - ყ\დ სამღ. ეპისკოპოზსა ჰაზრად ჰქონდა, რომ ამ გალობას მიიღებდნენ ყველა სასწავლებლებში, რაშიაც თანაუგრძნობდნენ ყველა ეგზარხოსები. იმედია ახლა, ქართველთა საზოგადოება, რომელსაც ცოტად თუ ბევრად შეგნებული აქვს საშვილიშვილო მნიშვნელობა სამშობლო ეკკლესიის გალობისა, ეცდება ამ გალობის ყოველფრივ ხალხში გაფენა-გავრცელებას; თვითეული ეკკლესია, სასწავლებელი (შკოლა) და აგრეთვე თვითეული დარბაისლური ოჯახი სიამოვნებით შეამკობს თჳსს წიგნთსაცავს ამ საგალობელთა წიგნის შეძენით. ეს იქნება, სხვათა შორის უკეთესი ჯილდო ყ\დ სამღვდელო ალექსანდრესთეის, რომელიც, ეჭვი არ არის ამ გამოცემიდან ამონაგებ ფულს მოახმარებს უკლებლივ ამგვარსავე საზოგადო საღმრთო უკვდავ საქმეს“ [*]. ესეც სინოდალური გამოცემაა და არა „რომელიმე ჯგუფის პოზიცია“.

 

„ბიულეტენში“ დაბეჭდილი სარწმუნო და მკთხველისათვის მიმზიდველი მასალა, აღებული წმიდა მამათა ცხოვრებიდან და მათი სიტყვებიდან, რედაქციის მიერ გამოყენებულია ერთი მიზნით - თავისი ხიბლის თუ ახირების გავლენის ქვეშ მოაქციოს მკითხველი. სიწმიდის ანგარების მიზნით გამოყენება მკრეხელობაა. ეს სექტანტური ღვაწლის ნიშან-თვისებაა, ბოლო ჟამის დამახასიათებელი კიდევ ერთი შტრიხი. დაბოლოს, კრებითობის პრინციპიდან გამომდინარე, კიდევ ერთხელ შევთავაზებ - ბიზანტიურ კილოზე ქართული სიტყვების მორგების მსურველებმა თავისი ექსპერიმენტი წარუდგინონ საქართველოს ეკლესიის წმიდა სინოდს განსახილველად და დაელოდონ მის განჩინებას.

 


[*] - ქართული გალობა (ქართლ-კახური კილოთი). წმ. იოანე ოქროპირის წირვის წესი. გამოცემულია ალექსანდრე ეპისკოპოსის წარსაგებლითა, თბილისი, 1899 წ. წინასიტყვაობა მღვდელ ვასილი კარბელაშვილისა.

 

პროტოპრესვიტერი გიორგი

ჟურნალი „რწმენა და ცოდნა“, № 2(10), 2002 წ.

ტექსტი გადმოღებულია ინტერნეტ საიტ www.orthodoxy.ge-დან

AddThis Social Bookmark Button

Last Updated (Sunday, 16 October 2011 19:07)